Sheets

EMDR in de behandeling van een
paniekstoornis met/zonder
agorafobie
• Ferdinand Horst,
GZ-psycholoog in opleiding tot specialist
• Brigitte Baeten,
klinisch psycholoog/psychotherapeut
Afdeling medische psychologie en psychiatrie St. Elisabeth
ziekenhuis Tilburg
EMDR congres Arnhem, 24 maart 2012

Leerdoel
Kennis van paniekstoornis met/zonder agorafobie
Kennisnemen van de eerste observaties in het
protocollair behandelen van een paniekstoornis middels
EMDR

inhoud
Wat is een paniekstoornis?
Theoretische argumenten voor EMDR bij paniek
Uitleg paniekonderzoek Elisabeth ziekenhuis, Tilburg
Introductie casuistiek
Onze observaties na de eerste 30 behandelingen
(nb. geen resultaten!)
Samenvatting

Wat is een paniekaanval? (DSM-IV-TR)
Begrensde periode van intense angst of gevoel van
onbehagen
Die binnen tien minuten een maximum bereiken
Waarbij 4 (of meer) van de volgende symptomen
plotseling ontstaan

Paniekaanval (DSM-IV-TR)
Hartkloppingen, bonzend hart of versnelde hartactie
Transpireren
Trillen of beven
Gevoel van ademnood of verstikking
Naar adem snakken
Pijn of onaangenaam gevoel op de borst
Misselijkheid of buikklachten
Gevoel van duizeligheid, onvastheid, licht in het hoofd of flauwte
Derealisatie of depersonalisatie
Angst om zelfbeheersing te verliezen of gek te worden
Angst om dood te gaan
Paresthesieen
Opvliegers of koude rillingen

Wat is een paniekstoornis? (DSM-IV-TR)
Recidiverende en onverwachte paniekaanvallen
De symptomen van deze paniekaanvallen worden als catastrofaal
ervaren
Hebben een grote invloed op het leven van alledag
Tussen de paniekaanvallen door is er vaak sprake van een voortdurende
ongerustheid, angst en bezorgdheid voor een volgende paniekaanval of
voor de consequenties van een aanval

Paniekstoornis met agorafobie
Wanneer een paniekstoornis samen gaat met ernstig
vermijdingsgedrag wordt gesproken van agorafobie
De meeste patiënten met een paniekstoornis hebben de neiging
om bepaalde plaatsen of situaties enigszins te vermijden
Hooguit 50% van de patiënten voldoet aan de criteria van een
agorafobie

Paniekstoornis
Prevalentie is 2.1%
Vrouwen hebben 2 X zoveel kans op een paniekstoornis als
mannen.
Laagopgeleiden, gescheiden mensen, weduwnaars en weduwen
lopen grotere kans op het ontwikkelen van een paniekstoornis.
Boven de 65 jaar komt een paniekstoornis minder frequent voor
(Batelaan, de Graaf, van Balkom, Vollebergh & Beekman, 2006).

Paniekstoornis
Comorbiditeit bij een paniekstoornis is meer dan 80 % vooral
affectieve- en andere angststoornissen
De kwaliteit van leven (QOL) is aanzienlijk verminderd bij een
paniekstoornis
(Barrera & Norton, 2009; Markowitz, Weissman, Quellette, Lish & Klerman,1989).

Waarom EMDR in de behandeling
van een paniekstoornis?
Argumenten vanuit een theoretisch perspectief:
Een eerste paniekaanval is vaak zeer traumatiserend en
aangrijpend omdat die:
Onverwacht optreedt
als levensbedreigend wordt ervaren
en een conditionerend beangstigend effect heeft voor een volgende
paniekaanval
(Hagenaars, Minnen & Hoogduin, 2009; McNally & Lukach, 1992)

Waarom EMDR in de behandeling
van een paniekstoornis?
Argumenten vanuit een theoretisch perspectief:
Een eerste paniekaanval zou eenzelfde uitwerking kunnen
hebben op de informatieverwerking als een traumatische
gebeurtenis die leidt tot een PTSS
(Hagenaars, Minnen & Hoogduin, 2009)

EMDR in de behandeling van een
paniekstoornis?
Argumenten vanuit een theoretisch perspectief:
Bovendien toont onderzoek aan dat paniekherinneringen bij
een paniekstoornis veel weg hebben van traumaherinneringen
bij een PTSS
(Hagenaars, van Minnen & Hoogduin, 2009)

EMDR in de behandeling van een
paniekstoornis?
Argumenten vanuit een theoretisch perspectief:
Daarnaast zijn er aanwijzingen dat een paniekstoornis met agorafobie vaak
ontstaat na een stressvolle levensgebeurtenis
(Faravelli & Palanti, 1989; Horesh, Amir, Kedem, Goldberger, & Kotler, 1997; Kleiner & Marchall, 1987)

EMDR vs CGT in de behandeling
van paniekstoornissen met of
zonder agorafobie
prospectief onderzoek met een gerandomiseerde toewijzing
(RCT)
De EMDR groep wordt vergeleken met de CGT groep.
13 wekelijkse behandelsessies
68 patiënten worden geïncludeerd
Follow up van drie maand en 1 jaar later

EMDR vs CGT in de behandeling
van paniekstoornissen met of
zonder agorafobie
De behandeling in de CGT groep is gebaseerd op de
protocollaire behandeling van patiënten met een paniekstoornis
met of zonder agorafobie (Kampman & Keijsers, 2009).
De behandeling in de EMDR groep is gebaseerd op werken met
EMDR vanuit klachten/symptomatologie (o.a. de Jongh, ten Broeke & Meijer, 2010)

Stand van zaken
56 van de 68 patienten zijn nu geïncludeerd waarvan 30
EMDR
Verwachting om eind 2012 de behandelingen af te
ronden
We presenteren hier observaties, geen resultaten

Introductie:
Casus 1: Erica
Psychiater: Paniekstoornis zonder agorafobie bij vermijdende
persoonlijksheidstrekken.
55 jarige vrouw, gescheiden, 2 kinderen van 1e man, sinds 5 jaar vriend,
woont samen, afgekeurd als laborante na ongeval
Dominante moeder, afwezige vader.
Sekueel misbruik door opa tussen 9 en 14 jaar, wekelijks.
Depressie en angst in de voorgeschiedenis. Psychologische behandeling bij
RIAGG had goed effect in jaren 80.
Zoon (32 jaar) bekend met ADHD en (psychotische) depressies. Opname
PAAZ 2 jaar geleden, aanleiding voor de eerste paniekaanval.
Direct na opname zoon PAAZ start paniekaanvallen
Laatste jaar 13 kg afgevallen, geen medische verklaring voor

Casus 1: Erica
Beloop:
Sessie 2: komt kamer “binnenvallen” met paniekaanval
Wel degelijk agorafobie (gebracht door vriend, durft niets
alleen te ondernemen etc.)
1e paniekaanval: bij vrienden aan het Sjoelen
Ergste paniekaanval: afgelopen zomer in de nacht in flat
Traumabeeld: Opname zoon PAAZ “de deur”
Misbruik door opa goed verwerkt na behandeling beeld
zoon op PAAZ. Toch beeld met opa “deur van vogelhok”
FT: Slapen zonder licht aan, en paniekaanval krijgen

Casus 2: Jessica
Introductie:
Psychiater: PTSS en Paniekstoornis zonder agorafobie.
41 jarige vrouw, woont samen, 1 zoon (13 jaar) en 1
doodgeboren kindje in 1992,
Gewerkt als ziekenverzorgster tot mei 2010 (gestopt wegens
driedubbele hernia)
Goed contact met stamgezin.
Sinds juni 2011paniekaanvallen en PTSS klachten, na
hartstilstand met reanimatie, stent geplaatst.
Blanco psychiatrische voorgeschiedenis.

Casus 2: Jessica
Beloop:
Paniekstoornis met agorafobie (vriendjes zoon mogen niet
spelen uit angst paniekaanval, vermijding mensenmassa’s
etc.)
1e paniekaanval supermarkt=ergste paniekaanval
Trauma: hartstilstand met reanimatie, doodgeboren kindje
1992.
FT: was niet nodig
Geen diagnose op AS II

Observaties

Filmpje hoge SUD

Filmpje desensitisatie

Filmpje herbeleving

Twee filmpjes met relatie paniek
en achterliggend trauma

Twee filmpjes effect behandeling

Wat is speciaal aan behandeling
van paniek met EMDR?
Een paniekaanval treedt op na een ingrijpende gebeurtenis
Domein is altijd machteloosheid
Een paniekaanval is zelf een ingrijpende gebeurtenis
De SUD daalt snel
Er is direct effect op gedrag na de eerste behandeling
Paniekbehandeling =traumabehandeling
Pas op voor stiekem medicatiegebruik

Horst FHC, Lobbestael J, de Jongh A, den Oudsten BL, de Vries J:
EMDR versus CBT in treatment of panic disorder with or
without agoraphobia: study protocol for a randomized
controlled trial. (submitted).

Voor de resultaten
to be continued……..

Vragen?

Contact:
Ferdinand Horst
f.horst@elisabeth.nl
Brigitte Baeten
b.baeten@elisabeth.nl