Het schemergebied voor faillissement - Höcker Advocaten

Wenselijk recht toegepast op casus uit de jurisprudentie
ingekocht. Door de ingetreden crisis in de textielhandel en daarmee gepaard gaande prijsdaling zou
zij op die goederenvoorraad aanzienlijke verliezen lijden. Per 31 juli 1951 was in de cijfers nog een
verlies over dat (half-)jaar van f. 860.000 opgenomen. Op 29 september 1951 trok de bank het
krediet in met de bereidheid opnieuw krediet toe te staan onder nadere voorwaarden, te weten
cessie bestaande en toekomstige vorderingen, fiduciaire overdracht bestaande en toekomstige
goederen, achterstelling vordering van de heer De Vries van Buuren voor f. 505.000 bij de
vordering van de bank. De door de onderneming zelf te verstrekken zekerheden waren een
vernieuwing van reeds eerder gestelde zekerheden. Aldus geschiedde. Begin 1952 bleek dat het
verlies over 1951, na herwaardering van de goederenvoorraad, rond de f. 1.850.000 bedroeg, terwijl
er nog een eigen vermogen van ca. f. 900.000 resteerde. Op 6 februari 1952 schreef de bank een
soortgelijke brief als die van 29 september 1951, waarbij het krediet werd ingetrokken met de
bereidheid tot kredietverlening voor f. 3.650.000 mits nog hypothecaire zekerheid in de vorm van
een eerste krediet hypotheek ad f. 1.250.000 zou worden verleend en voorts de aandelen in
deelnemingen zouden worden verpand en een aandeel in een geldlening tot zekerheid zou worden
overgedragen. Aldus geschiedde ook. Fabrikanten, verenigd in de NTC hadden tezamen met de
bank medewerking verleend aan de reddingsoperatie. De Vries van Buuren was in staat haar bedrijf
voort te zetten totdat op 22 mei 1953 de NTC de niet-betaalde goederen onder
eigendomsvoorbehoud terugeiste en de bank daarin aanleiding zag alle betalingen stop te zetten.
Leverancier Erba vroeg het faillissement aan. Op 10 juni 1953 werd voorlopige surseance
aangevraagd. In oktober 1954 eindigde de surseance met de homologatie van een akkoord.
Erba, eiseres in de vordering tegenover de bank, had in november, december 1952 en
januari 1953 textielgoederen verkocht en geleverd aan De Vries van Buuren voor ruim f 57.000 met
het beding van contante betaling, welke betaling echter niet plaatsvond. Na surseance bleken de
goederen of te zijn doorverkocht of tot zekerheid aan de bank fiduciair te zijn overgedragen. 1052
Hoge Raad I: ‘O. dat het juist is, dat een eigendomsoverdracht tot zekerheid op zich zelf niet
onrechtmatig is en dat ook de door het Hof genoemde omstandigheden ieder voor zich daarin geen
verandering behoeven te brengen, maar dit niet wegneemt, dat de wijze waarop en de mate waarin
een credietgever zich goederen tot zekerheid doet overdragen gelet op de verder omstandigheden
van het geval – ook omstandigheden als door het Hof vermeld -, beschouwd in onderling verband
en samenhang, kunnen meebrengen, dat de credietgever, zo hij niet de gegeven transactie zelve had
behoren na te laten, dan toch daarna bij de uitvoering daarvan met de belangen van derden in
zekere mate zal moeten rekening houden of doen houden en, zo hij dit nalaat, onder
omstandigheden op grond daarvan uit onrechtmatige daad jegens hem aansprakelijk zal kunnen
zijn;
O. dat met name een bank, die een door haar aan een koopman verstrekt omvangrijk crediet
wegens diens ongunstigen financiëlen toestand heeft opgezegd en die vervolgens het crediet tot
ongeveer even groot bedrag opnieuw verleent, nadat op haar wens de schuldenaar zijn activa
volledig of nagenoeg volledig aan haar tot zekerheid in eigendom heeft overgedragen of anderszins
verbonden, daaronder begrepen de in de toekomst te verwerven goederen, – zo, dat de koopman
aan nieuwe schuldeisers, die hem na het sluiten van bedoelde crediettransactie met de bank voor
hun leveranties nog crediet geven, practisch geen verhaal meer biedt, terwijl hij naar buiten den
schijn van credietwaardigheid behoudt – dan onrechtmatig zou handelen, indien komt vast te
staan, dat de bank in het gegeven geval, in verband met het nader overeengekomene omtrent den
omvang van crediet en zekerheidsstelling en het verloop van zaken nadien, heeft geweten, althans
heeft kunnen voorzien, dat bij stopzetting van het hernieuwde crediet de nieuwe leveranciers,
indien zij dan nog niet betaald waren, zouden worden benadeeld wegens gebrek aan verhaal en de
bank desniettemin heeft nagelaten zorg te dragen, dat de debiteur tevoren in de gelegenheid was of
alsnog werd gesteld deze leveranciers te betalen of de goederen terug te geven, tenzij de bank dit
alsnog doet’.
Na terugverwijzing oordeelt het Hof o.a. : ‘dat – gegeven de belangrijke plaats, die de Vries van
Buuren sedert tientallen van jaren in de Nederlandse textielwereld innam, de langdurige relatie
1052 Onder oud BW prevaleerde het fiduciaire eigendomsrecht boven het eigendoms-
voorbehoud.
345