Waterplan Amsterdam Zuidoost - Stadsdeel Zuidoost - Gemeente ...

Waterplan Amsterdam Zuidoost
Leven met water in Zuidoost

Colofon
Het Waterplan is een samenwerking van Waternet en Stadsdeel Zuidoost
met bijdragen van Tauw en van ‘t Spijker Consultancy

Waterplan Amsterdam Zuidoost
3

aasperplas

Voorwoord
wordt geschreven na vaststelling in de raad
Waterplan Amsterdam Zuidoost
5

Rietkraag oostoever Gaasperplas

Inhoud
Voorwoord ...............................................................................................................................5
1 Inleiding ................................................................................................................. .13
2 Vertaling duurzaam watersysteem Zuidoost ......................................................... 15
3 Amsterdam Zuidoost 2011
3.1 Geschiedenis ......................................................................................................... 23
3.2 Waterkwantiteit ....................................................................................................... 27
3.3 Grondwater ............................................................................................................ 35
3.4 Waterkwaliteit ......................................................................................................... 41
3.5 Veiligheid ................................................................................................................ 47
3.6 Beleving ................................................................................................................. 49
3.7 Beheer .................................................................................................................... 59
3.8 Conclusies...............................................................................................................62
4 Opgave en Maatregelen
4.1 Opgave ................................................................................................................... 69
4.2 Uitvoeringsprogramma ........................................................................................... 71
5 Participatie en communicatie
5.1 Participatie...............................................................................................................77
5.2 Communicatie en bewustwording over water..........................................................79
Bijlagen
1. Maatregelen..................................................................................................................... 83
2. Beleidskader................................................................................................................... 97
3. Achtergrondinformatie
Grondwater in Amsterdam Zuidoost...........................................................103
Veiligheid: inundatiemodellen.....................................................................106
Beleving en ruimtelijke kwaliteit..................................................................108
Beheer.........................................................................................................111
4. Kaart watercompensatie Gaasperdammerweg.............................................................115
5. Bronnen.........................................................................................................................117
Intermezzo’s participatie
Bewonersadvies: succesfactoren..............................................................................8
Bewonersadvies Bullewijkpolder............................................................................. 18
Bewonersadvies Bijlmerpolder.................................................................................64
Bewonersadvies Polder Zuid Bijlmer.......................................................................72
Waterplan Amsterdam Zuidoost
7

Bewonersadvies
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Succesfactoren
Hoe kan water in de dagelijkse leefomgeving meer waarde krijgen? De reacties
op de sfeerpanelen tonen aan dat bewoners voor water veel mogelijkheden zien.
Het pallet is breed en omvat naast romantische natuurlijke oplossingen ook sport
en spel, en spannende stedelijke oplossingen.
Gebrainstormd is aan de hand van drie elkaar deels overlappende thema’s:
1. de inpassing van waterberging in de openbare ruimte,
2. de combinatie van water en groen in bijvoorbeeld (postzegel)parkjes,
3. de kansen voor het creëren van ontmoetingsplekken.
De thema’s gaven ruimte om de verschillende waarden van water in de openbare
ruimte te combineren. Dit is belangrijk omdat we in stedelijke gebieden te maken
hebben (en kampen) met een beperkte openbare ruimte. Doordat er tussen functies
wisselwerking ontstaat, is het combineren van waarden zelfs waardeverhogend.
Waarden van water zijn:
• Intrinsieke waarde: in zichzelf waardevol zijn, denk aan plekken met
natuurwaarde.
• Inherente waarde: waardevol zijn voor een
individu of een groep, denk aan plekken voor
ontspanning.
• Extrinsieke waarde: waardevol zijn voor het stimuleren van bepaald gedrag,
denk aan ontmoetingsplekken.
Tijdens de brainstormsessies zijn samengevat de volgende succesfactoren
benoemd:
1. De oplossingen voor waterberging moeten passen bij het karakter (de
identiteit) van de betreffende polder: Bullewijkpolder, Bijlmerpolder of Zuid
Bijlmerpolder. Daarbij spelen de soort en de hoeveelheid beschikbare ruimte
op een specifieke locatie natuurlijk ook een rol.
2. Een waterplek wint aan waarde als plek voor ontspanning, als deze plek goed
bereikbaar is en op een route ligt. Ook de combinatie met ontmoetingsplekken
- denk aan horeca, speelplaatsen en andere activiteiten - is cruciaal.
3. Als water in belangrijke mate de sfeer van een plek bepaalt, neemt het
ontspannende karakter van de waterplek toe. Factoren daarbij zijn of het
water stroomt, golft, stilstaat, spettert of ruist en ook de mogelijkheid om het
water te gebruiken: op de rand zitten, pierenbad, bootje baden, vissen.
Aanbevelingen vanuit participatie

Waterplan Amsterdam Zuidoost

4. Voor het ontmoetingsaspect vond men de natuurlijke of stedelijke
schoonheid van de omgeving belangrijk, naast de inrichting: comfort,
materiaal, kleurgebruik, geur, geluid.
5. Bij ontmoeting hoort het ‘promenade effect’: kijken en bekeken worden.
Denk aan water op knooppunten van verkeersroutes (fiets, auto, wandel),
bij stations en bushaltes, in winkelstraten, bij speeltuinen, op sportlocaties
en langs routes.
6. De interactie tussen water en omgeving kan op verschillende manieren
worden ingezet:
• waterplek sluit aan op omgeving: drukte+drukte, of rust+rust.
• waterplek contrasteert met omgeving: rust -v- drukte.
Advies per polder
Water in de openbare ruimte (zoals een waterberging) krijgt waarde als ze
gerelateerd is aan de omgeving. Dat is allereerst de identiteit van de polder waar
de waterplek deel van uitmaakt. Vervolgens moet deze identiteit gerelateerd
wordenaandespecifiekedoelgroepen,voorzieningenenactiviteiten.Ennatuurlijk
de specifieke locatie van de waterplek. De meerwaarde van deze aanpak is de
combinatie van gebiedsidentiteit enerzijds en doelgroepen + voorzieningen /
activiteiten anderzijds.
Aanbevelingen vanuit participatie

Vlonder over het water - natuuurvijver Bijlmerpark
12
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Hoofdstuk 1
Inleiding
In de aard en omvang van de nationale waterproblematiek doen zich structurele veranderingen
voor. Klimaatveranderingen, zeespiegelstijging, bodemdaling en verstedelijking maken een nieuwe
gemeenschappelijke aanpak in het waterbeleid noodzakelijk. De resultaten van die samenwerking
en van voortschrijdende kennis en inzicht zijn neergelegd in het Nationaal Bestuursakkoord Water.
Met dit waterplan geven Stadsdeel Zuidoost en het waterschap AGV invulling aan het Nationaal
Bestuursakkoord Water. Het waterplan gaat door waar de reguliere taken van het stadsdeel en het
waterschap ophouden en waar deze twee organisaties elkaar aanvullen en kunnen versterken.
Het waterplan slaat een brug tussen de reguliere plannen en taken zoals beschreven in het
Programma Groen & Blauw van het stadsdeel en het Watergebiedsplan van het waterschap.
De centrale vraag in het rapport is dan ook hoe het huidige watersysteem in Zuidoost ervoor staat,
en welke opgave er in het kader van een duurzaam watersysteem ligt.
Het doel is om voor de komende 40 jaar richting te geven en de eerste maatregelen te nemen om
te komen tot een duurzame waterhuishouding die samengaat met de ruimtelijke ontwikkelingen in
het stadsdeel. Hierdoor versterkt de aanwezigheid van water de identiteit van Zuidoost en biedt
het bewoners mogelijkheden voor recreatie en beleving.
In hoofdstuk 2 wordt de richting uitgewerkt. De staat van het huidige watersysteem wordt
behandeld in hoofdstuk 3. Opgave en maatregelen staan beschreven in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5
gaat in op het participatieproces, wat voor het waterplan doorlopen is. Door het rapport heen is de
inbreng van bewoners verwoord in intermezzo’s.
Waterplan Amsterdam Zuidoost
13

A
Duivendrechtse
Polder
OUDERKERK
A/D AMSTEL
Bullewijk
aternet, Amsterdam
enst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn
aring
Gemaal
14
A
A
A
DUIVENDRECHT
Polder
De Toekomst
A
Ouderkerker-
Plas
Watergraafsmeerpolder
Venserpolder
Holendrechter en
Bullewijker Polder
A
Polder de
Nieuwe Bullewijk
Holendrecht
Winkel
Nieuwe
diep
AMSTERDAM-
ZUIDOOST
A
Abcoudermeer
A
Diemerpolder
Polder Bijlmer
ABCOUDE
Angstel
Plangebied
A
Gaasper Plas
Polder Zuid Bijlmer
A
A A
Broekzijdse Polder
Overdiemerpolder
A
Waterplan Amsterdam Zuidoost
Amsterdam-Rijnkanaal
A
Gemeenschapspolder
west
Gein-
en
Gaasperpolder
Gein
Driemond
0 500 1.000 1.500

Hoofdstuk 2
Vertaling duurzaam
watersysteem Zuidoost
Deze vertaling geeft aan op grond van
bestaande knelpunten en wensen hoe we het
water in Stadsdeel Zuidoost er uit willen laten
zien in 2040. Het sluit aan op de termijn van
de Structuurvisie Amsterdam en zodoende
het bestaande en voorgenomen beleid
zoals de landelijke, provinciale en regionale
plannen. Vanuit het waterschap vormde het
Watergebiedsplan Bijlmerring het vertrekpunt
van deze vertaling, vanuit het Stadsdeel
Amsterdam Zuidoost waren dat de ambities en
de opgaven vanuit het programma Groen &
Blauw.
Een duurzaam watersysteem in Zuidoost
betekent dat een systeem voor een groot deel
zelfvoorziend is: onafhankelijk van kunstmatige
ingrepen om de functies te faciliteren of de
veiligheid te waarborgen. Door op termijn al
het water binnen de polder vast te houden
wordt het watersysteem van Zuidoost, en in
groter perspectief de Bijlmerring, onafhankelijk
van aan- en afvoersystemen die buiten zijn
invloedsgebied liggen. Techniek is vooralsnog
nodig om water te beheersen, maar techniek
zal steeds meer een rol krijgen die Zuidoost
helpt zijn leefomgeving aan te passen om
met het water mee te kunnen bewegen. Het
menselijk ingrijpen wordt tot een minimum
beperkt om de functies te kunnen faciliteren.
De maatregelen die nodig zijn om een doel
te bereiken, kunnen ook andere doelen
versterken. De mate van duurzaamheid die per
doel haalbaar blijkt, kan verschillen. De aanpak
naar de geformuleerde doelen bestaat uit
fases en varianten, hierdoor wordt toegewerkt
naar een nieuwe manier van leven met water.
Door de concrete maatregelen en structurele
ingrepen in het watersysteem en de fysieke
ruimte, genoemd in dit waterplan te koppelen
aan toekomstige stedelijke ontwikkelingen
kan er gezamenlijk worden gewerkt aan een
Zuidoost dat leeft met water!
Vertaling duurzaam watersysteem Zuidoost
De waterketen en het watersysteem zijn met
elkaar verbonden; de oppervlaktewater-,
grondwater-, regenwater- en
afvalwatersystemen staan niet los van elkaar.
Deze systemen zijn weer ingebed in de
openbare ruimte waardoor ingrepen in het
ene element het andere beïnvloeden. De
bijbehorende ‘speerpunten’ die als kapstok
voor deze vertaling op water in 2040 dienen
zijn:
• Zuidoost binnen een waterneutrale
Bijlmerring
• Een natuurlijk grondwaterregime
• Een goede waterkwaliteit
• Een veilige polder
• Beleefbaar water
Zuidoost binnen een waterneutrale
Bijlmerring
Het watersysteem van Stadsdeel Zuidoost
kan alleen maar in het grotere perspectief
van de Bijlmerring worden gezien. Het door
boezemwater omsloten gebied van de
Bijlmerring heeft robuuste watersystemen die
klimaatbestendig zijn, veilig zijn tegen inundatie
en geen overlast veroorzaken door (grond)
watertekort en –overlast. Leidraad zijn de
waterbeheer 21 e eeuw tritsen; waterkwantiteit
‘vasthouden – bergen – afvoeren’ en
waterkwaliteit ‘voorkomen – scheiden –
zuiveren’. De Bijlmerring voldoet aan de NBWnormen.
De toename van verhard oppervlak als gevolg
van ruimtelijke ingrepen is gecompenseerd
om de waterhuishoudkundige situatie niet
te verslechteren. Hiervoor is per polder een
watercompensatiebank opgesteld en wordt
de benodigde compensatie voor ruimtelijke
ontwikkelingen bijgehouden. Hiermee
voorkomen de waterbeheerder en de
ruimtelijk ordenaar dat er per ruimtelijk project
(postzegel) watercompensatie moet worden
15

gevonden. Voor de watercompensatiebank en
alternatieve vormen van waterberging is het
uitgangspunt dat ‘het watersysteem op orde is’,
de huidige en toekomstige waterbestendigheid
van de watersystemen zijn vastgelegd. Het
watertoetsproces bij ruimtelijke ontwikkelingen
is het hulpmiddel waardoor water als ordenend
principe wordt meegenomen in een vroegtijdig
stadium. Binnen Zuidoost wordt het regenwater
zoveel mogelijk vastgehouden op de locatie
waar het valt, waardoor de afvoer naar
oppervlaktewater vertraagd plaatsvindt en het
water deels hergebruikt kan worden.
Volledig waterneutraal betekent dat er geen
water in- en uitgelaten wordt. Al het water dat
de polder inkomt wordt opgespaard om te
kunnen benutten in tijden dat het noodzakelijk
is. De consequentie hiervan is dat er meer
oppervlaktewater moet worden voorzien
in de komende dertig jaar, en dat er meer
peilfluctuatie moet kunnen plaatsvinden in de
polder. Het water is beter verdeeld binnen de
Bijlmerring. Het volledig waterneutraal maken
van Zuidoost binnen de Bijlmerring is binnen
de planperiode niet haalbaar. Het is een
streefbeeld waar naartoe eerste stappen zijn
gezet.
Hiertoe zijn de consequenties van
waterneutraal voor de overige leefaspecten
uitgekristalliseerd en zijn besluiten genomen
welke consequenties op welk moment
gedragen kunnen worden. Gefaseerd zijn
eerste aanpassingen richting waterneutraal
gedaan, er is een keuze gemaakt voor
aangepast bouwen en anders omgaan met
de openbare ruimte en het groen. Tijdelijk
wordt tijdelijk gewerkt met een aangepast
maalregime.
Het watersysteem verregaand waterneutraal
maken, betekent ook het klimaatbestendig
maken. Daarom is piekberging gerealiseerd,
waardoor het watersysteem gelijkmatiger
wordt belast, de doorstroomcapaciteit is
gewaarborgd en er wordt minder water naar
het boezemwater gepompt, waardoor de
peilstijging daarin beperkt blijft. Door de gehele
Bijlmerring zo waterneutraal mogelijk te maken,
wordt het boezemsysteem ontlast en verbetert
de kwaliteit van het water.
16
Natuurlijk grondwaterregime
Water in de grond is een natuurlijk verschijnsel
dat we zoveel mogelijk op een natuurlijke wijze
willen laten functioneren. Het grondwater is
een integraal onderdeel van het watersysteem
geworden. Schade en overlast worden
zoveel mogelijk voorkomen en door heldere
communicatie is er bewustzijn en acceptatie
van de hoge grondwaterstanden in Amsterdam
Zuidoost bij bewoners aanwezig.
Door in het planproces van ruimtelijke
ontwikkelingen in het stedelijk gebied rekening
te houden met grondwater, worden nieuwe
grondwaterproblemen in de toekomst zo veel
mogelijk voorkomen en worden kansen op
verbetering van de (grond)waterhuishouding
benut. Het grondgebruik en het grondwater zijn
daardoor optimaal op elkaar afgestemd.
Voor gebieden waar nu grondwateroverlast
optreedt door verticale kwel, zijn oplossingen
onderzocht en adequate maatregelen
genomen om de invloed daarvan te
verminderen.
Het protocol bouwrijp-maken wordt gehanteerd
waarbij op basis van alle relevante gegevens
een goede afweging gemaakt kan worden
tussen de verschillende mogelijke maatregelen
om grondwaterproblemen tegen te gaan. Er
wordt grondwaterneutraal gebouwd.
Rekening wordt gehouden met de
oppervlaktewaterkwaliteit en mogelijke
verdroging in een wijder gebied dan Zuidoost
of de Bijlmerring bij het ingrijpen op het gebied
van grondwater.
Voor de polders worden de grondwaterstanden
gemonitoord en bewaakt. Er is een maximale
en een minimale grondwaterstand vastgelegd,
waartussen de grondwaterstand mag
fluctueren.
Goede waterkwaliteit
Aan de KRW-doelstellingen wordt voldaan voor
de betreffende waterlichamen. Voor de overige
watersystemen zijn ecologische doelstellingen
vastgesteld op een wijze die lijkt op de KRWrichtlijnen
en op basis van de resultaten van de
ecologische- en waterkwaliteitsmonitoringen.
Pareltjes, ecologisch zeer waardevolle
gebieden, zijn benoemd en verder ontwikkeld.
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Het watersysteem is ecologisch gezond
en faciliteert de gewenste vormen van
waterrecreatie.
Schoon water blijft schoon en wordt zoveel
mogelijk vastgehouden. Bij afvoeren van
water geldt dat water stroomt van schoon naar
belast. Bij de Gaasperplas is dit principe al
toegepast om de ecologische kwaliteit te laten
voldoen aan de doelstellingen.
Het beheer is afgestemd op de gewenste
waterkwaliteit en ecosysteem. Hierdoor
verschuift het zwaartepunt in het beheer van
kwantitatief naar kwalitatief. Beheer volgens
een vastgesteld beheerregime zorgt voor
efficiënt onderhoud aan watergangen met
oog voor natuur. Groen- en waterbeheerders
hebben afspraken gemaakt over het
gezamenlijk beheer en onderhoud van water
en aan water grenzende openbare ruimte en
groen.
Het watersysteem is ecologisch zo gezond en
robuust dat het in staat is om zelfvoorziend te
zijn.
Door het peil te laten fluctueren, wordt
nutriëntenarm hemelwater beter benut en is
de inlaat van gebiedsvreemd water niet meer
nodig. De oevervegetatie speelt een rol van
betekenis in de zuivering van oppervlaktewater.
Veilige polder
Wonen in de polder is veilig en voelt goed.
De keringen zijn op orde en toetsing
vindt regelmatig plaats. De aangewezen
compartimenteringskeringen beperken
de schade bij een doorbraak, evenals de
aanwezigheid van een calamiteitenberging
binnen de Bijlmerring. Doordat de
waterkeringen geïntegreerd zijn in de
leefomgeving, vormen ze een zichtbaar en
verbindend element.
Daar waar mogelijk binnen de Bijlmerring,
is ruimte gecreëerd door het toepassen van
meervoudig ruimtegebruik. Dit gaat niet ten
koste van de veiligheid.
Beleefbaar water
Water in de woonwijken draagt bij aan
een kwalitatieve leefomgeving, door in de
ontwerpfase van ruimtelijke ontwikkelingen
beleving van water als prioriteit mee te
Vertaling duurzaam watersysteem Zuidoost
nemen. De waterstructuur draagt bij aan de
identiteit van de woonomgeving, aandacht
wordt getrokken door locaties waar water
een bijzondere rol speelt. Beleving van water
wordt versterkt door wandel- en fietspaden te
koppelen aan watergangen. De oude boezem
van de Bijlmermeer is, waar mogelijk, weer
herkenbaar gemaakt. De waterstructuur van
Polder Nieuwe Bullewijk is voltooid. Water
speelt een beeldbepalende rol van stad naar
het omliggende landschap.
De Gaasperplas is een regionale trekpleister
voor recreëren aan en op het water.
Waterrecreatie aan de Gaasperplas is
geoptimaliseerd, en meer mensen maken hier
gebruik van. Er is een nieuwe zwemplek aan
de noordoever die voldoet aan de kwaliteiten
voor zwemwater. Watersportinfrastructuur voor
onder meer kanoën is verbeterd. Het water
van de Gaasperplas is schoner in 2015, de
ecologie van de plas is, zowel hierdoor als
door de aanleg van meer ecologische oevers,
versterkt. Waterrecreatie en ecologische zones
zijn op elkaar afgestemd, de natuur ondervindt
geen hinder van de waterrecreatie.
In Zuidoost wordt geen wateroverlast meer
ervaren. Hiertoe zijn maatregelen genomen en
er is ook veel aandacht voor bewustwording.
Water staat frequenter op straat, en wordt
zichtbaar afgevoerd naar (deels) bovengrondse
bergings- of infiltratievoorzieningen. In de
ruimtelijke plannen is rekening gehouden
met water in de openbare ruimte (berging
is gecreëerd, belemmeringen voor de
afstroming zijn zoveel mogelijk voorkomen)
en er wordt met bewoners en bedrijven over
gecommuniceerd. Water op straat als gevolg
van extreme regenbuien leidt niet tot schade in
woningen en bedrijven.
Stadsdeelgrenzen binnen de Bijlmerring
17

Bewonersadvies
BULLEWIJKPOLDER
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Vier verschillende sferen cq gebieden:
1. Zakelijk kantorengebied rondom Bijlmerdreef en Arenaboulevard
2. Kantorengebied rondom Holterbergweg en Muntbergweg
3. Het AMC terrein
4. Groengebieden rondom de Hoge Dijk en de golfbaan
Sfeer
zakelijk, snel, onpersoonlijk, architectuur
Inrichting/openbare ruimte
onpersoonlijk, gericht op gemotoriseerd verkeer, functioneel ongebruikte en veelal
verharde openbare ruimte
Gebruik
Intensief op piekmomenten
Architectuur
Kantoren en loodsen, functioneel, weinig contact met straat
Landschap
weinig variatie in groen, functioneel groen
Gebruikers
medewerkers bedrijven, bezoekers Arenaboulevard, reizigers, winkelende Zuidoost-
bewoners, dieren
Aanbevelingen vanuit participatie

BULLEWIJKPOLDER
De Bullewijkpolder huisvest een zakelijk kantorengebied
rondom Bijlmerdreef en Arenaboulevard, een kantorengebied
rondom Holterbergweg en Muntbergweg, het AMC- terrein en
groengebieden rondom de Hoge Dijk en de golfbaan. De sfeer
in de openbare ruimte is over het algemeen zakelijk, snel en
onpersoonlijk. We vinden er vooral kantoren en loodsen die
weinig contact maken met de straat. Het groen is functioneel
en toont weinig variatie. De ruimte is gericht op gemotoriseerd
verkeer; er is nogal wat functioneel ongebruikt en vaak verhard
terrein. Het gebruik is alleen op piekmomenten intensief; de
gebruikers zijn medewerkers van bedrijven, bezoekers van de
Arenaboulevard, reizigers, winkelende bewoners van Zuidoost
en dieren.
De kansen voor de Bullewijkpolder hebben een natuurlijk accent:
1. Rond de Hoge Dijk en de golfbaan bevindt zich al veel
waterberging. Voor de rest van de Bullewijkpolder - waar
weinig ruimte is voor grote oppervlaktes - zijn veel korte en
tijdelijke waterbergingen bedacht. Bijvoorbeeld sedumdaken,
smalle waterroutes en watermuren. Deze waterberging kan
worden ingezet voor de verfraaiing van het gebied.
2. Waterberging inzetten om beleving van openbare ruimte te
verbeteren. Dit is bijvoorbeeld mogelijk door de combinatie
van waterberging met nieuwe formele en informele
ontmoetingsplekken (denk aan sedumdaken met terras op
het AMC, plekken langs waterroute op Arenaboulevard) en
door waterberging te combineren met water- en fiets- en
wandelroutes (met schuilhutten voor als het regent en een
plasdrasgebied langs de A2).
3. Technische oplossingen voor opslag en zuivering van
water combineren met waterpostzegelparken en informele
ontmoetingplekken.
4. Verticale waterzuivering combineren met architectuur
(watermuren en waterkolommen).
5. Zakelijke pieken combineren met de behoeften van vogels
(‘s avonds is de Bullewijkpolder een oase van rust en stilte,
brak water inzetten om bepaalde populaties flora en fauna te
trekken).
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Wandelroute kantoorpersoneel langs kunst en water er
Stedelijk postzegelwaterpark
Horeca met water
waterlift
Versterken waterstructuur
Aanbevelingen vanuit participatie
duiken
Openluchtzwembad
Sedumdaken en dakterras
Bergen in straatprofiel profiel
Bergen onder asfalt
visvijvers
Fietsen langs waterroute
Plasdras/survivalparkk
Informele ontmoetingsplekken
horeca
sedumdaken
toiletten
kinderwaterspeelplaatsen bankjes
watergolf
kanoroute
schuilhuttenn
kunstroute ute
1
1
2
3
4
1

Waterstaatkaart van Nederland, 1865
22
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Hoofdstuk 3
Amsterdam Zuidoost 2011
Amsterdam Zuidoost is een groot gebied met grote verschillen in bodem, maaiveldhoogte
en landgebruik. Hierom is bij de speerpunten een beschrijving per polder gegeven.
Waar mogelijk zijn de knelpunten in de huidige situatie benoemd, waarop in de opgave
(hoofdstuk 4) maatregelen worden geformuleerd.
3.1 Geschiedenis
Amsterdam Zuidoost is een
waterhuishoudkundig interessant gebied, dat
in de afgelopen eeuwen vaak veranderde
met de uitdijende stad. Deze paragraaf
geeft in vogelvlucht een inkijk in de
waterhuishoudkundige geschiedenis van de
polders.
Polder Bijlmermeer
De Bijlmermeer werd in 1626 voor het eerst
drooggelegd, het midden van de polder stond
echter in 1631, 1636 en 1656 weer dras.
Toen in 1702 de Zuiderzee een gat in de dijk
aan het Zandpad sloeg werd afgezien van
opnieuw droogleggen. Amsterdam heeft tot
een eeuw na deze gebeurtenis bagger naar
de polder gebracht voor dijkonderhoud en
terreinophoging. Sinds 1967 wordt de polder
bemalen door het gemaal aan het Zandpad.
De Bijlmermeer werd in 1966 voorlopig aan
de gemeente Amsterdam toegevoegd en
vervolgens kon de polder met twee meter
zand worden opgehoogd en gereed worden
gemaakt voor bebouwing.
Polder Zuid Bijlmer
Het noordwestelijke deel van de polder
Zuid Bijlmer werd in de eerste helft van de
17 e eeuw bedijkt. De polder werd bemalen
door de Oostbijlmerwatermolen, die water
uitsloeg op de zuidelijke Bijlmerringvaart.
Vanaf 1925 ontving de polder water van een
aantal omliggende gebieden. In 1972 kreeg
PZB een nieuw gemaal gelegen tussen
de Gaasperplas en de rivier de Gaasp. De
Bijlmerringvaart maakte in de jaren daarna
plaats voor de Gaasperdammerweg. De
Gaasperplas ontstond tussen 1960 en 1980
door zandwinning voor de toekomstige
Amsterdam Zuidoost 2011
woonwijken, de ophoging van het Gaasperpark
en de Gaasperdammerweg.
Gein en Gaasperpolder
De Gein- en Gaasperpolder werd tevens in
de eerste helft van de 17 e eeuw bedijkt. In
1929 liep de molen zware stormschade op en
vervolgens brandde de molen in 1932 af en
werd hij gesloopt. Tussen de PZB en de GGP
werd rond 1875 een kade aangelegd. Vanaf
de stichting van het nieuwe gemaal aan de
Gaasperplas, watert deze polder grotendeels
af op de PZB.
Venserpolder
De Groot Duivendrechtse Polder werd langs
de Amstel rond 1637 bedijkt. De bemaling
geschiedde met behulp van drie molens, aan
de Weespertrekvaart, bij de Duivendrechtse
brug en aan de Amstel bij Strandvliet. Het
gebruik was in deze eeuwen met name
landbouw.
In de 20 e eeuw werden onder andere de
Ringspoorbaan aangelegd (1934-1936), de
spoorbaan naar Utrecht verschoven, het
industriegebied bij de Weespertrekvaart
aangelegd (rond 1930) en uitgebreid (rond
1950) en de verdere ophoging van de polder
opgespoten (1965/1972). In 1978 kreeg de
polder een nieuw gemaal; Portengen.
Gemeenschapspolder West
De polder ontleent zijn naam aan de
samenvoeging van een achttal polders in
1707. In de 19 e eeuw zorgde met name de
Gaaspermolen voor de bemaling. In 1927 ging
de molen uit bedrijf en werd deze vervangen
door een dieselgemaal. Na de aanleg van het
Merwedekanaal in 1885 werd de polder in een
oostelijk en een westelijk deel gesplitst. Rond
1960 is de bebouwing van het dorp Driemond
23

aangelegd. In 2002 is de Gaaspermolen
gerestaureerd en is het gemaal weer in de
molen ondergebracht; het kan aangedreven
worden op elektriciteit of op windenergie als er
voldoende windtoevoer is.
Polder de Nieuwe Bullewijk
Van oorsprong was de Nieuwe Bullewijk
een veenderij. In 1908 was de droogmaking
voltooid door middel van een stoomgemaal aan
de Bullewijk. In de vorige eeuwen zorgden een
veelheid aan uitbreidingen van afstroomareaal
en de uitbreidings- en infrastructurele
werken voor grote waterhuishoudkundige
veranderingen. Het afwateringsgebied van de
BLW werd daardoor uitgebreid, waardoor de
bemaling verzwaard moest worden. In 1979/’80
kwam daarvoor een nieuw gemaal tot stand
(bron: polderboek van Amsterdam, 1981).
kaart 1575 Joost-Janszn Beeldsnijder
24
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Topografische kaart Bijlmerring 1850
Amsterdam Zuidoost 2011
25

Watermeter natuuurvijver Bijlmerpark
Amsterdam Zuidoost 2011
26

3.2 Waterkwantiteit
In deze paragraaf wordt voor elke polder
binnen de stadsdeelgrenzen van Zuidoost
het huidige watersysteem kort beschreven.
Hierbij komen de aspecten waterkwantiteit,
waterstructuur en waterketen aan bod.
Op basis van de hieronder onder het
kopje ‘watersysteem op orde’ beschreven
toetsingscriteria is bepaald of er in de huidige
situatie knelpunten aanwezig zijn. Voor een
uitgebreidere beschrijving van de werking
van het systeem verwijzen we naar het
Watergebiedsplan Bijlmerring.
Watersysteem op orde
Zoals te lezen in het beleidskader zijn er
landelijke normen gesteld om een toetsing
te kunnen doen of een watersysteem aan
de minimale eisen van dimensionering en
capaciteit voldoet.
De zogenaamde NBW-toetsing relateert de
hoeveelheid oppervlaktewater en drooglegging
(samen het bufferende vermogen van een
watersysteem) aan een bui die met een
bepaalde herhalingsfrequentie valt, en toetst of
er dan inundatie van maaiveld zal ontstaan. Als
er geen inundatie van het maaiveld ontstaat is
er volgens de NBW geen wateropgave.
Wateroverlast wordt niet alleen bepaald door
een gebrek aan bufferend vermogen van het
oppervlaktewater. Als er in een watersysteem
te veel opstuwing ontstaat, omdat het
water niet goed naar het gemaal toe kan
stromen (duikers te klein gedimensioneerd,
watergangen te smal of te ondiep etc.), kan
het bufferend vermogen niet voldoende
benut worden en kan er alsnog inundatie
plaatsvinden.
Amsterdam Zuidoost 2011
Ook kan het oppervlaktewater indirect
leiden tot inundatie. Als de stand van
het oppervlaktewater de afvoer van het
hemelwaterriool belemmert, kan er een
water-op-straat-situatie ontstaan. Het
hemelwaterriool wordt aan de instroomkant
op een situatie gedimensioneerd dat er één
keer in de twee jaar water-op-straat voor kan
komen. De combinatie van de werking van het
hemelwaterriool en een opstuwende werking
vanuit het oppervlaktewater
moet hierin bekeken worden.
De NBW-toetsing noemen we het eerste
complexiteitsniveau van watersysteem op
orde. Hierbij wordt met name besproken
of het aantal hectares oppervlaktewater
in een polder voldoende is. Bij het tweede
complexiteitsniveau wordt er gekeken of
het water wel voldoende af kan stromen.
Hierbij wordt vooral gekeken naar het aantal
centimeters opstuwing in een watersysteem.
Bij het derde niveau wordt gekeken naar de
indirecte werking die het oppervlaktewater
heeft op het functioneren van de riolering.
Als het oppervlaktewater door de twee
bovenstaande mechanismen boven een
waterstand komt, waardoor de riolering
niet voldoende afvoerhoogte heeft zal de
instroming in de putten van het hemelwater
belemmerd worden.
27

Complexiteitsniveau Stoplicht Maatlat Voldoet? Consequentie
1 NBW-toetsing (modelmatige
toetsing)
2 hydraulische toetsing
(modelmatige toetsing)
3 interactie
riolering/oppervlaktewater
(expert-judgement/ klachten)
Tabel complexitetisniveau’s waterkwantiteit
28
Groen Geen inundatie
bij maatgevende
bui
Oranje Nog maar net
geen inundatie
+ klimaatscenario’s
tot 2050
Geen maatregelen
Voor nu opgave voor 2050 in m 3 ’s
Rood Inundatie Niet opgave voor nu in m 3 ’s
Groen Opstuwing totale
systeem < 10 cm
Oranje Opstuwing
tussen 10 en 25
cm
Rood Opstuwing > 25
cm of per stuk >
10 cm
Groen Bij t=2 bereikt
waterpeil niet
kritische niveau
Oranje Bij t=2 bereikt
waterpeil
kritische niveau
maar geen
W.O.S.
Rood Bij t=2 is
waterpeil hoger
dan kritische
niveau
+ klimaatscenario’s Geen maatregelen
tot 2050
Voor nu Bij vervangingswerkzaamheden
duikers/watergangen meenemen
Niet Vervangen duikers/ verbreden
watergangen.
+ klimaatscenario’s Geen maatregelen
Voor nu
Niet Afweging tussen maatregelen in
watersysteem of riolering.
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Bijlmermeerpolder
Beschrijving
De polder Bijlmermeer (BLM) wordt begrensd door de Gaasperdammerweg in het zuiden,
de Weespertrekvaart in het oosten, de Daalwijkdreef, de Dolingadreef en de Burgemeester
Stramanweg in het noorden en de spoorlijn tussen Amsterdam en Utrecht in het westen. De
gehele polder valt binnen Stadsdeel Zuidoost. De Bijlmermeer bestaat uit twee peilvakken: het
peilvak Bijlmerweide met een peil van NAP -3,50 m en het hoofdpeilvak met een waterpeil van
NAP -4,00 m.
Knelpunten
Wat betreft de waterkwantiteit en waterstructuur zijn binnen de Bijlmermeerpolder geen
knelpunten. Binnen de waterketen is wel een knelpunt aanwezig: in de Amsterdamse Poort
is sprake van opstuwing, veroorzaakt door een lange verbindingsduiker en lozing vanuit het
hemelwaterstelsel.
Waterkwantiteit
Waterkwantiteit
Amsterdam Zuidoost 2011
Waterstructuur
Waterstructuur
Totale oppervlak: 622 ha
Stedelijk gebied: 85%
Park en plantsoen: 15 %
Verhouding verhard / onverhard / water (2009):
55% : 36% : 9%
Waterketen
Waterketen
29

Polder Zuid Bijlmer
Beschrijving
De polder Zuid Bijlmer (PZB) en de Gein en Gaasperpolder (GGP) worden begrensd door
de Gaasperdammerweg in het noorden, de riviertjes de Gaasp en het Gein in het oosten, de
Hollandse kade in het zuiden en de spoorlijn tussen Amsterdam en Utrecht in het westen.
De PZB is grotendeels stedelijk gebied met recreatie (Gaasperplas). De polder Zuid Bijlmer
bestaat uit drie peilvakken, het hoofdpeilvak (paars in onderstaand figuur) heeft een peil van NAP
-2,70 m.
Knelpunten
Binnen de polder Zuid Bijlmer zijn geen knelpunten aanwezig op het gebied van waterkwantiteit, in
de waterstructuur of in de waterketen.
Waterkwantiteit
Waterstructuur
Waterketen
30
Waterkwantiteit
Waterstructuur
Totale oppervlak: 703 ha
Stedelijk gebied: 44%
Park, plas en plantsoen: 56 %
Waterketen
Waterkwantiteit Waterstructuur Waterketen
Verhouding verhard / onverhard / water (2009):
41% : 44% : 15%
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Gein- en Gaasperpolder
Beschrijving
De polder Zuid Bijlmer (PZB) en de Gein en Gaasperpolder (GGP) worden begrensd door
de Gaasperdammerweg in het noorden, de riviertjes de Gaasp en het Gein in het oosten, de
Hollandse kade in het zuiden en de spoorlijn tussen Amsterdam en Utrecht in het westen.
De polder valt gedeeltelijk onder de provincie Utrecht en gedeeltelijk onder de provincie Noord-
Holland. Alleen het noordelijke deel (zie ook figuur 3.1) behoort tot stadsdeel Zuidoost. Het is
een polder met een waterpeil van NAP -2,38 m en het deel in Zuidoost ligt in zijn geheel in het
hoofdpeilvak. Het deel Zuidoost van de Gein- en Gaasperpolder bestaat voor 100% uit agrarisch
gebied.
Waterkwantiteit
Waterstructuur
Waterketen
Knelpunten
In de waterketen is geen knelpunt aanwezig. In de waterkwantiteit is wel een knelpunt: In het
noordelijke deel van de Gein- en Gaasperpolder is op basis van het vigerend peil een NBWknelpunt.
In het watergebiedsplan Bijlmerring wordt dit knelpunt opgelost door het formaliseren
van het actueel peil (het actuele peil is lager dan het vigerend peil dat op maaiveldniveau ligt).
Ook in de waterstructuur is een knelpunt: de opstuwing over de hoofdwatergang is te hoog, ook
dit wordt in het watergebiedsplan Bijlmerring opgelost door verbreding van de hoofdwatergang. De
opstuwing Waterkwantiteit over de gehele polder wordt hierdoor binnen acceptabele grenzen gebracht.
Waterstructuur
Waterketen
Waterkwantiteit Waterstructuur Waterketen
Waterkwantiteit
Amsterdam Zuidoost 2011
Totale oppervlak: 102 ha
waarvan 40 ha binnen Zuidoost
Stedelijk gebied: 44%
Park, plas en plantsoen: 56 %
Verhouding verhard / onverhard / water (2009):
12% : 81% : 7% (binnen Zuidoost)
Waterstructuur
Waterketen
31

Venserpolder
Beschrijving
De Venserpolder (VP) ligt centraal in het gebied van de Bijlmerring en wordt globaal begrensd
door de Amstel (noordzijde), de Weespertrekvaart (oostzijde), de spoorbaan en de rijksweg A10
en A2 (westzijde) en de Burgemeester Stramanweg in het zuiden. Alleen het stuk ten zuidoosten
van de metrolijnen tot aan de Gooiseweg, behoort tot stadsdeel zuidoost (zie ook figuur 3.1).
Het is een polder met een waterpeil van NAP -2,50 m en het deel in Zuidoost ligt in zijn geheel in
het hoofdpeilvak.
Knelpunten
In de waterkwantiteit en in de waterketen zijn geen knelpunten aanwezig. Het knelpunt in de
waterstructuur zit in een ander gedeelte van de polder, buiten het gebied van stadsdeel Zuidoost.
De knelpunten met de waterstructuur in de Venserpolder hebben op één na geen effect op het
deel van Zuidoost; dit betreft knelpunten in onderbemalingen of in delen die niet stroomopwaarts
van het deel binnen Zuidoost liggen. Eén knelpunt ligt stroomopwaarts van het zuidoostgedeelte
vlakbij het gemaal en zorgt voor extra opstuwing.
32
Waterkwantiteit
Waterkwantiteit
Waterstructuur
Waterstructuur
Waterketen
Waterkwantiteit Waterstructuur Waterketen
Waterkwantiteit
Waterkwantiteit
Waterstructuur
Waterstructuur
Totale oppervlak: 880 ha
waarvan 80 ha binnen Zuidoost
Verhouding verhard / onverhard
water (2009):
70% : 17% : 13% (binnen Zuidoost)
Waterketen
Waterketen
Waterketen
Stedelijk gebied: 100%
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Gemeenschapspolder West
Beschrijving
De Gemeenschapspolder West (GSW) wordt begrensd door het Amsterdam-Rijnkanaal
(oostzijde), de A1 (noordzijde) en de Gaasp (west- en zuidzijde). Alleen het zuidpunt met daarin de
kern Driemond, behoort tot stadsdeel Zuidoost. Het is een polder met een waterpeil van NAP -2,69
m en het deel in Zuidoost stroomt cascadisch naar dit hoofdpeilvak.
Waterkwantiteit
Waterkwantiteit
Waterkwantiteit Waterstructuur Waterketen
Knelpunten
De waterkwantiteit vormt geen knelpunt in de Gemeenschapspolder West. In de waterstructuur
vormt de te kleine afvoercapaciteit van de hoofdwatergang van de Gemeenschapspolder
West een knelpunt. Dit wordt in het watergebiedsplan Bijlmerring en bij de ontwikkeling van
het Diemerbos opgelost. Het functioneren van de waterketen zorgt voor een knelpunt in de
waterkwaliteit. Dit wordt echter met name veroorzaakt door de dimensionering en kenmerken van
het watersysteem.
Waterkwantiteit
Waterkwantiteit
Waterkwantiteit
Amsterdam Zuidoost 2011
Totale oppervlak: 410 ha
Waterstructuur
Waterketen
waarvan 170 ha binnen Zuidoost
Stedelijk gebied: 10%
Sportpark: 10%
Volkstuinpark: 20%
Agrarisch gebied: 60 %
Verhouding verhard / onverhard / water (2009):
Waterstructuur 15% : 82% : 3% (binnen Waterketen Zuidoost)
Waterstructuur
Waterstructuur
Waterstructuur
Waterketen
Waterketen
Waterketen
33

Polder Nieuwe Bullewijk
Waterkwantiteit
Beschrijving
Waterstructuur
Waterketen
De polder Nieuwe Bullewijk (BLW) ligt in het zuidwesten van de Bijlmerring en wordt begrensd
door de Burgemeester Stramanweg in het noorden, de spoorlijn Amsterdam - Utrecht in het
oosten, het Abcoudermeer, de Holendrecht en de rijksweg A9 in het zuiden en de rijksweg A2 in
het westen. Het deel ten westen van de A2 behoort niet tot stadsdeel Zuidoost. De BLW bestaat
uit 10 peilgebieden en 7 peilafwijkingen. In het bemalen peilgebied wordt een vast jaarpeil van
NAP -4,75 m nagestreefd.
Waterkwantiteit
Knelpunten
Op het gebied van waterkwantiteit en in de waterketen zijn er geen knelpunten in het deel
van Zuidoost. Op het gebied van de waterstructuur vormt een aantal duikers, die niet aan de
opstuwingsnormen voldoen, een knelpunt. Deze duikers moeten worden vergroot.
Waterkwantiteit
Waterstructuur
Waterketen
34
Waterstructuur
Waterketen
Totale oppervlak: 885 ha
waarvan 515 ha binnen Zuidoost
Waterkwantiteit Waterstructuur Waterketen
Waterkwantiteit
Waterkwantiteit
Waterstructuur
Waterstructuur
Stedelijk gebied: 80%
Golfterrein: 20%
Verhouding verhard / onverhard / water (2009):
58% : 34% : 8% (binnen Zuidoost)
Waterketen
Waterketen
Waterplan Amsterdam Zuidoost

3.3 Grondwater
Het grondwater laat zich in delen van
Zuidoost niet zo eenvoudig reguleren.
Voor gebruiksfuncties als wonen is vaak
een ontwateringsdiepte wenselijk, wat op
gespannen voet staat met het tegengaan
van verdroging. De werking van grondwater
is complexer dan de andere wateraspecten,
omdat het (in nog grotere mate dan de
waterketen) zich afspeelt onder de grond en
niet samenhangt met het functioneren van
infrastructuur.
Amsterdam Zuidoost bestaat grotendeels uit
verstedelijkt gebied verspreid over een aantal
polders. Deze polders hebben grote verschillen
in maaiveldhoogtes en mede hierdoor
grote verschillen in grondwaterstanden.
In de dieper gelegen polders, met name
de Bijlmermeerpolder en Polder Nieuwe
Bullewijk, komen hoge grondwaterstanden
voor. De gewenste ontwateringsdiepte (afstand
tussen het maaiveld en de grondwaterstand)
is afhankelijk van de bebouwing en het
gebruik van de grond. In het algemeen is een
ontwateringsdiepte ter plaatse van bebouwing
kleiner dan 0,5 meter ongewenst, tussen
0,5 en 0,9 meter veelal acceptabel en groter
dan 0,9 meter ideaal voor de woonfunctie.
Afhankelijk of er woningen met kruipruimten
zijn gebouwd kan het zijn dat er in perioden
water in de kruipruimtes staat. Mits er een
goede dampdichte vloer aanwezig is, zal dit
niet tot
problemen leiden. De oorzaak van
vochtoverlast door grondwater bij
begane grondwoningen kan ontstaan
door een combinatie van een beperkte
ontwateringsdiepte en bouwkundige gebreken.
h (m N AP)
Amsterdam Zuidoost 2011
Ook kan onvoldoende ventilatie bijdragen
aan het probleem. Het zoutgehalte van het
kwelwater kan problemen opleveren voor de
waterkwaliteit in het oppervlaktewater.
Watersysteem op orde
Hoewel grondwater bekeken vanuit de
watersysteembenadering een onlosmakelijk
onderdeel vormt van het watersysteem, krijgt
het bij watersysteem op orde toch een aparte
plek. Dit omdat de maatlat voor grondwater zo
gebiedsspecifiek is (ontwatering afgestemd op
grondgebruik en aanwezige infrastructuur) dat
er niet een uniforme maatlat is vast te stellen.
Vanwege het betrekkelijk ‘jonge’ beleidsveld
waarop gemeentes deze wettelijke taak
hebben, zijn er nog geen landelijke normen en
is er nog niet een volledig uitgekristalliseerd
beleid.
Grondwater is het vierde complexiteitsniveau
van het watersysteem op orde. De werking van
grondwater is complexer omdat het (in nog
grotere mate dan de waterketen) zich afspeelt
onder de grond. De beïnvloedingsruimte is in
veel gevallen indirect, en de beïnvloedingssfeer
van derden is veel groter. De toetsing wordt
idealiter gedaan aan de hand van een
Gewenst Grond- en OppervlaktewaterRegime
(GGOR) voor stedelijk gebied. Hierin wordt
een ideale grondwaterstand gebiedsgericht
opgesteld, zowel te hoge als te lage
grondwaterstanden kunnen tot ongewenste
situaties leiden. Aangezien dit voor nu nog een
stap te ver is, volstaan we met het voldoen aan
de grondwaternorm voor nieuw in te richten
gebied en de klachtenregistratie en expertjudgement
in bestaand stedelijk gebied als
graadmeter.
Complexiteitsniveau Stoplicht Maatlat Voldoet? Consequentie
4 ontwatering (modelmatig/ expert- Groen Ontwatering > 90 cm + + klimaatscenario’s Geen maatregelen
judgement/ klachten)
geen droogvallende
-3,50
oppervlakte en grondwaterstanden verloop
houten palen + geen
-3,70
-3,90
klachten
-4,10
-4,30
Oranje Kwetsbaar
Naar gelang
-4,50
-4,70
-4,90
01-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-1994 01-01-1995 01-01-1996 01-01-1997 01-01-1998 01-01-1999 01-01-2000
evenwicht tussen
boven- en
mogelijkheden
meeliften met
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
ondergrenzen Ruimtelijke
Ontwikkelingen of
groot onderhoud
Openbare Ruimte
Rood Structurele klachten Structurele over- of Naar gelang
onderschrijdingen mogelijkheden
boven- en
meeliften met
ondergrenzen Ruimtelijke
Ontwikkelingen of
groot onderhoud
Openbare Ruimte
35

Hoge grondwaterstand Kruitberg
36
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Bijlmermeerpolder
Beschrijving
De Bijlmermeer staat bekend als kwelgebied. De gemiddelde stijghoogte neemt in noordwestelijke
richting toe van NAP -3,40 m tot aan NAP -3,00 m. De berekende gemiddelde kwel voor de
Bijlmermeer is 1,7 mm/dag. De kwel concentreert zich voornamelijk in de zuidoosthoek van
de polder. De hydraulische weerstand van de ondoorlatende laag is in de MER Vernieuwing
Bijlmermeer Aspect Water uitgewerkt (2002, actualisatie 2008), en hieruit is geconcludeerd dat de
hydraulische weerstand in zuidoostelijke richting afneemt. Dit is in 2009 en 2010 verder uitgewerkt
tot een gedetailleerde deklagenkaart, in het kader van het onderzoek naar de grondwateroverlast
in de K- en E-buurt. Het resultaat hiervan is te zien in bijlage 2. Ook leveren de hoger gelegen
Polder Zuid Bijlmer en Venserpolder met name een lokale bijdrage in de kwel, dit is te
onderscheiden door de significant lagere chloridegehaltes.
Knelpunten
Bij een aantal gebouwen in de K-buurt staat het grondwater bijna tot aan het maaiveld. De
ondoorlatende laag tussen het regionale waterpakket en het freatisch water is in deze buurt
nagenoeg afwezig, met name in de Krulslabuurt. Er zijn ook grondwaterproblemen in de
Egolibuurt en er is grondwateroverlast bij de flats Gouden Leeuw en Groenhoven.
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
h (m N A P )
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
-4,30
-4,50
-4,70 Polder Zuid Bijlmer
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
Beschrijving
De Polder Zuid Bijlmer is een zeer licht infiltratiegebied. De berekende gemiddelde infiltratie voor
de Zuid Bijlmer bedraagt 0,2 mm/dag. In de Gaasperplas komt in het westelijk deel ook sterke
infiltratie voor, maar in het oostelijke deel van de plas komt sterke kwel voor. In de polder komt
oppervlakte en grondwate rstanden verloop met -3,50 name direct op de grens met de dieper gelegen polder Bijlmermeer en polder de Nieuwe
-3,70
-3,90
-4,10
-4,30 Bullewijk sterke infiltratie voor. In sommige gebieden is de opbolling vrij groot waardoor er lokaal
-4,50
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-4,70
-3,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
-3,90 sprake is van
gw s m NAP
-4,10
w p m NAP
Ontw ateringsnorm grondwateroverlast.
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
Knelpunten
Er is grondwateroverlast bij Maldenhof/Meijenhof en Holendrecht West.
h (m N A P )
h (m N A P )
h (m N A P )
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
h (m N A P )
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
0 4
s
w p
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
gw m NAP
m NAP
Ontw ateringsnorm
Amsterdam Zuidoost 2011
h (m N A P )
37

0 4
s
w p
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
gw m NAP
m NAP
Ontw ateringsnorm
Gein- en Gaasperpolder
h (m N A P )
Beschrijving
De Gein- en Gaasperpolder is een zeer licht kwelgebied. De stijghoogte in het eerste
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70 watervoerende -3,90
pakket in deze polder is ca. NAP -2,30 m. In de sloten in de polder die dieper zijn
-4,10
-4,30
-4,50
-4,70 ingesneden in de deklaag komt kwel voor. De rest van de polder is een zeer licht infiltratiegebied.
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
De berekende gemiddelde kwel voor deze polder bedraagt 0,1 mm/dag.
Knelpunten
Er zijn geen knelpunten in dit gebied.
h (m N A P )
0 4
s
w p
0 4
s
w p
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
oppervlakte en grondwate gw m NAP rstanden verloop
m NAP
Ontw ateringsnorm
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
gw m NAP
m NAP
Ontw ateringsnorm
h (m N A P )
h (m N A P )
Venserpolder
Beschrijving
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70 De Venserpolder is overwegend een infiltratiegebied. De stijghoogte in het eerste watervoerende
-3,90
-4,10
-4,30
-4,50 pakket in het zuidoostelijke deel van deze polder ligt rond de NAP -3 m. De berekende gemiddelde
-4,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm infiltratie voorde Venserpolder bedraagt 0,4 mm/dag.
Knelpunten
Er zijn geen knelpunten in dit gebied.
h (m N A P )
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
Gemeenschapspolder West
Beschrijving
De Gemeenschapspolder West is vrijwel kwelneutraal. Dit komt door het feit dat de stijghoogte
in het eerste watervoerende pakket hier onder de NAP -2 m ligt (iets boven het polderpeil). De
berekende gemiddelde infiltratie voor deze polder bedraagt 0,1 mm/dag. Langs de randen van
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10 de polder en in de sloten die dieper zijn ingesneden in de deklaag komt kwel voor. De rest van de
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000 polder is een licht infiltratiegebied.
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
Knelpunten
Er zijn geen knelpunten in dit gebied.
h (m N A P )
h (m N A P )
38
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
h (m N A P )
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
h (m N A P )
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Polder Nieuwe Bullewijk
Beschrijving
De polder is overwegend een kwelgebied. De stijghoogte in het eerste watervoerende pakket
in deze polder is tussen de NAP -3 en -3,50 m. De berekende gemiddelde kwel voor polder de
Nieuwe Bullewijk bedraagt 1,6 mm/dag. In het de bovenlanden van de golfbaan, het stedelijk
gebied van Ouderkerk a/d Amstel en de Ouderkerkerplas komt infiltratie voor naar de laaggelegen
delen van de polder. Op de gedetailleerde deklaagkaart in bijlage 2 is te zien waar de delen van
de polder zijn waar de kwel zich concentreert.
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
-4,30 Knelpunten
-4,50
-4,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
gw s m NAP
w p m NAP Door de Ontw ateringsnorm veelal geringe deklaag in de hele polder, vormt grondwater een knelpunt. Hier zijn
echter geen directe klachten bekend. Wellicht is dit te verklaren doordat dit gebied een andere
gebruiksfunctie heeft.
h (m N A P )
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
-4,30
-4,50
-4,70
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
h (m N A P )
h (m N A P )
-3,50
-3,70
-3,90
-4,10
-4,30
-4,50
-4,70
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
oppervlakte en grondwate rstanden verloop
-4,90
0 1-01-1990 01-01-1991 01-01-1992 01-01-1993 01-01-199 4 01-01-19 95 01-01-19 96 01-01-1 997 01-01-1 998 01-01 -1999 01-01 -2000
gw s m NAP
w p m NAP
Ontw ateringsnorm
Amsterdam Zuidoost 2011
39

Algvorming Gaasperplas, zomer 2010
Amsterdam Zuidoost 2011
40

3.4 Waterkwaliteit
De systematiek van de Europese Kader
Richtlijn Water (KRW) wordt gebruikt om
de kwaliteit van het oppervlaktewater
te beoordelen, en om zonodig
verbetermaatregelen te definiëren. Volgens de
KRW moet in 2015, met een uitloop naar 2027,
de waterkwaliteit onder andere in de grotere
wateren (een ‘waterlichaam’) voldoen aan de
chemische en ecologische doelen.
In de systematiek van de KRW is de ‘gewenste
ecologische toestand’ een sleutelbegrip. De
gewenste ecologische toestand is afhankelijk
van het watertype en de daarbij ‘van nature’
thuis horende levensgemeenschap van
planten en dieren, de zogenaamde biologische
doelstellingen en ‘doelparameters’. Of de
gewenste levensgemeenschap van planten en
dieren ergens voor kan komen is afhankelijk
van een groot aantal factoren.
De belangrijkste groepen van factoren zijn:
• Kwaliteitsaspecten (water, waterbodem en
grondwater)
• (Hydro)morfologie en inrichting (oevers)
• Beheer en onderhoud
Om ook de kleinere watergangen binnen het
beheersgebied van AGV/Waternet te kunnen
beoordelen op waterkwaliteit en ecologie,
is een eenduidige ecologische beoordeling
analoog aan de KRW-methodiek opgesteld. De
KRW-methodiek is toegelicht in bijlage 1.
Watersysteem op orde
Sinds eind 2000 is waterkwaliteit onlosmakelijk
verbonden met ecologie in de Europese
regelgeving. Bij watersysteem op orde is de
ecologie het (hoofd)doel en de waterkwaliteit
is daar randvoorwaardelijk voor. Het vijfde
complexiteitsniveau is de meest ingewikkelde
en onvoorspelbare, omdat je de ecologie niet
direct kan beïnvloeden en omdat de precieze
kennis van de effectiviteit van ingrepen
ontbreekt. De methodiek is gebaseerd op
de aanpak van de KRW, met dien verstande
dat de KRW-aanpak is toegepast op de
waterlichamen van significante grootte, waar
over vier biologische maatlatten gerapporteerd
dient te worden. Voor de overige wateren is
een afgeslankte vorm hiervan gehanteerd.
Uitgangspunt is dat de huidige toestand wordt
bepaald door de (hydrologische) kenmerken
Amsterdam Zuidoost 2011
van de omgeving. Deze zijn randvoorwaarden
voor de ecologische potentie van een gebied.
De (hydrologische) kenmerken van een
gebied zijn onder te verdelen in waterkwaliteit
(nutriëntenbelasting, zoutgehalte, zware
metalen etc.), diversiteit van de habitat
(allerlei structuurkenmerken als oeveropbouw,
doorstroming en peilfluctuatie) en verbindingen
met andere systemen (via water (vis,
macrofauna), lucht (zaden) etc.). Door te
bepalen wat de meest beperkende factor/
randvoorwaarde is die verantwoordelijk is voor
waarom het is zoals het is, kan beoordeeld
worden of hier maatschappelijk verantwoorde
ingrepen te doen zijn. Bijvoorbeeld als het
gebrek aan peilfluctuatie beperkend is in een
gebied met grondwateroverlast en veel huizen
met houten palen, zal dit niet aangepast
kunnen worden.
De ecologische doelstellingen kunnen dan
vervolgens afgeleid worden uit de sturende
parameters en de maatschappelijke afweging
of hier ingrepen te doen zijn. Op deze
manier zullen per gebied verschillende
ecologische doelstellingen opgesteld worden.
De mate waarin een watersysteem voor dit
complexiteitsniveau op orde is, hangt af van
hoe zeer nog ingegrepen moet worden op
de randvoorwaarden waarop ingegrepen kan
worden.
41

Complexiteitsniveau Stoplicht Maatlat Voldoet? Consequentie
5 waterkwaliteit (modelmatig/ Groen Ecologische
Geen maatregelen
expert-judgement/ klachten)
doelstelling behaald
Oranje Ecologische
doelstellingen niet
behaald
Rood Ecologische
Opstellen ecologische
doelstellingen niet
vastgesteld
doelen.
Bijlmermeerpolder
De waterkwaliteit in deze polder wordt gedomineerd door de kwaliteit van het kwelwater. De
kwel heeft hoge nutriënten- en chloridengehalten. Het water is hierdoor bruin van kleur en heeft
een zeer slecht doorzicht. In combinatie met een groot areaal beschoeiingen langs de oever
zijn er slechte mogelijkheden voor waterplanten om tot ontwikkeling te komen. Mede hierdoor
is de voortplantingssuccessie van vis gering waardoor er geen goed ecologisch evenwicht kan
ontstaan. Er zijn soorten waterplanten die wel goed tegen een dergelijk milieu kunnen, maar die
hebben een constanter brakke omgeving nodig. De chloridengradiënten die er in het huidige
watersysteem zijn, worden veroorzaakt door een niet optimale stromingsrichting in combinatie met
de accumulatie van kwel als gevolg van de kenmerken van de ondergrond.
Voor deze polder zijn nog geen ecologische doelstellingen vastgesteld. Daarom staat het stoplicht
op rood, conform de classificatie ‘het watersysteem op orde’ :
Kwaliteit/ecologie
Polder Zuid Bijlmer
In de polder Zuid Bijlmer wordt onderscheid gemaakt in de ecologische waterkwaliteit tussen het
stedelijk water van het hoofdpeilgebied en de Gaasperplas, deze laatste is een diepe plas en een
waterlichaam in de KRW en wordt daardoor apart beschreven. De ecologische waterkwaliteit in
het stedelijk gebied kenmerkt zich door zeer lage chloridegehaltes (gem. < 100 mg/l).
De nutriëntengehaltes in het stedelijk gebied zijn niet heel hoog en constant. Het doorzicht is dan
ook redelijk te noemen. De watervegetatie is afhankelijk van de locatie en de inrichtingskenmerken
matig tot goed aanwezig, de diversiteit is vrij goed. De visstand bestaat uit een relatief groot
aandeel bodemwoelers wat tot uiting komt in het fluctuerende doorzicht. Voor het stedelijk gebied
zijn nog geen ecologische doelstellingen vastgesteld.
Kwaliteit/ecologie
42
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Gaasperplas
De Gaasperplas is in 2006 volledig geïnventariseerd volgens de Kaderrichtlijn Water, in 2007
alleen op vegetatie. De plas scoort matig op vegetatie in zowel 2006 als 2007. Dit heeft vooral
te maken met de slechte score voor de deelmaatlat oeverbedekking. De reden hiervoor is dat
de zandwinplas, ondanks relatief hoog doorzicht, te weinig begroeibaar oeverareaal heeft. Ook
het aandeel ‘harde’ oevers draagt hier niet aan bij. Op het onderdeel vis scoort de plas goed,
doordat er een diverse visstand aanwezig is, met een relatief groot aandeel baars en blankvoorn
en een gering aandeel brasem. Door het lage chlorofylgehalte in de plas, scoort de plas goed op
het onderdeel fytoplankton. Wel is in 2006 een blauwalgbloei geconstateerd. Het stedelijk water
voert via de Gaasperplas af naar het gemaal, wat tot een relatief hoge belasting aan nutriënten
leidt. De belasting ligt niet boven de hoogste kritische grens, maar er is wel een achteruitgang
te constateren in eutrofiëring de afgelopen jaren. De plas heeft potentie om een waardevolle
macrofauna gemeenschap te herbergen, maar vanwege de matige toestand van de vegetatie
komt deze niet geheel tot uiting.
De plas scoort daarom volgens de KRW ontoereikend voor macrofauna. De macrofauna heeft
nog een kwaliteitstoets aanduiding nodig. Volgens de KRW systematiek is de macrofauna van de
Gaasperplas ‘ontoereikend’, waardoor de kwaliteit van de hele plas ‘ontoereikend’ wordt.
Kwaliteit/ecologie
De Hoge Dijk
De waterkwaliteit in recreatiegebied ‘De Hoge Dijk’ is redelijk goed te noemen. De chloridegehaltes
zijn laag (gemiddeld < 100 mg/l). De nutriëntengehaltes in het gebied zijn niet hoog en constant.
Het doorzicht is goed. Reden hiervoor is onder andere dat er een ‘schoonwaterverbinding’ is, die
direct water vanuit de Gaasperplas, niet beïnvloed door het stedelijk water, naar de Hoge Dijk
voert. De Hoge Dijk is een natuurgebied met bijzondere natuurwaarden. Een bijzondere waterplant
die er veel voorkomt is krabbenscheer. Het water binnen het natuurgebied is helder en er groeien
veel waterplanten. De Hoge Dijk is zeer gevarieerd. In het zwemgedeelte van de recreatieplas
komen nauwelijks waterplanten voor, alleen een beetje draadwier. In de aangrenzende sloten
van het gebied komen meer soorten voor en is vaak veel kroos aanwezig. Dit komt omdat er
weinig submerse (half verzonken) en drijfblad vegetatie voorkomt. Er zijn geen recente opnamen
van de visstand, de macrofauna en fytoplankton, dus hier kan in dit kader geen uitspraak over
gedaan worden. Voor dit deel van de polder zijn nog geen ecologische doelstellingen vastgesteld,
hierbij zal in ieder geval rekening gehouden moeten worden met de diversiteit in het gebied en de
functies. Daarom staat het stoplicht op rood, conform de classificatie ‘het watersysteem op orde’ :
Kwaliteit/ecologie
Amsterdam Zuidoost 2011
43

Gein- en Gaasperpolder
In de Gein- en Gaasperpolder liggen de nutriëntengehaltes rond de grenswaarden van
hoogproductieve watersystemen. De chloridengehalten liggen rond de 100 mg/l en zijn vrij
constant. De waterkwaliteit is hierdoor niet als beperkende factor voor een goed ecosysteem
aan te merken. De vegetatie is gevarieerd, maar niet abundant aanwezig. Door het beheer
en onderhoud aan de watergangen om de doorstroming te waarborgen is deze geringe
bedekkingsgraad te verklaren. Voor deze polder zijn nog geen ecologische doelstellingen
vastgesteld.
Kwaliteit/ecologie
Venserpolder
De waterkwaliteit in de Venserpolder (deel Zuidoost) is redelijk goed. De nutriëntengehalten
liggen rond of net boven de grenswaarden van hoogproductieve watersystemen. Het water is vrij
helder en heeft aan de oevers doorzicht tot op de bodem. De chloridegehalten liggen onder de
100 mg/l waardoor het zoet water is. De watervegetatie is dan ook rijkelijk aanwezig, alleen de
variatie is niet zo hoog. De macrofauna scoort hierdoor wel goed. De ruime dimensionering van
de watergangen zorgt er voor dat de ecologie redelijk goed tot uiting kan komen, alhoewel door
de voedselrijkdom de variatie niet zo hoog is. De visstand wordt gekenmerkt door een gering
aandeel van brasemachtigen en relatief hoge score voor blankvoorn. Dit is consistent met het vrij
heldere water en de rijkelijke aanwezige vegetatie. Van fytoplankton zijn geen recente metingen,
maar dit speelt in poldersystemen niet zo’n belangrijke rol. Voor dit deel van de polder zijn nog
geen ecologische doelstellingen vastgesteld. Daarom staat het stoplicht op rood, conform de
classificatie ‘het watersysteem op orde’ :
Kwaliteit/ecologie
Gemeenschapspolder West
Voor de Gemeenschapspolder West wordt alleen het stedelijk gebied van de kern Driemond
beschouwd. De sloten in Driemond hebben hoge nutriëntengehalten, wat onder andere wordt
veroorzaakt door een riooloverstort. Een dikke baggerlaag, als gevolg van bladinval is een groot
probleem, en zorgt voor nalevering van nutriënten en een hoge zuurstofvraag. De zuurstofgehaltes
zijn een probleem want deze vertonen regelmatig lage waarden die kunnen leiden tot vissterfte.
De chloridegehalten zijn wat hoger als gevolg van het inlaatwater van de Gaasp. De inrichting van
de watergangen is het grootste probleem, de diepte en breedtedimensies zijn zeer onder de maat
waardoor de aquatische ecologie niet bestand is tegen welke belasting dan ook. Voor deze polder
zijn nog geen ecologische doelstellingen vastgesteld.
De aanwezige dikke baggerlaag vormt een knelpunt.
Kwaliteit/ecologie
44
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Polder Nieuwe Bullewijk
De waterkwaliteit en ecologie in de Polder Nieuwe Bullewijk is zeer divers door de combinatie van
stedelijk en landelijk gebied en natuur in deze polder. Er wordt daarom onderscheid gemaakt in
het stedelijk water en het golfterrein Olympus.
De waterkwaliteit van het oppervlaktewater in het stedelijk gebied is rijk aan de nutriënten fosfaat
en stikstof, en brak. De belangrijkste bron van chloride is kwel. De chlorideconcentratie varieert
sterk per meetpunt. Hoe groter de invloed van kwel, hoe brakker het oppervlaktewater, hier ligt
een duidelijke relatie met de dikte van de deklaag zoals uitgelegd in het hoofdstuk grondwater. De
kleur van het water is bruin. Er is geen ondergedoken en drijvende vegetatie, alleen hier en daar
wat oevervegetatie op de meestal licht beschoeide oevers. Dit heeft te maken met een beperkt
doorzicht, intensief onderhoud en de hoge chloridegehaltes. De visstand wordt gedomineerd
door meerzomerige algemene soorten. Plantminnende soorten zijn vrijwel afwezig als gevolg
van het ontbreken van vegetatie. Het hoge chloridegehalte in de BLW en het ontbreken van
paaimogelijkheden verklaart het ontbreken van jonge aanwas in de vispopulatie. Voor dit deel
van de polder zijn nog geen ecologische doelstellingen vastgesteld. Daarom staat het stoplicht op
rood, conform de classificatie ‘het watersysteem op orde’ :
Kwaliteit/ecologie
Golfbaan Olympus
De waterkwaliteit op het terrein van golfbaan Olympus is rijk aan de nutriënten fosfaat en stikstof
en redelijk brak. Kunstmatige bemesting door de beheerder van het golfterrein zou een oorzaak
van de hoge fosfaatgehaltes kunnen zijn. De sloten op het golfterrein zijn soortenarm op het
gebied van vegetatie. Dit komt doordat er vaak veel kroos aanwezig is en omdat er weinig
submerse en drijfblad vegetatie voorkomt. Er zijn geen recente opnamen van de visstand, de
macrofauna en fytoplankton, dus hier kan in dit kader geen uitspraak over gedaan worden.
Voor dit deel van de polder zijn nog geen ecologische doelstellingen vastgesteld. Daarom staat het
stoplicht op rood, conform de classificatie ‘het watersysteem op orde’ :
Kwaliteit/ecologie
Amsterdam Zuidoost 2011
45

# S
% U
SARPHATIPARK
# S
³ #
Y # Y # Y # Y # Y #
Y #
[ %
[ %
U %
ATEKPOLDER
# S
U %
U %
[ %
# S # S
(Klein) Duivendrechtse
Polder
Polder de Rondehoep
OOSTERPARK
# S # S
Keurkaart AGV 2006
³ #
U %
(Groot) Duivendrechtse
Polder
46
Y #
³ #
[ %
# S
[ %
% U
³ #
[ %
³ # ³ # ¥
[ %
[ %
# S
# S
POLDER DE TOEKOMST
# S
Y #
³ # [ %
³ #
# S
# S
Venser Polder
# S
Holendrechter- en
Bullewijker Polder
WATERGRAAFSMEERPOLDER
# S # S
Polder de Nieuwe Bullewijk
FLEVO-
PARK
9
# S
[ %
# S
[ %
Y #
³ #
\ &
# S
³ #
9
U %
[ %
[ %
U %
Polder Waardassacker en Holendrecht
[ %
Y #
Bijlmermeer
³ #
U %
Diemerpolder
Y #
DIEMER
BUITEN-
DIJKSCHE
POLDER
ZUID-BIJLMER
# S
[ %
Y #
[ %
Broekzijdsche Polder
[ % ³ #
[ %
Overdiemerpolder
Gemeenschapspolder
west
[ %
[ %
[ %
# S
Waterplan Amsterdam Zuidoost
Gein- en
Gaasperpolder
Y #
[ %
U %
³ #
9
# S
Aetsveldsche
Polder west
0 5 0 0 1 0 0 0 1 5 0 0 M e t e r s
[ %
U %
U %
Y #
# S
U %
[ %

3.5 Veiligheid
Veiligheid tegen overstroming in diepe polders
met hoogstedelijk gebruik gaat verder dan
het op hoogte houden van de dijken om
de polders heen. Het hanteren van een
meerlaagse veiligheidsbenadering grijpt
in op het voorkomen van overstromingen,
duurzame ruimtelijke inrichting,
rampenbestrijding en communicatie.
In dit waterplan wordt niet uitgebreid
ingegaan op de eerste laag, aangezien
de dijken in de Bijlmerring opgenomen
zijn in het dijkverbeteringsprogramma en
omdat dit niet zozeer het raakvlak van de
verantwoordelijkheden van het stadsdeel en
het waterschap betreft.
Watersysteem op orde
De eerste twee aspecten van de meerlaagse
veiligheid (overstromingen, duurzame
ruimtelijke inrichting ) hebben te maken met
de staat en verschijningsvorm van fysieke
objecten. De derde (rampenbestrijding
en communicatie) heeft te maken met het
toegerust zijn op calamiteiten van de betrokken
organisaties en de perceptie van burgers. Voor
watersysteem op orde zijn de eerste twee
aspecten belangrijke graadmeters.
Voor de eerste laag moeten de dijken op
hoogte zijn en de stabiliteit moet goed zijn. De
tweede laag is gericht op het beperken van
gevolgschade door compartimenteringswerken
en compartimenteren van de
polders. Hiertoe moeten de
compartimenteringswerken functioneren en
de compartimenteringskeringen op hoogte en
goed gesitueerd zijn.
Complexiteitsniveau Stoplicht Maatlat Voldoet? Consequentie
6 meerlaagse (1&2) veiligheid Groen Compartimentering is Aan meerlaagse Geen maatregelen
(modelmatig)
op hoogte en op orde
(doorgangen etc.)
veiligheidsconcept
Oranje Compartimentering is Basiseisen van Maatregelen om op hoogte
niet op hoogte en/of veiligheid
te brengen of gaten te
niet op orde
dichten koppelen aan
(doorgangen etc.)
Ruimtelijke ontwikkelingen.
Mogelijkheid interne
calamiteitenberging
onderzoeken
Rood Directe keringen zijn
niet op orde.
Niet Kadereconstructies starten
Amsterdam Zuidoost 2011
Op de pagina links is de keurkaart
weergegeven waarin alle waterkeringen in de
Bijlmerring zijn weergegeven. Er is onderscheid
te maken in directe keringen (alle dijken
die direct het water van de boezem weren)
en indirecte keringen (polderscheidingen
en compartimenteringskeringen). De
compartimenteringskeringen zorgen er
voor dat bij een doorbraak van een directe
boezemkering de gevolgschade beperkt
blijft. Niet het hele gebied van de Bijlmerring
overstroomt dan, maar alleen het gedeelte dat
direct in contact staat met het gebied waar de
doorbraak heeft plaatsgevonden.
Binnen de Bijlmerring is er een ring van
compartimenteringskeringen (zie kaart op
volgende pagina) die de ondiepe polders
scheidt van de diepe polders. Zo zijn de Polder
Zuid Bijlmer (-2,70 m NAP) en de Bijlmermeer
(NAP -4,20 m) van elkaar gescheiden
door de Gaasperdammerweg en de Polder
Nieuwe Bullewijk (NAP -4,70 m)
en Polder Zuid Bijlmer (NAP -2,70 m) door de
Spoorlijn Utrecht-Amsterdam.
De verschillende delen van de
compartimentering in de Bijlmerring
hebben hoogtes variërend van circa NAP
-2 m (bij Abcoude) tot hoger dan NAP +4 m
(Gaasperdammerweg). De Daalwijkdreef heeft
een gemiddeld maaiveldhoogte van
NAP +1,60 m.
47

Amstelveen
Mijdrecht
#
Voor de Bijlmerring zijn inundatiemodelleringen gemaakt, waaruit het optreden slachtofferrisico,
overstromingsschade of hinder wordt bepaald voor verschillende scenario’s. In bijlage
2 zijn de resultaten hiervan opgenomen. Besloten is dat de optimale hoogte van de
compartimenteringskeringen binnen de Bijlmerring op NAP -0,40 m moet worden gesteld. De
toetsingshoogte wordt daar dan ook op gesteld.
Amsterdam
raadschap Amstel, Gooi en Vecht
rdam
Maarssen
Weesp
Veiligheidsnormen waterkeringen Bijlmerring
Knelpunten
Laren
De compartimenteringskeringen zijn niet in optimale staat. In de huidige situatie
Schaal:
zitten
1:
er
145.000
in
de keringen verschillende verkeersdoorsnijdingen, die ‘gaten’ in de dijken vormen. Daarnaast
0 1 2 Kilometers
is nog niet vastgesteld wat de hoogte van de keringen moet zijn, waardoor onbekend is waar
ruimtelijke ontwikkelingen op getoetst dienen te worden. Door beide oorzaken is de functie van de
compartimenteringskering Hilversum
niet goed geborgd in de huidige situatie.
De toetsing voor het watersysteem op orde voor de tweede laag van de veiligheidsbenadering
Baarn
voor de gehele Bijlmerring is als volgt:
48
Veiligheid
Bussum
De Bilt
Huizen
Soest
Weesp
Legenda
Veiligheidsnorm en
overschrijdingsfrequentie
conform IPO richtlijn
I (1/10)
II
III
IV
Datum: december 2005
Waterplan Amsterdam Zuidoost
(1/30)
(1/100)
(1/300)
N
V (1/1000)
H

3.6 Beleving
De beleefbaarheid van water wordt in twee
categorieën ingedeeld: water als onderdeel
van de ruimtelijke structuur, inclusief water
waarop en waaraan gerecreëerd kan worden
en bewustwording over water. In deze
paragraaf wordt dit verder uitgewerkt. In de
verdere vertaling van de aspecten naar een
opgave en maatregelen is de belevingswaarde
van water volgend op de overige aspecten
waterkwantiteit, waterkwaliteit, grondwater en
veiligheid.
7. Beleefbaarheid van
water
Amsterdam Zuidoost 2011
Watersysteem op orde
Voor beleving en ruimtelijke kwaliteit zijn
complexiteitsniveaus toegevoegd aan
de systematiek “watersysteem op orde”.
Ruimtelijke kwaliteit is minder objectief te
benaderen dan bijvoorbeeld waterkwantiteit,
maar het is wel degelijk te beoordelen.
Factoren van belang bij ruimtelijke kwaliteit
zijn de verschijningsvorm van het water, de
daarmee samenhangende functie ervan in de
openbare ruimte, of het water een meerwaarde
biedt aan de omgeving en zijn bewoners
en gebruikers, en of het water een identiteit
verleent aan een gebied.
Stoplicht Maatlat Voldoet? Consequentie
Rood De functie-eisen
worden niet behaald.
Oranje Mogelijkheden om
kwaliteitsverbetering
van de omgeving te
realiseren met water
zijn aanwezig maar
worden niet benut
Groen Water draagt bij aan
een kwalitatieve
omgeving en volgens
beoogde functie
Niet Functie waarborgen
Niet voldoende Ruimtelijke ingrepen
voortvloeiend uit de
wateropgave benutten
om de beleefbaarheid
te verbeteren
Voldoet Geen maatregelen
49

50
kaart waterstructuur
Waterloop langs het Ganzenhoefpad, Bijlmerpolder
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Bijlmermeerpolder
De Bijlmermeerpolder is een droogmakerij, in de jaren ’60 opgespoten met ongeveer 2 meter
zand ten behoeve van de verstedelijking. In de oorspronkelijke stedenbouwkundige opzet
van de Bijlmermeer waren de waterlopen onderdeel van een heldere ruimtelijke structuur.
Deze waterstructuur is gekenmerkt door drie grote watergangen in de oost- westrichting en
drie watergangen in noord-zuidrichting. Met de vernieuwing van de Bijlmermeer, ingezet in de
jaren ’90, neemt de hoeveelheid oppervlaktewater toe als compensatie voor het toegenomen
bouwoppervlak. Het water werd meer onderdeel van de woonomgeving. De drie oost-west
gerichte watergangen zijn in die periode gethematiseerd.
Met de overkluizing van de Gaasperdammerweg, voorzien in 2014-2020, komt aan de zuidoever
van het Achterpad een overdekte tunnel te liggen.
De maaswijdte van de watergangen in de Bijlmer is groter dan in Gaasperdam. Grote gaten in de
structuur liggen er in de H–buurt, K–buurt, Noord Bijlmer en ook in Holendrecht. Het zijn mogelijk
ook de natste plekken. Een grote hoeveelheid duikers verknippen de watergangen in kleine
stukken.
Het Bijlmerpark is aan de noord- en westzijde met doorgaande waterlopen begrensd.
Bijzondere bruggen en een doordacht padenstelsel, waaronder een doorgaand vlonderpad over
het water, maken dat de beleving van het water in het Bijlmerpark sterk is.
De Bijlmerweide is een langgerekte parkstrook met veel vijvers, waterlopen, weilanden en
bospercelen, en ligt tussen de Weespertrekvaart en de bebouwing in de Bijlmerpolder. Het
creëert een overgang tussen het bebouwde gebied en de landelijke omgeving. De natuurwaarde
van het gebied is hoog, de Bijlmerweide maakt deel uit van de ecologische verbindingszone De
Natuurboog.
Knelpunt/kans
Op een aantal locaties in de Bijlmerpolder zou het water een grotere rol van betekenis kunnen
spelen als identiteitsdrager van de plek.
Beleving
Beleving
Amsterdam Zuidoost 2011
51

Centraal Park Gaasperdam
52
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Polder Zuid Bijlmer
Polder Zuid Bijlmer is oorspronkelijk een veenpolder. Zowel de woongebieden in Gaasperdam
en Holendrecht als de Gaasperdammerweg zijn opgehoogd met zand uit de Gaasperplas. Met de
verstedelijking van Polder Zuid Bijlmer is ook een waterstructuur aangelegd.
De Gaasperplas is de identiteitsdrager van Polder Zuid Bijlmer. De Gaasperplas heeft een
bijzondere kwaliteit door haar ligging op de overgang stad-land, zijn goede bereikbaarheid
en zijn verkeersluwe omgeving. De plas heeft een regionale functie, mede door de ligging en
de recreatieve functies rond de plas. Het watergebonden sportaanbod in stadsdeel Zuidoost
concentreert zich rond de Gaasperplas.
De Gaasperzoom is een waterrijk gebied die de Gaasperplas verbindt met de Hoge Dijk. Zij maakt
deel uit van de ecologische verbinding de Natuurboog, net als de Hoge Dijk en de oostoever
van de Gaasperplas. Onderdeel van de Gaasperzoom is de Hollandse Kade, deze vormt de
landschappelijke begrenzing met de veenweiden van het Gein.
In de Hoge Dijk lopen variërende watergangen. Het golfterrein in het recreatiegebied benut het
water als extra landschappelijke kwaliteit.
Knelpunt/kans
Het landschap rondom Gaasperdam is bij uitstek geschikt om water een beeldbepalende rol te
laten spelen. De Gaasperplas en Gaasperzoom zijn hiervoor aangewezen locaties. De relatie
tussen de Gaasperplas en de infrastructuur voor recreatie kan worden versterkt. Kanoroutes
worden nu belemmerd door duikers. In Centraal Park Gaasperdam kan een deel van de
watercompensatieopgave voor de overkluizing van de Gaasperdammerweg worden verwerkt.
Beleving
Beleving
Amsterdam Zuidoost 2011
53

Venserpolder
54
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Gein- en Gaasperpolder
Een klein deel van de Gein- en Gaasperpolder ligt op het grondgebied van Stadsdeel Zuidoost. De
polder is een open veenweidegebied met een voornamelijk agrarische functie. Boerderijen zijn
gesitueerd aan de dijk, het lager gelegen veenweidegebied heeft een ontginningspatroon dat
Beleving
haaks op de Gaasp is georiënteerd. Het oude gemaal is een cultuurhistorisch interessant gebouw.
Beleving
Venserpolder
De waterstructuur in de Venserpolder bestaat uit een assenkruis en twee parallelle watergangen.
Het assenkruis is drager van de ruimtelijke structuur, maar heeft weinig relatie met de bebouwing.
De oost-westsingel heeft een continu profiel, de noord-zuidsingel is gesegmenteerd. De maat van
het water in oost-westrichting is te klein ten opzichte van het gehele openbare ruimteprofiel.
Knelpunt/kans
Het water zou meer betekenis kunnen krijgen als het passend zou zijn bij de maat en schaal van
de singelprofielen. De betekenis van de waterstructuur in zijn geheel zou meer kunnen bijdragen
aan de sfeer, karakter en uitstraling van de wijk.
Beleving
Beleving
Amsterdam Zuidoost 2011
55

Golfbaan Olympus
56
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Gemeenschapspolder West
De Gemeenschapspolder West is onderdeel van de bufferzone Amstelland Vechtstreek en maakt
deel uit van de Randstad Groenstructuur. De polder moet tegenwicht bieden aan verstedelijking
van Amsterdam, door behoud en versterking van de landschappelijke waarden. Het deel van
Gemeenschapspolder West dat in Amsterdam Zuidoost ligt heeft een voornamelijk agrarische
functie. De ruimtelijke opbouw van het gebied wordt bepaald door de rivier de Gaasp, met de
hoger gelegen Lange Stammerdijk en het lager gelegen veenweidelandschap met een loodrecht
op de dijk gerichte ontginningsstructuur. De polder heeft een open karakter, doch ongeveer in het
midden Beleving van het gebied ligt volkstuinencomplex Linnaeus, omgeven door bossages. Deze vormt in
ruimtelijk opzicht een barrière. Het volkstuinencomplex heeft een eigen waterstructuur.
Beleving
Polder Nieuwe Bullewijk
Polder Nieuwe Bullewijk is een diepe polder die deel uitmaakt van de Amstelscheg en van
werkgebied Amstel III. Amstel III is ruim 30 jaar geleden tot ontwikkeling gekomen en is in
snel tempo verstedelijkt, wat gepaard ging met een forse toename van verhard oppervlak. Het
werkgebied bestaat uit verschillende bedrijven en kantoren, ieder op eigen terrein gesitueerd.
Deze eigen terreinen verschillen sterk van inrichting.
Amstel III heeft een watergrid van singels in noord-zuid en oost-westrichting. De waterstructuur
van de polder is niet voltooid, onder meer delen van het Centrumgebied ontbreken. Het
Paasheuvelweggebied, de kantorenlocatie ten zuiden van de A9, vormt een uitzondering op de
waterstructuur. Hier is een kleinschaliger watergrid ontstaan.
Knelpunten
De wateropgave voor een meer duurzaam watersysteem kan een rol van betekenis
spelen in het versterken van de waterstructuur in Amstel III. Ook kan water de identiteit van het
werkmilieu, mogelijk in de toekomst ook woonmilieu, bepalen.
Beleving
Beleving
Amsterdam Zuidoost 2011
57

Baggerwerkzaamheden H-buurt
58
Waterplan Amsterdam Zuidoost

3.7 Beheer
Waterbeheer kan omschreven worden als het
beheer van het watersysteem, waarbij het
gaat om inrichting, beheer en de (ecologische)
kwaliteit en kwantiteit van oppervlaktewater,
waterkeringen en waterbodems. Wetgeving,
verordeningen, keuren, leggers en
peilbesluiten bevatten de eisen waaraan het
waterbeheer moet voldoen.
Het complexiteitsniveau van Beheer wordt
bepaald door wettelijke verplichtingen,
belemmering van functies en over afspraken.
Beheerpartijen water
Er zijn veel partijen betrokken bij het beheer
van het watersysteem in Zuidoost! Deze
partijen zijn beschreven in bijlage 2.
Het reguliere onderhoud van een watergang
betreft het verwijderen van vegetatie uit
de watergangen zodat voldoende aan- en
afvoer van water gegarandeerd is. Waternet
onderhoudt de natte oever, het deel van
de oever, dat gelegen is onder het hoogst
vastgestelde waterpeil. De droge oever
wordt onderhouden door de beheerder of
eigenaar van het aanliggende terrein. De
terreinbeheerder dient als onderhoudsplichtige
te voldoen aan de schouwplicht zoals door de
waterbeheerder vastgelegd is in de geldende
keur of verordening.
Het stadsdeel en Waternet geven jaarlijks
Beheer
Amsterdam Zuidoost 2011
opdracht voor het uitvoeren van de schouw. Dit
houdt in dat de watergangen worden bekeken
en overtollige vegetatie wordt verwijderd. Door
de schouw goed uit te voeren en de vegetatie
jaarlijks te verwijderen wordt het verlanden
van de watergangen binnen de perken
gehouden en hoeft er minder snel gebaggerd
te worden. De planning staat op 1x per 8-12
jaar baggeren.
Peildiepte
De meeste wateren in de polders Bijlmer,
Nieuwe Bullewijk en Zuid Bijlmer worden op
1,25 meter diepte gebaggerd. In onderzoek is
of het voor bepaalde wateren wenselijk is de
onderhoudsdiepte bij te stellen, vanwege het
gevaar van opbarsting van de bodem, wat tot
ongewenst kwelwater kan leiden. In discussie
is wat de peildiepte moet worden bij nieuwe
watergangen of verbreedde watergangen in
bijvoorbeeld Amstel III. De discussie over de
peildiepte loopt maar is niet afgerond.
Stoplicht Maatlat Voldoet? Consequentie
Rood Beheer is niet op orde
of er zijn geen
afspraken over
verantwoordelijkheid
voor beheer en
onderhoud.
Oranje Goed functioneren
wordt belemmerd door
wijze van beheer.
Niet Afspraken maken en
beheertaken uitvoeren
Niet voldoende Beheer intensiveren of
aanpassen. Of
afspraken maken
tussen beherende
partijen
Groen Beheer is op orde Voldoet Geen wijzigingen
benodigd
59

Drainage, bestaand/nieuw
Drainage mag in beginsel niet permanent worden toegepast in Zuidoost omdat dit geen duurzame
oplossing is. Echter in bepaalde Bijlmer vernieuwingsgebieden zijn de grondwaterstanden dermate
hoog dat Waternet en het stadsdeel hebben gekozen voor het aanleggen van drainage, voorbeeld
de E-buurt. De vraag rijst dan wie verantwoordelijk is voor het beheer van deze nieuwe drainage.
Daarover wordt nog gediscussieerd.
Beheer kolken en lijnafwatering/halfverharding/oeverbeschoeiing/steigers
Als wegbeheerder is het stadsdeel eigenaar van rioolkolken en bepaalt het stadsdeel het type kolk
en de locatie. Waternet verzorgt de lediging van kolken om een goed functioneren van het stelsel
te waarborgen. Het schoonmaken van lijngoten doet Waternet niet, het ledigen van zandvangen
van de inzamelkolken (waaruit aangesloten wordt op het rioolstelsel) wordt wel door Waternet
uitgevoerd, mits voldaan wordt aan bepaalde normen en de vereiste toegankelijkheid. Lijngoten
zijn vaak kwetsbaar en vereisen intensief beheer en zijn daardoor kostbaar.
Het risico van verstoppen en daarmee onvoldoende functioneren is groter dan bij reguliere
kolken, wat leidt tot een grotere kans op wateroverlast, bij voorbeeld de lijngoten op het Anton de
Komplein en de Flierbosdreef/parkeerdek Vomar.
Het aanbrengen van halfverharding, voor parkeerplaatsen bij voorbeeld, leidt tot extra
waterberging. Vanuit beheer wordt echter gevreesd voor het dichtslibben van deze verharding
binnen 5 jaar waarna grote plassen op maaiveld zullen ontstaan. Onderzoek is nodig hoe het
beheer van halfverharding zo kan worden geregeld dat de stadsdeelbeheerder er geen problemen
mee heeft.
Financiering beheer oeverbeschoeiing is niet duidelijk. Ruim 10 jaar geleden heeft Waternet deze
beheertaak overgedragen aan het stadsdeel, echter de bijbehorende financiering is niet helder
overgedragen.
Er zijn veel steigers aanwezig in de watergangen van het stadsdeel die nauwelijks worden
gebruikt. De steigers belemmeren de doorvoer van het water, creëren rietgroei nabij de steiger,
kans op drijfvuil van bezoekers en ze zijn vaak niet toegankelijk voor minder validen. Het aantal
steigers zou kunnen worden teruggebracht.
Er kunnen betere afspraken gemaakt worden ten aanzien van het beheer van afwijkende type
hemelwaterafvoersystemen, half verharding, oeverbeschoeiing en steigers.
Beoordeling op complexiteitsniveau beheer
In alle polders is er wel een onderdeel waar verbetering is gewenst, met name betreft dit het
maken van heldere afspraken. Daarom is voor alle polders de kleur rood toegekend.
Beheer
60
Waterplan Amsterdam Zuidoost

-
t en
ngt
m.
oen
oom,
e
een
aget
op
e
gerd,
spole
den
van
en-
Waterbeheerders
Waternet
Groengebied Amstelland
Stadsdeel Zuidoost
Particuliere partij
Amsterdam Zuidoost 2011
Onderhoudskaart watergangen
61

3.8 Conclusies
De beschrijving van de huidige situatie en knelpunten leveren de onderstaande conclusies
De op. beschrijving van de huidige situatie en knelpunten leveren de onderstaande conclusies op.
Waterkwantiteit
Waterkwantiteit
Bij het complexiteitsniveau waterkwantiteit wordt toetsing bepaald door de aspecten
• Bij waterkwantiteit, het complexiteitsniveau waterstructuur waterkwantiteit en waterketen wordt in de huidige toetsing situatie. bepaald door de aspecten
waterkwantiteit, Toekomstige ontwikkelingen waterstructuur als klimaatverandering en waterketen in de en bodemdaling huidige situatie. zijn hierin niet
• Toekomstige meegenomen. ontwikkelingen als klimaatverandering en bodemdaling zijn hierin niet
Waterkwantiteit
meegenomen.
o Alleen de Gein- en Gaasperpolder kent bij dit aspect een knelpunt. Het
• Waterkwantiteit actuele peil is lager dan het vigerend peil dat op maaiveldniveau ligt.
Waterstructuur o Alleen de Gein- en Gaasperpolder kent bij dit aspect een knelpunt. Het actuele
o peil Opstuwing is lager van dan water het door vigerend een te peil klein dat gedimensioneerde op maaiveldniveau hoofdwatergang ligt.
speelt in zowel de Gein- en Gaasperpolder als de gemeenschapspolder.
• Waterstructuur
o In de Venserpolder zorgen knelpunten buiten Zuidoost voor extra opstuwing.
o Opstuwing De maatvoering van van water duikers door zorgen een te voor klein overschrijding gedimensioneerde van hoofdwatergang speelt
in opstuwingsnormen zowel de Gein- in en de Gaasperpolder Nieuwe Bullewijk. als de Gemeenschapspolder.
Waterketen o In de Venserpolder zorgen knelpunten buiten Zuidoost voor extra opstuwing.
o Knelpunten in het hemelwaterstelsel zorgen voor opstuwing in de polders
o De maatvoering van duikers zorgen voor overschrijding van opstuwingsnormen in
Bijlmer en de gemeenschapspolder.
De polder de Zuid Nieuwe Bijlmer Bullewijk. is de enige polder die geen knelpunten kent op het gebied van
• Waterketen waterkwantiteit, waterstructuur en waterketen.
o Knelpunten in het hemelwaterstelsel zorgen voor opstuwing in de polders Bijlmer
Grondwater
en de Gemeenschapspolder.
Grondwater is een jong beleidsveld. De gemeentes hebben op dit onderwerp een
• De wettelijke polder Zuid taak. Bijlmer Er zijn nog is de geen enige landelijke polder normen die geen en er knelpunten is nog geen kent volledig op het gebied van
waterkwantiteit, uitgekristalliseerd waterstructuur beleid. en waterketen.
Grondwater is gebiedsspecifiek. Ontwatering dient afgestemd te worden op
grondgebruik en aanwezige infrastructuur.
Grondwater
In het algemeen is een ontwateringsdiepte ter plaatse van bebouwing kleiner dan 0,5
• Grondwater meter ongewenst, is een tussen jong beleidsveld. 0,5 en 0,9 meter De gemeentes veelal acceptabel hebben en groter op dit dan onderwerp 0,9 meter
een ideaal wettelijke voor de taak. woonfunctie. Er zijn nog geen landelijke normen en er is nog geen volledig
uitgekristalliseerd De hydraulische weerstand beleid. van de ondoorlatende laag is in Zuidoost in de polders
• Grondwater Bijlmer en de isNieuwe gebiedsspecifiek. Bullewijk. Dit Ontwatering is uitgewerkt tot dient een afgestemd gedetailleerde te worden op grondgebruik
deklagenkaart.
en aanwezige o Bij een infrastructuur.
aantal gebouwen in de K-buurt staat het grondwater bijna tot aan het
• In het algemeen maaiveld. is De een ondoorlatende ontwateringsdiepte laag tussen ter het plaatse regionale van waterpakket bebouwing en kleiner het dan 0,5
meter ongewenst, freatisch water tussen is in 0,5 deze en buurt 0,9 nagenoeg meter veelal afwezig, acceptabel met name en in groter de dan 0,9 meter
ideaal voor
Krulslabuurt.
de woonfunctie.
• De hydraulische weerstand van de ondoorlatende laag is in Zuidoost in de polders Bijlmer
en de Nieuwe Bullewijk. Dit is uitgewerkt tot een gedetailleerde deklagenkaart.
o Bij een aantal gebouwen in de K-buurt staat het grondwater bijna tot aan het
maaiveld. De ondoorlatende laag tussen het regionale waterpakket en het
freatisch water is in deze buurt nagenoeg afwezig, met name in de Krulslabuurt.
o Er zijn ook grondwaterproblemen in de Egolibuurt en er is grondwateroverlast bij
de flats Gouden Leeuw en Groenhoven.
o Door de veelal geringe deklaag in de hele polder, vormt grondwater een knelpunt.
Hier zijn echter geen directe klachten bekend. Wellicht is dit te verklaren doordat
dit gebied een andere gebruiksfunctie heeft.
62
Thema Bijlmerme
erpolder
Waterkwantiteit
Waterstructuur
Waterketen
Grondwater
Waterkwaliteit
Veiligheid
Beleving
Beheer
Polder
Zuid-
Bijlmer
Gein- en
Gaasperpolder
Venserpolder
Gemeen-
Schapspolderwest
Polder
nieuwe
bullewijk
Waterplan Amsterdam Zuidoost

• Het zoutgehalte van het kwelwater kan problemen opleveren voor de waterkwaliteit in het
oppervlaktewater.
• In de polder Zuid Bijlmer is er sprake van grondwateroverlast bij Maldenhof/Meijenhof en
Holendrecht West door opbolling. Hierdoor is lokaal sprake van grondwateroverlast.
Waterkwaliteit
• Als basis voor waterkwaliteit is de systematiek van de KRW richtinggevend. Hierin is
de ‘gewenste ecologische toestand’ een sleutelbegrip. De belangrijkste groepen van
factoren zijn: kwaliteitsaspecten (water, waterbodem en grondwater), (hydro)morfologie en
inrichting (oevers) en beheer en onderhoud
• Voor alle polders zijn nog geen ecologische doelstellingen vastgesteld. Daarom staat voor
alle polders het stoplicht op rood, conform de classificatie ‘het watersysteem op orde’.
• Kwelwater heeft in Zuidoost grote invloed op de kwaliteit van het water . De kwel heeft
hoge nutriënten- en chloridengehalten. Het water is hierdoor bruin van kleur en heeft een
zeer slecht doorzicht. Dit komt voor in de polder Bijlmer en de Nieuwe Bullewijk.
• Een tweede belangrijk aspect is het areaal beschoeiingen langs de oever. Hierdoor is de
voortplantingssuccessie van vis gering waardoor er geen goed ecologisch evenwicht kan
ontstaan. Dit komt voor in de polder Bijlmer en de Nieuwe Bullewijk en in lichtere mate in
polder Zuid Bijlmer.
• Bij de Gaasperplas wordt via het gemaal water ingelaten en afgevoerd. Dit leidt tot relatief
hoge belasting aan nutriënten. De belasting ligt niet boven de hoogste kritische grens,
maar er is wel een achteruitgang te constateren in eutrofiëring de afgelopen jaren.
• Door een slechte oeverbedekking is er de score macrofauna van de Gaasperplas
ontoereikend.
• De waterkwaliteit in recreatiegebied ‘De Hoge Dijk’ is redelijk goed te noemen.
• Door beheer en onderhoud aan de watergangen (doorstroming) in de Gein- en
Gaasperpolder de oeverbegroeiing gevarieerd, maar niet abundant aanwezig.
• De waterkwaliteit op het terrein van golfbaan Olympus is rijk aan de nutriënten fosfaat en
stikstof en is redelijk brak.
Veiligheid
• Voor Zuidoost is binnen de meerlaagse veiligheidsbenadering de compartimentering van
belang.
• Uit inundatiemodelleringen blijken de compartimenteringskeringen nog niet optimaal.
• Hoogten zijn nog niet vastgesteld en gaten en keringen kunnen worden aangepast of
dienen binnen calamiteitenbeheer te worden opgenomen.
Beleving
• Bij beleving van water spreken we over water als onderdeel van de ruimtelijke structuur,
water waarop en waaraan gerecreëerd kan worden en bewustwording over water.
• Het water in polder Bijlmermeer is meer onderdeel geworden van de bebouwde omgeving.
• De Gaasperplas en Gaasperzoom nodigen uit tot beleving van water. Hierin is nog wel
een optimalisatie te bereiken
• Het water zou op diverse plekken meer betekenis kunnen krijgen, en meer kunnen
bijdragen aan de sfeer, karakter en uitstraling van de omgeving.
• De wateropgave voor een meer duurzaam watersysteem kan een rol van betekenis spelen
in het versterken van de waterstructuur in Amstel III. Ook kan water de identiteit van het
werkmilieu, mogelijk in de toekomst ook woonmilieu, bepalen.
Beheer
• In Zuidoost zijn meerdere partijen verantwoordelijk voor het beheer van water
en oevers, soms wel drie beheerders op één waterloop. Hierdoor zijn soms
verantwoordelijkheden en afspraken niet helder.
Amsterdam Zuidoost 2011
63

Bewonersadvies
BIJLMERPOLDER
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Vijf verschillende sferen cq gebieden:
1. Het winkelencentrum Bijlmerplein
2. Het groengebied Bijlmerpark
3. Het groengebied Bijmerweide en Diemerpolder
4. Het Bijlmermuseum
5. De diverse woonbuurten
Sfeer
exotisch stedelijk, groen en wonen, natuur
Inrichting/ openbare ruimte
Variërend van grootschalig, onpersoonlijk en soms ontoegankelijk tot
kleinschalig.
Gebruik
Winkelen, bezoek voorzieningen. Bijlmerplein en het Anton de Komplein
is veel activiteit. Veel gewandel en veel autoverkeer.
Architectuur
Variërend van onpersoonlijke tot spannende architectuur, historische
boerderijen en woningbouw
Landschap
Variërend van weinig groen tot relatief veel maar eenzijdig groen.
Natuurlijk groen met cultuurhistorische elementen in de Bijlmerweide.
Gebruikers
Bezoekers voorzieningen, wandelaars, sporters, winkelend publiek,
natuurliefhebbers
Waterberging
Veel korte en tijdelijke & meerdere langdurige bergingsmogelijkheden
Aanbevelingen vanuit participatie

BIJLMERPOLDER
De Bijlmerpolder huisvest het winkelcentrum de Amsterdamse
Poort, het groengebied Bijlmerpark, het groengebied
Bijmerweide en Diemerpolder, het Bijlmermuseum en diverse
woonbuurten. Voor de waterberging zijn er veel mogelijkheden,
zowel voor tijdelijke als langdurige berging. Het gebied is een
exotisch stedelijke mengeling van woon- en groengebieden.
De architectuur varieert van onpersoonlijk tot spannend. In de
openbare ruimte wisselt grootschalige en kleinschalige inrichting
elkaar af. Er is veel verkeersdrukte. Sommige deelgebieden
hebben nauwelijks groen, andere relatief veel, maar eenzijdig.
De Bijlmerpolder trekt veel bezoekers: wandelaars, sporters en
winkelend publiek.
De kansen voor de Bijlmerpolder hebben een exotisch accent:
1. Veel mogelijkheden voor korte/tijdelijke en langdurige
waterberging. Een fijn watergrid van waterlinten en waterpoelen
in de woonwijken en in het winkelgebied biedt een belangrijke
toegevoegde waarde. De functies die daaruit voort kunnen komen
versterken de identiteit van het woongebied en de kansen voor
ontmoeting en informele recreatie, zoals kanoën en zwemmen.
2. Tussen (winkel)voorzieningen, activiteiten en waterberging
zijn tal van spannende combinaties mogelijk, denk aan
een drijvende markt, een drijvend restaurant en informele
ontmoetingsplekken.
3. Nieuwe waterroutes vullen de bestaande fiets, wandel en
autoroutes aan.
4. Nieuwe grootschalige waterberging in de F/D-buurt en
de uitbreiding van het watergrid bieden kansen voor informele
ontmoetingsplekken gericht op specifieke doelgroepen. Denk
in de wijk aan speelpoelen en sfeerverhogende waterlinten,
waterpleinen en -torens die een vanzelfsprekende locatie vormen
voor ontmoeting (winkelend publiek, bewoners onderling).
5. Ondertunneling van de Gaasperdammerweg levert een
belangrijke groene verbinding op met veel kansen voor recreatie
en ontmoeting, maar ook nieuwe waterberging.
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Boten en waterrestaurant
waterval
wildwaterbaan
Informele ontmoetingsplekken
Informele recreatie op waterroutes
multicultureel
Aanbevelingen vanuit participatie
Nieuwe ontmoetingsplekken
waterkolommen
Informeel winkelen op water
Parlevinkers
winkelen
waterplein
exotisch
orientatie
ruimte voor diversiteit waterplanten

Zelfzuiverende vijver Bijlmerpark
68
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Hoofdstuk 4
Opgave en maatregelen
De opgave voor Amsterdam Zuidoost
bestaat uit een eerste stap op weg naar het
eindbeeld in 2040. Uit het Watergebiedsplan
Bijlmerring en het programma Groen & Blauw
is een gezamenlijke vertaling duurzaam
watersysteem Zuidoost opgesteld (hoofdstuk
2). Uit de vergelijking van de huidige situatie
met deze vertaling komen knelpunten naar
voren (hoofdstuk 3). De opgave bestaat om
de knelpunten op te lossen en tegelijkertijd
een eerste stap in de richting een duurzaam
watersysteem te maken, met een planhorizon
van 2017.
Gezamenlijk is gekozen voor een planhorizon
van vijf jaar. Dit is gedaan om de opgave en
de daaruit voortvloeiende maatregelen ook
concreet en haalbaar te houden. Dit plan houdt
rekening met bestuurstermijnen, de financiële
zekerheid, doorzicht in wettelijke eisen, maar
wil ook borgen dat het ‘laaghangend fruit’
nu wordt geplukt. Het einddoel verliezen we
daarbij niet uit het oog, alle maatregelen
mogen de situatie niet verslechteren en bij
ontwikkelingen wordt bekeken of elders de
complete situatie verbeterd kan worden.
De opgave wordt in de tweede paragraaf
uitgewerkt in maatregelen per thema, waarin
beschreven staat waar de maatregel nodig
is, wat de maatregel precies inhoudt, wie de
trekker is en wat de urgentie van de maatregel
(stoplichtmethode) is.
Er is meer nodig om het einddoel te bereiken.
In dit Waterplan reiken wij de instrumenten aan
waarmee de opgave voor de periode na 2017
in een volgende stap gedefinieerd kan worden.
Dat zal net als dit Waterplan een gezamenlijke
inspanning van de ‘waterpartners’ zijn.
Opgave en maatregelen
4.1. De opgave
Waterkwantiteit
Oplossen knelpunten (A2 t/m A4)
Het oplossen van de knelpunten in
watersysteem op orde is een van de opgaven
bij waterkwantiteit. De toetsing van de
waterkwantiteit rust op drie pijlers: NBW
toetsing, hydraulische toetsing en interactie
waterketen/oppervlaktewater. In 2017 voldoen
alle watergangen in Zuidoost aan de NBWnorm.
Voor gebieden waar nu (net) geen
inundatie wordt berekend, ligt de opgave
na 2017. Bij ruimtelijke ingrepen dient bij de
planvorming te worden geborgd dat de situatie
in deze en overige gebieden niet verslechterd.
Bij watersystemen waarbij een opstuwing van
meer dan 10 cm plaatsvindt, is een maatregel
nodig in de komende vijf jaar. Locaties
met een geringere opstuwing worden niet
actief aangepakt, maar de situatie mag niet
verslechteren.
Op locaties waar water op straat ontstaat bij
een neerslaggebeurtenis die eens per twee
jaar voorkomt, wordt ingegrepen vanuit de
rioleringstaak. Ook in watersystemen waar wel
het kritische niveau van beïnvloeding van het
hemelwaterstelsel wordt bereikt, maar dit niet
resulteert in water op straat, mag de situatie de
komende vijf jaar niet verslechteren.
Opstellen waterbank (maatregel A1)
Amsterdam Zuidoost kent nog een forse
woningbouwopgave. Voor deze verdere
verstedelijking dient meer open water
gerealiseerd te worden. Om deze wateropgave
te coördineren en het water aan te leggen daar
waar het meest bijdraagt aan het duurzaam
maken van het watersysteem, dient er per
polder een waterbank te worden opgesteld.
Onderzoek vasthouden-bergen-afvoeren
(maatregel A16 t/m A18 en E1)
In Nederland wordt gestreefd om binnen de
eigen polders zoveel mogelijk water vast te
69

houden en te bergen. Het afvoeren dient
zoveel mogelijk te worden beperkt. In de
periode van dit waterplan dient onderzocht
te worden wat het voor de verschillende
polders betekent en tot hoever het afvoeren te
beperken is. Het eerste streven is hierbij om
2 tot 3 dagen zelfvoorzienend te zijn. Bij dit
onderzoek is ook de relatie met grondwater en
waterkwaliteit van belang.
Grondwater
Oplossen knelpunten (maatregel C4, E5 en
E7)
In Zuidoost mogen geen structurele meldingen
van overlast zijn. Oplossingen moeten
worden gevonden in duurzame ruimtelijke
ontwikkelingen en beheer van de openbare
ruimte, maar ook in een verdergaande
bewustwording bij bewoners.
Kennis vergaren en ontwikkelen (maatregel
C1, A16 t/m A19)
Het grondwater in Zuidoost is een ingewikkeld
systeem. Om dit systeem beter te begrijpen is
verrichten van metingen en verder onderzoek
noodzakelijk. Hierdoor zal de kennis over het
systeem toenemen en kunnen gefundeerde
keuzes voor de toekomst gemaakt worden.
Onderzoek naar 2-3 dagen zelfvoorzienend
en het zuiveren van het water dat binnen de
polder blijft zal de kennis vergroten over een
duurzaam watersysteem in Zuidoost.
Beheer (maatregel C3)
De keuze voor het aanleggen van
grondwaterbeheersende maatregelen in
samenhang met het regelen van het beheer
van deze maatregelen moet goed geregeld
worden
Innovatieve ideeënstudie (maatregel C2)
Het grondwater in Zuidoost levert problemen,
maar biedt ook kansen. Het is een opgave
van dit waterplan om innovatieve ideeën te
stimuleren en te genereren.
70
Ecologische waterkwaliteit
Oplossen knelpunten (maatregel Ax en B2)
De waterkwaliteit in het stedelijk gebied van
Driemond wordt verbeterd. Dit kan door een
gescheiden rioolstelsel aan te leggen en het
baggeren van de waterlopen.
Uitvoeren Kader Richtlijn Water (maatregel
A10 en A12)
Voor de Gaasperplas (KRW-lichaam) wordt
een bypass gerealiseerd om te zorgen dat
water van schoon naar vervuild stroomt, en
niet andersom.
In het kader van de KRW (2027) wordt er ook
onderzoek verricht naar het natuurvriendelijk
maken van de oevers van de Gaasperplas, hier
wordt een koppeling gelegd met woningbouw-
opgaven.
Opstellen beleidsregels (maatregel A9)
Voor alle overige wateren in het gebied van
Zuidoost worden ecologische doelstellingen
(anticiperend op de KRW) vastgesteld. Dit
betreft alle polders op het waterlichaam
Gaasperplas na; hiervoor zijn in 2009 al
ecologische doelen geformuleerd. Voor 2017
kan in beeld worden gebracht in welke overige
wateren er maatregelen nodig zijn om aan
de gewenste ecologische kwaliteit in 2040
(precieze termijn nog onbekend) te voldoen.
De uitvoering hiervan kan vanaf 2017 starten.
Aanpassen stromingsrichting (maatregel A10
t/m A11)
Het aanpassen van het stromingspatroon in
een polder kan positieve gevolgen hebben
voor de ecologische kwaliteit omdat hierdoor
waardevolle gradiënten (bijvoorbeeld in
chloride gehalte) kunnen ontstaan. De bypass
van de Gaasperplas is hier een voorbeeld
van. Daarnaast wordt de stroomrichting in
de Bijlmerweide geoptimaliseerd, naast de
belasting met vervuild water is hier ook sprake
van een chloridegradiënt. In de optimalisatie
zijn de genoemde gradiënten de knoppen om
aan te draaien.
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Veiligheid
Op orde keringen en toetshoogten (maatregel
A13)
De compartimenteringskeringen moeten op
orde zijn. Voor 2017 kunnen deze keringen
dan getoetst worden en waar nodig kunnen
maatregelen worden opgesteld. Na 2017 kan
de uitvoering van de maatregelen starten
(planning afhankelijk van werk-met-werk
mogelijkheden).
Onderzoek optimalisering
compartimenteringskeringen (maatregel A13)
De compartimenteringskeringen dienen
de gevolgschade van een doorbraak te
beperken. De analyse in het kader van de
verlaging van de Daalwijkdreef laat zien dat
aanpassingen kunnen leiden tot een verbeterd
systeem. Verder onderzoek hiernaar is in deze
planperiode nodig.
Calamiteitenorganisatie (maatregel A14)
Weten wat te doen bij een calamiteit is
belangrijk om het slachtofferrisico van een
doorbraak te minimaliseren. Binnen de
calamiteitenorganisatie is het nodig op basis
van de actuele situatie (onder andere de staat
van de compartimenteringen) een geoefend
plan te hebben.
Beleving (maatregel A8, A15, A20 en E6)
De opgave is om op zowel korte als lange
termijn de ingrepen die nodig zijn ten behoeve
van een duurzame waterhuishouding zoveel
mogelijk te laten samengaan met een
zorgvuldige ruimtelijke inpassing, zodat de
beleving van water optimaal wordt. Water wordt
ingezet om een rol te spelen in de identiteit
van de omgeving: zichtbaar water, mogelijk
structurerend of beeldbepalend water. De
wateropgave is ook aanleiding om in te zetten
op recreatie, zowel sport als ontspanning in
en naast het water, en op natuurontwikkeling,
educatie en bewustwording.
Uit de brainstorm met bewoners zijn
succesfactoren benoemd en is een
Opgave en maatregelen
advies per polder gedestilleerd. Deze
zijn in het waterplan opgenomen als
intermezzo’s. Zij dienen ter inspiratie en
als richtlijn voor stedenbouwkundigen en
landschapsontwerpers in toekomstige
planvorming.
Beheer (maatregel B1)
Het beheer van het water in de openbare
ruimte is op orde. Bij ingrepen dienen
beheersaspecten in een vroegtijdig stadium te
worden meegenomen. De onduidelijkheden op
het gebied van beheer van drainage moeten
worden weggenomen. Voor elke partij is
duidelijk welke verantwoordelijkheden op het
gebied van beheer zij hebben.
4.2 Uitvoeringsprogramma
In bijlage 1 zijn alle maatregelen van
het Waterplan Zuidoost opgenomen. De
maatregelen zijn in de tijd uitgezet (op
korte en op lange termijn) en hebben een
urgentie (rood en oranje) meegekregen. Na
vaststelling van het Waterplan worden de
A-maatregelen, de op korte termijn op te
pakken maatregelen, verder uitgewerkt in een
uitvoeringsprogramma.
In het uitvoeringsprogramma staan:
- de maatregel
- het resultaat van de maatregel
- de projecttrekker
- de financiële verdeling
- de planning van de uitvoering
- de indicatieve kosten
- niveau van de maatregel (“eigen” of “met
derden”)
71

Bewonersadvies
POLDER ZUID BIJLMER
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Vier verschillende sferen cq gebieden:
1. De Gaasperplas
2. Het groengebied Gein en Gaasperpolder
3. Het groengebied rondom het Suideraspad en tussen
Schoonhovendreef en Valburgdreef
4. De Gaasperdammerweg
Sfeer
Wonen en groen, en diverse vormen van recreatie en ontspanning
Inrichting/openbare ruimte
Veel beschikbare ‘vrije’ groene ruimte.
Gebruik
Wonen, recreëren, verplaatsen
Architectuur
Veel woningbouw
Landschap
Groen en gevarieerd
Gebruikers
Bewoners Zuidoost, bezoekers recreatiegebied (brede groep van
binnen en buiten het stadsdeel), specifieks sporters en ontspanningzoekers.
Waterberging
Veel korte en tijdelijke & langdurige bergingsmogelijkheden
Aanbevelingen vanuit participatie
4 3
4
1

POLDER ZUID BIJLMER
Polder Zuid Bijlmer huisvest de Gaasperplas, de
Gaasperdammerweg, het groengebied Gein en Gaasperpolder,
het groengebied rondom het Suideraspad en tussen
Schoonhovendreef en Valburgdreef, en de woonwijken in
Gaasperdam (Holendrecht, Reigersbod, Gein). De polder heeft
veel mogelijkheden voor langdurige waterberging. De sfeer is
die van ruim wonen omringd door groene (recreatie)zones. Het
landschap is groen en gevarieerd. De recreatievoorzieningen
trekken behalve de bewoners van de woonbuurten bezoekers
uit heel Zuidoost en daarbuiten.
De kansen voor polder Zuid Bijlmer hebben een speels stedelijk
accent en bestaan uit:
1. In de polder Zuid Bijlmer is naast de bestaande waterberging,
nog veel langdurige waterberging mogelijk, bijvoorbeeld in
het groengebied tussen Valburgdreef en Schoonhovendreef,
waar men kansen ziet voor een waterpark. Reigersbos zou
een klein Venetië in Zuidoost kunnen worden.
2. Nieuwe ontmoetingsplekken en kansen om stedelijke
accenten toe te voegen, zowel in de Gaasperplas als het
park. Genoemd werd bijvoorbeeld een aquaduct. Andere
suggesties: een stadstrand aan de Gaasperplas in combinatie
met een drijvend hotel (denk aan het IJhotel).
3. Combineren van bestaande en nieuwe fietsroutes met
een stelsel van (tijdelijke) waterroutes, aangelegd in
‘uiterwaardenlandschap’ met verlaagde groenstroken.
4. Beter benutten van de potentie van de bestaande waterlopen:
kansen te over voor informeel spel en recreatie.
5. Interessante mogelijkheden voor het vertikaal bergen van
water en het als markeringspunten vormgeven van de
inlaadlocaties.
6. Aanleg van wadi’s (regenwateropvang en afvoer).
Waterplan Amsterdam Zuidoost

sauna
ijshotel
Nieuwe ontmoetingsplekken
Stedelijk postzegelwaterpark
aquaduct
Fietsen langs waterroute
Waterberging op daken
Inlaadpunten
Uiterwaarden
Verlaagde groenstroken
wellness
Eb en vloed
watertoren
Postzegelwaterpark
Aanbevelingen vanuit participatie
blijburg
waterlift
horeca
Formele Ontmoetingsplek
4
4

Strandje in De Hoge Dijk (in de winter)
76
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Hoofdstuk 5
Participatie en communicatie
5.1 Participatie
Het participatietraject bestaat uit drie fasen:
Ideeën verzamelen, terugkoppelen en
informeren en inspreken.
Ideeën verzamelen
Deze fase bestond uit twee brainstormsessies:
één voor professionals (stedenbouwkundigen
en beleidsmedewerkers) en één voor
bewoners en andere belanghebbenden
(belangengroepenorganisaties, actiegroepen
van stadsdeel Zuidoost e.d.). Bewoners uit
Zuidoost zijn breed uitgenodigd via de bekende
kanalen (internet, lokale kranten en radio,
netwerk); de belangenorganisaties zijn direct
op naam benaderd. Voorafgaand aan de
brainstormsessie ontving iedereen een korte
toelichting op de watersituatie in Zuidoost en
de uitdagingen waar het stadsdeel voor staat.
Participatie en communicatie
Tijdens beide brainstormsessies is op
verschillende manieren nagedacht over
oplossingen en mogelijkheden. De deelnemers
brainstormden in groepjes over concrete
vragen en kregen de kans deze in woord en
beeld te beantwoorden. Daarbij gaven ze
hun ideeën letterlijk een plaats op de kaart
van Zuidoost. Beide groepen konden ook
hun voorkeuren aangeven op sfeerpanelen
met verschillende waterlandschappen. Tot
slot hebben bewoners en belanghebbenden
een enquête ingevuld. Deze enquête is ook
voor alle inwoners van Zuidoost beschikbaar
gesteld via de website van het stadsdeel. De
ideeën van de professionals en de bewoners
komen in grote lijnen met elkaar overeen.
Van de bewoners waren de ideeën creatiever
en gingen uit van zichtbare oplossingen. De
professionals kwamen vaker met technische
77

oplossingen uit het zicht.
Zoals het verslag laat zien hebben de
brainstormen een overvloed aan ideeën
opgeleverd. Hieronder staat beschreven hoe
deze ideeën verwerkt zijn in het waterplan.
De stukjes succesfactoren en advies per
polder zijn als vier aparte intermezzo’s
opgenomen. Deze maken duidelijk hoe
bewoners het water ervaren per polder en
hoe zij water beleven. Zij dienen ter inspiratie
en ontwerprichtlijn voor ontwerpers openbare
ruimte en stedenbouwkundigen die werken aan
toekomstige planvorming in Zuidoost.
De ideeën van de bewoners zijn middelen om
de functionele eisen waar in de maatregen
naar gestreefd wordt vorm te geven. Zo
kan voor verschillende ideeën in de meeste
gevallen verwezen worden naar al op genomen
maatregelen of plannen.
Realisatiestrategie:
1. Uitvoeren wettelijke taken
2. Inbrengen en meeliften met andere te
realiseren projecten
3. Wat overblijft zelf realiseren
4. Open staan voor initiatieven van
derden met betrekking tot water
Bijvoorbeeld:
- terrassen aan het water (horeca westoever
Gaasperplas)
- natuurvriendelijke oevers (2 ha oevers in
Bijlmerweide watercompensatie RWS)
- oeverbegroeiing en schoonwater (bypas
Gaasperplas KRW)
- paddenpoelenplek voor dieren (Diemerbos),
en ecologienota (verdere uitwerking
Natuurzoom)
Voor de derde categorie komen een aantal
ideeën van bewoners in aanmerking, die
naar verwachting niet zullen landen in andere
projecten of initiatieven. Het voorstel is dan ook
om deze als maatregelen op te nemen:
78
- regenmeter / grondwatermeter
- waterfietsen of kanoroute
- ijsbaantje aanleggen
- waterspeelplek (krachtenbundeling met GGA
en AGV)
Voorbeeld van een particulier initiatief kan zijn:
- kwel kuurbaden
Terugkoppelen
Deze fase bestaat Ondermeer uit een
klanksessie waarin aan bewoners het concept
wordt voorgelegd. Zij kunnen dan beoordelen
of de opbrengsten uit de voorgaande fase
op een juiste manier is verwerkt. Daarnaast
kunnen zij hun mening geven over het concept
plan. Het plan is tevens gestuurd naar de
projectbureaus Vernieuwing Bijlmermeer en
Zuidoostlob. Ook Groengebied Amstelland is
om een reactie gevraagd.
In het algemeen waren de reacties zeer
positief. Naast verduidelijkingvragen en
tekstuele opmerkingen zijn er ook nog
nieuwe ideeën voor maatregelen ingebracht.
Voorbeelden hiervan zijn:
- waterfietsen op de Gaasperplas
- informatieverstrekking uitvoering maatregelen
waterplan en beheer
- aanlegstijgers in de Gaasp
- aanleggen paddenpoelen in de Bijlmerweide
Inspreken
De laatste fase van het participatie bestaat uit
de formele inspraakprocedure.
Waterplan Amsterdam Zuidoost

5.2 Communicatie en
bewustwording over water
Stadsdeel Zuidoost is gelegen onder
zeeniveau, mensen wonen en werken in
diepe polders. Over het algemeen is men
zich hier niet van bewust, noch van wat
de consequenties hiervan kunnen zijn,
bijvoorbeeld met betrekking tot grondwater of
veiligheid.
Bij wateroverlast wordt onderscheid gemaakt
in verschillende gradaties: hinder, overlast en
schade. Plasvorming in de openbare ruimte bij
piekbuien is hinderlijk, bij ondergelopen huizen
is er sprake van schade, bij een dijkdoorbraak
is er sprake van gevaar.
Klachtenafhandeling / Informatievoorziening
De meeste klachten die het stadsdeel ontvangt
gaan over drijfvuil. Er is één meldpunt voor
alle klachten over de openbare ruimte in het
stadsdeel. Het meldpunt is tijdens kantooruren
bereikbaar (020 2525222).
Zuidelijke strand Gaasperplas
Participatie en communicatie
Meldingen en klachten bij Waternet worden
volgens geldende procedures afgehandeld.
Inwoners van het stadsdeel kunnen de
centrale meldingen- en storingsdiensten van
Waternet benaderen (0900-9394). Hier kunnen
klachten worden gemeld over bij voorbeeld
grondwateroverlast of verstopte kolken.
Op de website van AGV en Waternet is
uitgebreid informatie over water gerelateerde
onderwerpen te vinden. Ook verschijnen
daarop de nieuwe verordeningen en
beleidsstukken. Het stadsdeel heeft op de
eigen website het Programma Groen en Blauw
staan. Voor relevante vergunningenaanvragen
en dergelijke of baggerwerkzaamheden wordt
informatie verstrekt in de stadsdeelkrant (Echo)
op de stadsdeelpagina.
Het stadsdeel gebruikt daarnaast nog het
middel van de nieuwsbrief om in bepaalde
gevallen bewoners te informeren over bij
voorbeeld grondwateroverlast.
79

80
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Bijlagen
Bijlagen
81

Toelichting bij de Maatregelentabel
De maatregelen zijn in de tijd uitgezet als:
A kader lichtgroen
Op korte termijn op te pakken maatregelen
B kader geel
Op het gebied van beheer moet algehele
afstemming komen (beheermaatregelen)
C kader donkergroen
Projecten door andere inititiatiefnemer
opgestart, participerenin ontwikkeling
D kader paars
Niet relevant voor het polderdeel van het
stadsdeel
E lichtblauw
Maatregelen op lange termijn
Onder urgentie wordt verstaan
Rood : MOETEN
volgen uit een wettelijke
verplichting
Oranje: WILLEN
zijn volgend op verplichtingen of zijn
gewenst
82
Nr Maatregel Polder
A1
A2
A3
A4
A5
A6
A7
A8
A
Opstellen waterbank per polder PZB
Actueel peil formaliseren GGP Noordelijk
hoofdpeilv
bij boerde
Langelust
Hoofdwatergang verbreden, in
overleg met GGA belangen bij elkaar
brengen.
Waterplan Amsterdam Zuidoost
GGP Hoofdwate
Duikers vergroten PNB Met name
bij AMC en
Abcouderstraatweg
Aanleggen poelen BLM Bijlmerwe
Onderzoek vissterfte PZB Wilnisse g
Website maatregelen
Alle
Zichtbaar maken historie Alle

deel
ak
rij
Bijlage 1
Maatregelen
Opgave Urgentie Relatie met ruimtelijke
ontwikkeling
Op korte termijn op te pakken maatregelen
Waterkwantiteit; waterbank Oranje urgentie n.a.v.
watercompensatie verbreding
Gaasperdammerweg
Waterkwantiteit Rood Koppeling met reservering
Zuiveringsmoeras, hierover
afstemming binnen het
Stedelijk Waterplan
rgang Waterstructuur; knelpunten
oplossen
Waterstructuur; knelpunten
oplossen
ide Waterkwaliteit en Ecologie Oranje Watercompensatie
Gaasperdammerweg
Bijlagen
Initiatief Toelichting
herkomst maatregel
AGV/Stadsdeel Waterplan
In BLM, PNB is er al
een waterbank.
AGV Peil getoetst
Watergebiedsplan
Bijlmerring
Rood AGV Hydraulische toetsing
(d.d. februari 2010)
zie maatregel A4tje
Bijlmerring
Rood AGV Hydraulische toetsing
(d.d. februari 2010)
zie maatregel A4tjes
Bijlmerring
SDZO/AGV Waterplan
racht Waterkwaliteit en Ecologie Oranje AGV Waterplan
Communicatie Oranje AGV/SDZO Waterplan
Bewustwording Oranje SDZO/AGV Waterplan
83

84
A9
Ecologische doelstellingen
formuleren
Waterplan Amsterdam Zuidoost
Alle Hele polde
Stromingsrichting optimaliseren BLM Bijlmerwe
By-pass Gaasperplas PZB Gaasperp
Oeveropgave Gaasperplas
onderzoeken inclusief ruimtelijke
inpassing studie
Onderzoek naar optimalisering
compartimentering Bijlmerring
PZB Gaasperp
Alle
Toetsingen calamiteiten beheer Alle
Zwemwaterprofiel opstellen PNB Gaasperp
wateropgave Gaasperdam 2-3 dagen
zelfvoorzienend
BLM Gaasperd

Waterkwaliteit en ecologie;
opstellen beleidsregels
ide Waterkwaliteit en
ecologie; aanpassen
stromingsrichting
las Waterkwaliteit en ecologie;
uitvoeren KRW
las Waterkwaliteit en ecologie;
uitvoeren KRW
Veiligheid; optimalisering
compartimenteringskeringen
Veiligheid;
calamiteitenorganisatie
Bijlagen
Oranje situering ecologische oevers
consequent doorvoeren in
waterstructuur per polder
/ ontwerpstudie naar
ecologische oevers per
polder
Oranje In combinatie met maatregel
C7 en C8
Rood Inpassingsstudie stedelijk
waterkanaal Polder Zuid
Bijlmer
Rood Koppeling met Parkenwig,
woningbouw
Oranje Ruimtelijke consequenties in
beeld hebben voor eventuele
inpassingsmaatregelen
AGV Beleid AGV
Gezamenlijke
uitvoering
Waternet
voert uit, RWS
financiert.
Stadsdeel doet
ruimtelijke
inpassing
Samenwerking
Stadsdeel,
AGV en GGA
Programma
Groen en Blauw
Detailuitwerking KRW
voor Gaasperplas
Detailuitwerking KRW
voor Gaasperplas
AGV Notitie
Compartimentering
Daalwijkdreef,
verslag bestuurlijk
overleg
(vertrouwelijk)
Oranje AGV Notitie
Compartimentering
Daalwijkdreef,
verslag bestuurlijk
overleg
(vertrouwelijk)
las Waterkwaliteit, recreatie Oranje Aanleg nieuw stadstrand met
zwemwater ten noorden van
de Gaasperplas
am Waterkwantiteit; beleving,
visie
Oranje Input voor op te stellen visie
Gaasperdam
AGV
SDZO
GGA
AGV
SDZO
Programma
Groen & Blauw
Waterplan
85

86
B
B1
B2
wateropgave Bullewijk 2-3 dagen
zelfvoorzienend
wateropgave Bijlmer 2-3 dagen
zelfvoorzienend
Onderzoek naar zuiveren water
binnen polder (relatie met opgave
vasthouden-bergen-afvoeren)
Studie naar optimaliserring
waterrecreatie
Waterplan Amsterdam Zuidoost
PNB Polder Nie
Bullewijk
BLM Bijlmerpol
Alle Gaasperd
PZB Gaasperp
Gaasperd
Gaasperz
Waterstructuur verbeteren GSW Watergang
Driemond
Opstellen
samenwerkingsconvenant
Alle
B1.1 afspraken over het beheer van drainage-voorzieninge
B1,2 afspraken worden tav het beheer van afwijkende
type hemelwater afvoersystemen, half verharding,
oeverbeschoeiing en steigers.
B1,3 afspraken over aanlegdiepte
van watergangen, in relatie tot
deklaag
PNB
Baggeren GSW Watergang
Driemond

uwe Waterkwantiteit Oranje Studie versterking
waterstructuur nav
de opgave 2-3 dagen
zelfvoorzienend
der Waterkwantiteit; beleving,
visie
am Waterkwantiteit;
onderzoek vasthoudenbergen-afvoeren
las /
am /
oom
Bijlagen
Oranje Studie versterking
waterstructuur nav
de opgave 2-3 dagen
zelfvoorzienend
Oranje Input voor op te stellen visie
Gaasperdam
AGV
SDZO
AGV
SDZO
AGV
SDZO
Beleving; recreatie Oranje AGV
SDZO
GGA
en in Waterstructuur; knelpunten
oplossen
Op het gebied van beheer moet algehele afstemming komen
Waterplan
Waterplan
Waterplan
Waterplan
Rood AGV Watergebiedsplan
Bijlmering
Beheer Oranje AGV
SDZO
GGA
n Beheer op peil
Beheer op peil
Beheer op peil
en in Beheer; op orde Rood AGV
Afstemming
tussen partijen
en een grotere
rol stadsdeel
Watergebiedsplan
Bijlmering
87

88
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
C9
C Proj
Continu grondwaterpeilen (ook
diepe filters) meten, om kennismodel
grondwater ter vervolmaken.
Onderzoek naar winning brakke kwel
voor drinkwater
Hanteren van een “protocol bouwrijp
maken” om de juiste keuzes te
maken bij ruimtelijke ontwikkelingen
Vervangen
stadsverwarmingsleidingen
Waterplan Amsterdam Zuidoost
PNB,
BLM
BLM
en
PNB
PNB,
BLM
Twee diep
polders
BLM E-buurt/K-
Aanleg watergang BLM G-buurt
Aanlegsteigers Gaasp Boezem
Realisatie Watercompensatie
Gaasperdammerweg (GDW)
Realisatie helofytenfilter t.b.v.
waterzuivering tunnel GDW
Realisatie Watercompensatie
Gaasperdammerweg (GDW)
Gaasp
BLM Bijlmerwe
BLM Bijlmerwe
PZB Centraal P
Gaasperd

ecten door andere intiatiefnemer opgestart, participeren in ontwikkeling
Grondwater; kennis
vergaren
e Grondwater; innovatieve
ideeën
Grondwater; voorkomen
structurele meldingen
overlast
Bijlagen
Oranje Drinkwater winnen uit brak
grondwater
Stap naar
visie
Relatie met KWO-projecten
in Zuidoost
Rood Inzichten voor r.o. om
te voorkomen dat er
grondwaterproblemen
ontstaan. (bestemmingen,
bouwtypologie, ...)
Amsterdam
Initieert
Amsterdam
initieert
SDZO
AGV
PVB
Waternet
buurt Grondwater; beheer Rood Stadsdeel
i.s.m. Nuon,
Rochdale,
Waternet
Grondwater; knelpunten
oplossen
Rood Is in uitvoering Stadsdeel
voert uit, AGV
financiert mee
Realiseren aanlegsteigers Oranje in combinatie
met ontwikkeling
Gaasperdammerwegzone
ide Waterkwantiteit;
watercompensatie
ide Waterkwaliteit; oplossen
knelpunten
Beleving
ark
am
Waterkwantiteit;
watercompensatie
Oranje in combinatie met maatregel
A10
Oranje in combinatie met maatregel
A10
Oranje Ontwerpstudie in het kader
van de Parkenwig
Grondwateronderzoek
(Acacia Water)
Onderzoeksvoorstel
Waternet
Grondwateronderzoek
Acacia Water.
Notitie Bouwrijp
maken school in
D-buurt.
Overeenkomst
Rochdale, Nuon,
Stadsdeel en
Amsterdam
Overeenkomst
stadsdeel en AGV
ZOL/AGV Programma
Groen en Blauw
RWS
AGV
SDZO
RWS
AGV
SDZO
RWS
AGV
SDZO
Gaasperdammerweg
(GDW)
Gaasperdammerweg
(GDW)
Gaasperdammerweg
(GDW)
89

90
D1
E1
E2
E3
E4
E5
E6
E7
E8
D
Baggeren om doorstroomprofiel te
vergroten
E
Onderzoek hoe in de polders
vasthouden-bergen-afvoeren kan
worden verbeterd
Per polder in het kader van de
komende ruimtelijke ontwikkelingen
bepalen waar het beste water
kan worden gerealiseerd om
watersysteem duurzamer te maken.
Waterplan Amsterdam Zuidoost
VP Hoofdwate
bij gemaa
Alle
Alle
Duiker/koppelriool renoveren BLM A’damse p
Overstorten saneren GSW Gemengd
rioolstelse
Driemond
Leven met hoge grondwaterstanden BLM
Plaatsen grondwatermeter (zichtbaar
voor bewoners)
Gebiedsspecifieke aanpak
probleemgebieden
Ruimtelijke studie naar de oevers van
de Bijlmerpolder in samenhang met
implementatie ecologische oevers
Alle
PZB Holendrec
west, Mald
Meijenhof
BLM Bijlmerpol

gang
l
Niet relevant voor het polderdeel van het stadsdeel
Waterstructuur; knelpunten
oplossen
Bijlagen
Maatregelen op lange termijn
Waterkwantiteit;
onderzoek vasthoudenbergen-afvoeren
Waterkwantiteit; Oplossen
knelpunten
oort Waterketen; interactie met
watersysteem
l in
htenhof/
Waterketen; verbeteren
waterkwaliteit
Grondwater;
bewustwording
Grondwater
Beleving; bewustwording
Grondwater; knelpunten
oplossen
der Waterkwaliteit; opstellen
beleidsregels
Rood AGV Hydraulische toetsing
(d.d. februari 2010)
Oranje Waterbergingsmogelijkheden
en locaties in
kaart brengen
Oranje Waterbergingsmogelijkheden
en locaties in
kaart brengen
Oranje Alleen als schop in grond
gaat bij Hoekenrodeplein.
AGV
SDZO
AGV
SDZO
Oranje Waternet
Oranje Nieuwe vormen van drijvend
wonen onderzoeken
Oranje Als markant element of
kunstwerk in de openbare
ruimte opnemen
Oranje Watergang graven
bij verlaging van de
Meerkerkdreef
Oranje Naar aanleiding van
maatregel 20 ruimtelijke
studie uitbreiden naar alle
oevertypologiën BLM
NBW en vertaling
Waterplan
Waternet expert judgement en
studie studenten HvA
(d.d. 5 januari 2011)
AGV
SDZO
AGV
SDZO
AGV
SDZO
AGV
SDZO
Weerslag staat in het
Waterplan
Waterplan
Maatregel A4tje
Bijlmerring*
Programma G&B
91

92
E9
Onderzoek naar beleefbaar maken
oorspronkelijke ringdijk Bijlmerpolder
/ bescherming en herkenbaar maken
van de nog bestaande stukken
ringdijk
Waterplan Amsterdam Zuidoost
BLM Bijlmerpol

der Beleving; indentiteit Oranje AGV
SDZO
Bijlagen
Waterplan
93

94
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Bijlagen
maatregelenkaart
95

96
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Bijlage 2
Beleidskader
Nationaal Bestuursakkoord Water
De Nederlandse overheden hebben in 2003
afspraken gemaakt over de voorbereiding
van het land op klimaatverandering in
het ‘Nationaal Bestuursakkoord Water’.
Afgesproken is dat voor 2015 de maatregelen
genomen moeten zijn om wateroverlast te
bestrijden. Het NBW bevat procesafspraken
tussen rijk, provincie, waterschappen
en gemeenten omtrent nationale
waterproblematiek.
Waterbeleid 21 ste eeuw (WB21)
In deze nota van de rijksoverheid uit 2001
staat waterkwantiteit centraal. In deze nota
wordt verondersteld dat het in de toekomst
vaker en intenser zal regenen, afgewisseld
met perioden van droogte. Daarnaast is er
toenemende verstedelijking, bodemdaling
en zeespiegelstijging, wat bij toenemende
neerslag zal leiden tot lokale, tijdelijke
wateroverlast. Technische oplossingen alleen
zijn niet meer toereikend, zodat er meer ruimte
voor water gecreëerd moet worden. De nieuwe
aanpak moet voorkomen dat wateroverlast
wordt afgewenteld naar lagere delen of naar
benedenstrooms gelegen gebieden. Voor de
aanpak van wateroverlast gelden drie stappen:
1. Overtollig water zoveel mogelijk
bovenstrooms vasthouden
2. Zo nodig water tijdelijk bergen
3. Indien vasthouden en bergen ontoereikend
zijn, het water (vertraagd) afvoeren naar
elders
Deze drietrapsstrategie biedt tegelijkertijd
een oplossing voor de watertekorten. Doordat
het neerslagoverschot niet meer direct
wordt afgevoerd en uitgemalen, maar wordt
opgeslagen in de bodem en in plassen, kan
het in periode van droogte worden benut. Er
hoeft daardoor minder gebiedsvreemd water
te worden ingelaten waardoor een grotere
ecologische diversiteit mogelijk is.
Bijlagen
WB21 betekent anders omgaan met water:
meebewegen met het natuurlijk systeem
in plaats van het technisch proberen te
beheersen.
Kader Richtlijn Water 2007
De Europese Kader Richtlijn Water
(KRW) is bedoeld om de kwaliteit van het
oppervlaktewater in Europa, zowel chemisch
als ecologisch, te verbeteren. In 2015, met
een uitloop naar 2027, moet de waterkwaliteit
o.a. in de grotere wateren (een ‘waterlichaam’)
voldoen aan de chemische en ecologische
doelen. De lidstaten stellen deze grotendeels
zelf vast binnen de speelruimte die Europa
biedt. De KRW hanteert de stroomgebieden
van de Europese rivieren als indeling. Binnen
een stroomgebied worden waterlichamen
onderscheiden die door de lidstaten
gekarakteriseerd worden als ‘natuurlijk’, ‘sterk
veranderd’ of ‘kunstmatig’.
De Gaasperplas is aangeduid als een
‘waterlichaam’ en valt onder reikwijdte van de
KRW.
Algemene gegevens over de Gaasperplas uit
het onderzoek van AGV/Waternet:
De Gaasperplas is een kunstmatig
waterlichaam, dat ontstaan is door
zandwinning voor ophoging van de woonwijk
Bijlmermeer in de jaren 60 van de vorige
eeuw. Derhalve is het een diepe plas met
steile oevers en een zandige bodem. Er is veel
harde oeververdediging bestaande uit harde
beschoeiing en basaltblokken.
De water-landovergangen zijn geen goede
vestigingsplaats voor oevervegetatie.
Vanwege de open verbinding met de wateren
in de aangrenzende stadswijk Gaasperdam,
is er altijd een vast streefpeil van het
oppervlaktewater gehanteerd.
In 2005-2006 is de Gaasperplas gebaggerd,
het onderhoud is op orde volgens de Groen
Gebied Amstelland.
97

De KRW kent een aantal nieuwe begrippen.
Zo geldt voor waterplassen die van nature zijn
ontstaan als kwaliteit de ‘Goede Ecologische
Toestand (GET)’. Als ecologische referentie
geldt ‘Oost-Polen’. Aangezien de waterkwaliteit
van ‘Oost-Polen’ dit gebied tot onrealistische
niet-haalbare doelen zou leiden voor veel
wateren in Nederland, is ook een ander
referentiebeeld gekozen, het zogenaamde
‘Goed Ecologisch Potentieel (GEP)’. Voor elk
waterlichaam is een eigen GEP vastgesteld.
Voor de Gaasperplas is de ecologische
potentie groot omdat de waterkwaliteit al
heel goed is. Daarom is het GEP bepaald
alsof het natuurlijk water betreft (aangeduid
met kwaliteitsklasse G1) met uitzondering
van het doel voor macrofauna; hier is het
doel aangepast aan het maximaal potentieel
voor deze kunstmatige plas (aangeduid met
kwaliteitsklasse G3).
Het Waterschap (AGV)/Waternet heeft de
beoordeling van de huidige ecologische
toestand gebaseerd op meetgegevens
van biologische (fytoplankton, vegetatie,
macrofauna en vis) en fysisch-chemische
kwaliteitselementen (stikstof, fosfaat, chloride,
zuurstofverzadiging, zuurgraad, temperatuur
en doorzicht) en overige relevante chemische
stoffen (bij voorbeeld koper, zink). In de KRW
systematiek bepaalt de slechtste score van de
verschillende soortengroepen de eindscore.
Gemeentelijke hemelwaterzorgplicht
Er bestaat op grond van Wet gemeentelijke
watertaken een zorgplicht voor de gemeente
voor het goed beheren van het water in de
openbare ruimte. Van ontwerp tot beheer is
aandacht voor hemelwater noodzakelijk om
een goede, veilige en betaalbare leefomgeving
te creëren en te behouden. Waternet en
het stadsdeel geven samen vorm aan deze
zorgplicht. De samenwerking houdt o.a. in dat
richtlijnen, eisen en werkwijzen gezamenlijk
worden afgestemd op het voorkomen
van problemen en optimaliseren van de
hemelwaterberging en afvoer binnen het
stadsdeel. Bestaande problemen worden
gezamenlijk aangepakt.
Water op straat is hinderlijk maar pas echt een
probleem als het water gebouwen instroomt of
doorgaande wegen geblokkeerd raken.
98
Gemeentelijke grondwaterzorgplicht
De grondwaterzorgtaak valt
onder gemeentelijke zorgtaken.
Grondwatervergunning viel voor de Waterwet
onder de provinciale taken, en is met de
ingang van de Waterwet overgeheveld naar de
waterschappen.
Er bestaat voor gemeenten een zorgplicht met
betrekking tot het grondwater, wat inhoudt
dat de gemeente zich zoveel mogelijk in moet
spannen om structurele problemen als gevolg
van een voor de gebruiksfunctie nadelige
grondwaterstand in openbaar bebouwd gebied,
te voorkomen of te beperken. De gemeente
Amsterdam heeft deze grondwaterzorgtaak
neergelegd bij Waternet.
De grondwaterzorgtaak heeft twee
beleidslijnen: het streven naar een
duurzame grondwaterhuishouding in
nieuwbouwgebieden, en het voorkomen
en oplossen van problemen in bestaande
gebieden. Het eerste wordt gedaan door
een grondwaternorm te stellen waar een
nieuwbouwgebied aan moet voldoen. Hierbij
wordt een voorkeursvolgorde van maatregelen
gehanteerd.
De tweede beleidslijn bestaat uit een
gebiedsgerichte aanpak met particulieren
en de beheerder van de openbare ruimte.
Dit is gemeentelijk beleid en is een
gebiedsspecifieke invulling van de Waterwet en
raakt aan het Bouwbesluit.
De Gemeente Amsterdam heeft de Nota
Grondwater Amsterdam (2007-2011)
vastgesteld. Deze heeft als hoofddoel het
verminderen van de grondwateroverlast en
grondwateronderlast. Het streefbeeld voor
de langere termijn gaat uit van 80% minder
bestaande grondwateroverlast en geen nieuwe
problemen.
De zorg voor het ondiepe grondwater is
door het gemeentebestuur van Amsterdam
opgedragen aan Waternet. Deze zorg bestaat
uit klachtenbehandeling en gebiedsgerichte
aanpak van probleemgebieden (bij voorbeeld
water in kruipruimte in E- en K-buurt). De zorg
voor het diepe grondwater ligt deels bij de
provincie en deels bij AGV.
Om problemen met grondwater in de
Waterplan Amsterdam Zuidoost

kruipruimtes van nieuwe woningen in
de toekomst te voorkomen werkt het
stadsdeel voor alle nog te vernieuwen
gebieden in de Bijlmer met zogenaamde
‘bouwrijpadviezen’. Dit betekent concreet
dat naast geohydrologisch onderzoek ook
bodemonderzoek, stijghoogtemetingen, het
monitoren van de grondwaterstanden in
peilbuizen en de bevindingen uit het onderzoek
naar deklagen in Zuidoost worden betrokken.
Het bouwrijpadvies gaat ter goedkeuring
naar Waternet en Waternet geeft schriftelijk
aan of dit wel of niet akkoord is. In overleg
met het stadsdeel, ontwikkelaar en Waternet
wordt besloten welke maatregel(en) wordt
(of worden) toegepast in het betreffende
plangebied.
Toetsing waterkeringen
De Wet op de Waterkering (1996) schrijft
voor dat iedere dijkbeheerder in Nederland
vijfjaarlijks verslag doet van de toestand
van de primaire waterkeringen. De toetsing
gebeurt aan de hand van het Voorschrift
Toetsen op Veiligheid en de hydraulische
randvoorwaarden. Er wordt expliciet gekeken
of de waterkering voldoet aan de gestelde
norm, zoals in vastgelegd in de wet. Tussen
2006 en 2011 vindt de 3 de Toetsronde op
Veiligheid plaats. De verantwoordelijkheid
voor de toestand van de keringen ligt bij het
waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV).
Meerlaagse veiligheidsconcept, of:
Amsterdam waterbestendig
Met betrekking tot waterkeringen wordt het
meerlaags veiligheidsconcept gehanteerd. In
zijn algemeenheid komt dit op de volgende drie
lagen neer:
- het voorkomen van overstromingen
(preventie) behoudt de allerhoogste prioriteit
door te zorgen voor o.a. sterke dijken
- een duurzame ruimtelijke inrichting kan
de gevolgschade van een gebeurtenis
beperken. Compartimenteringskeringen en
compartimenteringswerken vormen hier een
wezenlijk onderdeel van
- een goede rampenbeheersing bij
overstromingen is essentieel om efficiënt te
kunnen handelen bij een overstroming. De
calamiteitenorganisatie moet goed geoefend
zijn en voldoende op de hoogte zijn van de
actuele (ruimtelijke) situatie in een crisisgebied.
Bijlagen
De uitwerking van de drie lagen vereist
maatwerk per gebied. Het nationale beleid
is dat de waterschappen daar zelf invulling
aan kunnen geven. Uitgangspunt is dat
het stadsdeel beschermd is en blijft tegen
water. Aan compartimenteringskeringen
kunnen verschillende functionaliteiten
(hoe werkt het) worden toegekend. Aan de
waarborging van een veiligheidsniveau kan
op verschillende manieren invulling gegeven
worden, met verschillende consequenties
voor ruimtegebruik en beheer. Met name de
ruimtelijke impact is voor het stadsdeel van
belang.
• Ten alle tijde waterkerend
• Waterkerend voor een beperkte tijd
• Kering heeft met name vertragend effect
De keuze voor wat betreft de functionaliteit
heeft consequenties voor de hoogte en
dimensie van de waterkeringen.
Voor de Daalwijkdreef en de andere
compartimenterende keringen (o.a.
Gaasperdammerweg) wordt in het Bijlmerring
stroomgebied onder regie van AGV voor
een gebiedgerichte invulling gekozen. Dit
betekent dat met de maatschappelijke partners
een afweging over de functionaliteit van de
compartimenteringskeringen wordt gemaakt.
Uiteindelijk heeft het bestuur van AGV
de bevoegdheid te besluiten hoe met
compartimenteringskeringen wordt omgegaan.
Het stedelijk waterplan Zuidoost is het juiste
kader om een discussie te voeren over de
veiligheid en maatschappelijke impact van de
compartimenteringskeringen in Amsterdam
Zuidoost.
99

Programma Groen & Blauw Amsterdam
Zuidoost 2030
De Structuurvisie Zuidoost 2020 uit 2006
stelt dat de hoeveelheid groen in de
toekomst is afgenomen, maar in kwaliteit en
differentiatie is toegenomen. Tevens is het
water in Zuidoost een drager geworden van
de ruimtelijke kwaliteit. Dit programma Groen
& Blauw Amsterdam Zuidoost 2030 is hier een
uitwerking van. Het doel van dit programma is
het ontwikkelen van een visie voor de groen-
en waterstructuur van Amsterdam Zuidoost
én een realisatiestrategie. Het programma
Groen & Blauw heeft een nauwe relatie met de
Verkenning woningbouwlocaties Amsterdam
Zuidoost 2010 - 2030. In dit programma zijn de
volgende drie ambities geformuleerd:
1. het ontwikkelen van een
samenhangende groenstructuur met
herkenbaar groen;
2. het ontwikkelen van een duurzaam
klimaatbestendig watersysteem;
3. het vergroten van de esthetische,
ecologische en gebruikskwaliteit.
Deze ambities zijn uitgewerkt in groenopgaven,
wateropgaven en kwaliteitsopgaven.
Groenopgaven
1 Heldere samenhangende groenstructuur
2. Verbetering herkenbaarheid door meer
variatie in groentypen
3. Betere verbindingen
Wateropgaven
1. Waterkwantiteit op orde
Om de waterkwantiteit op orde te krijgen
is het nodig om de capaciteit van het
watersysteem af te stemmen op de ambities
met betrekking tot wateroverlast. Normeringen
dienen te worden aangepast vanwege de
klimaatsverandering en als gevolg van het
toenemende oppervlak van bestrating en
daken. In de Bijlmerweide, Centraal Park
Gaasperdam, zuidzijde Gaasperplas en aan
de A2 wordt extra open water gemaakt. In
de Gaasperzoom kunnen zones zo worden
ingericht dat de bij extreme regenperiodes
kunnen overstromen.
2. Beheersen van het grondwaterniveau door
structurele ingrepen
In Zuidoost is duidelijk te zien dat een te hoge
grondwaterstand samenvalt met een vergroting
100
van de maaswijdte van het watersysteem. Het
voorstel is dan ook om op die plaatsen nieuwe
waterlopen te realiseren zodat de maaswijdte
verkleind wordt en de grondwaterstand lager
wordt. In de Bijlmermeer is dat in de G-,
K-buurt en H-buurt en in Gaasperdam parallel
aan de Langbroekdreef, Meerkerkdreef en
Valburgdreef.
3. Verbeteren van de waterkwaliteit
De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is de
belangrijkste wetgeving voor de waterkwaliteit.
Om de chemische kwaliteit te verbeteren
is het belangrijk om water schoon en vast
te houden. Dit kan met name door geen
vuilwater in te laten vanuit de boezemwateren.
Een tweede belangrijke principe is het
water te laten stromen van schoon naar
belast. Een verandering in de stroomrichting
is noodzakelijk bij de Gaasperplas en de
Bijlmerweide.
Kwaliteitsopgaven
1. Verhogen Esthetische Kwaliteit
2. Verhogen Ecologische Kwaliteit
3. Verhogen Gebruikskwaliteit
Het programma Groen & Blauw Amsterdam
Zuidoost 2030 wordt afgesloten met een
realisatiestrategie waarin ‘arrangementen’
worden gepresenteerd. Er zijn zeven
arrangementen uitgewerkt: natuur, park,
recreatie, blauw, kwaliteit, betrokkenheid en
beheer.
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Watergebiedsplan Bijlmerring
In het Watergebiedsplan Bijlmerring is door
de integrale benadering van enerzijds het
watersysteem en de waterketen en anderzijds
het watersysteem en de ruimtelijke ordening,
gestreefd naar een efficiëntere inrichting van
de waterhuis houding in het plangebied. De
polders in het plangebied van de Bijlmerring
hebben een dusdanige interactie (de
watersystemen worden door één boezemwater
omringd) dat gestreefd wordt naar samenhang
tussen de watersystemen van de verschillende
polders en zodoende een duurzame
waterhuishouding.
Zo is door de samenloop van de
waterinrichting en de in het gebied geplande
ruimtelijke herinrichtingen gestreefd naar een
goedkopere en efficiëntere inrichting van de
waterhuishouding binnen het gebied. Ook
door de samenwerking van het waterschap
met de inliggende gemeenten en stadsdelen,
als uitvoerder van de Wet gemeentelijke
watertaken, worden de wederzijdse belangen
gediend en vallen de maatschappelijke
kosten van het water- en rioolbeheer lager
uit. De samenwerking tussen het waterschap
en de gemeente vindt plaats binnen de
waterplannen, zoals het Waterplan Diemen en
het Waterplan Zuidoost. Door het gezamenlijk
opstellen van het Waterplan wordt de
gezamenlijke focus aangebracht. Deze heeft
een inhoudelijke dimensie – de samenhang
– en een procesmatige dimensie – de
samenwerking. Door zowel de samenhang
als de samenwerking te versterken, kunnen
ambities, resultaten op het gebied van integraal
waterbeheer en kwaliteit van de leefomgeving
worden vergroot.
In het Watergebiedsplan Bijlmerring wordt
huidige situatie van de polders binnen
het plangebied beschreven en worden
voorstellen opgesteld om het watersysteem
te optimaliseren. Onderwerpen die aan de
orde komen zijn bijvoorbeeld het waterpeil, de
aan- en afvoer van water, de waterkwaliteit,
planten- en dierenleven in en om het water en
de functie van het water. Daarnaast spelen
ook aspecten als recreatief medegebruik en
cultuurhistorie een belangrijke rol in het plan.
Het watergebiedsplan leidt tot concrete
maatregelen zoals peilbesluiten voor
de verschillende inliggende polders,
Bijlagen
een waterinrichting en een beheer- en
onderhoudsparagraaf. De nieuwe peilbesluiten
worden door het bestuur van het waterschap
per polder genomen.
Het Watergebiedsplan Bijlmerring omvat
het gebied wat door boezemwater met een
waterpeil van NAP-0,40 m is omsloten. Het
gebied (ongeveer 5000 ha) wordt begrensd
door de boezemwateren de Amstel, de
Bullewijk, de Holendrecht, de Gein, het
Amsterdam Rijnkanaal en de ringvaart
Watergraafsmeer en omvat de volgende twaalf
in liggende polders/watersystemen die op de
boezem uitmalen:
Watergraafsmeer, Nieuwe Bullewijk ,
Gemeenschapspolder West, Venserpolder,
Bijlmermeer, Broekzijdse polder, Diemerpolder,
Zuid Bijlmer, Gein en Gaasperpolder, Klein
Duivendrechtsepolder, Overdiemerpolder,
Holendrechter en Bullewijkerpolder.
Milieueffectrapport Vernieuwing Bijlmermeer
In het Milieueffectrapport Vernieuwing
Bijlmermeer (MER) zijn de uitkomsten van
de Watertoets verwerkt. In het MER is in
het kader van het Meest Milieuvriendelijke
Alternatief (MMA) een aantal planvoorwaarden
meegegeven. Belangrijk onderdeel van de
MER daarvan is het water. Door toename van
verharding en bebouwing in het plangebied
is het noodzakelijk om de waterberging
in het gebied te vergroten. Een tweede
punt van het MER in relatie tot water is de
aanleghoogte van het maaiveld. Vanwege
inklinking van de bodem is bij regen sprake
van wateroverlast in dit gebied. Het huidige
maaiveld ligt op circa NAP -2,90 meter. In
het MER wordt geadviseerd het huidige
maaiveld op te hogen met ca. 40 centimeter
tot een nieuwe maaiveldhoogte van NAP -2,50
meter. Daarnaast zijn ook richtlijnen t.a.v. de
waterkwaliteit en doorstroming in het MER
opgenomen.
101

Integrale keur waterschap Amstel, Gooi en
Vecht 2011
Om deze doelen te kunnen realiseren
beschikken de waterschappen over een eigen
verordening, die van oudsher de Keur heet.
De Keur kent “verboden” en “geboden” voor
de manier van inrichten, gebruik en onderhoud
van waterkeringen, oevers en wateren. Voor
een deel van de verboden activiteiten uit de
Keur kan onder voorwaarden vergunning
worden verleend.
Het bestuur van Amstel, Gooi en Vecht
heeft een nieuwe Keur vastgesteld. De Keur
AGV 2011, het Keurbesluit Vrijstellingen en
de Beleidsregels treden 1 december 2011
in werking. In het Keurbesluit Vrijstellingen
staat beschreven onder welke voorwaarden
bepaalde activiteiten zijn toegestaan zonder
dat een keurvergunning nodig is. Dit scheelt
administratief werk voor burgers en bedrijven.
In veel gevallen geldt wel een meldplicht.
Wanneer uw activiteit onder een verbod van
de Keur valt en er geen vrijstelling op rust
dan moet u een vergunning aanvragen. Het
bestuur van Amstel, Gooi en Vecht beoordeelt
de vergunningsaanvraag en bepaalt de
voorwaarden met behulp van de beleidsregels
Keurvergunningen. In de beleidsregels zijn
overzichtelijke tabellen opgenomen om inzicht
te krijgen per groep van activiteiten naar de
beschikbare mogelijkheden.
102
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Bijlage 3
Achtergrondinformatie
Grondwater in Zuidoost
Freatisch grondwater
Over het algemeen heeft in Amsterdam vooral
het freatische (ondiepe) grondwater impact.
De freatische grondwaterstand in het stedelijk
gebied wordt bepaald door neerslag en
verdamping, door kwel en wegzijging en door
allerlei menselijke ingrepen. Over het algemeen
is de grondwaterstand aan het einde van de
winter het hoogst en aan het einde van de
zomer het laagst. Invloeden op het freatisch
grondwater zijn:
- regionaal grondwater: dieper in de grond
bevindt zich het regionale grondwater. Over
het algemeen is er slechts geringe uitwisseling
met het freatische grondwater door middel van
kwel en wegzijging. De deklaag is een slecht
doorlatende laag, bestaande uit veen of klei,
die een scheiding vormt tussen het freatische
en het regionale grondwater. Als de deklaag
dun is of volledig ontbreekt, is de uitwisseling
tussen regionaal en freatisch grondwater groter.
Een dunne deklaag kan zowel het gevolg zijn
van natuurlijke processen als van menselijk
handelen.
- bodemdaling: door de bodemdaling wordt
de afstand tussen de grondwaterstand en het
maaiveld kleiner wat overlast ter plaatse van
bebouwing of tuinen, of in parken en andere
openbare groenvoorzieningen tot gevolg heeft.
- klimaatverandering: op termijn zullen de
neerslagpatronen veranderen met nattere
winters en drogere zomers, en neemt het
aantal extreme buien toe. Dit kan leiden tot
hogere grondwaterstanden in de winter en
lagere in de zomer. Ook kunnen door de
toenemende warmte de oxidatieprocessen in
de veenbodem toenemen, waardoor ook de
bodemdaling toeneemt.
Bijlagen
wegzijging en door allerlei menselijke ingrepen. Over het algemeen is de grondwate
van de winter het hoogst en aan het einde van de zomer het laagst. Invloeden op he
zijn:
- regionaal grondwater: dieper in de grond bevindt zich het regionale grondwater. Ov
slechts geringe uitwisseling met het freatische grondwater door middel van kwel en w
is een slecht doorlatende laag, bestaande uit veen of klei, die een scheiding vormt tu
het regionale grondwater. Als de deklaag dun is of volledig ontbreekt, is de uitwissel
freatisch grondwater groter. Een dunne deklaag kan zowel het gevolg zijn van natuu
menselijk handelen.
- bodemdaling: door de bodemdaling wordt de afstand tussen de grondwaterstand e
wat overlast ter plaatse van bebouwing of tuinen, of in parken en andere openbare g
gevolg heeft.
- klimaatverandering: op termijn zullen de neerslagpatronen veranderen met nattere
zomers, en neemt het aantal extreme buien toe. Dit kan leiden tot hogere grondwate
- afstand tussen de ontwateringsmiddelen:
en lagere in de zomer. Ook kunnen door de toenemende warmte de oxidatieprocess
hoe groter de afstand tussen de
toenemen, waardoor ook de bodemdaling toeneemt.
ontwateringsmiddelen (zowel open
watergangen als drainage), hoe groter de
- afstand tussen de ontwateringsmiddelen: hoe groter de afstand tussen de ontwater
open
opbolling
watergangen
van het
als
grondwater,
drainage), hoe
hoe
groter
hoger
de opbolling
de
van het grondwater, hoe h
grondwaterstand.
grondwaterstand.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..1 schematische weergave v
ontwateringsdiepte, Schematische weergave opbolling en van drooglegging verschillen tussen ontwateringsdiepte,
opbolling en drooglegging
Deklaag Zuidoost
De geohydrologische situatie in de polders in het stadsdeel is complex. De deklaag
heeft Deklaag een grote Zuidoost invloed op kwelvorming en het ontstaan van wellen. Tevens is er spr
zoutbelasting De geohydrologische vanuit het kwelwater. situatie in de polders
in het stadsdeel is complex. De deklaag
varieert in dikte. Dit heeft een grote invloed
op kwelvorming en het ontstaan van
wellen. Tevens is er sprake van een hoge
zoutbelasting vanuit het kwelwater.
Er is een onderzoek gedaan in het
kader van het programma Leven met
Zout Water, en aanvullend in het kader
van de grondwaterproblematiek in de
Bijlmerpolder. In het onderzoek zijn bestaande
gegevensbronnen geanalyseerd en verwerkt
tot een gebiedsdekkende kaart. Deze kaart
toont dat er binnen het aandachtsgebied een
grote ruimtelijke variatie is van de dikte van de
deklaag.
103

Er is een onderzoek gedaan in het kader van het programma Leven met Zout Water, en aanvullend in
het kader van de grondwaterproblematiek in de Bijlmerpolder. In het onderzoek zijn bestaande
gegevensbronnen geanalyseerd en verwerkt tot een gebiedsdekkende kaart. Deze kaart toont dat er
binnen het aandachtsgebied een grote ruimtelijke variatie is van de dikte van de deklaag.
Er is een onderzoek gedaan in het kader van het programma Leven met Zout Water, en aanvullend in
het kader van de grondwaterproblematiek in de Bijlmerpolder. In het onderzoek zijn bestaande
gegevensbronnen geanalyseerd en verwerkt tot een gebiedsdekkende kaart. Deze kaart toont dat er
binnen het aandachtsgebied een grote ruimtelijke variatie is van de dikte van de deklaag.
Figuur Deklaagkaart 6.2 Deklaagkaart Stadsdeel Stadsdeel Zuidoost Zuidoost.
Het
Het
onderzoek
onderzoek
wijst
wijst
uit
uit
dat
dat
er
er
een sterke
sterke correlatie
De
is tussen
kwelstroom
de hoogte
is bij een
van
dunne
het chloridegehalte
deklaag groot
en de
correlatie is tussen de hoogte van het
genoeg om de ondiepe grondwaterstand
dikte van deze deklaag. Daar waar de deklaag dun is wordt veel brak water aangetroffen. De conclusie
chloridegehalte en de dikte van deze deklaag. blijvend op een hoog peil te houden, dat zelfs
is Daar dat zout waar water, de deklaag via wellen dun is of wordt diffuus, veel opkwelt brak in de de watergangen diepe grondwaterstand daar waar kan de deklaag benaderen. het dunst is.
Lokaal water aangetroffen. staat het regionale De conclusie grondwater is dat dus zout nagenoeg Enkele in open van verbinding deze zwakke met plekken het freatische bevinden
grondwater. water, via wellen Zie ook of diffuus, onderstaande opkwelt schets in de voor de werking ich onder van woonwijken. dit principe. Een permanent hoge
watergangen daar waar de deklaag het dunst grondwaterstand is hier een onwenselijke
is. Lokaal staat het regionale grondwater situatie. In de studie ‘Analyse wateroverlast
dus nagenoeg in open verbinding met E-buurt het Krulslabuurt’ (Acacia K-buurt
Water 2009) is
freatische grondwater. Zie ook onderstaande geconcludeerd dat de hoge grondwaterstanden
schets Freatisch voor grondwater de werking van dit principe.
ter plaatse alleen verklaard kunnen worden
Figuur 6.2 Deklaagkaart Stadsdeel Zuidoost.
door de dunne deklaag, waardoor er een
Deklaag (± 6m -mv)
bijna directe verbinding is met het regionale
Het onderzoek wijst uit dat er een sterke correlatie is tussen watervoerend de hoogte pakket. van het De chloridegehalte zwakke plekken en de
dikte van deze deklaag. Daar waar de deklaag dun is wordt in de veel deklaag brak in water de polders aangetroffen. Bijlmermeer De conclusie en
is Regionaal dat zout water, grondwater via wellen of diffuus, opkwelt in de watergangen Nieuwe Bullewijk daar waar leiden de deklaag tot hoge het freatische dunst is.
Lokaal staat het regionale grondwater dus nagenoeg in grondwaterstanden open verbinding met die het het freatische niveau van de
diepe grondwaterstand structureel benaderen.
grondwater. Figuur 6.3 Kwelstroom Zie ook onderstaande van regionaal schets grondwater voor de naar werking freatisch van grondwater dit principe. bij afwezige of dunne deklaag.
Freatisch grondwater
Deklaag (± ± - 6m 6m -mv) NAP
Regionaal grondwater
Figuur 6.3 Kwelstroom van regionaal grondwater naar freatisch grondwater bij afwezige of dunne deklaag.
104
E-buurt K-buurt
Kwelstroom van regionaal grondwater naar freatisch grondwater bij afwezige of dunne deklaag
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Grondwaterstanden en overlast
Leidingen van stadsverwarming
Amsterdam Zuidoost bestaat grotendeels De grondwaterstanden zijn in voorkomende
uit verstedelijkt gebied verspreid over een gevallen zo hoog dat de leidingen onder
aantal polders. Deze polders hebben grote grondwaterniveau komen waardoor
verschillen in maaiveldhoogtes en hierdoor drinkwaterleidingen opgewarmd kunnen
grote verschillen in grondwaterstanden. In worden. Wanneer leidingen aangelegd
de dieper gelegen polders, met name de worden in de kruipruimtes met aftakkingen
Bijlmerpolder en Polder Nieuwe Bullewijk, naar de woningen, worden de centrale
komen hoge grondwaterstanden voor. De leidingen waterdicht geïsoleerd echter de
gewenste ontwateringsdiepte (afstand
aftakkingen vaak alleen thermisch. Defecte
De tussen kwelstroom het maaiveld is bij en een de grondwaterstand)
dunne deklaag groot leidingen genoeg van om de de stadsverwarming ondiepe grondwaterstand zorgen blijvend op een
hoog is afhankelijk peil te houden, van de bebouwing dat zelfs en de het diepe grondwaterstand in sommige gevallen kan benaderen. voor opwarming Enkele van van deze zwakke plekken
gebruik van de grond. In het algemeen is een
bevinden zich onder woonwijken. Een permanent
het grondwater.
hoge grondwaterstand
Mogelijke oplossingen
is hier
zijn
een onwenselijke situatie.
ontwateringsdiepte ter plaatse van bebouwing de stadsverwarmingleidingen waterdicht
In kleiner de studie dan 0,5 ‘Analyse meter ongewenst, wateroverlast tussen Krulslabuurt’ 0,5 aanleggen, (Acacia de Water temperatuur 2009) van is geconcludeerd het
dat de hoge
grondwaterstanden en 0,9 meter veelal acceptabel ter plaatse en groter alleen dan verklaard getransporteerde kunnen worden water door verlagen, de dunne waardoor deklaag, waardoor er een
bijna
0,9 meter
directe
ideaal.
verbinding
Afhankelijk
is
of
met
er woningen
het regionale watervoerend ander materiaal pakket. kan worden De zwakke toegepast.
plekken in de deklaag in de
met kruipruimten zijn gebouwd kan het zijn
polders dat er in Bijlmermeer perioden water en in Nieuwe de kruipruimtes Bullewijk leiden tot hoge freatische grondwaterstanden die het niveau van
de staat. diepe Mits grondwaterstand er een goede dampdichte structureel vloer benaderen.
aanwezig is, zal dit niet tot problemen leiden.
De oorzaak van vochtoverlast door grondwater
De bij begane ondiepe grondwoningen grondwaterstand kan ontstaan kan worden beheerst met de aanleg van ontwaterende middelen zoals
drainagebuizen door een combinatie of het van graven een beperkte van extra watergangen. Het gevolg van dergelijke maatregelen is echter dat
een ontwateringsdiepte continue stroom en bouwkundige van regionaal gebreken. grondwater wordt afgetapt en vervolgens naar het gemaal wordt
Ook kan onvoldoende ventilatie bijdragen aan
afgevoerd,
het probleem.
waardoor de uitmaalhoeveelheden zullen toenemen en er onnodig schoon water wordt
gezuiverd door de RWZI. De stijghoogte en stromingsrichting van het regionale grondwatersysteem is in
figuur 3.12 weergegeven.
Hoogte Figuur Fout! en regionale Geen tekst grondwaterstromen met opgegeven opmaakprofiel Bijlmerring in document..4 Hoogte en regionale grondwaterstroming
Bijlmerring
Bijlagen
De freatische grondwaterstand zal nauwelijks afnemen als gevolg van maatregelen omdat het direct weer
aangevuld wordt. Wel is het opkwellend grondwater brak tot zout, waardoor het oppervlaktewater in de
105

Veiligheid: inundatiemodellen
Bij de beoordeling van een ‘aanpassing’ van de infrastructuur is het inundatiepatroon maatgevend.
De mate waarin slachtofferrisico, overstromingsschade of hinder optreedt verschilt namelijk per
scenario, of een gebied diep of ondiep inundeert en of die inundatie snel of langzaam optreedt. Dit
inundatiepatroon bepaalt de gevolgschade en het slachtofferrisico. Vanuit deze kenmerken moet
de focus van het meerlaags veiligheidsconcept afgeleid worden.
Voor de beoordeling van een ingreep aan de compartimenteringskeringen binnen het
stroomgebied Bijlmerring (waaronder de Daalwijkdreef) is het uitgangspunt het standstill-beginsel.
Immers het veiligheidsniveau mag niet achteruit gaan.
Voor de huidige situatie is vanuit 15 onderscheidende brespunten een inundatiescenario
doorgerekend. Hieruit is een geaggregeerde kaart af te leiden wat de gebieden zijn die snel-diep
tot langzaam-ondiep geïnundeerd worden.
Door aanpassingen aan de compartimenteringen in het model door te voeren, kan getoetst
worden wat de veranderingen zijn in het inundatiepatroon als gevolg van deze aanpassingen. Ook
hier kan dan een geaggregeerde kaart van gemaakt worden.
De scenario’s voor verlaging zijn:
• De huidige situatie
• De huidige situatie zonder doorsnijdingen
• Verlaging tot NAP -0.40 m (waarbij maximaal boezempeil wordt gehanteerd en geen
doorsnijdingen)
• Verlaging tot maaiveld (in geval Daalwijkdreef NAP -1.20 m)
Bij deze scenario’s is aan het licht gekomen dat bij alleen het doorrekenen van verlagingen van
(de hoge) delen van de compartimenteringskering, de effecten hiervan vertroebeld worden door
de suboptimale inrichting van het westelijke compartimenteringsdeel. Daarom is ook gekeken wat
de compartimentering zou betekenen als hij over de gehele ring op een tweetal hoogtes ligt (NAP-
0,40 m en NAP -0,80 m).
Resultaten van de scenario’s
In onderstaande figuur is de maximale waterdiepte te zien die optreedt bij de verschillende
breslocaties weergegeven in 1 kaartbeeld. Dit is dus niet een situatie die optreedt bij een
willekeurige doorbraak, maar een geaggregeerd beeld van de maximale waterdiepte bij de meeste
ernstige doorbraak.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..1 Maximale waterdiepte in huidige situatie
Maximale waterdiepte in de
huidige situatie
106
Waterplan Amsterdam Zuidoost
Hierbij is te zien dat de grootste waterdieptes (logischerwijs) optreden in de diepste polders. Echter de
compartimentering zou dit eigenlijk moeten voorkomen. Hieruit blijkt al dat de compartimentering (zeker in
het westelijk deel van de Bijlmerring) niet optimaal functioneert.

Hierbij is te zien dat de grootste waterdieptes (logischerwijs) optreden in de diepste polders.
Echter de compartimentering zou dit eigenlijk moeten voorkomen. Hieruit blijkt al dat de
compartimentering (zeker in het westelijk deel van de Bijlmerring) niet optimaal functioneert.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..2 Snelheid van overstroming
In bovenstaande figuur is de snelheid van overstroming te zien op een kaartbeeld. Ook dit is weer
In figuur 5 is de snelheid van overstroming te zien op een kaartbeeld. Ook dit is weer een geaggregeerd
een geaggregeerd beeld. De snelheid van overstroming is van belang voor het bepalen van het
beeld. De snelheid van overstroming is van belang voor het bepalen van het aantal slachtoffers bij een
aantal doorbraak slachtoffers en om te zien welke bij mogelijkheden een doorbraak tot schadebeperkingen en om te er zien zijn middels welke ingrepen mogelijkheden door de tot schadebeperkingen
er calamiteitenorganisatie. zijn middels ingrepen Van deze twee door aspecten de kan calamiteitenorganisatie. een gecombineerde kaart gemaakt Van worden deze waarin twee te aspecten kan een
zien is welke gebieden snel-diep tot langzaam-ondiep overstromen. Dit kaartbeeld is in figuur 6
gecombineerde kaart gemaakt worden waarin te zien is welke gebieden snel-diep tot langzaam-
weergegeven.
ondiep overstromen. Dit kaartbeeld is in volgende figuur weergegeven.
Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document..3 Inundatiepatroon in huidige situatie
Hieruit is te zien dat de problematische gebieden in de Nieuwe Bullewijk (Bij het AMC en Arena) en in de
Bijlmermeer Hieruit is bevinden. te zien Vervolgens dat de zijn problematische er een aantal gebieden gebieden in de Venserpolder in de (Verrijn Nieuwe Stuart en Bullewijk (Bij het AMC en Arena)
Wenckebachweg) die grote schade en slachtofferrisico’s veroorzaken. Echter is dit niet gerelateerd aan de
en in de Bijlmermeer bevinden. Vervolgens zijn er een aantal gebieden in de Venserpolder (Verrijn
compartimenteringskeringen.
Stuart en Wenckebachweg) die grote schade en slachtofferrisico’s veroorzaken. Echter is dit niet
gerelateerd aan de compartimenteringskeringen.
Bijlagen
Snelheid van overstromingen
Inundatiepatroon in de huidige situatie
107

Beleving: water als onderdeel van de ruimtelijke structuur
Bijlmermeerpolder
De Bijlmermeerpolder is een droogmakerij, in
de jaren ’60 opgespoten met ongeveer 2 meter
zand ten behoeve van de verstedelijking. In de
oorspronkelijke stedenbouwkundige opzet van
de Bijlmermeer waren de waterlopen onderdeel
van een heldere ruimtelijke structuur. Deze
waterstructuur is gekenmerkt door drie
grote watergangen in de oost- westrichting
en drie watergangen in noord-zuidrichting.
De noord-zuid gerichte watergangen
hebben geen namen; de oost-westgerichte
watergangen zijn de Meander, Groene Wig
en het Achterpad. Deze drie watergangen
verzorgen de waterafvoer naar het gemaal in
de Bijlmerweide naar de Weespertrekvaart.
Met de vernieuwing van de Bijlmermeer,
ingezet in de jaren ’90, neemt de hoeveelheid
oppervlaktewater toe en is het water meer
onderdeel van de woonomgeving geworden.
De drie oost-westgerichte watergangen zijn in
die periode gethematiseerd.
De noordelijke waterloop, de Meander,
loopt door de Bijlmervernieuwingsbuurten
D, E, F en G met een grote diversiteit aan
oevers. Langzaamverkeersroutes volgen de
oevers van de Meander. De Groene Wig is
centraal gelegen en verbindt het Bijlmerpark
met de Bijlmerweide en doorsnijdt het
Bijlmermuseum. De Groene Wig heeft het
karakter van een parksingel met een hoekig,
meanderend beloop. Het zuidelijk gelegen
Achterpad ligt ingeklemd tussen de berm van
de Gaasperdammerweg en de bebouwing
van de aanliggende H- en K-buurt. In de
K-buurt vormt het water de begrenzing van
de achtertuinen. Met de overkluizing van de
Gaasperdammerweg, voorzien in 2014-2020,
komt aan de zuidoever van het Achterpad een
overdekte tunnel te liggen.
De maaswijdte van de watergangen in de
Bijlmer is groter dan in Gaasperdam. Grote
gaten in de structuur liggen er in de H–buurt,
K–buurt, Noord Bijlmer en ook in Holendrecht.
108
Het zijn mogelijk ook de natste plekken. Een
grote hoeveelheid duikers verknippen de
watergangen in kleine stukken.
Het Bijlmerpark is aan de noord- en
westzijde met doorgaande waterlopen
begrensd. In het noordelijke deel van het
park ligt een zelfzuiverende vijver, die een
ontwateringsfunctie heeft voor de aanliggende
sportvelden en ook gekoppeld is aan de
hemelwaterafvoer van de toekomstige
aanliggende woonwijken. De vijver heeft
een filter van zuiverende planten, die het
water schoon maakt. Het schone water wordt
afgevoerd naar de noordelijke doorgaande
waterloop.
Het zuidelijke deel van het Bijlmerpark is
natuurlijker ingericht. Het grote aandeel
water in deze zone wordt ingezet om een
unieke karakteristiek te maken, met diverse
watergangen, een afgesloten poel, en grote
velden van oeverbeplanting. Ook wordt ingezet
op versterken van de ecologische waarden,
door onder meer oevers met plasdraszones
aan te leggen. De afgesloten poel is bewust
geïsoleerd van het globale watersysteem in
de polder en heeft daardoor een waterkwaliteit
die veel zoeter is dan het overige vrij brakke
water in de Bijlmermeer. Bijzondere bruggen
en een doordacht padenstelsel, waaronder
een doorgaand vlonderpad over het water,
maken dat de beleving van het water in het
Bijlmerpark sterk is.
De Bijlmerweide is een langgerekte
parkstrook met veel vijvers, waterlopen,
weilanden en bospercelen, en ligt tussen
de Weespertrekvaart en de bebouwing in
de Bijlmerpolder. Het creëert een overgang
tussen het bebouwde gebied en de landelijke
omgeving. Langs de Weespertrekvaart is het
park open van karakter, richting de woonwijken
Geerdinkhof en Kantershof wordt de beplanting
dichter en zorgen brede waterlopen voor
een duidelijke scheiding. De natuurlijkheid
van het gebied wordt bepaald door de
Waterplan Amsterdam Zuidoost

meanderende watergangen met natuurlijke
beplantingsranden, de Bijlmerweide lijkt meer
op een natuurgebied dan op een park. De
natuurwaarde van het gebied is hoog, de
Bijlmerweide maakt deel uit van de ecologische
verbindingszone De Natuurboog.
Knelpunt/kans
Op een aantal locaties in de Bijlmerpolder zou
het water een grotere rol van betekenis kunnen
spelen als identiteitsdrager van de plek.
Polder Zuid Bijlmer
Polder Zuid Bijlmer is oorspronkelijk een
veenpolder. Zowel de woongebieden
in Gaasperdam en Holendrecht als de
Gaasperdammerweg zijn opgehoogd met zand
uit de Gaasperplas. Met de verstedelijking van
Polder Zuid Bijlmer is ook een waterstructuur
aangelegd.
In Reigersbos en Gein ligt een duidelijke
structuur van singels met brede openbare
groene bermen. Het is een relatief fijnmazige
structuur. De waterlopen zijn smal, de
buurten zijn niet op het water gericht. Het
noord-westelijke deel van de polder heeft
verspringende watergangen die lijken op die
van de Bijlmerpolder. De onderlinge afstand
tussen de watergangen in deze noordwesthoek
is groter.
De Gaasperplas is de identiteitsdrager
van Polder Zuid Bijlmer. Ze is ontstaan
door zandwinning ten behoeve van de
verstedelijking van de polder en de aanleg
van de Gaasperdammerweg. De plas is
ca 35m diep, heeft een zandige bodem en
voornamelijk beschoeide oevers of oevers
van basaltblokken. De Gaasperplas heeft een
bijzondere kwaliteit door haar ligging op de
overgang stad-land, zijn goede bereikbaarheid,
de aanwezigheid van een metrohalte en zijn
verkeersluwe omgeving. De plas heeft een
regionale functie, mede door de ligging en de
recreatieve functies rond de plas.
Het watergebonden sportaanbod in
stadsdeel Zuidoost concentreert zich rond de
Gaasperplas.
Er is een zwemstrand, een surfstrand, een
duikplek, een haventje en een botenhelling. Er
zijn
verschillende watersportverenigingen actief:
een zeilvereniging, een windsurfvereniging
Bijlagen
en een kanovereniging. Gemotoriseerd
vaarverkeer is op de plas verboden. Langs de
Gaasperplas zijn
er ligweiden, een waterspeelplaats,
een keiensloot, een kabelbaan en een
sluisjescomplex. Rond
de Gaasperplas zijn er fiets- wandel- en
ruiterpaden. Er loopt een kanoroute van
de Gaasperplas naar de Hoge Dijk. Deze
route is enigszins belemmerd door twee
overstappunten in de Gaasperzoom.
De Gaasperzoom bestaat uit een brede
waterloop met oevers met rietzomen,
en uit een begroeiing van struweel en
ruigte. Onderdeel van de Gaasperzoom
is de Hollandse Kade, deze vormt de
landschappelijke begrenzing met de
veenweiden van het Gein. De Gaasperzoom
is een waterrijk gebied die de Gaasperplas
verbindt met de Hoge Dijk. Zij maakt deel uit
van de ecologische verbinding de Natuurboog,
net als de Hoge Dijk en de oostoever van de
Gaasperplas.
Het Centraal Park Gaasperdam heeft
meanderende waterpartijen, met gras
begroeide open ruimten omsloten door dichte
bosbeplanting met natuurlijke randen. Het
water van Centraal Park Gaasperdam staat
in verbinding met de Gaasperplas via het
haventje aan de plas.
Het noordelijke deel van het Gaasperpark
was het terrein van de Floriade van 1982.
Het is een park met verschillende siertuinen
en een diversiteit aan beplanting. Het
park grenst aan de Gaasperplas, heeft
een structuur van smalle, meanderende
watergangen uitmondend op de Gaasperplas.
In het noordelijke deel van het park ligt een
waterspeelplaats.
Knelpunt/kans
In het landschap rondom Gaasperdam kan
water een beeldbepalende rol spelen. De
Gaasperplas en Gaasperzoom zijn hiervoor
aangewezen locaties. De relatie tussen de
Gaasperplas en de infrastructuur voor recreatie
kan worden versterkt. Kanoroutes worden
nu belemmerd door duikers. In het Centraal
Park Gaasperdam kan een deel van de
watercompensatieopgave voor de overkluizng
van de Gaasperdammerweg worden verwerkt.
109

Gein– en Gaasperpolder
Een klein deel van de Gein- en
Gaasperpolder ligt op het grondgebied van
Stadsdeel Zuidoost. De polder is een open
veenweidegebied met een voornamelijk
agrarische functie. Boerderijen zijn
gesitueerd aan de dijk, het lager gelegen
veenweidegebied heeft een ontginningspatroon
dat haaks op de Gaasp is georiënteerd.
Het oude gemaal is een cultuurhistorisch
interessant gebouw.
Venserpolder
De waterstructuur in de Venserpolder
bestaat uit een assenkruis en twee parallelle
watergangen. Het assenkruis is drager van de
ruimtelijke structuur, maar heeft weinig relatie
met de bebouwing.
De oost-westsingel heeft een continu profiel,
de noord-zuidsingel is gesegmenteerd. De
maat van het water in oost-westrichting is te
klein ten opzichte van het gehele openbare
ruimteprofiel.
Knelpunt/kans
Het water zou meer betekenis kunnen krijgen
als het passend zou zijn bij de maat en schaal
van de singelprofielen. De betekenis van de
waterstructuur in zijn geheel zou meer kunnen
bijdragen aan de sfeer, karakter en uitstraling
van de wijk.
Gemeenschapspolder West
De Gemeenschapspolder West is
onderdeel van de bufferzone Amstelland
Vechtstreek en maakt deel uit van de
Randstad Groenstructuur. De polder moet
tegenwicht bieden aan verstedelijking van
Amsterdam, door behoud en versterking van
de landschappelijke waarden. Het deel van
Gemeenschapspolder West dat in Amsterdam
Zuidoost ligt heeft een voornamelijk agrarische
functie.
De ruimtelijke opbouw van het gebied
wordt bepaald door de rivier de Gaasp,
met de hoger gelegen Lange Stammerdijk
en het lager gelegen veenweidelandschap
met een loodrecht op de dijk gerichte
ontginningsstructuur. De polder heeft een
open karakter, doch ongeveer in het midden
van het gebied ligt volkstuinencomplex
Linnaeus, omgeven door bossages. Deze
vormt in ruimtelijk opzicht een barrière.
110
Het volkstuinencomplex heeft een eigen
waterstructuur.
Polder Nieuwe Bullewijk
Polder Nieuwe Bullewijk is een diepe polder
die deel uitmaakt van de Amstelscheg en van
werkgebied Amstel III. Voor de aanleg
van de A2 hadden beide gebieden één
waterpeil. Amstel III is ruim 30 jaar geleden
tot ontwikkeling gekomen en is in snel tempo
verstedelijkt, wat gepaard
ging met een forse toename van verhard
oppervlak. Het werkgebied bestaat uit
verschillende bedrijven en kantoren, ieder op
eigen terrein gesitueerd. Deze eigen terreinen
verschillen sterk van inrichting.
Amstel III heeft een watergrid van singels
in noord-zuid en oost-westrichting. De
waterstructuur
van de polder is niet voltooid, onder meer
delen van het Centrumgebied ontbreken. Het
Paasheuvelweggebied, de kantorenlocatie ten
zuiden van de A9, vormt een uitzondering op
de waterstructuur. Hier is een kleinschaliger
watergrid ontstaan. In het recreatiegebied
De Hoge Dijk loopt de waterstructuur niet
door. Hier lopen variërende watergangen. Het
golfterrein in het recreatiegebied benut het
water als extra landschappelijke kwaliteit. De
Hoge Dijk is een recreatiegebied waar een
zwemwaterlocatie en een golfbaan aanwezig
zijn.
Knelpunten
De watercompensatieopgave van
uitbreidingsprojecten kan een rol van betekenis
spelen in het versterken van de waterstructuur
in Amstel III. Ook kan water de identiteit van
het werkmilieu, mogelijk in de toekomst ook
woonmilieu, bepalen.
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Beheer
Beheerpartijen
Bij het waterbeheer in Zuidoost zijn vele
partijen betrokken. De grotere ‘rijkswateren’
in Amsterdam, zoals het Amsterdam
Rijnkanaal, worden beheerd door het Rijk,
waarbij het dagelijks beheer is opgedragen
aan Rijkswaterstaat. De provincie heeft
de regionale beheertaken over de overige
wateren, overgedragen aan waterschappen of
hoogheemraadschappen. Voor Zuidoost is dat
Waternet, de gemeenschappelijke organisatie
van het waterschap Amstel Gooi en Vecht
(AGV) en de gemeente Amsterdam. Voor
Amsterdam beheert Waternet de veiligheid
(dijkbeheer), het oppervlaktewaterbeheer,
zowel kwantitatief als kwalitatief, het ondiepe
grondwater, en is verantwoordelijk voor
onderhoud en aanleg van de riolering, voor de
drinkwatervoorziening en voor het baggeren
van de hoofdwatergangen.
De verantwoordelijkheid voor inrichting en
beheer van de openbare ruimte is in de
gemeente Amsterdam overgedragen aan de
stadsdelen. Het stadsdeel voert taken uit als
het verwijderen van drijfvuil, beheer steigers
in watergangen, beheer natuurvriendelijke
oevers, beheer oeverbeschoeiing, baggeren
van de sierwatergangen, onderhoud en beheer
duikers (voor een betere doorstroming van
het water) plus één gemaal (Linaeus). De
overige inlaten/gemalen worden beheerd door
Waternet.
De volgende gemeentelijke diensten leveren
een bijdrage aan de ordening op het water van
het stadsdeel:
• Dienst Infrastructuur, Verkeer en Vervoer,
bij voorbeeld beheren van sluizen en
beweegbare bruggen
• Het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente
Amsterdam (OGA), bij voorbeeld
ontwerp en tijdelijk beheer van duikers
en oeverconstructies in groot stedelijk
gebieden, zoals Amstel III
Bijlagen
• De Dienst Milieu en Bouwtoezicht, bij
voorbeeld verlenen van vergunningen voor
het lozen van water op de riolering door
bedrijven of tijdelijke bouwputten
Ook enkele particuliere partijen beheren
diverse watergangen in Zuidoost, zoals
Groen Gebied Amstelland (Gaasperplas,
Gaasperzoom, De Hoge Dijk), het Academisch
Medisch Centrum, de Nederlandse
Spoorwegen (taluds van spoorlijnen
en aangrenzende watergangen) en
Staatsbosbeheer (Diemerbos).
Onderhoudsbaggeren
Regelmatig baggeren is noodzakelijk voor
het waarborgen van de aan de wateren
toegekende algemene of specifieke
gebruiksfuncties, met name de aan- en afvoer
van water en de vaarwegfunctie. Baggeren
heeft daarnaast ook een (grote) positieve
invloed op de water(bodem)-kwaliteit, op
het ecologisch functioneren van wateren
en op het herstel van natte natuurwaarden.
Het zogenaamde onderhoudsbaggeren is
onderdeel van het reguliere onderhoud van
wateren om het gewenste of vereiste profiel
voor water aan- en afvoer of van de vaarweg in
stand te houden.
Baggeren moet gebeuren door de beheerder
van een watergang. Veel watergangen
in het stadsdeel worden door Waternet
gebaggerd. Waternet brengt voor zowel
het waterschap AGV als de gemeente
Amsterdam de baggeropgave in beeld met
Baggerbeleidsplannen, waaraan planningen en
jaarlijkse budgetten worden gekoppeld.
De watergangen van het stadsdeel worden als
het praktisch is, op verzoek van het stadsdeel,
ook door Waternet gebaggerd en anders
neemt het stadsdeel zelf het initiatief om in
dezelfde periode als waarin Waternet baggert,
de aangrenzende baggerwerkzaamheden uit te
voeren. Het stadsdeel baggert de sierwateren
in de Bijlmerweide, Bijlmerpark (m.u.v. de
111

zelfzuiverende vijver in het vernieuwde park),
het Centraal Park Gaasperdam (inclusief
watergangen bij het Brinkie), de ringsloten van
de volkstuinparken en de ecozone van Gein/
Reigersbos.
Baggerplanning
De watergangen in Zuidoost waar het
waterschap de beheerder van is zijn bijna
allemaal de afgelopen jaren gebaggerd met
uitzondering van een deel van de Bijlmerpolder
en Driemond.
Drie jaar geleden is men begonnen in de
Bijlmerpolder. De baggerwerkzaamheden
stonden gepland in periode 2007-2012. Anno
2010 was een derde gebaggerd. Er zijn weinig
stankklachten. Er wordt van west naar oost
gebaggerd waarbij rekening wordt gehouden
met de planning van de Bijlmervernieuwing
in die zin dat er gebaggerd wordt voor de
vernieuwing plaatsvindt. Na de vernieuwing
is er immers meer bebouwing en is er minder
of zelfs geen ruimte meer op de oevers om
de bagger op te slaan. Dan moet de bagger
worden afgevoerd wat veel duurder is. De
vernieuwing biedt ook kansen om bagger te
laten indrogen op de tijdelijke braakliggende
terreinen. En dat is handig omdat er uit de
watergangen veel bagger vrijkomt wegens
achterstallig onderhoud.
Baggeren was in 2010 een probleem bij
Waternet, onder andere doordat er een lange
vorstperiode in 2010 aanwezig was. De
geplande werkzaamheden in het stadsdeel
zijn naar achteren geschoven. Zo worden de
werkzaamheden in de Bijlmer in de periode
tot 2014 uitgevoerd. Baggerwerk in Driemond
is verschoven van 2010 naar 2011. De
Bijlmerweide, is stadsdeel water, staat gepland
om te worden gebaggerd in 2011 evenals de
ringsloten van de volkstuinparken.
Ontvangstplicht
In de Keur van het waterschap is de
ontvangstplicht voor baggerspecie geregeld.
Eigenaren en beheerders van percelen zijn
verplicht om ‘verspreidbare’ baggerspecie
uit aanliggende watergangen te ontvangen.
In stedelijk en bebouwd gebied dragen
gemeenten en stadsdelen zorg voor de
verwerking van de baggerspecie die op de
kant gestort mag worden. Indien verspreiding
op de kant niet mogelijk is wordt de bagger
112
afgevoerd, óf naar een ander perceel om in
te drogen óf naar een depot (slibdepot De
Toekomst, Holterbergweg, Duivendrecht).
• De schouwstrook wordt steeds beperkter
in het stadsdeel door het neerzetten van
bebouwing op de oever en het aanleggen
van natuurvriendelijke oevers. Zeker als
er aan beide zijdes van een watergang
natuurvriendelijke oevers worden
aangelegd. De schouw kan dan niet meer
of moeilijker via de oever plaatsvinden. De
verwijdering van vegetatie vindt minder
gemakkelijk plaats waardoor er vaker
gebaggerd moet worden
• Baggeren in de toekomst wordt
duurder: Bebouwing op de oevers
(Bijlmervernieuwing) en de aanleg van
meer natuurvriendelijke oevers leiden tot
minder bergingscapaciteit voor bagger op
de kant. Dit zal tot hogere afvoerkosten
leiden
Voor alle polders is de ontvangstplicht op dit
moment geen knelpunt. Voor de toekomst
zou dit wel een knelpunt kunnen worden als
er te weinig opslag op de kant mogelijk is na
de vernieuwing van de Bijlmer en als er meer
ecologische oevers in heel het stadsdeel
worden aangelegd. Alle stoplicht op oranje.
Certificering beheer openbare ruimte van het
stadsdeel
De afdeling Beheer Openbare Ruimte (BOR)
is een eind op weg met het invoeren van
VCA-certificering. VCA staat voor VCM
(VeiligheidGezondheidMilieu) Checklist
Aannemers. Er is een handboek beschikbaar
en alle werknemers inclusief leiding-gevenden
hebben een opleiding gevolgd. Alleen de
officiële erkenning van VCA gecertificeerd
bedrijf is nog niet aangevraagd.
De leidinggevenden die na de convergentie
werkzaam zijn bij BOR zullen beslissen of
dit gaat gebeuren. Een officieel erkend VCA
bedrijf wordt ieder jaar door een externe partij
geaudit. Hiermee wordt de organisatie scherp
gehouden. Het kost wel geld en de organisatie
kan de certificering kwijt raken als niet aan alle
eisen wordt voldaan.
Stadsdelen beheren de openbare ruimte.
Regenwater, dat via verharde oppervlakken
(wegen, daken, enzovoorts) in deze openbare
Waterplan Amsterdam Zuidoost

uimte getransporteerd wordt naar het
oppervlaktewater, kan worden vervuild met
stoffen in die openbare ruimte. Voorbeelden
zijn chemische onkruidbestrijdingsmiddelen
en uitlogende bouwmaterialen. De
waterkwaliteitsbeheerders in Amsterdam
AGV en Hollands Noorderkwartier en Rijnland
hebben in 2007 de bestaande vergunningen
op grond van de Wet Verontreiniging
Oppervlaktewateren (WVO) van de gemeente
Amsterdam geactualiseerd.
Waternet (het uitvoerend orgaan van AGV en
de gemeente Amsterdam) heeft, als beheerder
van het rioolstelsel van de gemeente
Amsterdam namens B&W van de gemeente
Amsterdam, een nieuwe Wvo-vergunning
gekregen. Stadsdeel Zuidoost moest in dit
proces een plan van aanpak schrijven over
de mogelijkheden om de uitstoot van diffuse
bronnen in het stadsdeel te verminderen.
Onkruidbestrijdingsmiddelen, vooral het
gebruik op verhardingen, zijn een bron van
verontreiniging. Op onderdelen wordt gewerkt
volgens certificeringsrichtlijnen. Voorbeeld
is de toepassing van bestrijdingsmiddelen
volgens de Duurzaam Onkruid Beheermethode
(de DOB-methode). Hiermee zijn per
deelgebied exacte getallen te geven over de
hoeveelheid gebruikte bestrijdingsmiddelen. Bij
een eventuele controle van de waterbeheerder
kunnen gegevens overhandigd worden.
De waterkwaliteitsnormen worden niet
overschreden.
Bijlagen
113

114
jk
PEILAG 18
PEILAG 42
Legenda
PEILAG 65
PEILAG 24
PEILAG 43
PEILAG 49
PEILAG 35
PEILAG 45
PEILAG 53
PEILAG 59
Te verwijderen oppervlak water
Afname verharding
Toename verharding
PEILAG 57
PEILAG 7
PEILAG 37
Tunneldak
M´
Nieuwe peilvakgrenzen
Oude peilvakgrenzen
0 500 1.000
Waterplan Amsterdam Zuidoost
ov

eters
PEILAG 21
Bijlage 4
Kaart watercompensatie Gaasperdammerweg
1
Bijlagen
2
4
3
5
6
7
8
9
10
PEILAG 40
Opdrachtgever
Rijkswaterstaat
Onderdeel
Verandering verhard oppervlak
en waterdemping
Schaal
Project
Formaat
Waterbeheerplan Schiphol Amsterdam Almere A3
PEILAG 12
PEILAG 41
1:15000
Datum 02-09-2010
Get. VDA
Gec. EGC
Status
CONCEPT
Projectnummer
4715815
Tekeningnummer
Blad 3
Zekeringstraat 43 g
1014 BV Amsterdam
Telefoon (020) 606 32 22
Fax (020) 684 89 21
PEILAG 47
4715815_10006M.MXD
115

116
Waterplan Amsterdam Zuidoost

Bijlage 5
Bronnen
- Watergebiedsplan Bijlmerring, Waterschap AGV,
- Programma Groen & Blauw, stadsdeel Zuidoost, februari 2009
- Grondwateronderzoek, Acacia Water
- Bardet J. DPW Polderboek van Amsterdam. De inrichting van de waterhuishouding. Amsterdam
DPW (Hoogheemraadschap Amstelland) 1981
Bijlagen
117