hoofdstuk i: dubieuze posten. - AH Bogaards

Het zal iedere Bijbellezer bekend zijn, dat de geschiedenis van Manasse beschreven wordt op
twee plaatsen in de Heilige Schrift, en wel in 2 Koningen 21 en in 2 Kronieken 33. De naam
van Manasse wordt wel op meerdere plaatsen in de Bijbel genoemd, en we moeten daar later
nog op terug komen, maar dat is meer terloops. Uitvoerig wordt van Manasse gesproken in de
beide genoemde hoofdstukken.
Nu is het al dadelijk heel merkwaardig, dat in het eerste hoofdstuk, 2 Koningen 21, met geen
woord en geen letter melding gemaakt wordt van Manasse's z.g.n. bekering. Alleen z'n
zonden-register wordt daar genoemd, en dat is om te huiveren. Als we alleen 2 Koningen 21
hadden, zou niemand er over denken ook maar één goed woord van Manasse te zeggen.
In 2 Kronieken 33 komt echter een vervolghoofdstuk. Daar wordt in beschreven hoe Manasse
werd weggevoerd van Babel en wat er in de gevangenis gebeurde, toen hij in het nauw
geraakt was.
In het Bijbeltje dat ik op de kansel pleeg te gebruiken, staat boven dit gedeelte: "Manasse
bekeert zich" 2 .
Dat zegt op zichzelf natuurlijk niets.
Wat ik nu ga zeggen is voor ter zake kundige en goed onderlegde Bijbellezers volkomen
overbodig, en zij kunnen dit dan ook rustig overslaan. Maar er zijn nog zoveel anderen, en
men duide mij dit intermezzo dus niet al te euvel. Wat ik wou zeggen is, dat die opschriften
boven de hoofdstukken of gedeelten van hoofdstukken latere toevoegsels zijn. U kunt die
opschriften in de oorspronkelijke Hebreeuwse Bijbel of wat het N. T. betreft, in de Griekse
tekst niet vinden. Ze staan alleen in onze Hollandse vertaling bij wijze van aankleding. Ze
horen niet bij de geïnspireerde tekst, maar mensen hebben dat er ter verduidelijking bijgevoegd.
Voor het gemak van de lezers. Om ze een overzicht te geven, waar het nu verder
over gaat in dat hoofdstuk. Men moet dus niet denken: in mijn Bijbeltje staat boven 2
Kron.33:12-20: "Manasse bekeert zich", dus Manasse hééft zich bekeerd. Als het werkelijk in
2 Kron. 33 staat dan is dat het einde van alle tegenspreken, want alles wat in de Bijbel staat is
waar. Maar zo'n opschrift is nog niet het einde van alle tegenspreken. Zo'n opschrift is
mensenwerk, en dus feilbaar. Alweer: ik zeg niet, dat dit bepaalde opschrift fout is, maar ik
ben er ook nog niet aan toe om te beamen dat het juist is. Daarvoor zou ik eerst met u
nauwkeurig moeten nagaan wat er precies in 2 Kron. 33 staat. Daar zijn we nu nog niet aan
toe, maar daar komen we later op terug.
Dit geval met de opschriften ligt feitelijk op dezelfde lijn als de beroemde kanttekeningen in
de Statenvertaling. Men weet dat de oude Statenbijbels voorzien zijn van kanttekeningen of
korte verklaringen in een noot onderaan of op zij van de bladzijden. Ik heb meermalen
eenvoudige lieden ontmoet, die meenden dat die "kanttekeningen" dezelfde waarde hadden
als de tekst zelf. Wat die kanttekenaren zeiden, was voor hen onomstotelijk waar. Daar viel
niet aan te twijfelen. Nu, in de meeste gevallen wordt de spijker wel op de kop geslagen. De
mannen die er zich mee bezig gehouden hebben, waren zeer bekwame theologen. Ik geloof
dat elke dominee die naast zijn commentaren ook niet de kanttekeningen raadpleegt, zichzelf
en z'n hoorders te kort doet. Maar hogere waarde dan aan een commentaar kenne men aan de
kanttekeningen dan ook niet toe. Ze behoren niet tot de tekst, maar zijn er een zeer beknopte
uitlegging van. En bij de "uitlegging" zijn we dan al weer van het eigenlijke geïnspireerde
Woord overgestapt op het menselijk terrein van de "verklaring". En die verklaring kan goed,
maar kan ook fout zijn.
2 In de vertaling van het N.B.G. staat dit niet.
71