winnetoons - Jekino

WINNETOONS
DE SCHAT VAN HET
WILDE WESTEN
jekino
EDUCATIE

WINNETOONS
DE SCHAT VAN HET
WILDE WESTEN
Film en educatie…
... in het vertoningscircuit van
Lessen in het donker, in het kader
van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid
van een workshop verzorgd
door Jekino of van een een film in de
klas...
Het medium film kreeg een plaats
in het lessenpakket van heel wat
scholen, daarom zorgen wij graag
voor een degelijke programmatie en
pedagogische omkadering. We maken
jaarlijks een pittige selectie van
een 30-tal films uit het afgelopen
seizoen, organiseren op heel wat
plaatsen vertoningen en zorgen voor
kant-en-klare lesmappen voor een
boeiende verwerking
in de klas. Daarbij spelen we in op
de eindtermen en ontwikkelingsdoelen.
In elke lesmap streven we naar
een filmtechnische en inhoudelijke
benadering van de film en focussen
we op één filmterm.
doelgroep WinnetoonS
de ScHat Van Het Wilde
WeSten: VanaF 6 jaar.
P 2
jekino
EDUCATIE
www.opendoek.be
www.jekino.be
www.lesseninhetdonker.be
online FilmFicHe!
Surf naar www.filmfiches.be en laat
je (sterren)mening achter bij de film
die je zag. De fiches zijn een digitale,
meer visuele uitdieping van deze lesmap
met trailers, foto’s en interessante
achtergrondinfo.
inHoudStaFel
Filmfiche _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4
- Synopsis
- Technische kaart
- Uit de pers
- Voor je naar de film vertrekt
Het verhaal _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 6
Reacties verzamelen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 10
Inhoudelijke elementen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 12
- Op reis met de stoomtrein
- Over namen en bijnamen
- De inca’s
De auteur: Naar een boek van Karl May _ _ _ _ _ _ _ 23
- Zijn leven
- Zijn werk
- Zijn personages
Een geanimeerde western _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 27
Fiche voor de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 30

FILmFICHE
SynopSiS
Arizona 1869. Winnetou en Old
Shatterhand proberen een einde te
maken aan de praktijken van de gewetenloze
Kolonel Brinkley die met
zijn boevenbende de prairie onveilig
maakt. De bloedbroeders maken
zich ook zorgen om Winnetou’s rebelse
zus Nscho-tschi, die zich niet
als een squaw gedraagt maar liever
op jacht gaat zoals de mannen.
De New Yorkse weesjongen
Bobby en zijn beste vriend, de rat
Winchester, komen aan in het Wilde
Westen met de kaart van een verborgen
goudschat op zak. Maar
Brinkley kidnapt Bobby en Nschotschi
en steelt de kaart. Winnetou
en Old Shatterhand zetten de achtervolging
in en Bobby beleeft het
avontuur van zijn leven. Kunnen de
vrienden de bandieten verslaan en
zullen zij de legendarische schat van
het Zilvermeer vinden?
tecHniScHe kaart
WINNETOONS DE SCHAT
VAN HET WILDE WESTEN
Gebaseerd op de verhalen
van Karl May
Duitsland/België
2007, 72 minuten
Regie: Gert Ludewig
Scenario: Jeffrey Scott, Lee Maddux
Nederlands gesproken
Met de stemmen van o.a.
Roel Vanderstukken, Sven De
Ridder, Terence Schreurs, Vic De
Wachter, Govert Deploige, Dieter
Troubleyn en Robert de la Haye
Distributie: Jekino Distributie
uit de perS
“Oerklassiek geanimeerde tekenfilm
voor de kids over de avonturen van
Winnetou en Old Shatterhand. Deze
Vlaams-Duitse coproductie is de
eerste animatieversie voor de bioscoop
naar Karl May’s boeken over
Appachenopperhoofd Winnetou en
zijn bloedbroeder Old Shatterhand.”
De Morgen 20/10/09
“Deze Belgisch-Duitse klassieke animatiefilm
oogt wat ouderwets en
de adaptatie van “De Schat van het
Zilvermeer” van Karl May mist een
frisse aanpak. Maar jonge kinderen
zullen zich wel met deze fantasiewestern
kunnen amuseren. Beste element:
de zeer knappe westerndecors.”
Metro 21/10/09
“WINNETOONS EN DE SCHAT VAN
HET WILDE WESTEN zal niet alleen
liefhebbers van cowboys en indianen
bekoren, maar ook pittige dametjes.”
De Bond 25/09/09
“Het verhaal biedt mogelijkheden
aan creatieve animatoren. Daar hebben
de filmmakers met professionele
degelijkheid en veel oog voor
detail gebruik van gemaakt. Vooral
de decors zijn fraai. Hét speelterrein
voor de animatoren was het gekende
westerndecor. Ook in de soundtrack
weerklinkt de echo van het werk van
de klassieke westerncomponisten.”
Generiek december 09
Voor je naar
de Film Vertrekt
Voor de leerlingen is het fijn als
ze bij aanvang weten welke film ze
te zien krijgen. Vertel hen dat de film
WINNETOONS – DE SCHAT VAN
HET ZILVERMEER heet en laat indien
mogelijk ook de affiche van de film
zien. Kunnen ze op basis daarvan
achterhalen om wat voor soort film
het gaat? Welk filmgenre? Wat weten
ze over dit genre? Wat zijn volgens
hen de typische ingrediënten
van een western?
Je kan ook de meisjes gerust
stellen: hoewel het gaat om een
echt jongensavontuur, speelt in
deze western een meisje een heel
belangrijke rol. Zij is misschien wel
de dapperste en meest zelfbewuste
van alle personages.
De film werd grotendeels gemaakt
in Duitsland, maar er werkte
ook een Belgische studio aan mee.
De Antwerpse animatiestudio
DeFamilieJanssen was mee verantwoordelijk
voor het ontwerp van de
decors en van enkele personages.
De film wordt ook in het Nederlands
verteld. Vlaamse acteurs hebben in
de studio de teksten ingesproken.
Vertel eventueel hoe zoiets in z’n
werk gaat.
Eén stem in de film is heel bijzonder.
In de openingstaferelen in
de straten van New York, komt er
een jong meisje aan het woord. Zij
kreeg de stem van Jolien De Neef
die nog nooit eerder aan een film
had meegewerkt. Jolien was erg
ziek en vertelde aan het vtm-programma
‘Hart voor Elkaar’ dat het
haar laatste grote wens was om
ooit een stem in te spreken in een
tekenfilm. Daarom kreeg ze een rolletje
in WINNETOONS. Ze was – met
haar klasgenoten – de eregast op
de première van de film tijdens het
Internationaal Filmfestival in Gent.
Enkele maanden later overleed ze
aan haar ziekte.
P 4 P 5

HET
VErHAAL
New York 1869. Een doodzieke
man vertelt zijn zoon Bobby over
de legendarische ‘Schat van het
Zilvermeer’. Toen de Spaanse
veroveraar Hernan Cortés in
1600 de azteken aanviel om
hun onmeetbare goudschat te
roven, verborg aztekenhoofdman
Montezuma zijn rijkdom in een
onderaardse kluis die enkel kan
geopend worden met gebruik van
een amulet en de toverwoorden
‘Water, Wind, Aarde, Vuur’. Bobby’s
vader bezit een kaart die naar de
schat leidt.
Wanneer vader sterft, blijft Bobby
alleen achter. Hij moet naar het
weeshuis. Samen met zijn beste
vriend, de rat Winchester, slaat hij
op de vlucht. Met de kaart op zak
springt hij op een trein, richting
Wilde Westen.
in Het Wilde WeSten
Arizona is het jachtgebied van de
Apachen, aangevoerd door het
dappere opperhoofd Winnetou.
Zijn knappe zus Nsho-tshi baart
hem zorgen: ze wil niet leven zoals
de andere squaws; ze wil niet
koken of naaien maar gaat liever op
jacht, net zoals de mannen. Bijna
wordt ze vertrappeld door een
bizon. Winnetou’s bloedbroeder
Old Shatterhand kan haar op het
nippertje redden.
Niet alleen de aanleg van een
spoorlijn zaait onrust in het
land der Apachen. Een bende
desperado’s, onder aanvoering van
de meedogenloze Kolonel Brinkley,
zorgt met hun treinovervallen voor
grote problemen. Op Brinkley’s
hoofd staat een hoge prijs. Old
Shatterhand heeft een plan: om
Brinkley te klissen, zal hij in de
bende infiltreren.
Nog diezelfde avond stelt Brinkley
hem voor om plaatsvervangend
bendeleider te worden. Er is
namelijk een trein met een grote
lading goud op komst... Op de trein
zit ook Bobby. Brinkley slaat toe,
de trein ontspoort, de locomotief
ontploft en Bobby slaat op de
vlucht. In de chaos verliest hij zijn
kaart. Brinkley’s bandieten nemen
ze mee. Bendelid Diablo kent de
legende van Montezuma en beseft
de kolossale waarde van de kaart.
P 7

Intussen dwaalt Bobby door de
rotswoestijn en wordt op het
nippertje uit de klauwen van een
beer gered door Nsho-tshi. Bobby
merkt dat zijn indiaanse vriendin net
zo’n amulet om de hals draagt zoals
in het verhaal van de aztekenschat.
Nsho-tshi erfde het amulet van
haar grootmoeder. Samen gaan ze
op jacht naar de verloren kaart.
de ScHatkaart
Bobby en Nsho-tshi besluipen
het hoofdkwartier van Brinkley’s
bende. Met hulp van Winchester
proberen ze de kaart terug te stelen.
Maar er ontstaat tumult: de kaart
valt in het vuur en Bobby en Nshotshi
worden gevangen genomen.
Bovendien verraadt Bobby de ware
identiteit van Old Shatterhand.
Woedend geeft Brinkley bevel om
de cowboy in de boeien te slaan.
Op het nippertje daagt er hulp
op. Dankzij Winnetou kan Old
Shatterhand ontsnappen door
met ware doodsverachting in de
snelstromende rivier te duiken.
Bobby en Nsho-tshi blijven in
Brinkley’s macht. Omdat Bobby de
details van de verbrande kaart uit zijn
hoofd kent, moet hij de bandieten
naar het Zilvermeer leiden.
Winnetou en Old Shatterhand
zitten de desperado’s op het spoor
en ook de ervaren spoorzoeker
Sam Hawkes zet samen met een
P 8
regiment cavaleriesoldaten de
achtervolging in.
Op een eiland midden in het
Zilvermeer ligt de Doodskopberg.
Dankzij Bobby bereiken de
schattenjagers via bochtige gangen
de vergrendelde schatkamer... Kan
Bobby de door het oeroude geheim
beveiligde deur openen? Zijn
Winnetou en Old Shatterhand tijdig
ter plaatse om hun vrienden bij te
staan? Triomfeert de doortrapte
Brinkley? Of neemt Motezuma na
400 jaar wraak op zijn belagers?

EACTIES
VErzAmELEN
Vlak na de vertoning willen
kinderen vaak hun eerste indrukken
kwijt in een ontladingsmoment.,
om ‘stoom af te laten’. Daarbij
kunnen enkele eenvoudige vragen
helpen. Aan de hand van een
reconstructieopdracht kan nadien
dieper op het verhaal worden
ingegaan.
ontladingSmoment
- Vond je het een goede film?
Waarom (niet)?
- Hoe kan je de film volgens
jou het best omschrijven?
Leuk / saai / meeslepend /
grappig / origineel / spannend
/ langdradig / ... ?
- Welk moment uit de film is je
het meest bijgebleven? Wie
was je favoriete personage? En
waarom?
- Vind je dit een leuke film om
aan je vriendjes te laten zien?
Of aan je ouders? Aan wie wil
je deze film graag ’s laten zien?
Waarom?
reconStructie Van
Het FilmVerHaal
Kunnen de kinderen kort
samenvatten waarover het verhaal
gaat? (Hou het onderscheid tussen
hoofd- en bijzaak goed in de gaten.)
Ze kunnen daarbij een antwoord
zoeken op de 5 W-vragen. Zo
brengen ze alle belangrijke info
samen:
- Over WIE gaat het verhaal?
- WAAR speelt het verhaal zich
af?
- WANNEER speelt het verhaal
zich af?
- Over WAT gaat het verhaal?
- WAAROM verloopt het verhaal
op deze manier?
P 11

INHOuDELIjkE
ELEmENTEN
op reiS met de
Stoomtrein
Hoe ben jij al ooit op reis gegaan?
Auto / bus / fiets / trein / te voet /
vliegtuig / …
Hoe verplaatsen de personages in
de film zich?
Stoomtrein / paard / ezel / te voet
Weet je hoe een stoomtrein werkt?
In de stoomketel zit water. Met hout,
steenkool of stookolie wordt er een
vuur gestookt. Het vuur brengt het
water aan de kook in een ketel en
daardoor ontstaat stoom. Wanneer
er steeds meer stoom bijkomt,
ontstaat er druk in de ketel. (Denk
maar aan een fluitketel wanneer
het water kookt.) De stoom van de
stoomtrein gaat door pijpen naar
een zuiger. Daaraan zit een stang
vast. Die laat de wielen ronddraaien.
Heb jij al ooit op een trein gezeten?
Wie zit er nog allemaal op de trein?
• Andere reizigers, onderweg
naar hun werk of naar een
andere bestemming.
• De machinist laat de trein
rijden. Liefst op tijd, zoals
de dienstregeling aangeeft.
Onderweg houdt hij alle seinen
en de lampjes in de cabine
goed in de gaten. Hij bepaalt
de snelheid van de trein. Een
trein heeft géén stuur, dus hij
hoeft niet te sturen. Wissels
zorgen ervoor dat de trein
op de juiste rails rijdt. Die
wissels worden vanuit centrale
P 13

verkeersleidingsposten met
computers bediend. Eén foutje
van de machinist kan heel
vervelende gevolgen hebben
voor alle reizigers. Denk maar
aan de treinrampen die je wel
eens op het journaal te zien
krijgt.
• De trein mag het station niet
verlaten voor de conducteur
een teken geeft. Hij blaast
meestal op zijn fluitje en zwaait
met zijn armen. Als de trein
rijdt, controleert de conducteur
of iedereen een geldig kaartje
heeft. Ook geeft hij informatie
aan reizigers in de trein die
vragen hebben over hun
reisroute.
oVer namen
en bijnamen
Namen hebben vaak een
geschiedenis én een betekenis.
Daarom kozen de inca’s, net zoals
vele andere indianenvolkeren, een
naam die paste bij het karakter van
een kind... maar daarvoor hadden
ze wat tijd nodig.
Ook bij ons krijg je bij sommige
jeugdbewegingen een naam
toegewezen die bij jou past. Zo’n
naam noemen we – helemaal in de
indiaanse traditie – een totemnaam.
Bijnamen ontstaan vaak door
uiterlijke eigenaardigheden,
gebreken of afwijkingen, typische
uitspraken, een uitgeoefend
beroep, gedrag of kleding of door
afkorting van je echte naam.
Nscho-tschi geeft Bobby een
nieuwe naam. Welke naam? Hoe
komt Bobby aan zijn nieuwe naam?
Bobby heeft zo’n honger dat hij
honing van de beer steelt en
de honing van zijn vingers likt.
Daarom noemt Nscho-tschi hem
‘Honingvinger’.
Is het altijd prettig om een bijnaam
te krijgen?
Een bijnaam kan kwetsend zijn. Dat
wordt ‘een spotnaam’ genoemd. Er
zijn ook lieve, positieve bijnamen:
‘een koosnaam’.
Wij zijn Belgen omdat wij in België
wonen. Hoe komen de indianen
dan aan hun naam?
Columbus kwam op zijn
ontdekkingsreizen aan land in
Zuid-Amerika. Hij was echter in
de veronderstelling dat hij voet
aan wal zette in India. Hij noemde
de inheemse bevolking dan ook
‘indianen’.
Wat is een typische bijnaam voor
een indiaan?
Roodhuid.
Heeft er iemand in de klas / groep
een bijnaam? Ben je er tevreden
mee?
Hoe kregen indiaanse kinderen
hun naam?
Een oudere man uit de familie,
meestal een opa of oom, gaf het
kind een naam. Hij koos een naam
die iets te maken had met het
uiterlijk van het kind. Baby’s heetten
bijvoorbeeld: Zilveren Maan, Wind
in het Haar, Kleine Bliksem, Groene
Ogen. Soms hoorde hij de naam in
een droom.
Later kreeg het kind een bijnaam die
iets vertelde over een bijzondere
eigenschap of een gebeurtenis
in zijn of haar leven. Heldhaftige
krijgers werden naar hun krachten
of daden genoemd. Hun namen
veranderden bijvoorbeeld in Witte
Veder, Zwarte Arend, Zittende
Stier, Rode Wolk, Blauwe Donder of
Zwarte Eland.
Doe-opdracht: Ook jij kunt een
indianennaam verdienen!
Ga op zoek naar een bijzondere
eigenschap die je zelf hebt en
vergelijk met je klasgenoten.
Bedenk gezamenlijk een passende
naam bij jouw eigenschap en
noteer deze op een kladblad.
Teken een veer op een tekenblad
en knip die uit. Schrijf er je nieuwe
indianennaam op en kleef het op je
T-shirt. Noem je vriendjes de hele
dag bij hun indianennamen.
Voelt het fijn om zo genoemd te
worden?
Enkele voorbeelden van indiaanse
voornamen ter inspiratie:
Dibe = schaap
Doba = geen oorlog
Dyani = hert
Elan = vriendelijk
Elsu = vliegende valk
Etu = zon
Eyota = groots
Fala = kraai
Halona = gelukkig
Hania = strijder uit het rijk der geesten
Hinto = blauw haar
Howi = tortelduif
Huritt = knap
Huyana = vallende regen
Iye = rook
Jacy = maan
Kachina = Heilige danser
P 14 P 15

Ook jouw naam heeft vast een
oorsprong, een betekenis. Die kan
je terugvinden op het internet
waar je heel wat websites hebt
over namen en naambetekenissen.
Bijvoorbeeld:
www.naambetekenissen.nl
w w w. g e r a r d l e n t in g . n l /naam /
nameng.html
Ben je tevreden over jouw naam?
Welke naam zou je voor jezelf
kiezen?
Wist je dat je je naam ook officieel
kan laten veranderen? Dat is geen
eenvoudige klus; het kost heel wat
tijd en geld. En je geeft daarmee
natuurlijk ook een stuk van je
identiteit op.
Ken je mensen die ‘naar iemand
genoemd zijn’?
Hun naam is een eerbetoon aan een
ander persoon: een familielid, een
beroemdheid, iemand waarvoor de
naamgevers (meestal de ouders)
een grote bewondering hadden.
Welke namen vind jij mooi?
Stel een lijstje op van jouw favoriete
jongens- en meisjesnamen.
P 16

de inca’S
De inca’s waren een indianenvolk
dat leefde in Ecuador, Peru, Bolivia,
Argentinië en Chili.
De glorietijd van de incabeschaving
duurde ongeveer van 1438 tot 1532,
dus slechts één eeuw. Toen werd
het hele incarijk verwoest door de
Spaanse troepen onder leiding van
Francisco Pizarro.
De inca’s hadden hun eigen taal,
het Quechua en aanbaden Moeder
Aarde (Pachamama) en andere
natuurgoden, zoals bergen, rivieren
en de zon, maan en sterren. Eén
van de belangrijke goden die door
de inca’s werden vereerd, was de
zonnegod Inti.
de conquiStadoreS
In 1532
kwam de
S p a a n s e
o n t d e k k e r
F r a n c i s c o
Pizarro met
een leger
naar Peru.
Hij wilde
er goud
halen en de mensen bekeren tot
het katholicisme. De Spaanse
veroveraars (conquistadores)
vermoordden ontstellend veel
inca´s en waren dragers van
vreemde ziektes, waar de indianen
aan stierven. De Spanjaarden
bleven lang aan de macht. Pas in
1821 werd Peru onafhankelijk.
macHu piccHu
Machu Picchu was een belangrijke
stad van de inca’s, hoog in
de bergen gebouwd, goed
verborgen voor de buitenwereld.
De Spanjaarden hebben Machu
Picchu nooit gevonden en daardoor
werd de stad – in tegenstelling tot
vele andere incasteden – nooit
vernietigd. Wetenschappers denken
dat Machu Picchu de woonplaats
was voor belangrijke mensen,
zoals priesters en koningen. Er
woonden waarschijnlijk zo’n 750
à 1000 mensen. In de stad is er
een woonzone (met een groot
plein), een militaire zone en een
godsdienstige zone. Daar bevinden
zich de tempels voor de zonnegodin
en de maangodin, alsook een
zonnewijzer. De inca´s wisten door
de stand van de zon precies welke
maand en dag het was. Pas in
1911 werd de stad ontdekt door de
Amerikaan Hiram Bingham.
In 2007 werd Machu Picchu
tot één van de “zeven nieuwe
wereldwonderen” gekozen. Je kan
de ruïnes van de stad nog steeds
bezoeken in het Andesgebergte.
open de poort Van de
ScHat Van montezuma
Om de poort van de schat van
Montezuma te openen, heb je
de amulet van Nscho-tschi’s
oma nodig. Dan moet je de
vier natuurelementen in de
juiste volgorde plaatsen. Welke
natuurelementen zijn dat?
Water, wind, aarde en vuur.
opdracHt:
Om de schatpoort te openen moet
je een natuurelement uitbeelden.
Vier leerlingen komen vooraan in
de klas staan en krijgen één van
de vier natuurelementen in hun
oor gefluisterd. De poort zal zich
openen wanneer je klasgenoten
kunnen raden wie welk element
uitbeeldt.
Weet je waar de naam van de
schat (‘de schat van Montezuma’)
vandaan komt?
Montezuma was de laatste koning
van de azteken, een volk dat nauw
verwant was aan de inca’s.
P 18 P 19

de geVederde Slang
De azteken waren ervan overtuigd
dat de goden de hele wereld
beheersten en kwaad werden als
de juiste rituelen niet op het goede
moment werden uitgevoerd. Ze
probeerden hun goden gunstig
te stemmen met offers. Bij
natuurrampen waren de goden
ontstemd, dus deden ze nog meer
moeite om hen tevreden te stellen.
Azteken maakten veel gebruik
van symbolen om hun tempels
te versieren en schatten te
beschermen. Welk dier beschermt
de schat van Montezuma?
Een slang. De ‘Gevederde Slang’
staat voor ‘de dood’ en kan rovers
of bandieten afschrikken.
Opdracht:
Ontwerp zelf jouw versie van de
gevederde slangengod. Die kan
je nadien aan de deur van de klas
ophangen ter bescherming. Of
vind je een ander dier of symbool
dat beter geschikt is om je te
beschermen tegen boosdoeners?
Kolonel Brickley is een gewetenloze
boef die de schat wil stelen.
Beschrijf wat er met hem gebeurt
wanneer hij de hoofdtooi opzet.
Hij verandert in een monster met
gele slangenogen, puntige tanden,
lange nagels en een zware stem. De
hoofdtooi geeft je macht; hij wordt
dus enorm sterk.
P 20 P 21

DE AuTEur: NAAr EEN
bOEk VAN kArL mAy
zijn leVen
Carl Friedrich May (alias Karl May)
werd in 1842 in Duitsland geboren
in een arme weversfamilie. Negen
van de veertien kinderen in het
gezin stierven jong; Karl was de
enige overlevende zoon. Kort na
zijn geboorte werd hij nachtblind (
= een aandoening waarbij je slecht
of niet kan zien wanneer er weinig
licht is). Tijdens die ‘blinde jaren’
vertelde zijn grootmoeder hem
sprookjes, die zijn fantasie op hol
deden slaan. Op vijfjarige leeftijd
kreeg hij dankzij een vitaminenkuur
zijn gezichtsvermogen terug... maar
zijn fantasie bleef.
Vader May sleepte voor zijn zoon
van overal boeken aan en Karl
las alles. Boeken gaven hem de
mogelijkheid om weg te dromen
uit zijn troosteloze omgeving. Maar
hij had de gevaarlijke gewoonte
om alles wat hij las ook werkelijk te
geloven.
Vanaf zijn 20 e gaat het bergaf met
Karl. Hij wordt weggestuurd van
zijn lerarenopleiding vanwege een
veroordeling voor de diefstal van...
6 kaarsstompjes. In 1861 haalt hij
toch zijn diploma maar verliest zijn
job door alweer een kruimeldiefstal.
Karl May raakt op het slechte pad.
Hij geeft zich uit voor legerofficier,
een geestelijke, een baron, een
dokter, maar wordt telkens betrapt
en draait de gevangenis is wegens
oplichterij. In totaal zat hij zo’n 8
jaar achter de tralies.
Tijdens zijn laatste gevangenisstraf
wordt hij bibliothecaris van de
gevangenisbibliotheek. Zo kan hij
naar hartelust lezen en hij begint zijn
verzinsels van zich af te schrijven.
Na zijn gevangenisstraf trouwt hij
en gaat aan de slag als schrijver
van romantische romannetjes en
zeemzoete (vaak erotisch getinte)
vervolgverhalen die week na week
in tijdschriften verschijnen.
P 23

Hoewel Karl May nog nooit een
voet buiten zijn geboorteland heeft
gezet, zijn het de ‘reisavonturen’
waarmee hij succes oogst. In
1892 breekt hij door als auteur
van avonturenverhalen over het
Wilde Westen (waarin Winnetou
en Old Shatterhand opdraven) en
de mysterieuze Oriënt (met Hadsji
Halef Omar en Kara Ben Nemsi als
hoofdfiguren).
Wanneer een uitgever May’s oude
flutromans (die hij onder een andere
naam schreef) terug uitbrengt, zien
jaloerse Duitse auteurs en critici
hun kans schoon om May de grond
in te schrijven. Wanneer Karl May
probeert het waarheidsgehalte
van zijn reisavonturen staande te
houden, raakt hij verstrikt in een
web van leugens over zijn (fictieve)
vriend Winnetou. De man die
aanvankelijk wordt toegejuicht,
wordt nu afgeschilderd als een
doortrapte schurk en bedrieger.
In 1912 sterft Karl May gebroken en
berooid in zijn ‘Villa Shatterhand’.
zijn Werk
May schrijft – vaak in de ‘ik’vorm –
heldhaftige, exotische avonturen.
Hij verplaatst zich met groot
gemak van het ene werelddeel
naar het andere, zonder dat hij er
ooit geweest is. Dat het werkelijke
Wilde Westen er misschien anders
uitzag, kon de schrijver niet deren:
zijn verzinsels zijn hem dierbaarder
dan de werkelijkheid.
In zijn verhalen verricht hij – in de
rol van Old Shatterhand of Kara
Ben Nemsi – de ene heldendaad
na de andere. Old Shatterhand
wordt steeds eerst onrechtvaardig
behandeld, waarna de held zich
in volle glorie openbaart. Je moet
geen groot psycholoog zijn om te
begrijpen wat Karl May hiermee
insinueert...
zijn perSonageS
In de verhalen over het
Wilde Westen ontmoeten we
legendarische figuren. Winnetou
(met zijn paard Iltshi en zijn geweer
‘Zilverbuks’) is het opperhoofd
der Apachen. Aanvankelijk
beschouwt hij Old Shatterhand
(met zijn paard Hatatitla en zijn
geweren ‘Berendoder’ en ‘Henry’)
als zijn vijand. Maar de blanke
redt de indiaan enkele malen
het leven en de twee sluiten een
bloedbroederschap. Samen strijden
ze voor een betere, vreedzame
wereld. De naam Shatterhand
(letterlijk: vergruizende hand)
verwijst naar de fysieke kracht van
de held, die met één slag een man
bewusteloos kan slaan.
Andere kleurrijke personages zijn
o.a. Nsho-tshi (zus van Winnetou
en verliefd op Old Shatterhand,
wat haar uiteindelijk het leven
kost), leermeester Sam Hawkens,
Old Firehand, Old Surehand,
Old Wabble, Tante Frolic/Tante
Droll, Dick Hammerdull, Santer
(moordenaar van Nsho-tshi) en de
indianen Intshu-Tshuna (Winnetou’s
vader) en Tangua (opperhoofd der
Kiowa’s en gezworen vijand van
Winnetou en Old Shatterhand).
In de verhalen uit de Oriënt zijn de
hoofdrollen voor Kara Ben Nemsi
(met zijn paard Rih) en Hadji Halef
Omar, de grijsgeruite Engelsman
Sir David Lindsay of de griezelige
Sjoet.
Het onderscheid tussen ‘goed’
en ‘kwaad’ is altijd overduidelijk:
de helden hebben altijd gelijk, ze
beschikken over bovenmenselijke
vaardigheden en wijsheid, zijn
vergevingsgezind en bescheiden
en moeten vreselijke beproevingen
doorstaan. In uitvoerig beschreven
landschappen dolen personages
(vrijwel altijd mannen; voor
vrouwen en liefde is er nauwelijks
plaats) door de natuur – het vrije
jagersleven te paard – zonder
besognes met de politie of de wet
en zonder materiële zorgen.
In tegenstelling tot andere
westernverhalen (zoals ‘Buffalo
Bill’), grijpen May’s personages
slechts in uiterste nood naar de
wapens. Zijn geïdealiseerde portret
van ‘de roodhuid’ wijkt sterk af van
de toenmalige tendens en toont
Winnetou als een nobele figuur.
May nam het in zijn boeken vaak op
voor verdrukte volkeren, zoals de
indianen en de Koerden.
Een overzicht van zijn belangrijkste
werk vind je op www.wikipedia.
org/wiki/Karl _May.
P 24 P 25

EEN gEANImEErDE
WESTErN
De western was ooit een bijzonder
populair filmgenre. De typische
westernbeelden zijn door iedereen
gekend: cowboys te paard, het
uitgestrekte woestijnlandschap, de
indianen met hun verentooi, koeien
en wilde paarden op de prairie,…
Bijna alle westerns werden
opgenomen in een Amerikaans
woestijngebied dat Monument
Valley heet.
Maar zulke beelden krijg je
zelden of nooit te zien in een
animatiefilm (tekenfilm). In
tekenfilms is alles mogelijk; de
fantasie is er onbegrensd. Daarom
spelen de verhalen zich vaak af
in een magische wereld, ver weg
van de werkelijkheid. Maar in
WINNETOONS zie je alle klassieke
beelden terug die zo typisch zijn
voor de western: een ingeslapen
dorpje, een indianenkamp, een
klein stationnetje, watertanks,
tumbleweed (dorre struiken die –
opgejaagd door de woestijnwind
– door de straten waaien), grillige
rotsplateaus met diepe canyons
(de kloof waar de rivier doorheen
stroomt),...
Ook de personages in
WINNETOONS zijn typisch voor het
westerngenre: de helden zijn heel
dapper – mannen uit één stuk – en de
slechteriken zijn superboosaardig.
Vaak zie je in één oogopslag of een
personage bij ‘de goeden’ of ‘de
slechten’ thuishoort. Vaak zijn het
avonturiers, die de eenzaamheid
van de prairie boven alles verkiezen.
Ook in WINNETOONS kom je
zulke zwervende zonderlingen
tegen, zoals de spoorzoeker
Sam Hawkes. Voor de cowboys
zijn hun revolvers en geweren
onmisbaar gereedschap. Niet
echter in de verhalen van Karl May
– daarin springen de cowboys heel
spaarzaam om met hun schietijzer.
Old Shatterhand en Winnetou
gebruiken hun geweren enkel in
uiterste nood.
Westerns zijn echte
‘mannenverhalen’. Voor vrouwen
is er weinig plaats. Nsho-tshi
is daarop de uitzondering: zij is
een modern indiaans meisje dat
koppig haar eigen weg kiest. Via
Nsho-tshi krijgen we ook te zien
hoe de indianen een sterke band
P 27

van respect hebben met hun
voorvaderen. Zij is diegene die ons
laat kennis maken met de indiaanse
tradities.
Ken je nog andere animatiefilms
die er uitzagen als een western?
In SPIRIT komt een wild paard
terecht bij een jonge indiaan. We
volgen het dier tijdens zijn leven
op de prairie. Ook met SUSKE EN
WISKE EN DE TEXASRAKKERS
belanden we natuurlijk in een echte
western. Zelfs in CARS spelen heel
wat scènes zich af in een bergachtig
decor dat zo uit een western
weggeplukt lijkt.
P 28 P 29

FICHE VOOr DE
LEErLINgEN ONLINE
Op de website van de film kan je terecht
voor de trailer, kleurplaten, foto’s van de
belangrijkste personages,... Surf naar
www.jekino.be/winnetoons
Om de poort naar de schat van Montezuma te openen,
heb je de amulet van Nscho-tschi’s oma nodig. Dan
moet je de vier natuurelementen in de juiste volgorde
plaatsen. Welke natuurelementen zijn dat?
Bobby had zo een honger dat hij honing steelt van een beer
en de honing van zijn vingers likt. Nscho-Tschi noemt hem
vanaf dan ‘Honingvinger’. Welke indianennaam zou jij graag
hebben? Waarom? Hoe zou jij je beste vriend noemen?
fILMfICHE!
Surf naar www.filmfiches.be en
laat je (sterren)mening achter
bij de film die je zag. Je vindt er
ook You Tube-fragmenten, extra
beeldmateriaal en weetjes over
de film op terug.
Het verhaal is gebaseerd op de boeken van Karl May. Hij
schreef heel wat verhalen over het Wilde Westen, met
echte helden in de hoofdrol. Winnetou is het opperhoofd
der Apachen. Old Shatterhand is eerst zijn vijand, maar
wanneer hij het leven redt van Winnetou, sluiten ze
eeuwige vriendschap en vechten samen voor een betere
wereld. Welke andere figuren leer je kennen in de film?
UIT DE pERS:
“WINNETOONS EN DE SCHAT VAN HET WILDE WESTEN zal
niet alleen liefhebbers van cowboys en indianen bekoren,
maar ook pittige dametjes.” (De Bond 25/09/09)
Wat zou jij over deze film schrijven?