Feilloos zeker In paradisum - Origo

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 1 Nr. 7 – juni 2007
Feilloos zeker
Verba volant, scripta manent (gesproken woorden
vervliegen, wat geschreven is blijft). Onlangs las ik
twee boeken van Hans Küng: De Katholieke Kerk
uit 2001, en Onfeilbaar? uit 1970. Het eerste is een
helder overzicht van de hele kerkgeschiedenis; het
tweede een even helder exposé over de geschiedenis
van de kerkelijke aanspraken op onfeilbaarheid.
Het maakt historisch volkomen duidelijk dat in
de vroegste christen-gemeenschappen niet de
priesters en later de bisschoppen de voornaamste
figuren waren, maar de leraars en de profeten,
mannen en vrouwen. Een bijzondere plaats voor
Rome kwam pas veel later tot stand, en onfeilbaarheid
werd nog door niemand opgeëist.
Dat de kerk later werd gebruikt om de stabiliteit
van de staat te bevorderen, en dat de kerk staatkundige
allures kreeg is algemeen bekend. Ook
dat de macht steeds meer geconcentreerd werd
in Rome, rond de persoon van de paus, bijna
'zijne heidense heiligheid', gezien de nauwelijks
verholen aardse pretenties en ambities.
Dat de kerk, en met name de paus als bovenste
in de hiërarchie, zich beroept op goddelijk gezag
heeft als kwalijk gevolg dat men, 'in zaken van
geloof en zeden', aanspraak meent te kunnen
maken op goddelijk gelijk. Men kan zijn voorgangers
dus niet afvallen zonder dat gelijk in
twijfel te trekken, en dat is not done.
De verkondiging van de door Jezus gebrachte
blijde boodschap en de bevordering van humane
verhoudingen is daarmee geworden tot een pijl
met weerhaken: die kan alleen maar verder, niet
terug. Daarmee heeft de kerk zich in een spagaat
gemanoeuvreerd: het kan zo niet verder, maar
veranderen van houding is lastig.
De danseres zal haar optreden moeten onderbreken
en min of meer opnieuw beginnen. Stel
je voor dat ze net doet of er niets aan de hand is
en dat de fout bij het publiek ligt... Dat is wat de
kerk momenteel aan het doen is, en daarbij heeft
ze – min of meer helaas – een groot aantal, veelal
jonge, mensen op haar hand.
Toch zal ze antwoord moeten geven op de vraag
wat ze met haar talenten, haar opdracht tot verkondiging
van de enig ware boodschap van Christus
heeft gedaan. Noch diplomatie noch de botte bijl
zullen haar daarbij van dienst zijn. Als de kerk een
zinkend schip dreigt te worden, dan zoeken de
opvarenden een veilig heenkomen.
zie: Feilloos zeker op 'Origo' onder Thema.
http://members.home.nl/ajm.overtoom
Don Rua
In paradisum
Piet van Luijn
Mensen die sterven raken daarmee uit het zicht. Al
zeggen we dan 'uit het oog , niet uit het hart', zij gaan
'het hoekje om', een uitdrukking die me doet denken
aan tovenaar Don Juan uit de boeken van Castaneda,
die dat ook deed, heen en weer terug. De kunst is er
vrede mee te hebben, en daarbij is geloof van nut.
Het overlijden van Piet van Luijn heeft me bijzonder
aangegrepen, wat me achteraf pas goed bewust is
geworden. Natuurlijk speelt de onzekerheid over de
toedracht daarbij een rol, maar niet een doorslaggevende.
Ik had groot respect voor hem, als de
talentvolle student die hij was, maar ook als mens.
Hij gaf meer om het vooruithelpen van anderen
dan om eigen promotie. Hij toonde belangstelling
voor wat anderen bezighield, en schreef verzorgde
en goed leesbare teksten, zoals de geschiedenis van
Sittard, en een kleine brochure over Don Bosco.
Hij was wat je noemt low profile, een deugd!
Geloof is van nut, maar wat is geloof? Soms niet
meer dan het zich mentaal vastleggen op 'dit wel,
dat niet' volgens de katechismus (Gr. κατεχειν,
vasthouden, gevangen houden, bezeten zijn van).
Het ware geloof is ook low profile, bescheiden,
meer vraag dan antwoord, een openstaan.
Dat typeerde, naar mijn indruk, ook Piet. Moge
hij rusten én voortgaan in Vrede.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 2 Nr. 7 – juni 2007
Don Bosco
in Zwolle
Wat doe je met een dag vrij reizen met de trein?
Ik koos deze keer voor Zwolle, met name voor
de twee salesianen daar: Bertus van den Bos en
Kees Heeren. Beiden zijn geheide Leusdenaren:
ze hebben allebei zo'n halve eeuw doorgebracht
in 'Don Bosco', annex de technische school.
Nu wonen ze, na fraters en zusters, in Het Nieuwe
Fraterhuis en Dekenaal Centrum in Zwolle aan de
fraaie Burg. van Rooijensingel, vlakbij het station.
Beiden tachtig jaar jong en volop actief, vooral
voor de zwerfkinderen van Haïti. Gebruikte postzegels
vormen hun voornaamste materiaal.
postzegel-broches ingelijst, titel: Posthumus
Kees leeft er zijn artistieke gaven op uit en maakt
er grote en kleine kunstwerken mee. De broches
zijn sinds jaar en dag bekend. Daarnaast zijn er
boekenleggers, luciferdoosjes, en grotere thematische
composities, ingelijst achter glas. Hun huis
lijkt één grote permanente expositie.
Ieder ingelijst stuk heeft een titel. Je moet soms
even nadenken om die te begrijpen. Posthumus
duidt op postzegels die na hun postale 'dood'
vruchtbaar voortbestaan. Raatsel is de titel van
een compositie in de vorm van een honingraat.
Uit de rechterbovenhoek, de plaats van de postzegel,
ontstaat een boekvorm met 35 collages.
Uit de rechterbovenhoek
Op de foto houdt Kees het tableau met de erin
verwerkte zegels onder het eindresultaat. Er zijn
ook briefkaarten gemaakt waarop de grote vormen
goed uitkomen, maar de individuele zegels niet
onderscheiden kunnen worden. Daarvoor is het
nodig de originelen te zien, en dat is de moeite
waard. Een goede video-presentatie?
Ook 'Don Bosco' Leusden is duidelijk aanwezig,
m.n. in de artistieke bijdragen aan de roemruchte
tentoonstelling van Jan Rijven. Van Bertus staat
er een uit een bouwpakket met grote precisie
samengestelde molen. Van Kees de dom van
Trier en de toren van Babel van Pieter Bruegel de
Oude, beide van papier.
Dom van Trier en Toren van Babel
Op een kast staan prachtige feestmenu-tjes van
papier uit Leusden (foto hiernaast): een schip
van Pinksteren 1986, met op ieder zeil een
gerecht; een boek op standaard voor het 40-jarig
priesterjubileum van Kees Maas uit 1988; een
handje speelkaarten voor het Don Bosco-feest
van 1984; een afscheidsmenu met tranen, van 30
janauari 1999... Teveel om op te noemen.
Bertus en Kees hebben me heel hartelijk ontvangen.
Het was een gedenkwaardige visite.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 3 Nr. 7 – juni 2007
Jan Verhart
in Canada
Sent: Wednesday, June 06, 2007 2:19 AM
Subject: Lang geduurd maar toch niet vergeten.
Verschillende malen al bericht ontvangen via
'origo home' en me iedere keer voorgenomen
om persoonlijk het nieuws te beantwoorden dat
binnenkwam. Helaas kwam daar niet veel van,
merendeels omdat ik geen held ben met een
computer. Allereerst nog van harte bedankt voor
de verschillende mededelingen, o.a. het overlijdensbericht
van Wim en kort daarna van Piet van
Luyn. Automatisch gaan je gedachten dan weer
terug naar Ugchelen en Twello, en dat is nu meer
dan 50 jaren geleden.
Wij wonen nu al 47 jaar in Canada, waar is de
tijd gebleven? Terug kijkend was het een heel
interessante periode in mijn leven. Het begon
met de evacuatie in 1944 van Arnhem naar
Apeldoorn. Ik bleef in Ugchelen terwijl mijn
ouders en broers en zusters verder gingen naar
Gouda, op een vrachtwagen van de familie van
pater Thoen. De oorlog eindigde voor ons op 17
April 1945. En in het najaar van dat jaar begon
ik mijn studies in Huize Don Rua.
De nieuwsbrief over 'Don Rua' hebben wij ook
ontvangen. We ontvangen regelmatig ook 'Don
Bosco Nu', zo we blijven op de hoogte van het
Salesiaanse Nieuws in Nederland. Toen wij een
jaar in Canada waren had ik de gelegenheid om
weer in het onderwijs te gaan Eerst 8 jaar op de
openbare school en daarna 20 jaren op een
Katholieke Highschool te Guelph in de province
Ontario. Het zijn goeie jaren geweest en Don Bosco
heeft ons al die jaren goed gesteund vanaf het begin.
Mijn vrouw leerde ik kennen in 1960, we zijn
getrouwd op 29 December 1960 in de St. Antonius
Abt in Rotterdam. Intussen was ik al werkzaam
in Toronto. Ankie kwam 23 January 1961 naar
Canada. Wij hebben 2 kinderen, Anthony en
Marita, die inmiddels ook getrouwd zijn en
kinderen hebben.
Indertijd zijn wij ook enkele malen naar Holland
geweest en hebben we o.a. ook de gelegenheid
gehad om bisschop Adrianus van Luyn te
ontmoeten in Rotterdam en André Asma, toen
hij nog provinciaal was. Jan Nelissen was er toen
ook bij. In het laatste nummer van 'Don Bosco
Nu' zie ik de namen van Toon van Maanen en
Jan Finkers niet meer onder Venuzuela staan,
leven die nog?
Harrie Kanters zal ik niet gauw vergeten want
met hem ben ik lang opgetrokken, vooral
gedurende de periode september 1944 tot april
1945, de bezettingstijd. Met André Asma en
Harrie Kanters zijn we samen naar Bollengo
gelift om de priesterwijding van André's broer
Gerard mee te maken. Een heel interesssante
trip voor ons drieën.
Al met al een avontuurlijke periode in ons leven.
Momenteel zijn we druk met vrijwillergerswerk
in een ouden-van-dagenhuis en verzorgen we
iedere donderdag een oecumenische dienst. We
hebben een goede parochie, geleid door vooruitstrevende
Jezuïeten. We have our own website:
www.holyrosaryguelph.com with a very active
parish council.
Voor deze keer is het genoeg. Het heeft inderdaad
wat lang geduurd, maar er is een begin. Zou je
zo goed willen zijn mij te laten weten of dit is
goed overgekomen? Veel groeten en de beste
wensen van ons hier in Guelph, Ontario.
Commentaar
John en Ankie
Een bezoekje aan de in de brief genoemde website
is de moeite waard. Uit tekst en foto's komt een
levendige parochie-gemeenschap naar voren, waarin
priesters en leken kennelijk in een positieve sfeer en
met groot onderling respect samenwerken.
Citaat van pater Bernie, de pastoor: "The advancement
of the teachings of Vatican II, the renewal of
the Church and the emerging role of the laity are
some of the most energizing and challenging
aspects of my ministry as a pastor."
Jan Verhart (11-7-1930) studeerde in Ugchelen van
september 1945 tot de zomervakantie in 1952, was
vervolgens novice in Twello en vertrok daarna als
clericus naar de USA. Namens de missieclub heb ik
toentertijd nog contact met hem gehad.
Ton Overtoom
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 7 – juni 2007
Horizon-taal
In een Excel-document houd ik bij welke agendagedichten
(van 1986 t/m begin '89) al eens werden
opgenomen in een van deze rubrieken. Het zijn er
tot nu toe zo'n 180. De scans van de agenda's
zijn genummerd naar jaar (honderdtal) en bladzijde
(01 t/m ruim 50). In bestand 228.jpg vind ik
bladzijde 28 van 6 tot en met 12 juli 1987.
ma. 6-07-1987
Eén lisblad wimpelt wild naar mij
waar 'k stilhou op de brug.
Zou 't soms een oude bekende zijn?
Zien wij elkaar terug?
't Is geen jaar oud, maar 't wuift en meldt
zich druk in de oostertocht...
Ooit heb 'k een sapverwant verteld
hoe graag ik lissen mocht.
Links bovenaan staat T.-A., dat moet Ter Apel
zijn: hij logeerde bij z'n zussen Lien en Sien. Zijn
liefde voor de gele lis heb ik met hem gemeen,
evenals die voor de lariks. Affiniteit lijkt me hier
het juiste woord om de relaties aan te geven,
zowel die tussen zijn smaak en de mijne als die
tussen deze zwaai-lis en haar sapgenoot.
za. 11-7-1987
1.
Morgen zondag:
de klok gaat hoog.
Morgen zondag:
een regenboog
klanken staat
waar de klok gaat
schallen, galmen
van de Vree.
Rust of speel dan.
Zwijg of schreeuw dan
lui dan mee:
maak de zondag heel.
2.
Zondag. Aanvang.
Waaiers gaan van
zuidwesteinder
't ruim beschrijven
"Zon moet blijven!
Ruim goed baan:
Zon moet aan!"
Nog een vers uit Ter Apel. Hoor de kerkklok
luiden! Lees het langzaam, beweeg mee met de
klok in de toren, van achter naar voren, heen en
weer, dan zingen de regels als in een cadans.
Galm van vrede, galm van rust, die alles opvangt,
van spel tot woede; die overal rust brengt.
Op zondag de preek of sermoen (van sermo, latijn
voor 'gesprek'): een samenspraak over goed en
kwaad, gemeenschap en isolement, de manieren
waarop het leven zich manifesteert. Maar niet op
de manier van betutteling of verdachtmaking, en
geen pleidooi voor het opgeven van eigenheid en
individualiteit. Eenheid van zin!
zo. 12-7-1987
Zaadjeszwermen zijn van 't gras;
blaadjeszwermen zijn van beuken;
bloempjeszwermen zijn nog leuker:
spurrie, muur of wat 't ook was.
't Is de kans van 't menigtal
die Al-Leven pleegt te nemen.
't Komt niet verder met allenen:
zwermen is de wet van 't Al.
Sterrenstelsels -wolken -hopen
zwermen kril en scholen vis,
trekkers, troepers (mees muis mus)...
Rovers zijn op zich gaan lopen.
Ook het volgende gedicht op dezelfde bladzijde
(al werd het ruim een maand eerder geschreven),
bezingt de natuurlijke rijkdom van het geheel, uit
hoeveel verschillende dingen het ook bestaat.
ma. 8-06-1987
De bermen stikken van de vracht
die groent of geelt en rijpt
en steunt of duwt waar ze in haar pracht
nota neemt van de tijd.
Zo aan zo uit zo vroeg zo laat
– elk geeft zijn eigen sein –
zo geel, zo wit, zo rose of paars:
samen zullen ze zijn.
De berm staat, als een boordevol
glas uitgelezen drank,
van bloem en zaad en stelen bol
en feitelijk van dank.
Dank voor het leven dat zo veelsoortig is, dat
zoveel verdriet en vreugde bevat, winst en verlies,
gezondheid en ziekte, geboorte en dood: de mens
een belofte van terugkeer naar het vaderhuis, de
oereigen plaats in het Al, een zon-dag.
zo. 12-7-1987
Klopvogel die de schors alom
beschouwt als wingebied
en amper 't andere ziet
onder de grote zon.
Geen kwaad woord over de specht, een dier dat
zijn natuur volgt, prachtig schepsel, een ratelend
fenomeen, positief én negatief van wat pater Jan
wil zeggen: doe je best, en kijk vooral verder dan
je neus lang is.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 5 Nr. 7 – juni 2007
Don Bosco's Oudste (deel 7)
een wonder, dat Don Bosco steeds meer aan Don Rua overliet, hem
benoemde tot Directeur van het Oratorium en novicenmeester, en
tenslotte zijn positie als Prefect van de Congregatie uitbouwde door
hem te belasten met de benoemingen, onderhandelingen over nieuwe
stichtingen en de canonieke visitatie van de huizen. Fijne tact en
vastberadenheid kwamen hem hierbij van pas, ook bij de
benoemingen, in Don Bosco's gedachte steeds een soort onderhandelingen
met de betrokken medebroeders. Maar de huizen bezocht
Don Rua heel anders dan Don Bosco: formeler, kan men wel zeggen.
Hij stelde zich tot in de geringste details op de hoogte van alles: vanaf
de schoonmaak tot aan de financiën en de geestelijke leiding en gaf
gedetailleerde normen waar nodig. Zo bezocht hij ook het Instituut der
Dochters van Maria Hulp der Christenen, de Zusters van Don Bosco
en zijn uiteindelijke benoeming tot Vicaris van Don Bosco (1886),
veranderde weinig aan de feitelijke bevoegdheden waarmee hij reeds
was bekleed. Toch kwam er iets nieuws bij, deze laatste twee jaren van
Don Bosco's leven, zij het incidenteel. Don Rua begeleidde Don Bosco
op diens reizen naar Frankrijk en Spanje en wonderlijk genoeg viel hij juist door zijn bescheidenheid en
enorme arbeidzaamheid achter de coulissen, zelfs op bij personen die toch. eigenlijk verblind hadden
moeten zijn door de glans van Don Bosco's persoonlijkheid. In het klooster van de Grande Chartreuse
hield hij een preek in plaats van zijn al te zeer vermoeide vader: hij bracht Don Bosco de tranen in de
ogen en daarmee die godgewijde monniken in vervoering. In Spanje verwees Don Bosco een ten dode
opgeschreven kind naar de zegen van Don Rua. Het genas, als bij een wonder-per-ongeluk.
aar dat die genezing geen vergissing was, zou later blijken, toen Don
Bosco was gaan werken in de hemel (31 jan. 1888) en Don Rua
nederig zijn best deed het werk van Don Bosco in de geest van Don
Bosco voort te zetten. Reeds bij zijn benoeming tot Vicaris was elk
zweem van een zekere terughoudendheid van hem afgevallen als een
vlies: hij werd weer de vader die hij in Mirabello was geweest. Don
Bosco's laatste woorden tot hem hadden geluid: "Fatti amare – Zorg
dat ze van je houden!" Een zware opgave, zonder de magnetische
aantrekkingskracht van Don Bosco's persoonlijkheid. Maar Don Bosco
wist tegen wie hij het zei: hij was er zich van bewust mannen te hebben
gevormd voor zijn erfenis, en zelfs Rome constateerde dat bij de
opvolging en in Don Rua had Don Bosco iemand, die in staat bleek
zelfs de grootste verwachtingen van Don Bosco's bewonderaars en
kinderen niet teleur te stellen. Hij nam natuurgetrouw Don Bosco's
beminnelijke deugden over, en de hemel schonk hem, bijna bovennatuurgetrouw,
de mantel van Elias, het opperkleed van de heiligheid:
wonderen en voorspellingen. De documentatie is te goed om deze
bijkomstigheden der heiligheid te verzwijgen: plotselinge genezingen, langverbeide regenval in de dorste streken
der aarde (Sicilië, Zuid-Spanje, Palestina), wonderbare vermenigvuldiging van partikels en snoep, uitvoerige
voorafkondigingen van veler levenslot: hoe ouder Don Rua werd, hoe breder spoor van licht hij achter zich liet
op zijn vele reizen.
tekst: Jan Klein – ill.: Wim Saris wordt vervolgd
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 6 Nr. 7 – juni 2007
De Kiem
In het duet van nieuwsbrief en website speelt de
eerste, ook wat De Kiem betreft, meer de rol
van aangever, de tweede van prima donna, omdat
daarin de volledige scans te vinden zijn van hele
jaargangen, alles bij elkaar nu al dertien nummers
(zie 'Origo' onder Archief). En in kleur.
Ik hoop maar dat menig lezer
zich waagt aan De Kiem, want
dat scannen is een hele klus, en
bovendien is de inhoud toch
wel interessant. In de tweede
jaargang begon ook de Kroniek.
Er staan vier gedichten in deze tweede jaargang,
drie van Meindert Muller: 'Laat in de Kerstnacht'
(nr.2, blz.1), 'ruimtevaart' (nr.4, blz.11), 'De
visser' (nr.6, blz.2) en een van Gerard de Nijs:
'De vissen' (nr.3, blz.13). Liepen er meer dichters
rond of hielden de meesten het bij proza?
Tot m'n verrassing vind ik in de Kroniek onder
8 maart 1961: 'Het uur "zero" voor de raket van
Meneer Overtoom. De onderneming mislukte
echter wegens gedeeltelijk ontbreken van brandstof
en zuurstof, twee onontbeerlijke benodigdheden
om verbranding te doen plaatsvinden...'
Ik herinner het me: een huls van karton met wat
carbid en een weinig water. Ik vermoed dat het
niet luchtdicht was, zodat er geen druk ontstond.
Het liep dus met een sisser af, en niet met een
knal. Het was niettemin een experiment dat de
annalen heeft gehaald: per aspera ad astra.
Kees de Kuijer hield een
pleidooi voor een poging
Esperanto te gebruiken als
middel tot wereldwijde contacten.
Met email en chatten
gebeurt nu wat hij toen al
suggereerde (nr.3, blz.8-9).
In 'Toen brak mijn klomp' (nr.4, blz.12-13) komt
Bartjens (wie zou dát kunnen zijn, enig idee Bart?)
met een historisch uiterst relevante analyse van
het silentium: indianengehuil of stilte, wie zal het
zeggen? De refter is de plaats van handeling. Zijn
klomp is tweemaal gebroken: Bart op sokken?
Voor 'Sportflitsen' zorgde Piet van der Hoop, en
John Smeets liet zich vragen 'Hoe moet ik voetballen?'
(beide nr.5, resp. blz. 12 en 13). Dat hielp:
Kroniek 31 mei: 'De ulo van 's-Heerenberg vroeg
tegen ons te mogen voetballen, een beetje sterk
elftal, de vorige keer hadden ze gewonnen met
8-3. Uitslag: 11-0 voor Don Rua.' (nr.5, blz.14)
Toezending
kosten
toezending per email of post gratis
(op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar)
vrijwillige bijdragen 454400
op girorekening t.n.v. A. Overtoom
aanmelding/opzegging
per email origo@home.nl
per brief redactie-adres
Bijdragen
Op postrekening 454400 werd in 2007 bijgedragen
€ 70. Het saldo bedraagt, na aanvulling van de postzegels,
€ 80. Toestand: gezond.
Redactie
naam A.J.M. Overtoom
straat Hofakkers 6
plaats 9468 EE Annen
telefoon 0592 - 271 586
email origo@home.nl
website http://members.home.nl/ajm.overtoom
Cor Goorts - DB Zwolle
Colofon
De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het
lettertype Garamond 11 pt, de koppen (meestal)
in Comic Sans MS 14 pt.
Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat,
op de homepage en per email. Gratis lezers zijn:
Acrobat Reader en Foxit Reader (kijk voor info en
download op: www.foxitsoftware.com).
Lemma
De mens is een sociaal wezen, dat vaak op het
juiste moment de verkeerde kant op kijkt.
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft