Het schemergebied voor faillissement - Höcker Advocaten

De positie van crediteuren in de financieringstheorie van de economie
De vergoeding voor het insolventierisico kan twee vormen aannemen:
(i) een algemene risico-opslag over alle handelskredieten en/of
(ii) een gedifferentieerde risico-opslag, afhankelijk van de kwaliteit van de
wederpartij.
Petersen en Rajan (1994) hebben getoond dat de gedifferentieerde risico-opslag
als bedoeld onder (ii) niet wordt bedongen. Dat lijkt logisch, omdat de betaling
van de risicopremie tegelijkertijd met de betaling van de factuur dient plaats te
hebben. Als er niets betaald wordt, wordt ook de premie niet betaald.
Of het niet hanteren van een gedifferentieerde risico-opslag ook effectief niet leidt tot differentiatie,
is overigens maar de vraag. Dit onderkennen Petersen en Rajan ook. De differentiatie zit hem niet
alleen in de nominale prijs van de leverantie, maar ook in de betalingstermijn die effectief wordt
toegestaan en door de koper wordt gehanteerd. 309
Verder kunnen de situaties (b) en (c) zo moeilijk te onderscheiden zijn dat een
gedifferentieerde premie zo hoog moet zijn dat de transactie niet meer
aantrekkelijk is.
Veronderstel dat crediteuren in het algemeen bekend zouden zijn met de dreigende insolventie en er
geen informatie-asymmetrie bestaat. Stel dat, op het moment dat een wederpartij afspreekt te
leveren, zij zou weten dat de kans op insolventie van zijn afnemer 50% is. Dan zou zij dat risico in
theorie verdisconteren door een opslag in de vorm van een verdubbeling van de verkoopprijs. De
transactie zal dan niet doorgaan. En zelfs als de afnemer akkoord gaat, helpt dat niet als je toch niet
betaald wordt. Je hebt dan wel een hogere vordering in faillissement, maar als alle crediteuren dat
zouden doen – aangezien er geen informatie-asymmetrie bestaat – zal het effect uiteindelijk nihil
zijn, omdat ook het totale faillissementspassief verdubbeld zal worden.
Maar ook de algemene risico-opslag als bedoeld onder (i) kent een dilemma. Dit
wordt veroorzaakt door de combinatie van het feit dat leveranciers concurrerend
moeten optreden en dat ondernemingen elkaar als crediteur/debiteur financieren
met handelskrediet (het zogenaamde ‘re-lending problem’).
Dit kan worden geïllustreerd aan de hand van een voorbeeld. Een onderneming heeft een omzet van
105. De kosten, alle bestaande uit handelscrediteuren, bedragen 90. Brancheconform moet de
onderneming jaarlijks 5 aan debiteuren afboeken. De ondernemingen in de branche hebben het
advies gekregen een risicovergoeding aan hun debiteuren in rekening te brengen die moet voorzien
in een reservering voor het jaarlijks af te boeken bedrag van 5. Op het eerste gezicht moet de
onderneming voor haar risico aan de crediteuren een vergoeding vragen van 5%. Maar haar
branchegenoten willen ook hun risico van 5% aan hun crediteuren gaan doorberekenen, zodat alle
kosten toenemen. Het saldo van de dekking van het insolventierisico zal dan 5% x 100 – 5% x 90 =
0,5 zijn. Dit is bij lange na niet voldoende om het risico van 5 af te dekken. Om dat risico wel af te
dekken, zal de onderneming dekking moeten vinden in de opslag over dat deel van de omzet dat
uitstijgt boven de kosten, 10. Om uit dat deel een dekking van 5 te vinden, zou een risico-opslag
van 50% noodzakelijk zijn. Een opslag van 5% kan al desastreuze gevolgen hebben. Maar bij een
opslag van 50% zal de onderneming haar concurrentiepositie in ieder geval snel verliezen als een
309 In Nederland zien we dan bijvoorbeeld (Duffhues 2003) dat aan grote ondernemingen
effectief een langere betalingstermijn wordt toegestaan dan aan het MKB. Maar uit het
onderzoek van Miwa en Ramseyer (2005) blijkt dat grote ondernemingen in Japan ook
meer handelskrediet verlenen in verhouding tot het verkregen handelskrediet.
107