HERINNERINGEN AAN EEN PELGRIM NAAR ... - Hendrik Poorter

Poorters in Haringkarspel, deel 2 27
baars, brasem, paling en de wat graterige
snoek. Ruim voorhanden was de op grote
schaal aangevoerde zoute haring en de
gedroogde stokvis, d.w.z. opengesneden
en in de buitenlucht gedroogde
ongezouten kabeljauw, vaak afkomstig uit
Noorwegen. Haringkarspel lag rondom in
de weilanden en het zal er gewemeld
hebben van watervogels als zwanen,
ganzen, eenden en reigers. Vis en
gevogelte werd met botersaus gegeten. Bij
groente hoeven we niet aan bladgroente te
denken - die was niet populair in die
dagen. Op het menu stonden bonen en
erwten, witte en rode kool, koolraap,
wortels en de pasternaak, een soort witte
peen die we tegenwoordig vrijwel niet
meer kennen. Al die producten werden
vaak tot stamppot verwerkt of, zoals de
erwten, tot moes gekookt (snert). De
huisvrouw was in de mogelijkheid tot
voedselbereiding maar zeer beperkt omdat
ze de maaltijd moest roosteren op ijzeren
roosters boven een open hout- of turfvuur
of koken in een paar pannen, hangend aan
een haak boven zo'n vuur. Met de
aardappel had men toen al wel kennis
gemaakt, maar deze werd aanvankelijk als
giftig gezien (de aardappel behoort tot de
giftige familie der Solanacaeen) en later
als veevoer beschouwd. Pas toen de
graanprijzen zo hoog opliepen dat de
bevolking het brood vrijwel niet meer kon
betalen kwam de aardappel op het
dagelijks menu te staan. Pruimen, appels
en peren waren volop aanwezig in West-
Friesland; ze werden gedroogd voor
gebruik in winter en voorjaar. Gedroogde
gekookte pruimen kwamen vaak op tafel
bij de maaltijden. Op de boerderij van
Pieter zal wel boter en kaas zijn gemaakt
en dus volop aanwezig zijn geweest.
Specerijen uit de Verre Oost, aangevoerd
door de schepen van de V.O.C, waren
populair. Komijn, peper, nootmuskaat,
foelie en kaneel verhoogden de smaak der
gerechten.
In 1669 gaf Marcus Doorninck,
'boekverkoper op den Vygendam in 't
kantoor Incktvat' te Amsterdam een
kookboek uit dat 'De Verstandige Koek of
Sorghvuldige Huyshoudster' heette. Hierin
staat een recept dat mogelijk de eetlust
van Pieter opwekte:
–' Om een taerd van kalfsvoeten te
maken: Neemt murruwe kalfsvoeten,
hackt se heel kleyn met harde doyer van
eyeren. Stoffeert se met kaneel, gember,
korenten, suycker en gesmolte boter. Dat
altesamen ondereen geroert met Rinsewijn,
sucade en pingelen en dan een half
uur gebacken. ‘–
Bij elke maaltijd werd veel bier
gedronken. De al eerder genoemde dokter
van Beverwijck gaf de volgende
aanbeveling voor ouderen: 'ze mogen
goed vet bier drinken, waaraan zij mede
voedsel voor het lichaem onttrekken'.
Als wij aan de maaltijden van ons
voorgeslacht zouden aanzitten zouden we
hun eten waarschijnlijk veel en veel te
zout vinden en anderzijds niet zoet
genoeg. Pas na de Napoleontische tijd
werd het mogelijk suiker te raffineren uit
de beetwortel - vanaf die tijd dateert de
opmars van de suiker in onze etenswaren.
Wel moeten we bedenken dat een gezin
als dat van Pieter, wonende op het
platteland van West-Friesland beter af was
dan menig gezin van een
industriearbeider, dat in de steden van een
karig loon moest zien rond te komen!