Jaarverslag 2007 - Joods Historisch Museum
Jaarverslag 2007 - Joods Historisch Museum Jaarverslag 2007 - Joods Historisch Museum
Jaarverslag 2007
- Page 2: Robert Falk, Vrouw in rode jurk, 19
- Page 6: en Max de Matze bewonen nu de Obben
- Page 12: Vorige pagina: Vormgeversteam, v.l.
- Page 16: Robert Capa, Cornell Capa Photos by
- Page 20: Charlotte Salomon, Verso van gouach
- Page 24: Eva Koppen en Bob van Toor De grote
- Page 28: Staat van baten en lasten bAten Opb
- Page 32: Henny Orri Een collage van het leve
- Page 36: jhm werd gevierd met 500 gasten. Ti
- Page 40: • • • • • • • Dhr. E.
- Page 44: Langdurige bruiklenen aan derden
- Page 50: Mediatheek Mediatheekbezoek en ge
<strong>Jaarverslag</strong> <strong>2007</strong>
Robert Falk, Vrouw in rode jurk, 1918. Staats Tretjakov Galerie, Moskou.<br />
Vorige pagina: Nieuwe Synagoge, Geschiedenis van de joden in Nederland, 1900-heden. Foto: Liselore Kamping<br />
Inhoudsopgave<br />
4 Inleiding door Joël Cahen, directeur<br />
7 Financiële ondersteuning<br />
10 Vormgeversteam<br />
12 Vernieuwing<br />
14 Adriaan Ellligens<br />
17 Tentoonstellingen<br />
24 Eva Koppen en Bob van Toor<br />
26 Verkorte jaarrekening<br />
32 Henny Orri<br />
34 Communicatie<br />
37 <strong>Museum</strong>collectie<br />
46 Kindermuseumteam<br />
48 Educatie<br />
50 Mediatheek<br />
53 Digitaal Monument voor de <strong>Joods</strong>e Gemeenschap<br />
54 Frans Weisz<br />
56 Evenementen<br />
62 Max van Rooy<br />
64 Wetenschap<br />
69 Wetenschappelijke commissies en samenwerkingsverbanden<br />
74 Personeel<br />
76 Personeelszaken<br />
78 Bezoekersaantallen<br />
80 Medewerkers<br />
86 Rondleiders<br />
88 Besturen<br />
90 Bouwteam<br />
92 Summary<br />
96 Colofon
Inleiding<br />
Het jaar <strong>2007</strong> is voor ons in de eerste plaats het jaar van de voltooiing<br />
en opening van het vernieuwde jhm. Op 20 februari waren<br />
verbouwing en inrichting gereed en konden wij, precies 75 jaar<br />
na de officiële opening van het museum in 1932, het schitterende<br />
resultaat aan het publiek presenteren. De laatste fase bestond<br />
uit de oplevering van het vierde gebouw van ons complex met<br />
daaronder nu het BankGiro Loterij Prentenkabinet, het nieuwe<br />
Auditorium en op de galerijen van deze Nieuwe Synagoge de<br />
prachtige permanente tentoonstelling over de geschiedenis van<br />
de joden in Nederland in de twintigste eeuw.<br />
De doelstelling van de vernieuwing, het museum toegankelijker<br />
maken voor een breder publiek, lijkt met een record aantal bezoekers<br />
in <strong>2007</strong> van 134.315 en 1.376.442 unieke bezoekers op de<br />
website, bereikt. Het succes danken wij aan de enorme inspanning<br />
van de staf en een zeer groot aantal externe betrokkenen, stakeholders<br />
in de ruimste zin van het woord. Aan allen wil ik in dit<br />
jaarverslag nogmaals mijn hartelijke dank betuigen.<br />
Tentoonstellingen<br />
De openingstentoonstellingen met werk van de fotografen Robert<br />
Capa en Eva Besnyö bleken ongekend populair, zowel bij het publiek<br />
als de media. Ook het ‘machtige melodrama’ (NRC Handelsblad)<br />
van Sarah Bernhardt verleidde velen tot een kijkje in de met<br />
mysteries omgeven geschiedenis van deze actrice. De tentoonstelling<br />
Charlotte Salomon. Werk in uitvoering verschafte nieuwe inzichten<br />
in de werkwijze van deze bijzondere kunstenares bij de<br />
totstandkoming van haar magnum opus Leben? oder Theater? Ein<br />
singespiel (Leven? of Theater?), één van de topstukken uit onze<br />
eigen collectie.<br />
Tot slot kwamen aan het einde van het jaar Moderne Meesterwerken<br />
uit Moskou. Russisch–joodse kunstenaars, 1910-1940. Dit project was<br />
het resultaat van een langdurige samenwerking met de Staats<br />
Tretjakov Galerie en het A.A. Bachroesjin Centraal Nationaal<br />
Theatermuseum in Moskou. De tentoonstelling met schitterende<br />
werken van de Russischjoodse avantgarde had enorme belangstelling<br />
en ging vergezeld van een prachtige catalogus.<br />
4 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Omgeving<br />
Met de voltooiing van onze verbouwing spannen wij ons ten zeerste<br />
in voor onze omgeving, zowel in joodse zin als in algemeen<br />
culturele zin. Daarom hebben wij verschillende samenwerkingsverbanden<br />
zoals met de Hollandsche Schouwburg en het Menasse<br />
ben Israel Instituut en verzorgen wij al meer dan twintig jaar het<br />
groepsbezoek aan de PortugeesIsraëlitische Synagoge. Binnen<br />
de stichting ‘Groot Waterloo’ en ‘Plantage aan het Water’ werken<br />
wij aan de promotie van een tweede <strong>Museum</strong>kwartier in de stad.<br />
Wij proberen samen met de andere naburige culturele instellingen<br />
en de Hogeschool van Amsterdam, de gemeente Amsterdam te<br />
overtuigen om van het Mr. Visserplein een parel te maken. Tevens<br />
zetten wij ons in om in deze buurt de bestaande joodse cultuur<br />
campus te verstevigen – de plekken die refereren aan de joodse<br />
cultuur en geschiedenis met elkaar te verbinden – zodat, mede<br />
ter herinnering aan de vroegere bewoners van deze buurt, het<br />
culturele leven hier nog verder zal opbloeien.<br />
Digitaal<br />
De digitale techniek werd ook dit jaar volop in onze organisatie<br />
ingezet en benut. Zo konden in de Mediatheek, dankzij een subsidie<br />
van de Stichting Collectieve Marorgelden Nederland (COm),<br />
8.000 foto’s gedigitaliseerd worden. De gehele historische fotocollectie,<br />
bestaande uit 15.000 foto’s die een beeld geven van<br />
joden in Nederland sinds 1850, is nu voor iedereen toegankelijk<br />
via het internet. Ook de uit gebreide documentencollectie is in<br />
<strong>2007</strong> ontsloten en op internet beschikbaar.<br />
Op 23 oktober werd het Digitaal Monument voor de <strong>Joods</strong>e<br />
Gemeen schap in Nederland, www.joodsmonument.nl, overgedragen<br />
aan het jhm. Door deze overdracht kan veel informatie,<br />
aanwezig in het jhm, gekoppeld worden aan de informatie in het<br />
monument. Zo kan iedere omgekomene niet alleen met naam<br />
herdacht worden, maar ook met ten minste een deel van zijn<br />
of haar afgebroken levensverhaal.<br />
Kindermuseum<br />
Dit was ook het eerste volle jaar voor het nieuwe Kindermuseum<br />
dat al in december 2006 werd opengesteld. De familie Hollander<br />
InleIdIng 5
en Max de Matze bewonen nu de Obbene Sjoel en kregen in het<br />
afgelopen jaar al meer dan 190 groepen op bezoek. Thans wordt<br />
veel aandacht besteed aan publiciteit en marketing om dat aantal<br />
nog te vergroten. Het Kinder museum als ontmoetingsplaats is in<br />
het afgelopen jaar een succes gebleken; de vele mogelijkheden<br />
die dit unieke concept biedt zullen wij zeker verder uitwerken.<br />
Ook biedt het Kinder museum dit jaar al nieuwe mogelijkheden<br />
om met speciale activiteiten kinderen te betrekken bij de tijdelijke<br />
tentoonstellingen.<br />
Vermeldenswaard is het verjaardagsfeestje van een 85jarige,<br />
dat op uitdrukkelijk verzoek in het Kindermuseum plaatsvond.<br />
Publicitair was het bezoek van de kritische jury van Avro’s<br />
<strong>Museum</strong>bende succesvol.<br />
Voor de midden en bovenbouw van het basisonderwijs werden<br />
twee nieuwe educatieve programma’s ontwikkeld: Thuis bij de<br />
familie Hollander en Max de Matze en Max de Matze en zijn broodfamilie.<br />
Met dit lesmateriaal kunnen leerkrachten en leerlingen<br />
hun museumbezoek op school voorbereiden, verwerken en in<br />
een bredere context zetten.<br />
Ontmoetingen<br />
Het vernieuwde museum is het fundament waarop wij verder<br />
kunnen bouwen. Het beleid voor de komende periode is geformuleerd<br />
met de woorden verleiden, verbinden en ontmoeten.<br />
Hoe verleiden wij zoveel mogelijk mensen tot een bezoek aan het<br />
museum en hoe binden we die bezoekers, maar ook de buurt en<br />
de samenleving, aan het museum? En ten slotte: hoe geven we<br />
vorm aan een ontmoeting met de joodse cultuur en aan de ontmoeting<br />
tussen verschillende culturen.<br />
Onze ambities zijn nog lang niet uitgeput en wij hopen samen<br />
met u verder te mogen en kunnen bouwen aan ons museum.<br />
Wij hopen dat in lijn met de oorspronkelijke functie van de vier<br />
oude synagogen – letterlijk plaatsen van samenkomst – het museum<br />
zich verder zal ontwikkelen tot een werkelijke ontmoetingsplaats<br />
van mensen, culturen en ideeën.<br />
Joël Cahen, directeur<br />
6 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Financiële ondersteuning<br />
Subsidiënt<br />
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap<br />
Voor behoud, restauratie en uitbreiding van de collectie<br />
Begunstigers<br />
Stichting Vrienden van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
Stichting Marorgelden Overheid<br />
Stichting Collectieve Marorgelden Nederland<br />
Provincie NoordHolland<br />
Bernard van Leer Foundation<br />
Frits and Rita Markus z.l.<br />
Stichting Will en Rita Jaeger Fonds<br />
Hein en Lilian Beuth<br />
Stichting Iton<br />
The Broere Charitable Foundation, in gratitude of the contribution<br />
of the Jewish people to Dutch Society<br />
Foundation for the Jewish Historical <strong>Museum</strong> in Amsterdam, Inc.<br />
Stichting Levi Lassen<br />
Mondriaan Stichting<br />
vsB Fonds<br />
Turing Foundation<br />
Kempen & Co<br />
Kardan N.V.<br />
Mozes Staszewski<br />
sns Reaal Fonds<br />
Europese Commissie – Onderwijs & Cultuur<br />
Prins Bernhard Cultuurfonds<br />
Stichting Fondsenwerving Militaire Oorlogs en Dienstslachtoffers<br />
Stichting Centraal Israëlitisch Weeshuis in Nederland<br />
Stichting Dioraphte<br />
Lexhanna Stichting<br />
Hovago Holding Bv<br />
Stichting Democratie en Media<br />
NederlandsIsraëlietische Instelling voor Sociale Arbeid (nIIsa)<br />
FInanCIële OndersteunIng 7
Familie BaruchKapusta<br />
Stichting Plas en Plus<br />
Stichting Moojs<br />
Apax Partners Worldwide llp<br />
Lauren NijkerkBogen<br />
Jaap en Anne Wertheim<br />
De <strong>Joods</strong>e Invalide<br />
Amsterdams Fonds voor de Kunst<br />
Ribbink – van den Hoek familie Stichting<br />
Mobeta bv<br />
aOn Holdings Bv<br />
Centraal Israëlitisch Weeshuis ‘Machseh Lajesoumiem’<br />
Esther Dina Polak–van Vollenhoven Stichting<br />
anne FranK – Fonds Basel<br />
Nettie van Zwanenberg Stichting<br />
Stichting Elise Mathilde Fonds<br />
Michael en Riet MendelVolgers<br />
salOmOn de jOng Stichting<br />
Het Block Fonds, beheerd door het Prins Bernhard Cultuurfonds<br />
Russisch Cultuur Fonds, beheerd door het Prins Bernhard Cultuurfonds<br />
Stichting Dr. Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds<br />
Stichting Sem Presser Archief<br />
Stichting Charlotte Salomon<br />
de<br />
The Lucius N. Littauer Foundation<br />
Ketel One Vodka<br />
Rob Polak<br />
overhandigt<br />
Leo S. Ullman<br />
Stichting K.F. Hein Fonds<br />
Loterij,<br />
Elion Gerritzen Stichting<br />
McKinsey & Company<br />
BankGiro<br />
Harry Citroen<br />
de<br />
Edith en Loet Velmans<br />
van<br />
Victor Halberstadt<br />
Klaas en Maja Kleiterpvan Raalte<br />
director<br />
S. van Duin<br />
Fam. G. de Haas<br />
managing<br />
M. de Jong<br />
A. Kanter<br />
H.R. Ziekenoppasser<br />
Damsma,<br />
Diverse particulieren Ellen<br />
8 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
cheque aan Joël Cahen en Ralph Levie van het jhm. Foto: Roy Beusker<br />
Fondsen op naam beheerd door de Stichting Vrienden van<br />
het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
Familefonds Gompen<br />
Van Hessen Fonds<br />
Marcelle Hertzdahl Fonds<br />
Etty Hillesum Fonds<br />
Hans & Elly Jaffé Fonds<br />
Kahn Fonds<br />
Socher Kirzner & Fania KirznerShusterman Fonds<br />
Helmuth Mainz & Lore Bacharach Fonds<br />
Gerard Metzelaar Fonds<br />
Prof. dr. Herman Musaph Fonds<br />
Inge & Alfred Nijkerkvon der Laden Fonds<br />
Edith & Harry Philips Fonds<br />
Sam Waagenaar Fonds<br />
Margot Rehfish en Fiep Westendorp Fonds<br />
Johanna Rebecca Wolff Fonds<br />
Het Joshua, Mila, Badu en Isi de Swaan Fonds<br />
Fredrik Polak en Griet PolakAsscher Fonds<br />
FInanCIële OndersteunIng 9
Vorige pagina: Vormgeversteam, v.l.n.r. Herman Kossmann, Hilje Oosterbaan, Victor Levie,<br />
Marit van der Meer, Monique Rietbroek, Barbara Herrmann, Karel Buijn, Donald Janssen<br />
Vernieuwing<br />
Architect: UNStudio, Amsterdam<br />
Tentoonstellingsvormgeving/Interieurarchitecten:<br />
Grote Synagoge: DJO (Donald Janssen Ontwerpers), Den Haag<br />
Nieuwe Synagoge, niveau beneden: UNStudio, Amsterdam<br />
Nieuwe Synagoge, niveau entree: UNStudio, Amsterdam<br />
Nieuwe Synagoge, niveau boven: KOssmann.dejOng exhibition<br />
architects, Amsterdam<br />
Obbene Sjoel, Kindermuseum: ROO (Rietbroek Oudijn Ontwerpers)<br />
in samenwerking met Ram Katzir, Amsterdam<br />
Grafische vormgeving: MV Levievandermeer (Victor Levie,<br />
Marit van der Meer), Amsterdam<br />
Aannemer: B.V. Aannemersbedrijf Scheurer<br />
Bouwmanagement: PRC Bouwmanagement<br />
Constructies: Strackee BV Bouwadviesbureau<br />
Installaties: GTI<br />
Op 23 februari opende het geheel vernieuwde jhm, precies 75 jaar na<br />
de officiële opening van het museum in 1932. De vernieuwing van<br />
het jhm is voltooid met de opening van het door UNStudio ontworpen<br />
BankGiro Loterij Prentenkabinet met Auditorium, onder de Nieuwe<br />
Synagoge. In het Prentenkabinet kunnen kwetsbare werken worden<br />
geëxposeerd. Het Auditorium gebruikt het jhm voor evenementen<br />
op de zondagmiddag. Tevens werd de nieuwe vaste tentoonstelling<br />
over de geschiedenis van de joden in Nederland in de twintigste eeuw<br />
geopend die op de galerijen van de Nieuwe Synagoge tot leven komt<br />
in de moderne vormgeving van KOssmann.dejOng exhibition architects.<br />
Met grote projecties op de wanden, historische filmbeelden en<br />
persoonlijke verhalen op touchscreens en een originele presentatie<br />
van typerende objecten worden de belangrijkste ontwikkelingen geschetst<br />
in drie perioden: de vooroorlogse tijd, de Tweede Wereldoorlog<br />
en de periode na de oorlog tot en met het heden. Deze expositie is<br />
het vervolg op de opstelling op de galerijen van de Grote Synagoge<br />
die de periode 16001900 beslaat. Hiermee is de wens van het jhm in<br />
vervulling gegaan om de geschiedenis van de joden vanaf hun komst<br />
in Nederland tot de huidige tijd te tonen. Al eerder presenteerde het<br />
jhm het nieuwe Kindermuseum, de vaste opstellingen in de Grote<br />
Synagoge, de ruimte voor wisseltentoonstellingen, het <strong>Museum</strong>café,<br />
de <strong>Museum</strong>shop en het nieuwe entreegebied.<br />
12 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
BankGiro Loterij Prentenkabinet, Foto: Liselore Kamping<br />
Auditorium, Foto: Liselore Kamping<br />
vernIeuwIng 13
Adriaan Ellligens<br />
De Grote<br />
Capa en<br />
de Kleine<br />
Besnyö<br />
directeur Maria Austria Instituut/MAI<br />
De Grote Capa boven en de Kleine Besnyö beneden in het vernieuwde<br />
<strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong>. Twee buurtkinderen uit het vroege Boedapest bijeen.<br />
De intieme ruimte van het nieuwe prentenkabinet van het <strong>Joods</strong><br />
<strong>Historisch</strong> sloot naadloos aan bij de onbekende fotografie van Eva Besnyö<br />
die we op een bescheiden formaat wilden exposeren. Omlijst door de<br />
sobere tentoonstellingstypografie in een heldere kleurstelling van Victor<br />
Levie. Bij het samenstellen van het ruimtelijk concept van de expositie<br />
bestond het nieuwe Prentenkabinet alleen nog maar op papier! In de<br />
eerste besprekingen met het museum werd ons voorzichtig gevraagd of<br />
we het niet erg vonden dat Robert Capa bovengronds werd getoond als<br />
leidende expositie. Aardig museum toch, dat zulke vragen vooraf stelt.<br />
De gespierde fotografie van Robert Capa in de kloeke lijsten had overi<br />
gens de ruimte nodig. Er was een enorme mensenmassa op de gelijktij<br />
dige opening van beide exposities. Overigens was het niet de eerste keer<br />
dat we in het JHM exposeerden. Telkens krijgen we te maken met een<br />
solide team. Toppie. Dat een beamer wel eens niet wil communiceren<br />
met een laptop bij de aanvang van een lezing neem ik graag voor lief,<br />
want dat gebeurt zo ’n beetje bijna overal.<br />
14 jaarverslag jhm <strong>2007</strong>
Robert Capa, Cornell Capa Photos by Robert Capa (c)2001/Magnum Photos<br />
John Fernhout, Eva Besnyö, 1933/1934, © Maria Austria Instituut/mAI<br />
16 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Tentoonstellingen<br />
Robert Capa. Retrospectief<br />
23 februari tot en met 20 mei <strong>2007</strong><br />
Projectleider: Bernadette van Woerkom<br />
Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer<br />
Deze tentoonstelling gaf een breed overzicht van het werk van<br />
Robert Capa (19131954), de legendarische oorlogsfotograaf en<br />
grondlegger van de moderne fotojournalistiek. Zijn foto’s van de<br />
Spaanse Burgeroorlog en Dday zijn in ieders geheugen gegrift en<br />
hebben ons beeld van de twintigsteeeuwse geschiedenis bepaald.<br />
De tentoonstelling werd samengesteld door Magnum, het beroemde<br />
fotobureau dat mede door Capa werd opgericht.<br />
Capa werd door Franse, Engelse en Amerikaanse fototijdschriften<br />
uitgezonden naar alle grote militaire conflicten van zijn tijd. Al in<br />
1938 na de publicatie van zijn foto’s van de Spaanse Burgeroorlog<br />
riep de Britse Picture Post hem uit tot ‘the greatest war photographer<br />
in the world’. Capa fotografeerde gevechtsacties aan de frontlinies,<br />
maar bracht ook het leed van de burgerbevolking in beeld.<br />
Als geen ander had hij oog voor de verwoestende invloed van oorlog<br />
op het leven van gewone mensen. Zijn foto’s zijn soms hard<br />
en confronterend, maar vaker subtiel en ontroerend. Als sociaal<br />
bewogen fotograaf én als overtuigd antifascist beschouwde Capa<br />
zijn fotografie vooral als een wapen in de strijd tegen onrecht,<br />
vervolging en onderdrukking. Een van zijn bekende uitspraken was:<br />
‘The war photographer’s most fervent wish is for unemployment.’<br />
Eva Besnyö. Onbekende foto’s uit haar archief<br />
23 februari tot en met 20 mei <strong>2007</strong><br />
Projectleider: Bernadette van Woerkom<br />
Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer<br />
Aan het werk van Eva Besnyö (19102003) werden talrijke publicaties<br />
en tentoonstellingen gewijd. Toch werden na haar dood in<br />
2003 nog vele onbekende, nooit gepubliceerde foto’s in haar<br />
archief gevonden. De tentoonstelling toonde een selectie, die de<br />
reputatie van Eva Besnyö als één van de grootste fotografen van<br />
Nederland bevestigde. Te zien waren onder andere vrouwenpor<br />
tentOOnstellIngen 17
tretten uit de jaren dertig, foto’s van de wederopbouw van<br />
Nederland en een reeks portretten uit de jaren veertig en vijftig van<br />
kunstenaars, schrijvers en acteurs onder wie Mary Dresselhuys,<br />
Leo Vroman en Otto Treumann.<br />
De tentoonstelling werd samengesteld in samenwerking met het<br />
Maria Austria Instituut (maI) en Uitgeverij Voetnoot, waar tevens<br />
een publicatie bij de tentoonstelling verscheen.<br />
Sarah Bernhardt. De Kunst van het Grote Drama<br />
15 juni tot en met 16 september <strong>2007</strong><br />
Projectleider: Hetty Berg<br />
Ruimtelijke vormgeving: ROO (Rietbroek Oudijn Ontwerpers)<br />
Grafische vormgeving: MV Levievandermeer<br />
De tentoonstelling was de eerste overzichtstentoonstelling die ooit<br />
werd gewijd aan deze grote Franse actrice (18441923) en eerste<br />
internationale superster. De tentoonstelling werd samengesteld<br />
door The Jewish <strong>Museum</strong> New York, waar het één van de meest<br />
succesvolle exposities van de afgelopen jaren was.<br />
In de loop van een opmerkelijke zestigjarige carrière ontpopte ‘de<br />
goddelijke Sarah’ zich tot de belangrijkste tragédienne van Europa<br />
en Amerika. Haar naam werd synoniem voor acteren en had lang<br />
na haar dood wereldwijd nog bekoring voor acteurs en publiek.<br />
Bernhardt was een pionier in het gebruik van moderne technieken<br />
als fotografie waarmee zij haar beeld verspreidde. Ze was bovendien<br />
de eerste grote toneelactrice die in films speelde.<br />
Ruim tweehonderd spectaculaire en zelden getoonde voorwerpen<br />
brachten haar leven, roem en theatrale verschijning in beeld evenals<br />
de mode, stijl en politiek in het fin de siècle. Naast schilderijen,<br />
foto’s, kostuums en Jugendstiltheateraffiches waren op de expositie<br />
persoonlijke bezittingen, een authentieke opname van haar<br />
stem en een keuze uit de films waarin ze speelde te zien.<br />
Sarah Bernhardt was de dochter van een Nederlandsjoodse courtisane<br />
in Parijs, maar katholiek gedoopt. Toch werd zij onverbiddelijk<br />
achtervolgd door de pers met haar veronderstelde joodse uiterlijk<br />
en gedrag. Tegelijkertijd was ze een gerespecteerde nationale<br />
figuur, die haar vaderlandslievendheid bewees aan Frankrijk tijdens<br />
de FransPruisische Oorlog en de Eerste Wereldoorlog.<br />
18 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Sarah Bernhardt heeft zelf rond haar persoon en afkomst vele<br />
mythen geschapen. Voor het eerst kwam nu bij de tentoonstelling<br />
in Amsterdam de ware toedracht rond haar afkomst aan het licht<br />
in een Engelstalige publicatie waarin Harmen Snel (Gemeente<br />
Amsterdam Stadsarchief) de achtergrond van Sarah’s Nederlandse<br />
familie onthult, The ancestry of Sarah Bernhardt. A myth unravelled.<br />
De actrice blijkt te stammen uit een familie die net zo kleurrijk<br />
genoemd mag worden als zijzelf.<br />
Bij de tentoonstelling verscheen de catalogus Sarah Bernhardt.<br />
The Art of High Drama, door Carol Ockman en Kenneth E. Silver,<br />
Yale University Press, New York 2005.<br />
tentOOnstellIngen 19<br />
Félix Nadar, Sarah Bernhardt, ca. 1860. Bibliothèque nationale de France
Charlotte Salomon, Verso van gouache uit Leven? of Theater?, 1940-1942 © Stichting Charlotte Salomon<br />
Charlotte Salomon (1917-1943). Werk in Uitvoering<br />
15 juni tot en met 16 september <strong>2007</strong><br />
Projectleider: Irene Faber<br />
Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV Levievandermeer<br />
Introductiefilm: TWV Media<br />
De tentoonstelling toonde nooit eerder getoond werk als deel van<br />
of in relatie tot het bekende Leben? oder Theater? Ein singespiel<br />
(Leven? of Theater?) uit de collectie van het jhm. De achterkanten,<br />
schetsen, studies en de talloze door Charlotte ‘afgekeurde’ werken<br />
verduidelijkten Charlottes werkwijze en stijlontwikkeling en gaven<br />
een intiem beeld van Charlottes humor en gevoelige karakter.<br />
Leven? of Theater? is het geschilderde autobiografische levensverhaal<br />
van Charlotte Salomon.<br />
Van de 1.325 beschilderde bladen heeft Charlotte Salomon er zelf<br />
769 genummerd. Deze serie vormt Leven? of Theater? De ongenummerde<br />
bladen zijn heel verschillend van karakter. Soms zijn<br />
het uitgewerkte schilderingen die Charlotte misschien op wilde<br />
nemen in de serie. Bij andere bladen heeft Charlotte heel duidelijk<br />
gemaakt dat ze niet in de serie horen door monden, handen en<br />
ogen af te plakken met strookjes papier.<br />
Ook krabbels, studies en teksten op de achterkant van veel bladen<br />
waren op de tentoonstelling te zien evenals een aantal ongenummerde<br />
transparante tekstbladen die over de schilderingen gelegd<br />
moeten worden.<br />
Bij binnenkomst was een zeven minuten durende introductiefilm<br />
over Charlotte Salomon en haar werk te zien. Verder werden er<br />
ruim honderd schilderingen van Charlotte Salomon én een bijzondere<br />
aanwinst getoond: de reeds lang vermiste tekening van<br />
Grossmama die Charlotte in ZuidFrankrijk maakte. Ook maakte<br />
het museum een keuze uit de vele publicaties over Charlotte en<br />
haar werk en een aantal affiches van de vele tentoonstellingen<br />
die er wereldwijd geweest zijn.<br />
Moderne meesterwerken uit Moskou. Russisch –joodse<br />
kunstenaars, 1910-1940<br />
19 oktober <strong>2007</strong> tot en met 10 februari 2008<br />
Projectleider: Edward van Voolen<br />
Ruimtelijke vormgeving: ROO (Rietbroek Oudijn Ontwerpers)<br />
Grafische vormgeving: MV Levievandermeer<br />
Met een unieke collectie schilderijen en tekeningen uit de periode<br />
19101940 van belangrijke vernieuwende Russischjoodse kunstenaars,<br />
schetste de expositie het verhaal van de opkomst en ondergang<br />
van joodse kunstenaars in de SovjetUnie ten tijde van Stalin.<br />
De meeste werken waren nooit eerder in Nederland geëxposeerd.<br />
Schilderijen van wereldberoemde meesters als El Lissitzky en Isaak<br />
Brodsky kwamen naar Amsterdam, maar ook het werk van minder<br />
bekende kunstenaars als Natan Altman, Alexander Labas en<br />
Alexander Tysjler waren te zien. De expositie presenteerde<br />
20 jaarverslag jhm <strong>2007</strong> tentOOnstellIngen 21
Natan Altman, Zelfportret, 1912. Staats Tretjakov Galerie, Moskou<br />
Russischjoodse kunst in al haar diversiteit: van de kubistische<br />
portretten van Robert Falk en het suprematisme van Ilja Tsjasjnik<br />
tot het socialistisch realisme van Jevgeni Katsman en het nonconformistische,<br />
verboden oeuvre van Solomon Nikritin.<br />
Vanaf 1910 bloeide de cultuur in Rusland op. <strong>Joods</strong>e kunstenaars<br />
als Lissitzky speelden een voortrekkersrol in de vernieuwing van de<br />
Sovjetkunst. Mede door hen kwam ook kunst met joodse thema’s in<br />
een nieuwe fase terecht. In de loop van de jaren twintig werd deze<br />
joodse culturele renaissance echter de kop ingedrukt en werd de<br />
Isaak Brodsky, Lenin in het Smolny Instituut, 1930. Staats Tretjakov Galerie, Moskou<br />
vrijheid van kunstenaars in hun stijl en onderwerpskeuze ernstig<br />
beperkt. De ‘opvoeding’ van het volk stond hoog in het vaandel van<br />
de overheid en het socialistisch realisme begon hoogtij te vieren.<br />
Toch waren er ook kunstenaars die zeer goed gedijden onder dit<br />
nieuwe communistische mecenaat: zij ontwikkelden binnen het<br />
socialistisch realisme hun eigen stijl – openlijk of in het geheim.<br />
De kunstwerken waren afkomstig uit de collecties van Staats<br />
Tretjakov Galerie en het A.A. Bachroesjin Centraal Nationaal<br />
Theatermuseum in Moskou.<br />
Bij de tentoonstelling verscheen een gelijknamige catalogus<br />
bij Waanders Uitgevers met bijdragen van Edward van Voolen,<br />
Hillel Kazovsky, Eva Koppen en Bob van Toor.<br />
22 jaarverslag jhm <strong>2007</strong> tentOOnstellIngen 23
Eva Koppen en Bob van Toor<br />
De grote<br />
leider<br />
toont<br />
uiteindelijk<br />
zijn<br />
gezicht<br />
medewerkers Moderne meesterwerken uit Moskou<br />
Toen Lenin in 1917 na een zwerftocht door Europa aankwam in<br />
Petrograd vestigde hij zijn hoofdkwartier in het Smolny Instituut.<br />
De bolsjewistische revolutie verspreidde zich vanuit dit voormalige insti<br />
tuut voor adellijke jongedames over het gehele Russische rijk. Een jonge<br />
schilder was aanwezig om de communistische leider te portretteren.<br />
Temidden van het revolutionaire gewoel in de straten van de voormalige<br />
tsaristische hoofdstad vormden de vertrekken van het instituut een<br />
oase van rust. De joodse kunstenaar Isaak Brodsky werkte zijn schetsen<br />
uit 1917 meer dan tien jaar later uit tot het monumentale Lenin in het<br />
Smolny Instituut, dat uitgroeide tot een icoon van de Sovjetschilderkunst.<br />
Wij werkten in het afgelopen jaar als stagiairs mee aan het tentoonstel<br />
lingsproject Moderne meesterwerken uit Moskou, waarin de opkomst en<br />
ondergang van Russischjoodse kunstenaars centraal stond. De realisa<br />
tie van dit project vertoonde dikwijls overeenkomsten met de Russische<br />
Revolutie: soms liep het als een geoliede machine, soms ging het door<br />
onverwachte problemen met horten en stoten vooruit. Toen de werken<br />
begin oktober in het museum afgeleverd werden bleek de gigantische<br />
Lenin van Isaak Brodsky nog in een Moskouse hangar te staan. De grote<br />
leider weigerde tot na de opening zijn gezicht in het JHM te laten zien;<br />
wij moesten het tot zijn komst doen met een projectie.<br />
Het JHM was tijdens deze drukke periode ons eigen Smolny Instituut:<br />
een omgeving waar je ondanks alle hectiek altijd een plek kon vinden<br />
voor rust en overpeinzing. Lenin moet zich net als wij in dit bijzondere<br />
museum thuis hebben gevoeld.<br />
24 jaarverslag jhm <strong>2007</strong>
Verkorte jaarrekening<br />
Balans per 31 december<br />
ActIvA <strong>2007</strong> 2006<br />
€ €<br />
vAste ActIvA<br />
Materiële vaste activa 2.991.871 3.158.028<br />
vlottende ActIvA<br />
Voorraden en onderhanden<br />
activiteiten 110.181 130.107<br />
Vorderingen<br />
Debiteuren 48.501 29.507<br />
Op gelieerde rechtspersonen 616.055 985.846<br />
Overige vorderingen 199.183 260.975<br />
Overlopende activa 219.365 237.033<br />
Totaal vorderingen 1.083.104 1.513.361<br />
Liquide middelen 366.163 618.676<br />
totAAl ActIvA 4.551.319 5.420.172<br />
Balans per 31 december<br />
pAssIvA <strong>2007</strong> 2006<br />
€ €<br />
Eigen vermogen<br />
Besteedbaar vermogen 78.327 108.438<br />
Bestemmingsfonds OCw 682.891 936.964<br />
Overige reserves 30.130 30.130<br />
Totaal eigen vermogen 634.694 858.656<br />
Voorzieningen<br />
Pensioenen 167.000 167.000<br />
Langlopende schulden<br />
Egalisatierekening<br />
investeringssubsidie 2.925.241 3.081.113<br />
Kortlopende schulden<br />
Crediteuren 346.375 603.895<br />
Belastingen en premies<br />
sociale verzekeringen<br />
Overige schulden<br />
Overlopende passiva<br />
26 jaarverslag jhm <strong>2007</strong> verKOrte jaarreKenIng 27<br />
71.213<br />
211.712<br />
195.084<br />
76.442<br />
307.178<br />
325.888<br />
Totaal kortlopende schulden 824.384 1.313.403<br />
totAAl pAssIvA 4.551.319 5.420.172
Staat van baten en lasten<br />
bAten<br />
Opbrengsten<br />
Directe opbrengsten<br />
Indirecte opbrengsten<br />
Totaal opbrengsten<br />
Bijdragen<br />
Subsidie ocw<br />
Subsidie overige overheden<br />
Overige subsidies en bijdragen<br />
Totaal bijdragen<br />
Som der baten<br />
28 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
<strong>2007</strong><br />
€<br />
502.998<br />
14.265<br />
517.263<br />
2.209.462<br />
–<br />
1.685.362<br />
3.894.824<br />
4.412.087<br />
2006<br />
€<br />
346.094<br />
6.510<br />
352.604<br />
2.161.863<br />
–<br />
1.306.635<br />
3.468.498<br />
3.821.102<br />
Staat van baten en lasten<br />
lAsten<br />
Salariskosten<br />
Afschrijvingen<br />
Huur<br />
Overige lasten<br />
Som der lasten<br />
Rentebaten/lasten<br />
Exploitatieresultaat<br />
Het resultaat is als volgt bestemd:<br />
Mutatie algemene reserve<br />
Mutatie bestemmingsfonds OCw<br />
Exploitatiesaldo<br />
<strong>2007</strong><br />
€<br />
2.381.094<br />
564.324<br />
45.400<br />
1658.097<br />
4.648.915<br />
12.866<br />
223.962<br />
30.111<br />
254.073<br />
223.962<br />
2006<br />
€<br />
2.319.959<br />
212.373<br />
45.400<br />
1.293.346<br />
3.871.078<br />
22.015<br />
27.961<br />
79.205<br />
107.166<br />
27.961<br />
verKOrte jaarreKenIng 29
Het exploitatiesaldo is ten opzichte van 2006 afgenomen<br />
met € 196.001<br />
Nadere analyse:<br />
Meer<br />
opbrengsten<br />
ontvangen subsidies en bijdragen<br />
Minder<br />
rente<br />
Per saldo hogere baten<br />
Hogere<br />
salariskosten<br />
afschrijvingen<br />
overige lasten<br />
Per saldo hogere lasten<br />
Per saldo lager exploitatiesaldo<br />
30 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
€<br />
164.659<br />
426.326<br />
590.985<br />
9.149<br />
61.135<br />
351.951<br />
364.751<br />
€<br />
581.836<br />
777.837<br />
196.001<br />
Accountantsverklaring<br />
Opdracht<br />
Wij hebben gecontroleerd of de in dit jaarverslag opgenomen verkorte<br />
jaarrekening van de Stichting <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> te Amsterdam<br />
over <strong>2007</strong> op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde<br />
jaar rekening <strong>2007</strong> van de Stichting <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>. Bij die<br />
jaarrekening hebben wij op 10 april 2008 een goedkeurende accountantsverklaring<br />
verstrekt. Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor<br />
het opstellen van de verkorte jaarrekening in overeenstemming met de<br />
grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening <strong>2007</strong>. Het is onze verantwoordelijkheid<br />
een accountantsverklaring inzake de verkorte jaarrekening<br />
te ver strekken.<br />
Werkzaamheden<br />
Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands<br />
recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen<br />
en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat<br />
de verkorte jaarrekening op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening.<br />
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controleinformatie voldoende<br />
en geschikt is als basis voor ons oordeel.<br />
Oordeel<br />
Naar ons oordeel is de verkorte jaarrekening <strong>2007</strong> in alle van materieel<br />
belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening.<br />
Toelichting<br />
Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een<br />
verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten<br />
van de stichting en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van<br />
onze controle de verkorte jaarrekening dient te worden gelezen in samenhang<br />
met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede<br />
met de door ons daarbij op 10 april 2008 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring.<br />
Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel.<br />
Amsterdam, 10 april 2008<br />
MAzArs pAArdekooper HoffMAn n.v.<br />
Drs. R.P. Krouwer RA<br />
verKOrte jaarreKenIng 31
Henny Orri<br />
Een collage<br />
van het<br />
leven<br />
van de<br />
grote<br />
actrice<br />
actrice<br />
1987. Ik ben dan 40 jaar aan het toneel. Dat moest gevierd! Mijn man<br />
werd gepolst. ‘Als we een stuk vinden voor haar en Willem Nijholt doet<br />
mee, zegt ze meteen ‘ja’, wist hij; ‘een hartewens van beiden nog eens<br />
samen op het toneel te staan”. Dat stuk werd gevonden: ‘Memoires<br />
van Sarah Bernhardt’ van John Murrell. Een collage van het leven van<br />
de grote actrice Sarah Bernhardt met twee gelijkwaardige rollen<br />
‘om je vingers bij af te likken’. Tragisch, komisch, melancholiek: een<br />
toneelfeestje. Willem speelde behalve haar secretaris Pitou ook Oscar<br />
Wilde, een Moeder Overste en de impresario van Sarah met wie ze<br />
de halve wereld rondreisde. Ikzelf, als Sarah, fragmenten uit haar<br />
glansrollen: Phèdre, Hamlet (met houten been!), de sterfscene van<br />
‘La Dame aux Camélias’. Een jubileumfeestje. Eén van mijn mooiste<br />
herinneringen uit die toen 40 jaar. Niet alleen door die grandioze avond<br />
in mei 1988 in de bomvolle Amsterdamse Stadsschouwburg en mijn<br />
portret door Louis Swagerman, maar ook door het samenspel met<br />
Willem Nijholt. Willem, die mij – grand cavalier die hij is – ‘Madame’<br />
noemde, en nog steeds wanneer wij elkaar zien: ‘Ah, Madame!’. Willem<br />
die alle verhalen over jaloerse acteurs logenstrafte, die alle voorstel<br />
lingen zichzelf was en bleef: groot acteur en een geweldige collega,<br />
Willem door wie ik ongeremd kon zijn wie ik moest spelen: Sarah, het<br />
toneelbeest, dankbaar voor haar talent en dankbaar aan haar publiek,<br />
zoals ik afgebeeld sta op het portret in de Stadsschouwburg.<br />
Toen ik op die prachtige aan haar gewijde expositie rondliep kwamen<br />
al die gelukkige ‘memoires’ weer bij me boven.<br />
32 jaarverslag jhm <strong>2007</strong>
Communicatie<br />
Vanzelfsprekend trokken de heropening van het museum in<br />
februari en de daaraan verbonden tentoonstellingen Robert Capa,<br />
Retrospectief en Eva Besnyö, onbekend werk veel aandacht. Beide<br />
grootheden in de fotografie bleken ongekend populair te zijn, zowel<br />
bij de media als bij het publiek. Naast een item in het NOS Journaal<br />
kregen de vernieuwing en deze twee tentoonstellingen veel persaandacht.<br />
‘Het is weer zichtbaar een synagoge’ (de Volkskrant, 23 februari<br />
<strong>2007</strong>), ‘Een weelde aan kwaliteit’ (Het Parool, 3 maart <strong>2007</strong>),<br />
‘<strong>Joods</strong> museum toont eindelijk het hele verhaal’ (Algemeen<br />
Dagblad, 21 februari <strong>2007</strong>), ‘Geschiedenis die naar de keel grijpt’<br />
(Trouw, 22 februar1 <strong>2007</strong>) en ‘Meesterlijke blik van Capa en<br />
Besnyö’ (Het Parool 3 maart <strong>2007</strong>).<br />
De mediaaandacht voor de andere tentoonstellingen in <strong>2007</strong> was<br />
eveneens groot. De tentoonstellingen Sarah Bernhardt. De Kunst<br />
van het Grote Drama en Charlotte Salomon. Werk in uitvoering<br />
werden als volgt aangehaald ‘Nooit genoeg van goddelijke<br />
tragédienne’ (Het Parool, 15 juni <strong>2007</strong>), ‘Kampioen marketing’<br />
(de Volkskrant, 12 juli <strong>2007</strong>), ‘Machtig melodrama’ (NRC Handelsblad,<br />
13 juli <strong>2007</strong>) en ‘… doen deze werken bijna pijn van schoonheid’<br />
(Désanne van Brederode over Charlotte Salomon in Trouw,<br />
14 juli <strong>2007</strong>).<br />
Over Moderne meesterwerken uit Moskou. Russisch-joodse kunstenaars<br />
1910-1940 werd onder meer geschreven: ‘Het <strong>Joods</strong><br />
<strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> toont met een intrigerende tentoonstelling<br />
het herschrijven van de kunstgeschiedenis’ (Trouw, 27 oktober<br />
<strong>2007</strong>) en ‘Kleine meesters uit Moskou’ (De Telegraaf, 16 november<br />
<strong>2007</strong>).<br />
Al deze aandacht is het zichtbare resultaat van toenemende aandacht<br />
en inspanning op het gebied van publiciteit en marketing.<br />
Op internet is het jhm steeds vaker te vinden zoals bijvoorbeeld<br />
naast websites op blogs en internetnieuwspagina’s. Internationaal<br />
werd het jhm ook opgemerkt, met name in de Europese en<br />
Amerikaanse media. Onze maandelijkse digitale nieuwsbrief werd<br />
door zo’n 2.500 geïnteresseerden ontvangen en dat aantal neemt<br />
nog steeds toe.<br />
34 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Voor de televisie maakte omroep maX opnamen in het museum<br />
voor het programma Sterren op het Doek van de BankGiro Loterij.<br />
Naast vrije publiciteit waren er natuurlijk ook onze eigen publiciteitsmiddelen:<br />
museumkranten, flyers, brochures, een evenementenfolder,<br />
affiches, gevelbanieren en advertenties.<br />
Er zit inmiddels een gestage groei in de evenementenprogramma’s<br />
bij de tijdelijke tentoonstellingen en de vaste opstelling.<br />
Nieuw is het Lia van Leer Filmprogramma dat in samenwerking<br />
met de Cinematheque Jerusalem werd georganiseerd. Getoond<br />
werden films van Israëlische en Palestijnse filmmakers.<br />
Een populair jaarlijks terugkerend evenement is de museumnacht,<br />
die dit jaar voor de achtste keer werd georganiseerd in 42 Amsterdamse<br />
musea. Het programma in het jhm stond in het teken van<br />
de tentoonstelling Moderne meesterwerken uit Moskou. De nacht<br />
werd door zo’n 1.900, vooral jonge, mensen bezocht.<br />
Een ander bijzonder evenement was het Mimoenafeest, een jaarlijks<br />
terugkerend joodsMarokkaans feest, dat op 12 april in het<br />
COmmunICatIe 35<br />
Bezoek van Rebbe Yissachar Dov Rokeach (II), de Belzer Rebbe, een verre nazaat van<br />
de Amsterdamse rabbijn Eleazer Rokeach, Foto: Peter Lange
jhm werd gevierd met 500 gasten. Tijdens de tentoonstelling over<br />
Sarah Bernhardt werd een speciale avond georganiseerd voor<br />
de theaterwereld met een voorstelling die bestond uit delen van<br />
toneelstukken die Sarah Bernhardt gespeeld heeft, uitgevoerd<br />
door studenten van de Theaterschool van de Hogeschool voor<br />
de Kunsten in Amsterdam.<br />
Het samenwerkingsverband ‘Groot Waterloo’ is in <strong>2007</strong> aan de slag<br />
gegaan met internationale marketing en het zichtbaarder maken<br />
van de instellingen en de buurt rond het Waterlooplein. ‘Groot<br />
Waterloo’ bestaat uit de Hermitage Amsterdam, de Hortus<br />
Botanicus, de PortugeesIsraëlitische Gemeente, Gassan Diamonds,<br />
<strong>Museum</strong> Het Rembrandthuis, Het Muziektheater en het jhm.<br />
Het jhm toont bijzonder en uniek erfgoed, fantastische en inspirerende<br />
kunst met spannende thema’s, maar bovenal is het een<br />
museum met verhalen die raken aan de ervaringen van zeer velen,<br />
jong en oud, uit binnen en buitenland. Het is onze taak om zoveel<br />
mogelijk mensen hun ervaringen met ons te laten delen.<br />
36 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Sarah Bernhardt live: De Kunst van het Grote Drama, korte scènes uit het theaterrepertoire<br />
van Sarah Bernhardt door tweedejaarsstudenten van de Theaterschool<br />
van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, Foto: Chris van Houts<br />
<strong>Museum</strong>collectie<br />
Aanwinsten in <strong>2007</strong><br />
Schenkingen<br />
• Mw. A. Akkerman: twee stillevens, geschilderd door<br />
Elias (Eduard) Veterman (19011946)<br />
• Mw. H. Berg: twee tentoonstellingsaffiches <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong><br />
<strong>Museum</strong><br />
• Erven Meijer Bleekrode: afdruk van etsplaat Meijer Bleekrode<br />
portret Beethoven<br />
• Dhr. J.J. Cahen: talliettas, talliet, talliet katan en tefillientas met<br />
twee tefillien<br />
• Mw. I. Lopes Cardozo: gehaakt babymutsje en voorzijde<br />
geborduurd kussentje<br />
• Dhr. P. Cohen: huwelijksglas en drie nieuwjaarswensen<br />
• Dhr. J. Delfgaauw: objecten m.b.t. de padvinderij uit de<br />
nalatenschap van dhr. A. Spijer<br />
• Dhr. P. Dolk: vier sjofarot<br />
• Dhr. G.H. Drieënhuizen: zilveren beker uit het bezit van<br />
Marcel Alfred Aa (19311943)<br />
• Erven familie Faber: Fleco kledingborstel<br />
• Dhr. H. Fruithof: kunststof mezoeza<br />
• Dhr. G.M. Gerrits: souvenir met droogbloemen uit het<br />
Heilige Land in een album<br />
• Dhr. J. Groenteman: twee schoolplaten over het Heilige Land<br />
naar ontwerp H.J. van Lummel en een vlag van<br />
concentratiekamp Buchenwald<br />
• Dhr. F. Harwig: twee klerenhangers Centraal Warenhuis –<br />
Gebr. Zion – Eibergen<br />
• Stichting Vrienden van de schilder Martin Monnickendam:<br />
olieverf op papier, Vreugde der Wet, door M. Monnickendam<br />
(18741943)<br />
• Dhr. B. Houtkruyer: 17eeeuwse kopergravureserie van<br />
25 oudtestamentische boekillustraties<br />
• Dhr. en Mw. D. Kohnstamm: peintisserie Saskia Weishut<br />
Snapper (1938)<br />
• Interakt: affiche van documentaire over Leo Schatz (1918)<br />
• <strong>Joods</strong> Filmfestival: affiche<br />
• Mw. P. Katzenstein: zilveren bruidsring<br />
museumCOlleCtIe 37
David Abraham Bueno de Mesquita, Zelfportret. Aankoop met steun van de BankGiro Loterij<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Dhr. K. Kooper: 18de eeuwse koperen begrafenispenning<br />
Mw. J.R. Kirchheimer: poppenjurkje, schoentje en sokje, gebruikt<br />
in het voormalige Ned. Isr. Meisjesweeshuis in Amsterdam<br />
Dhr. E.K. Koopman: flesje voor puddingessence van Polak &<br />
Schwarz, en machineplaatje R.S. Stokvis & Zonen<br />
Dhr. A. van Kulik: collectebus Ned. Isr. Oude Mannen en<br />
Vrouwenhuis en Ned. Isr. Ziekenhuis Amsterdam<br />
Dhr. I. Lipschits: chanoekia door Gabriël Barlag (1958)<br />
Liberaal <strong>Joods</strong>e Gemeente Amsterdam: drie affiches betreffende<br />
nieuwbouw synagoge<br />
Mw. N. MayerHirsch: poppenkastpoppen voor poerimfeest<br />
Stichting Mediamatic: Tshirt El Hema en draagtas<br />
Dhr. R. Metz: acht affiches ontworpen door Otto Treumann<br />
(19192001) en een oorkonde<br />
38 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Piet Cohen, Handwasbekkens.<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
M&N: affiche ‘Light up Amsterdam’<br />
Dhr. R. Norg: twee servetringen uit nalatenschap van<br />
Marcelle Hertzdahl (1923<strong>2007</strong>)<br />
Dhr. R.L. van Oven: lakzegel opperrabbijn L.B. Schaap<br />
Mw. M. Pach: verpleegstersinsigne Israëlitisch Ziekenhuis<br />
Rotterdam uit nalatenschap van Trudel van Reemst de Vries<br />
Dhr. G. Polak: miniatuur sjabbatoven<br />
Dhr. H. Ree: diamantbewerkerskistje<br />
Dhr. J.M. de Rochemont: voormalig gastenboek Hollandsche<br />
Schouwburg uit nalatenschap van Mw. W. Meester<br />
Bibliotheca Rosenthaliana: letterdoos<br />
Dhr. en mw. I. Salomons: fragment betimmering van<br />
voormalige synagoge in Lochem<br />
Mw. E. Smalhout: servethouder, brievenhouder, zeven etuis en<br />
6 stuks tekeningen en grafiek door Elie Smalhout (18891939)<br />
Dhr. C.A. Schreuder: hanger met davidster op kaartje van<br />
de n.I.Z.a.m<br />
Mw. B. Tanenbaum: bowlingpenning jeugdvereniging Moos!<br />
Dhr. M. Verkooy: diverse objecten met betrekking tot de<br />
diamantbewerking waaronder een weegschaal, slijpbril,<br />
twee gradenmeters, loep en een karaatzaadje<br />
museumCOlleCtIe 39
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Dhr. E. van Voolen en mw. J. Frishman: Pesachschotel en drie<br />
handwasbekkens door Piet Cohen (1935)<br />
Dhr. en mw. J.A. de Vries: drie litho’s van stadsgezichten door<br />
Jehuda Pinkhof (18981943)<br />
Stichting Welzijn Binnenstad: zeven borduurwerkjes en negen<br />
tinnen bordjes afkomstig uit ‘Huize Henriëtte’, daarvoor gebruikt<br />
in de crèche aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam<br />
Mw. E. Wieberdink: winkelblik Betke’s Hollandsche Cacao<br />
Fabriek met weggeschilderde naam<br />
Mw. H. WijngaardenPieper: mezoeza<br />
Mw. B. Wolff: linguaphonecursus Hebreeuws en matkot spel<br />
Mw. B. Wolff en mw. P. Katzenstein: pop door Noga Zohar<br />
Aankopen met steun van de BankGiro Loterij<br />
• Vier zilveren besamiembussen met gegraveerde opschriften<br />
• Schilderij van terrasje door Louis Saalborn (18911957)<br />
• Schilderij met bloemstilleven door Louis Saalborn (18911957)<br />
• Geschilderd zelfportret D.A. Bueno de Mesquita (18891962)<br />
• Schilderij vissersvrouw door Louis Hartz (18691935)<br />
• Schilderij met fruitstilleven door Henriette Asscher (18581933)<br />
• Schilderij van stilleven met schildersattributen door<br />
Salomon Garf (18791943)<br />
• Tekening van gezicht op de Nieuwmarkt door Joseph Teixeira<br />
de Mattos (18921971)<br />
• Schilderij van binnenplaats boerenhof bij Elburg door<br />
Jacques Zon (18721932)<br />
• Schilderij van stilleven met poppen en trommel door<br />
Marianne Franken (18841945)<br />
• Schilderij met stilleven met kaas, boter en krant door<br />
Maria Catharina BoasZelander (18891943)<br />
• Gerestaureerd: schilderij van stilleven met gedekte tafel door<br />
Samuel (Mommie) Schwarz (18761942)<br />
Aankopen met steun van de Stichting Vrienden van het JHM<br />
• Tekening van naaiatelier door Eduard Frankfort (18641920)<br />
• Serie objecten, foto’s en documenten betreffende de Amster<br />
damse dropfabriek Atlas, uit de nalatenschap van Hugo van Win<br />
• Negen etalageblikjes met wikkel van Zwanenberg’s leverpastei<br />
• Houtsnede portret Emanuel Boekman door Meijer Bleekrode<br />
(18961943)<br />
40 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Besamiembussen met gegraveerde opschriften.<br />
Aankoop met steun van de BankGiro Loterij<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Twee flessen met Polak & Schwarz; citroen en aardbeienessence<br />
Ets van straathandelaars rond een handkar door Willem Klijn<br />
(18921961)<br />
Twee litho’s met tekstblad door Marianne van den Bergh (1948)<br />
Kistje met cliché’s drukkerij Joachimstal<br />
Poster uit 1958 met tekst Plant bomen in het Nederlandse woud<br />
54 Foto’s van Emmy Andriesse, aankoop mogelijk gemaakt door de<br />
afd. Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Leiden en<br />
Joost Elffers<br />
Aankoop met steun van de Stichting Vrienden van het JHM en<br />
de BankGiro Loterij<br />
• Getekende voorstudie voor schilderij Schrijven van de echtscheidingsbrief<br />
door Eduard Frankfort (18641920)<br />
Aangekocht en gerestaureerd met steun van het Marcelle<br />
Hertzdahl Fonds<br />
• Schilderij van standwerker Jacob Hollander op het Amstelveld door<br />
Karel Alexander August Jan Boom (18621943)<br />
Aankoop met steun van het Johanna Rebecca Wolff Fonds<br />
• Facsimile uitgave van een achttiendeeeuwse Esterrol uit de<br />
Gross Family Collection<br />
museumCOlleCtIe 41
Legaten<br />
• Dhr. J. L. de Groot: tekening van arbeider in de Borinage door Samuel<br />
(Mommie) Schwarz (18761942) en schilderij van tafereel in de<br />
Jodenbuurt door G.J. Staller (18801956)<br />
• Dhr. L. Hart: twee boeken en vier tekeningen: twee dorpsgezichten,<br />
een gezicht op een mediterraan plaatsje, portret Samuel (Mommie)<br />
Schwarz (18761942) en een etsje van een rivierlandschap, vervaardigd<br />
door Else Berg (18771942)<br />
• Mw. J. de Lange Wendels: houtskoolportret van zanger Ruben<br />
Gradmann door Fré Cohen (19031943) en daarbij enkele exlibrissen<br />
door Fré Cohen.<br />
• Mw. E.Ch. Moes: schilderij door Leo Schatz (1918)<br />
• Mw. E.J. GompertsTeixeira de Mattos: 17e eeuwse huwelijksakte van<br />
de familie Teixeira de Mattos<br />
Collectiemobiliteit<br />
Kortlopende bruiklenen aan derden (tentoonstellingen buitenshuis)<br />
• Tentoonstellingen Charlotte Salomon: Ulm: van oktober 2006 tot<br />
januari <strong>2007</strong>; Innsbruck maart tot juni; Berlijn: augustus tot oktober,<br />
272 gouaches<br />
• Hirschlamp en twee tegeltableaus in Amsterdams <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
voor de tentoonstelling Modehuizen van 11 april tot 29 augustus<br />
• Een jodenster in het Amsterdams <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> voor de ten toonstelling<br />
Geef mij maar Amsterdam van 8 september 2006 tot 27 maart<br />
• Tegeltableau Interieur synagoge Wagenstraat, Den Haag, in museum<br />
goudA Henri L.A. Breetvelt (1864-1923) Koning der Plateelschilders van<br />
26 februari tot 13 juni<br />
• Een Tegeltableau aan het Nederlands Tegelmuseum Otterlo voor een<br />
tentoonstelling over Art Nouveau keramiek van de Fayence en Tegel <br />
fabriek ‘Holland’ te Utrecht, van 15 oktober 2006 tot 12 februari <strong>2007</strong><br />
• Schilderij van G.J. Staller aan het Drents <strong>Museum</strong> in Assen voor een<br />
tentoonstelling over Max Liebermann van 12 oktober 2006 tot<br />
17 juni <strong>2007</strong><br />
• Schilderij van Jan Voerman aan het Stedelijk <strong>Museum</strong> Kampen voor<br />
de tentoonstelling Voerman Verzameld / IJsselgezichten van 27 januari<br />
tot 8 juli<br />
• Negen foto’s van het Waterlooplein in Mozes en Aäronkerk van<br />
11 januari tot 4 april<br />
42 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
• Schilderij Portret van Spinoza Haags <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>,<br />
Den Haag, 14 december <strong>2007</strong> tot maart 2008<br />
• Schilderij Interieur van de Portugese Synagoge te Amsterdam<br />
door Emanuel de Witte voor een tentoonstelling in Shanghai<br />
van 4 oktober <strong>2007</strong> tot februari 2008, toegezegd door het<br />
Rijksmuseum, de eigenaar van het schilderij<br />
• Schilderij Gezelschap door Leo Schatz aan <strong>Museum</strong> Henriëtte<br />
Polak, Zutphen van 6 maart tot 26 juni<br />
• Borduurwerkje en miniatuurslofjes in Kamp Vught tot 17 april<br />
• Zeven objecten in het Westlands <strong>Museum</strong>, Honselersdijk voor<br />
de tentoonstelling De joodse gemeenschap in het Westland, van<br />
19 maart tot 29 oktober<br />
• Schilderij, zes prenten, een lamp, een etrogtasje en twee<br />
schalen aan het Musée d’art et d’histoire du judaïsme in Parijs<br />
voor de tentoonstelling Rembrandt and the New Jerusalem van<br />
28 maart tot 1 juli<br />
Totaal 303 inventarisnummers<br />
museumCOlleCtIe 43<br />
Charlotte Salomon, Verso van gouache uit Leven? of Theater?,<br />
1940-1942 © Stichting Charlotte Salomon
Langdurige bruiklenen aan derden<br />
• Heimat und Exil, Jüdische Emigration aus Deutschland nach<br />
1933, Reizende tentoonstelling op diverse locaties in<br />
Duitsland, 29 september 2006 tot en met april 2008.<br />
Totaal 15 inventarisnummers<br />
Kortdurende bruiklenen van derden (tentoonstellingen<br />
in het JHM)<br />
Robert Capa. Retrospectief.<br />
96 foto’s van Magnum, Parijs, 1 boek van Yara Brusse, Amsterdam,<br />
vijf boeken van Willem Diepraam, Amsterdam, een boek van<br />
Universiteitsbibliotheek Leiden<br />
Eva Besnyö. Onbekende foto’s<br />
117 foto’s van Maria Austria Instituut, Amsterdam en diverse fotografen<br />
Sarah Bernhardt: de Kunst van het Grote Drama<br />
140 objecten van vijftien buitenlandse bruikleengevers, dertien objecten<br />
van zes Nederlandse bruikleengevers<br />
Moderne meesterwerken uit Moskou. <strong>Joods</strong>e kunstenaars 1910-1940<br />
79 bruiklenen van de Tretjakov Gallery, Moskou, 27 bruiklenen van het<br />
A.A. Bachroesjin Centraal Nationaal Theatermuseum, Moskou<br />
Totaal 479 objecten<br />
Langdurige bruiklenen van derden<br />
• Bibliotheca Rosenthaliana: gebedenboek uit 1692 door Asjer Ansjel<br />
en Issaschar Baer<br />
• Instituut Collectie Nederland: schilderij van stilleven met gedekte<br />
tafel door Samuel (Mommie) Schwarz (18761942)<br />
• Yaïr Aschkenasy: borstbeeld Spinoza<br />
• N.I.G. De Stedendriehoek Deventer: stoel gebruikt als sjivvestoel<br />
• Liberaal <strong>Joods</strong>e Gemeente Amsterdam: granieten chanoekia door<br />
Marion Herbst (19441995)<br />
Totaal 5 objecten<br />
44 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
museumCOlleCtIe 45<br />
Emmy Andriesse, Henriëtte Davids (1888-1975)<br />
Emmy Andriesse, Rosa Spier (1891-1967)
Vorige pagina: Kindermuseumteam, v.l.n.r. Annelie Spaans, Ischa Mulder, Margarethe Vrijhof, Roos Jackson,<br />
Batya Wolff, Monique Rietbroek, Petra Katzenstein, Josephine Oudijn, Marit van der Meer, Bernadette van<br />
Woerkom, Gittan von Raesfeld Meijer, Ram Katzir, Titia Zoeter<br />
Educatie<br />
Uit de inleiding van Joël Cahen werd al duidelijk dat de afdeling<br />
educatie zich heeft ingespannen om het eerste echte jaar van het<br />
jhm Kindermuseum goed te laten verlopen en aanvullend educatief<br />
materiaal te maken voor zowel leerlingen als leerkrachten. Met de<br />
tentoonstelling Moderne Meesterwerken uit Moskou sloot het Kindermuseum<br />
met activiteiten aan bij de tentoonstelling. In het Fiep<br />
Westendorp Atelier stond een geklimatiseerde vitrine met daarin<br />
een werk van El Lissitzky uit de tentoonstelling. Met veel enthousiasme<br />
raakten de kinderen zo betrokken bij de tentoonstelling.<br />
Voor de verwerking van het recordaantal aanvragen voor een begeleid<br />
programma werd de afdeling publiekscontacten verder uitgebreid<br />
en geprofessionaliseerd. Ook werd een groep nieuwe rondleiders<br />
opgeleid voor de begeleiding van de programma’s. Educatieve<br />
medewerkers bezochten een internationale conferentie in Berlijn<br />
over ‘Hands on’ in musea. Het hoofd van de educatieve dienst<br />
bezocht Kaapstad en Warschau om adviezen te geven over de<br />
mogelijkheden voor een kindermuseum aldaar.<br />
Ontmoetingen<br />
Ondertussen heeft de educatieve afdeling zich beraden op het<br />
beleid voor de komende jaren. Het resultaat is een vierjarenplan<br />
met de titel ‘Ontmoetingen’.<br />
De inzet van het plan is om het grote educatieve potentieel van<br />
het vernieuwde museum optimaal te benutten. Binnen het gevarieerde<br />
aanbod van het jhm in het algemeen richt de educatieve<br />
afdeling zich met het project ‘Ontmoetingen’ op de ontwikkeling<br />
van programma’s, producten en tentoonstellingen waarbij de<br />
unieke rol die het jhm kan spelen in het daadwerkelijk ontmoeten<br />
van een ander mens en/of een andere cultuur, zo goed mogelijk<br />
tot uiting komt. De ‘ontmoeting’ wordt het uitgangspunt van de<br />
educatieve programma’s in het jhm. De collectie en de tentoonstellingen<br />
worden gebruikt als instrument om mensen dichter<br />
bij elkaar te brengen.<br />
In 2008 zullen de eerste resultaten van het nieuwe beleid zicht <br />
baar worden. Zo verschijnt er een boek met tekeningen van<br />
Fiep Westendorp waarnaar het atelier in het Kindermuseum<br />
48 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Kind in de studeerkamer van het Kindermuseum voor de door Eli Content beschilderde muur,<br />
Foto: Chris van Houts<br />
is vernoemd en gedichten van Annie M.G. Schmidt. Het boekje<br />
wordt viertalig: Nederlands, Engels, Hebreeuws en Arabisch en<br />
op de bijgevoegde cd zal Dikkertje Dap in deze vier talen te beluisteren<br />
zijn.<br />
In de zomer van 2008 zal ook de nieuwe website van het Kindermuseum<br />
gereed zijn. Een website die talloze interactieve mogelijkheden<br />
zal bieden om nader kennis te maken met de familie<br />
Hollander, hun achtergronden en ideeën.<br />
Meer achter de schermen wordt een uitgebreid trainingsprogramma<br />
voor onze freelance begeleiders voorbereid dat ze het gereedschap<br />
aanreikt om daadwerkelijke ontmoetingen in het jhm<br />
te bewerkstelligen.<br />
eduCatIe 49
Mediatheek<br />
Mediatheekbezoek en gebruik<br />
De mediatheek grenst na de ingrijpende verbouwing van het museum,<br />
direct aan het <strong>Museum</strong>café, wat de zichtbaarheid van deze<br />
publieksafdeling sterk ten goede is gekomen. In <strong>2007</strong> bezochten<br />
bijna 1.600 mensen de mediatheek, waarmee, na een jaar van<br />
verbouwing en slechte bereikbaarheid, het niveau van 2005 weer<br />
bereikt is.<br />
Hoewel steeds meer informatie over joodse geschiedenis en<br />
cultuur op de jhm website te vinden is blijft het aantal informatieverzoeken<br />
per email een constante stijging vertonen (nu ruim<br />
1.600 per jaar). Het aantal behandelde informatieverzoeken van<br />
buiten (email, telefoon en schriftelijk) is daarmee gestegen tot<br />
2.200, een niet eerder bereikt aantal.<br />
Digitalisering fotocollectie<br />
Dit jaar is het digitaliseren van de hele collectie historische foto’s<br />
gerealiseerd. Van deze collectie waren nog ruim 8.000 foto’s niet<br />
digitaal aanwezig. Dit hebben wij dankzij een bijdrage uit de Marorgelden<br />
kunnen doen. Deze collectie bestaat uit circa 15.000 foto’s<br />
die een beeld geven van joden in Nederland vanaf circa 1850. Nu<br />
de fotocollectie gedigitaliseerd is, is deze ook op de website te zien.<br />
Het overgrote deel van de foto’s kan ook besteld worden.<br />
Ontsluiting joodse pers<br />
Gedurende het hele jaar is door een projectmedewerkster aan de<br />
ontsluiting van het nIw gewerkt. Alle berichten in het nIw tot 1910<br />
zijn in de catalogus op www.jhm.nl terug te vinden op onderwerp,<br />
persoonsnamen en plaatsen.<br />
Dienstverlening via website<br />
In het voorjaar werd de website van het jhm uitgebreid met een<br />
toegang tot de foto en documentencollecties. Dit betekent een<br />
belangrijke stap vooruit in de dienstverlening. Nu de fotocollectie<br />
zichtbaar is en ook de documenten op internet terug te vinden<br />
(gedeeltelijk al met een afbeelding) zijn deze collecties van het<br />
museum voor een wereldwijd publiek bereikbaar. Een aantal mensen<br />
in binnen en buitenland heeft zo al, tot hun eigen verrassing,<br />
foto’s en documenten van (verre) familie in onze collectie gevonden.<br />
50 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Bruiklenen<br />
De mediatheek heeft door het in bruikleen geven van boeken,<br />
documenten en/of foto’s medewerking verleend aan de volgende<br />
tentoonstellingen:<br />
Verzetsmuseum Amsterdam. De ontdekking, van strip tot werkelijkheid<br />
(maartmei <strong>2007</strong>)<br />
Jüdisches <strong>Museum</strong> Berlin. Charlotte Salomon, Leben? oder<br />
Theater? (augustusnovember <strong>2007</strong>)<br />
Aanwinsten<br />
Literatuur<br />
De boekencollectie werd uitgebreid met 600 titels, waarvan<br />
de helft uit schenkingen bestond, de andere helft uit aankopen.<br />
Audiovisueel materiaal<br />
De collectie avmateriaal groeide met 75 dvdproducties en televisieuitzendingen<br />
en 10 radioprogramma’s. Daarnaast werden ongeveer<br />
50 recent verschenen cd’s met joodse muziek aangekocht.<br />
Naast deze reguliere uitbreiding van de collectie werden ook 130<br />
videointerviews, opgenomen in het kader van de vaste tentoonstelling<br />
over de geschiedenis van Nederlandse joden in de twintigste<br />
eeuw, beschreven en aan de collectie toegevoegd. Zo is dit<br />
unieke materiaal voor elke belangstellende toegankelijk.<br />
In samenwerking met het Feher Jewish Music Center van Beth<br />
Hatefutsoth, het Nahum Goldman <strong>Museum</strong> of the Jewish Diaspora<br />
in Tel Aviv, werd de cd Kamti Lehallel, I rise in Praise uitgebracht.<br />
De dubbelcd introduceert de muzikale tradities van de Spaans<br />
Portugese gemeenten in Amsterdam, Londen en New York.<br />
Documenten en fotocollectie<br />
De documentencollectie is in <strong>2007</strong> met 459 inventarisnummers<br />
uitgebreid en de fotocollectie met 354 inventarisnummers. Enkele<br />
bijzondere aanwinsten daaruit zijn:<br />
een aanvulling op het reeds aanwezige archief van de bekende<br />
rechtsgeleerde Mr. Lodewijk Ernst Visser (18711942) en zijn familie.<br />
Op één van de foto’s hierin uit omstreeks 1895 zien we drie genera<br />
medIatheeK 51
ties van deze Amersfoortse familie in een tuin bijeen, met middenvoor<br />
de vader van Mr. Visser, Ernst Lodewijk Visser (18391908) en de grootvader<br />
Lodewijk Ernst Visser (18051900). Op de achterste rij staat<br />
(tweede van links) een nog jeugdige Mr. Visser. In het archief vinden<br />
we onder andere brieven die Visser aan het einde van de negentiende<br />
eeuw aan zijn verloofde en latere vrouw Cornelia Wertheim schreef.<br />
Daarnaast omvat dit archief een grote hoeveelheid reisbrieven die<br />
beide echtelieden elkaar schreven en waarin zij uitgebreid verslag doen<br />
van hun vele reizen naar onder andere Engeland, Frankrijk, Duitsland,<br />
Turkije en Italië.<br />
materiaal met betrekking tot de grafisch kunstenaar Elie Smalhout<br />
(18891939). Naast verschillende fotoalbums, die een beeld geven van<br />
zijn persoonlijke leven, omvat deze aanwinst een aantal fraai geïllustreerde<br />
brieven die Smalhout omstreeks 1925 aan zijn vrouw stuurde.<br />
het dagboek dat de latere arts Jaap Goudsmit (18951945) tussen<br />
1910 en 1917 bijhield. Het ongeveer 1.000 pagina’s tellende dagboek<br />
geeft een boeiend beeld van het leven van een geassimileerde joodse<br />
scholier en student aan het begin van de twintigste eeuw.<br />
archief en foto’s met betrekking tot de familie Menco, waarin onder<br />
andere veel materiaal over de vlucht van Adolf Menco naar Zwitserland<br />
en zijn vrouw Ans Hakkert<br />
die hij daar leert kennen.<br />
het manuscript van het door<br />
David van Beetz in de onderduik<br />
geschreven en geïllustreerde<br />
kinderboek Jippie Jolig op Stap.<br />
52 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
De familie Visser in de tuin van hun<br />
huis in Amersfoort, ca. 1895<br />
David van Beetz, Jippie Jolig op Stap<br />
Digitaal Monument voor de <strong>Joods</strong>e Gemeenschap<br />
Voor het Digitaal Monument, dat sinds maart 2006 bij het <strong>Joods</strong><br />
<strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> is ondergebracht, was <strong>2007</strong> het eerste ‘volle<br />
jaar’ bij het museum.<br />
Een belangrijk resultaat dit jaar was het doen teruglopen van de<br />
achterstand in de te verwerken berichten. Inzenders die in 2006<br />
nog twaalf maanden geduld moesten hebben voordat hun bijdrage<br />
op de site terug te zien was, hoefden daar eind <strong>2007</strong> nog maar<br />
drie maanden op te wachten. Dit was mede het gevolg van de inzet,<br />
gedurende enkele maanden, van extra capaciteit bij de redactie.<br />
Er zijn in <strong>2007</strong> bijna 6.700 emailberichten verwerkt tegenover<br />
ongeveer 4.500 in 2006.<br />
Maandelijks krijgt de redactie een vrij constante stroom van circa<br />
350 emails te verwerken.<br />
De website van het Digitaal Monument heeft in <strong>2007</strong> ruim 65.000<br />
bezoekers gehad, dat is 5.000 meer dan het jaar ervoor.<br />
In maart heeft een noodzakelijke update plaatsgevonden van<br />
de sterk verouderde software van de website. De aanpassingen<br />
vergroten onder meer het gebruiksgemak voor de redactie.<br />
Daarnaast zijn de verklarende teksten en de ‘routing’ op de website<br />
aangepast en verbeterd.<br />
Tijdens een goed bezochte bijeenkomst op 23 oktober heeft de<br />
stichting die het Monument tot dan toe formeel beheerde haar<br />
taken overgedragen aan het jhm. De nieuwe situatie geeft de<br />
mogelijkheid om het Monument verder te ontwikkelen.<br />
Een in december <strong>2007</strong> toegekende subsidie van de Stichting<br />
Collectieve Marorgelden maakt het mogelijk de integratie van het<br />
Digitaal Monu ment en het museum verder gestalte te geven: waar<br />
mogelijk worden de personen in het monument gekoppeld aan<br />
foto’s en documenten in de collecties van het museum. Dit project<br />
zal in 2008 van start gaan.<br />
medIatheeK 53
Frans Weisz<br />
Before<br />
and<br />
after<br />
Charlotte<br />
filmmaker<br />
‘Eerste Liefdesverklaring’. Zo noemde Paula Salomon–Lindberg het,<br />
als je haar tijdens een gesprek een compliment maakte. Mijn eerste<br />
kennismaking met het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> dateert van eind<br />
1972, toen Hans Roduin, de man, die mij in de oorlog als kind heeft<br />
laten onderduiken, me belde en me bevál nog diezelfde dag naar<br />
De Waag te gaan, waar voor het laatst de tentoonstelling Leben?<br />
oder Theater?, het levenswerk van Charlotte Salomon, te zien was.<br />
Dat bezoek veranderde mijn leven en leidde uiteindelijk tot de film<br />
‘Charlotte’, die ik samen met Judith Herzberg in 1980 maakte. Nog<br />
steeds deel ik mijn leven op in twee periodes: ‘BC ’ en ‘AC’ (‘Before<br />
en After Charlotte’) en daarbij speelt het JHM een cruciale rol.<br />
Twee jaar geleden werd me door het museum gevraagd om een<br />
vijftal korte films te maken voor het – inmiddels nieuwe – Kinder<br />
museum. In elk van deze films, kunnen de bezoekers momenten<br />
uit het leven van de familie Hollander, ‘de vaste bewoners’ van het<br />
Kinder museum, volgen.<br />
Een deel van mijn jeugd ben ik opgevoed in een joods kindertehuis<br />
en associeerde ik ‘joods’ vooral met ‘ernst, rouw en herdenken’. Dat<br />
beeld is door de kennismaking met het JHM gewist. Tijdens de vele<br />
bezoeken aan het museum, valt me steeds weer op, hoe de gasten<br />
lijken te verschillen van de doorsnee museale bezoekers. Hoe hun<br />
kijken naar kunst en verleden, als het ware een gestolde vorm<br />
van leven, vervangen is door een kijken naar een leven, dat áchter<br />
het tentoongestelde schuil gaat. Als een bejaen van het leven.<br />
Het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> is geen museum, maar familie geworden.<br />
54 jaarverslag jhm <strong>2007</strong>
Evenementen<br />
Instaprondleidingen<br />
• De ‘joodse’ Rembrandt, Hoe joods was Rembrandt?<br />
• De eerste generaties Joden in Amsterdam 1600-1650<br />
• Joden in de Gouden Eeuw<br />
• Het vernieuwde JHM<br />
• Hoge Feestdagen: inkeer en ommekeer<br />
• De geschiedenis van de joden in Nederland in de 20e eeuw<br />
• Chanoeka: licht op licht in de joodse traditie<br />
Wandelingen<br />
• Langs joodse thema’s in het werk van Rembrandt<br />
• Avondwandeling door de oude en nieuwe jodenbuurt<br />
• Walk through the former Jewish Quarter<br />
• Meijer, Menasse, Multatuli en meer, literaire avondwandeling<br />
alle door rondleiders van het jhm<br />
• Geen zorgen! Geen gemier! Bij ons een avond van plezier!<br />
Amsterdams theater en amusement in oorlogstijd door<br />
Judith Marseille<br />
Kinderevenementen<br />
• Schilderen als Rembrandt<br />
• Poeriem<br />
• Sjavoeot<br />
• Klezmer met kids<br />
• Toneel met Sarah<br />
• Dansende letters<br />
• Schilderen als Charlotte<br />
• Broodfamilie bakken<br />
• Trommel je tof<br />
• Pesach; Chad Gadja<br />
• Een bokje? Een bokje! Kinderatelier met Ceseli Josephus Jitta<br />
• Introductie in het Kindermuseum in het kader van de week<br />
van de geschiedenis<br />
• Muzikaal sprookje Chelm is overal – en andere joodse verhalen<br />
Familievoorstelling RiedelReiss<br />
56 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Ateliers<br />
• Schildersatelier Hedendaagse pupil van Rembrandt schildert drie<br />
nieuwe portretten van Ephraïm Bueno<br />
• Fotoatelier Sta model voor Rembrandt door Studio Rembrandt van<br />
Het Photografisch Atelier<br />
Inleidingen<br />
• Robert Capa<br />
• Eva Besnyö<br />
• Sarah Bernhardt<br />
• Moderne meesterwerken uit Moskou<br />
Lezingen<br />
• Rembrandt, Spinoza en Sjabtai Tsvi. De politieke strijd om hun<br />
gezamenlijke legende door David Wertheim, historicus<br />
• De mythe van de ‘joodse’ Rembrandt door Mirjam Alexander,<br />
tentoon stellingsmaker<br />
• De geschiedenis van het JHM, deel 1 door Julie Marthe Cohen,<br />
conservator<br />
• De geschiedenis van het JHM, deel 2 door Edward van Voolen,<br />
conservator<br />
• Het museumgebouw als kunstwerk door Max van Rooy, journalist/<br />
schrijver<br />
• Hongaarse fotografie door Wim van Sinderen, conservator<br />
Fotomuseum Den Haag<br />
• Dr. Hartog de Hartog Lémon. Een joodse revolutionair in de Franse Tijd<br />
door Salvador Bloemgarten, historicus<br />
• Kabbalah and Philosophy in 17th Century Amsterdam: R. Abraham<br />
Cohen Herrera and R. Menashe ben Israel door prof. Moshe Idel,<br />
Max Cooper Professor of Jewish Thought, Department of Jewish<br />
Thought, Hebrew University, Jerusalem<br />
• Sarah Bernhardt, de Kunst van het Grote Drama door Harmen Snel,<br />
schrijver biografie Sarah Bernhardt, in het kader van het Holland<br />
Festival, in de Stadsschouwburg Amsterdam<br />
• Jiddisje Sjmoeëlboech door Ruben Verhasselt, vertaler Hebreeuws<br />
en docent Jiddisj<br />
• Jiddisje Liederen door Jan Waas, joodse muziekkenner. I.s.m. de<br />
Stichting Jiddisj<br />
evenementen 57
• Germans, Jews and Antisemites – Trials in Emancipation door<br />
Shulamith Volkov, Universiteit Tel Aviv. In het Bungehuis,<br />
Universiteit van Amsterdam. I.s.m. het GoetheInstitut<br />
Amsterdam, het nIOd, het Duitsland Instituut Amsterdam,<br />
het Genootschap NederlandDuitsland en de Universiteit<br />
van Amsterdam<br />
• Het vernieuwde <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> door Hetty Berg,<br />
museaal leider i.s.m. de Vrije Academie voor Kunsthistorisch<br />
Onderwijs<br />
• Leven? of Theater? van Charlotte Salomon door Irene Faber,<br />
hoofd collectiebeheer<br />
• Soldiers – dream, reality, dream. The photography of the Jewish<br />
soldier, 1905-2005 door Guy Raz, independent photographer<br />
and photography curator, Israel, moderator Tahl Kaminer,<br />
Technische Universiteit Delft<br />
• <strong>Joods</strong> verzet in Europa door Arno Lustiger, historicus en schrijver.<br />
Moderator: Daniel Cil Brecher. I.s.m. het GoetheInstitut<br />
Amsterdam, het Duitsland Instituut Amsterdam, het Genoot <br />
schap NederlandDuitsland en de Hollandsche Schouwburg<br />
• Alfred Wolfsohn, alias Amadeus Daberlohn, the man and his ideas<br />
door Sheila Braggins (Roy Hart Theatre) with the support of<br />
Clara and Paul Silber<br />
• The Years of Extermination. Toward an Integrated History of the<br />
Holocaust door prof. dr. Saul Friedländer. Introductie door<br />
prof. dr. Johannes Houwink ten Cate. In de Aula van de<br />
Universiteit van Amsterdam. I.s.m. het Centrum voor<br />
Holocaust en Genocide studies, het Duitsland Instituut<br />
Amsterdam, het Genootschap NederlandDuitsland, het<br />
GoetheInstitut Amsterdam en het Nederlands Instituut voor<br />
Oorlogsdocumentatie<br />
• Leonard Freed (1929-2006). Een Amerikaan in Amsterdam door<br />
Wim van Sinderen, conservator Fotomuseum Den Haag<br />
• Moderne meesterwerken uit Moskou door Edward van Voolen,<br />
conservator<br />
• Thou Shalt Not Make Graven Images:Cartoon of the Yiddish Press<br />
door Eddy Portnoy, Jewish Theological Seminary, New York.<br />
I.s.m. de Stichting Jiddisj<br />
• De vreemdeling en de Bijbel in joods perspectief door Edward van<br />
Voolen, conservator, in het kader van de Bijbel10daagse, i.s.m.<br />
het Nederlands Bijbelgenootschap<br />
58 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
• Over vriendschap, artistieke verwantschap en ambitie:<br />
Kazimir Malevitsj, Theo van Doesburg en El Lissitzky door<br />
Linda Boersma, docent Geschiedenis en Kunstgeschiedenis,<br />
Universiteit Utrecht<br />
• De Gouden Pauw is vervlogen. Moderne Jiddisje poëzie uit<br />
Rusland door Willy Brill, schrijver en vertaler Jiddisj<br />
• Sarah Bernhardt. De Kunst van het grote drama door<br />
Aldwin Kroeze, docent van de Vrije Academie voor<br />
Kunsthistorisch Onderwijs<br />
• Eva Menasse leest uit Vienna, gespreksleiding: Daniel Cil<br />
Brecher. I.s.m. het GoetheInstitut Amsterdam en de Stichting<br />
Cultuur & Kommunikation<br />
• Melissa Müller leest uit: Alice HerzSommer: Ein Garten Eden<br />
inmitten der Hölle in het GoetheInstitut. I.s.m. Uitgeverij<br />
Artemis & Co., het jhm, het GoetheInstitut Amsterdam, het<br />
Genootschap NederlandDuitsland en het Tsjechisch Centrum<br />
• Muziek van de Russisch-joodse avant-garde in het begin van de<br />
twintigste eeuw door Leo Samama, musicoloog<br />
• Jiddische geintjes in een Sovjet paradijs door Shlomo Berger,<br />
bijzonder hoogleraar Jiddische taal en cultuur, Universiteit<br />
van Amsterdam<br />
• Debat: Rafael Seligmann over <strong>Joods</strong>e identiteit in Duitsland<br />
Gespreksleiding: Daniel Cil Brecher. I.s.m. het GoetheInstitut<br />
Amsterdam en de Stichting Cultuur & Kommunikation<br />
• Interviewprogramma: Dansen in een dode stad met Daniëlle<br />
van den Bos, moderator Daphne Meijer, schrijver en journalist<br />
• Geroofde kunst en goederen van Nederlandse joden in Palestina /<br />
Israël door Dhr. A. Roet in het kader van het symposium<br />
Borders en Boundaries<br />
Films<br />
Compilatie van oude filmopnamen van o.a. de opening op<br />
•<br />
3 mei 1987 en het 10jarig bestaan in 1997<br />
A Bridge to Peace ( 2006, Rob Simons, 54’)<br />
War Photographer (2001, Christian Frei, 96’)<br />
Charlotte (1980, Frans Weisz/Judith Herzberg, 93’)<br />
De liefde, mijn schat, is bodemloos (1980, Sabine Willman/<br />
Oliver Heise, 68’)<br />
Open oog open Ik (<strong>2007</strong>, Shirley Barenholz/Ohad Ufaz,<br />
<strong>Joods</strong>e Omroep, 6o’)<br />
evenementen 59
•<br />
Charlotte (1992, Richard Dindo/Lapsus, 52’)<br />
Paula Paulinka (1995, Christene FischerDefoy, 63’)<br />
Odessa, Odessa...! (2005, Michale Boganim, 102’)<br />
How to: Be or not to Be (wereldpremière, <strong>2007</strong>, Erga Netz/<br />
AbrahamiNetz TV Productions/<strong>Joods</strong>e Omroep, 80’)<br />
Man with a Movie Camera (1929, Dziga Vertov/Moskwood<br />
Media, 68’)<br />
Pantserkruiser Potjomkin (1925, Sergej Eisenstein/Moskwood<br />
Media, 71’)<br />
Lia van Leer Filmprogramma (i.s.m. Cinematheque Jerusalem)<br />
The Syrian bride (Israël, 2004, Eran Riklis, 97’)<br />
Late Marriage (Israël/Frankrijk, 2001, Dover Koshashvili, 102’)<br />
Broken Wings (Israël, 2002, Nir Bergman, 87’)<br />
Walk on Water (Israël, 2004, Eytan Fox, 104’)<br />
Atash (Israël/Palestina, 2004, Tawfik Abu Wael, 110’)<br />
The Summer of Aviya (Israël, 1988, Eli Cohen, 98’)<br />
Avanti Popolo (Israel,1986, Rafi Bukai, 84’)<br />
Short Films van de Sam Spiegel Film & Television<br />
School Jerusalem<br />
60 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Tawfik Abu Wael, Atash<br />
Live muziek in het <strong>Museum</strong>café<br />
• Trio Fiddler on the Roof<br />
• Shura Lipovsky (Chanoeka)<br />
Speciale evenementen<br />
• Shookbook,<br />
exchange market for secondhand books in Hebrew<br />
• Dialoog bij de soeka. Dag van de Dialoog<br />
• <strong>Museum</strong>nacht, gevarieerd programma met activiteiten in<br />
het Kindermuseum, vertoning van Pantserkruiser Potjomkin en<br />
optredens van Hoppa! Collective, Ad Visser en David Kweksilber<br />
• Verhaal en signeren, met Michiel Roscam Abbing, auteur van<br />
onder andere Rembrandt, leven en werk van de grootste schilder<br />
aller tijden, Rembrandts olifant en Rembrandt voor dummies<br />
• Speciale ontvangst voor familie en betrokkenen bij de vlucht<br />
van het schip ‘De Friso’ in mei 1940. Als eregast was aanwezig<br />
mevrouw Elly Irene McDonaldKlugkist, dochter van kapitein<br />
Jan Klugkist en zijn vrouw Elly KlugkistRens<br />
Cursussen<br />
• Moderne Meesterwerken uit Moskou,<br />
driedelige cursus van de<br />
NRC Academie, door drs. Aldwin Kroeze, kunsthistoricus;<br />
• Vaderlandse Geschiedenis door Peter Wagemakers, docent<br />
Vrije Academie<br />
• <strong>Joods</strong> Amsterdam,<br />
vijf museumrondleiding en buurtwandelingen<br />
door de Vrije Academie<br />
Boekpresentaties<br />
• <strong>Joods</strong>e kunst en cultuur,<br />
auteur Edward van Voolen<br />
(Walburg Pers), aangeboden aan Antoine Bodar, hoogleraar<br />
christendom, cultuur en media (Tilburg) en Guus van der<br />
Hout, directeur <strong>Museum</strong> Catharijnenconvent (Utrecht)<br />
• Turbulente tijden van Harry Fields, Uitg. Verbum<br />
• Springlevend,<br />
literair magazine (Cefina), aangeboden aan<br />
Job Cohen, burgemeester van Amsterdam<br />
• Tanach.<br />
De nieuwe Bijbelvertaling, Uitgave van Ned. Bijbel <br />
genoot schap en Stichting Sja’ar, uitgeverij Jongbloed, aangeboden<br />
door Judith Frishman aan Job Cohen. Programma:<br />
sprekers en muzikale fragmenten Hooglied van Jeff Hamburg<br />
door Leone Pameijer, fluit en Marcel Beekman, tenor<br />
• Bob Hanf (Uitgeverij Waanders), aangeboden aan Ed. van Thijn<br />
evenementen 61
Max van Rooy<br />
Als een<br />
kristallijn<br />
uurwerk<br />
uit de<br />
kelderbodem<br />
architectuurcriticus<br />
Om aan te geven dat Japanners de fijnzinnigste inpakkers ter wereld zijn<br />
en meesters in het woekeren met ruimte, wordt gezegd: men beheerst<br />
daar de kunst om een piano in een zakdoek te verpakken. Aan dit won<br />
derbaarlijke beeld moest ik denken toen ik in het voorjaar het zorgvuldig<br />
getransformeerde JHM bezocht. In het gloednieuwe auditorium zou ik een<br />
lezing houden over recente museumarchitectuur en de verbouw en reno<br />
vatie van het JHM door UNStudio (Ben van Berkel / Caroline Bos) moesten<br />
natuurlijk het sluitstuk van mijn voordracht vormen.<br />
Het woord ‘spectaculair’ was onvermijdelijk in mijn verhaal dat vooral<br />
ging over het museumgebouw als autonoom kunstwerk, bijvoorbeeld het<br />
Guggenheim <strong>Museum</strong> in New York en Bilbao, Centre Pompidou in Parijs,<br />
het Groninger <strong>Museum</strong> en het <strong>Joods</strong> <strong>Museum</strong> van Libeskind in Berlijn.<br />
Spectaculair is ook het MercedesBenz <strong>Museum</strong> in Stuttgart dat UN Studio<br />
ongeveer in dezelfde tijd ontwierp als de ingrijpende JHMplannen waarop<br />
het woord spectaculair nadrukkelijk níet van toepassing is.<br />
Het hechte conglomeraat van vier oude synagogegebouwen zou werkelijk<br />
architectonisch spektakel niet verdragen. De architect heeft hier eigenlijk<br />
het omgekeerde gedaan: zijn fenomenale technische vernuft waarmee hij<br />
op andere plekken in de wereld de gewaagdste constructies maakt, heeft<br />
hij hier gebruikt om orde en helderheid te scheppen. Om een museum<br />
winkel met geen enkele vermorste vierkante centimeter uit te vinden.<br />
Om een prentenkabinet als een kristallijn uurwerk uit de kelderbodem<br />
op te graven. En, heel knap, om letterlijk nieuw licht te brengen in het<br />
voorheen toch wel donkere, joodse hart van Amsterdam.<br />
62 jaarverslag jhm <strong>2007</strong>
Wetenschap<br />
De medewerkers van afdeling Wetenschap waren intensief betrokken<br />
bij de voorbereiding en het onderzoek voor de nieuwe permanente<br />
tentoonstellingen. Ook waren zij nauw betrokken en afwisselend<br />
projectleider voor de tijdelijke tentoonstellingen.<br />
In <strong>2007</strong> startte ook een groot meerjarig onderzoeksproject ‘Van<br />
Mokum tot in de Mediene joods ceremonieel erfgoed in Nederland’<br />
in samenwerking met het nIK en gefinancierd door de Stichting<br />
Collectieve Marorgelden en de Mondriaan Stichting. De medewerkers<br />
van het jhm reizen door het land om de ceremoniële en<br />
synagogale objecten van alle nIK gemeenten in kaart te brengen.<br />
Doel van het project is tweeledig: het verwerven van kennis over<br />
joods erfgoed in Nederland en het vastleggen van deze kennis voor<br />
de toekomst alsmede het stimuleren van kennis van en zorg voor<br />
dit erfgoed.<br />
De nationale en internationale belangstelling en relevantie van het<br />
onderzoek naar de herkomst van objecten en het restitutiebeleid<br />
gerelateerd aan de kunstroof in de Tweede Wereldoorlog maakt ook<br />
onderzoek naar de eigen museale collectie wenselijk en noodzakelijk.<br />
Tijdens de oorlog werd het grootste deel van de museumcollectie<br />
door de bezetters in beslag genomen. Slechts een klein deel kon<br />
na de oorlog worden gerecupereerd. Het onderzoek beoogt de opsporing<br />
van de vermiste objecten, het terugbezorgen van de na de<br />
oorlog teruggekeerde objecten aan de voormalige bruikleengevers<br />
of hun nabestaanden en het identificeren van voorwerpen die na<br />
de oorlog vanuit Duitsland ten onrechte in de museumcollectie<br />
werden opgenomen als eigendom maar afkomstig zijn uit vooralsnog<br />
onbekende collecties. Daarin werkt het museum samen met<br />
musea, bibliotheken en archieven in zowel Nederland als daarbuiten.<br />
De verzamelde gegevens worden verwerkt in een database,<br />
die voor het publiek toegankelijk wordt gemaakt via de website van<br />
het museum.<br />
64 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Publicaties, voordrachten, externe projecten<br />
Edward van Voolen<br />
Publicaties:<br />
• Moderne meesterwerken uit Moskou: Russisch-joodse kunstenaars,<br />
1910-1940 / Modern Masterpieces from Moscow: Russian Jewish<br />
artists, 1910-1940 (samensteller, editor), Waanders, Zwolle <strong>2007</strong><br />
• ‘<strong>Joods</strong>e kunstenaars onder Stalin / Jewish Artists under Stalin’, in:<br />
E. van Voolen (samensteller/editor), Moderne meesterwerken uit<br />
Moskou: Russisch-joodse kunstenaars, 1910-1940 / Modern<br />
Masterpieces from Moscow: Russian Jewish artists, 1910-1940<br />
(samensteller, editor), Waanders, Zwolle <strong>2007</strong>, p. 23 – 29<br />
• Charlotte Salomon Leben? Oder Theater? (Hrsg.), Prestel, München<br />
– Berlin – London – New York <strong>2007</strong> [tweede editie]<br />
• Lemma’s Hans Ludwig Cohn Jaffé, Jozef Israëls en<br />
Martin Monnickendam in: Rena FuksMansfeld, Joden in Nederland<br />
in de twintigste eeuw: een biografisch woordenboek, Spectrum,<br />
Utrecht <strong>2007</strong>, p. 53, 121122, 147<br />
• ‘Synagogen’, in: De Grote Bosatlas, WoltersNoordhoff,<br />
Groningen <strong>2007</strong><br />
• ‘Vorwort’, in: Jan Stoutenbeek/ Paul Vigeveno, Jüdisches<br />
Amsterdam, Wien <strong>2007</strong>, p. 1115<br />
Voordrachten:<br />
• ‘Een zoektocht naar identiteit in de Israëlische kunst’, Studium<br />
Generale, Universiteit Leiden, 28 februari <strong>2007</strong><br />
• ‘<strong>Joods</strong>e kunst en cultuur’, serie van zes lezingen, hOvO, Universiteit<br />
Leiden, 29 januari – 5 maart <strong>2007</strong><br />
• ‘Charlotte Salomon Leben? Oder Theater?’, Eröffnungsvortrag<br />
Galerie im Taxispalais Innsbruck, 15 maart <strong>2007</strong><br />
• ‘Abreise ins Exil: Einführende Bemerkungen zu Charlotte Salomon’,<br />
Konferenz Galerie im Taxispalais Innsbruck, 16 maart <strong>2007</strong><br />
• ‘<strong>Joods</strong>e moderniteit in de kunst’, Katholieke Theologische<br />
Universiteit Utrecht, 5 juni <strong>2007</strong><br />
• ‘Leben und Werk von Charlotte Salomon’, Eröffnungsvortrag<br />
Jüdisches <strong>Museum</strong> Berlin, 16 augustus <strong>2007</strong><br />
• ‘The ’Jewish’ Rembrandt’, Universiteit van Amsterdam, Arabische<br />
talen en culturen, Rembrandthuis Amsterdam, 23 oktober <strong>2007</strong><br />
wetensChap 65
Hetty Berg<br />
Publicaties:<br />
• Judtih Frishman and Hetty Berg, editors, Dutch Jewry in an<br />
Cultural Maelstrom, 1880-1940, Amsterdam, <strong>2007</strong><br />
• Harmen Snel, The ancestry of Sarah Bernhardt. A myth<br />
unravelled. (Marty Bax en Hetty Berg editors)<br />
Extern project:<br />
Penningmeester van de Association of European Jewish <strong>Museum</strong>s<br />
Mirjam Alexander<br />
Publicaties:<br />
• ‘Les inscriptions hébraïques dans l’oeuvre de Rembrandt’, in:<br />
Rembrandt et la Nouvelle Jérusalem, (exh. cat.) Musée d’art et<br />
d’histoire du Judaïsme, Paris, <strong>2007</strong>, pp. 5471<br />
• Lemma’s Otto Treumann en Sal Meijer in: Rena FuksMansfeld,<br />
Joden in Nederland in de twintigste eeuw: een biografisch<br />
woordenboek, Spectrum, Utrecht, <strong>2007</strong><br />
Voordrachten:<br />
• ‘Van Mokum tot in de Mediene <strong>Joods</strong> ceremonieel erfgoed in<br />
Nederland’, Europese dag van het joods cultureel erfgoed,<br />
Amersfoort, 2 september <strong>2007</strong><br />
JulieMarthe Cohen<br />
Publicaties:<br />
• ‘The Sephardic communities of Amsterdam, London and New<br />
York’, bij Cd: D. Halfon (et al.), Kamti Lehallel = I rise in praise:<br />
the musical tradition of the Spanish and Portuguese Jewish<br />
communities of Amsterdam, London and New York (Amsterdam,<br />
Tel Aviv, <strong>2007</strong>), p. 1121<br />
• Lemma’s Paul Citroen, Lion Morpurgo en Izak Prins, in:<br />
Rena FuksMansfeld, Joden in Nederland in de twintigste eeuw:<br />
een biografisch woordenboek, Spectrum, Utrecht, <strong>2007</strong><br />
• ‘Judaism on display. The Origins of Amsterdam’s Jewish<br />
Historical <strong>Museum</strong>’, in: J. Frishman and H. Berg (eds.),<br />
Dutch Jewry in a Cultural Maelstrom, 1880-1940 (Amsterdam,<br />
<strong>2007</strong>), p. 6783<br />
66 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Voordrachten:<br />
• College: Instituut Collectie Nederland, studie textielrestauratie van<br />
de Opleiding Restauratoren, thema ‘religieus textiel’ aan derdejaars<br />
studenten, 4 december <strong>2007</strong><br />
Externe projecten:<br />
• Secretaris van het Genootschap voor de <strong>Joods</strong>e Wetenschap in<br />
Nederland, sinds februari<br />
• Voorzitter van het Nederlands Genootschap voor <strong>Joods</strong>e Studiën,<br />
sinds september.<br />
• Association of European Jewish <strong>Museum</strong>s, München, 1720 november,<br />
chair van werkgroep Provenance research – how to go about it en<br />
presentatie van Research on the collection of the Jewish Historical<br />
<strong>Museum</strong> in relation to the plunder of museum objects by the Nazi’s<br />
• Lid redactie Yearbook Studia Rosenthaliana<br />
Irene Faber<br />
Publicaties:<br />
• Lemma’s Jozeph Mendes da Costa, Eduard Frankfort en Isaac Israëls<br />
in: Rena FuksMansfeld, Joden in Nederland in de twintigste eeuw:<br />
een biografisch woordenboek, Spectrum, Utrecht, <strong>2007</strong><br />
Voordrachten:<br />
• ‘Charlotte Salomon: werk in uitvoering’, Vrije Academie voor<br />
Kunsthistorisch Onderwijs, jhm Amsterdam, 30 augustus <strong>2007</strong><br />
Jelka Kröger<br />
Publicaties:<br />
• Lemma’s Else Berg, Mozes (Moos) Cohen en Samuel (Mommie)<br />
Schwarz in: Rena FuksMansfeld, Joden in Nederland in de twintigste<br />
eeuw: een biografisch woordenboek, Spectrum, Utrecht, <strong>2007</strong><br />
Joel Cahen<br />
Voordrachten:<br />
• ‘Esnoga, wereldwonder before or after other miracles’, Symposium<br />
ter gelegenheid van het 275jarig bestaan van de Synagoge<br />
MikveIsrael, Curaçao (na), 21 april<br />
• ‘Borders and Boundaries in Dutch Jewish History’ (ter ere van<br />
prof. dr. D.F. Cahen), Weizmann Institute of Science, Rehovot,<br />
Israël, 15 augustus<br />
wetensChap 67
•<br />
‘De Balfour declaratie en de Engelse diplomatie’, Opperrabijn<br />
Hirsch Instituut, Enschede, 29 november<br />
Ralph Levie<br />
Voordracht:<br />
• ‘Mokum aan de Amstel’ over de historische rol van joden voor<br />
de stad Amsterdam, Winteracademie, Mozeshuis.<br />
Bernadette van Woerkom<br />
Workshop ‘Een kijkje in de keuken’ over de organisatorische aspecten<br />
van het tentoonstellingen maken voor de sectie <strong>Historisch</strong>e en<br />
archeologische musea van de nmv.<br />
Daniel Metz<br />
Publicaties:<br />
• ‘Partij verloren…’, in: Misjpoge, jaargang 20 (<strong>2007</strong>), nummer 1.<br />
p 1213<br />
• ‘De Sterbebücher van Auschwitz’, in: Misjpoge, jaargang 20<br />
(<strong>2007</strong>), nummer 2, p 5859<br />
• ‘Palestina Pioniers in Nederland’, in: Misjpoge, jaargang 20<br />
(<strong>2007</strong>), nummer 3, p 9395<br />
• ‘Grote en kleine voetbalhelden’, in: Misjpoge, jaargang 20 (<strong>2007</strong>),<br />
nummer 4, p 131134<br />
Voordracht:<br />
• ‘Het Digitaal Monument online’. Limmoed, 21 januari<br />
Lonnie Stegink<br />
Voordracht:<br />
• ‘De <strong>Museum</strong>website van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>’,<br />
Reinwardt Academie, 31 mei<br />
Peter Buijs<br />
Voordracht:<br />
• ‘De documentencollectie van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong>:<br />
mogelijkheden en onmogelijkheden van genealogisch onderzoek’,<br />
Nederlandse Kring voor Genealogie, 21 oktober.<br />
68 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Petra Katzenstein<br />
Voordrachten:<br />
• ‘Het jhm Kindermuseum’, Reinwardt Academie, Mastermodule<br />
audience development, 30 januari<br />
• ‘Can children’s museums be places of examination on difficult<br />
and painful issues?’, Hands On! Europe conferentie, Berlijn,<br />
6 tot 9 november<br />
Wetenschappelijke commissies en samenwerkings verbanden<br />
In samenwerking met de Universiteit van Amsterdam en de BenGurion<br />
University of the Negev (Israël) organiseerde het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
van 4 tot 6 juli een internationaal congres over de Kabbala onder de titel:<br />
Kabbalah, wetenschap en actualiteit<br />
Het congres was geheel gewijd aan de wetenschappelijke studie van de<br />
Kabbala. Deskundigen uit Europa, Amerika en het MiddenOosten bespraken<br />
daarbij de invloed van de Kabbala op verschillende aspecten van de<br />
negentiende en twintigsteeeuwse cultuur. In het kader van het congres<br />
gaf prof. Moshe Idel van de Hebrew University in Jeruzalem een lezing<br />
in het jhm (zie lezingen).<br />
Het Menasseh ben Israel Instituut (MbII)<br />
Voorzitter: prof. dr. I.E. Zwiep<br />
Secretarispenningmeester: drs. J.J. Cahen<br />
Coördinator: dr. D.J. Wertheim (per 1 oktober)<br />
Uitvoerend secretaris: drs. M. Witvoet<br />
Het MbII is één van de wetenschappelijke verbindingen tussen het jhm en<br />
de academische wereld. Het museum participeert met de Universi teit van<br />
Amsterdam in het Menasseh ben Israel Instituut (MbII) voor joodse sociaalwetenschappelijke<br />
en cultuurhistorische studies en is gevestigd in het<br />
museum. Namens het jhm hebben drs. Joël Cahen en drs. R.C. Musaph<br />
Andriesse zitting in het bestuur.<br />
Op 29 mei organiseerde het MbII voor de vijfde maal de Leeser Rosen thal/<br />
Juda Palache lezing. Ditmaal was het onderwerp ‘Jewish Art and the<br />
Making of the Medieval Prayerbook’ door dr. David Stern, Meltzer<br />
Professor of Classical Hebrew Literature aan de University of Pennsylvania<br />
in Philadelphia.<br />
wetensChap 69
Op 14 november vond de afronding plaats van het MbIIproject<br />
‘Biografisch Woordenboek’ met de presentatie van Joden in<br />
Nederland in de Twintigste Eeuw, een Biografisch Woordenboek,<br />
een naslagwerk met ruim 500 biografieën, geschreven door een<br />
groot aantal auteurs onder eindredactie van prof. dr. Rena Fuks<br />
Mansfeld en uitgegeven door Het Spectrum, alsmede de website<br />
www.jodeninnederland.nl, waarmee ook het digitale werkbestand<br />
van het project met nog eens ruim 5.000 biografieën voor het<br />
publiek beschikbaar is gekomen.<br />
Op 20 december werd voor de derde maal een colloquium Jiddisj<br />
georganiseerd, in de Doelenzaal van de Universiteits bibliotheek<br />
van Amsterdam. Het colloquium trok 50 belangstellenden. Het<br />
thema was dit jaar Jiddisje poëzie. Het programma omvatte drie<br />
lezingen:<br />
• Dr. Claudia Rosenzweig (Bar Ilan University, Ramat Gan, Israël)<br />
‘From the square and the court to the private room: on the<br />
Yiddish version of the chivalric poem Bovo d’Antona<br />
• Drs. Oren Roman (Hebrew University, Jeruzalem, Israël)<br />
‘The Song of Deborah in the Shoftim Bukh (Mantua, 1564)’<br />
• Prof. dr. Chava Turniansky (Hebrew University, Jeruzalem,<br />
Israël) ‘Eyn hipsher zemer far khosn un kale: Jewish wedding<br />
songs in Early Modern Ashkenaz’<br />
De bundels met de lezingen van de colloquia van de twee jaren<br />
daarvoor (2005 en 2006) werden in het najaar gepubliceerd en zijn<br />
bij het MbII te bestellen.<br />
Het catalogiseringsproject, de ontsluiting van hebraïca titels na<br />
1.800 aanwezig in de collectie van de Bibliotheca Rosenthaliana,<br />
werd ook in <strong>2007</strong> voortgezet.<br />
Op 1 oktober trad dr. David Wertheim in dienst van het instituut<br />
als coördinator. David Wertheim studeerde geschiedenis en filosofie<br />
aan zowel de Universiteit van Amsterdam als de Hebreeuwse<br />
Universiteit in Jeruzalem en promoveerde in Utrecht op een onderzoek<br />
naar de joodse beeldvorming van Spinoza.<br />
70 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
KNAW Commissie voor de Geschiedenis en de Cultuur van<br />
de Joden in Nederland<br />
Voorzitter: prof. dr. S. Leydesdorff<br />
Secretaris: drs. J.J. Cahen<br />
Borders and Boundaries in and around Dutch Jewish History<br />
18 tot en met 21 november<br />
Organisatiecomité: prof. dr. Hans Blom (voorzitter),<br />
prof. dr. Judith Frishman, prof. dr. Ido de Haan,<br />
prof. dr. Irene Zwiep en drs. Joël Cahen<br />
Organisatie: drs. Samantha Burbidge en drs. Margreet Witvoet<br />
Jury Hartog Beemprijs: prof. dr. Judith Frishman (voorzitter),<br />
prof. dr. Wout van Bekkum en prof. dr. Ido de Haan<br />
De Commissie voor de Geschiedenis en de Cultuur van de Joden<br />
in Nederland organiseerde het elfde symposium over joods<br />
Nederlandse geschiedenis. Het symposium vond plaats in het<br />
Trippenhuis te Amsterdam en de geheel gerestaureerde synagoge<br />
van Enschede.<br />
Het thema ‘Grenzen’ werd door binnen en buitenlandse wetenschappers<br />
vanuit diverse invalshoeken belicht. Aan de orde kwamen<br />
onder meer sociale en culturele grenzen, grensoverschrijdingen,<br />
nationaliteiten en loyaliteiten. Het congres werd geopend<br />
met een lezing van keynote speaker Jonathan Boyarin, getiteld<br />
Borders and Boundaries of the Jewish and the Human. In het totaal<br />
spraken tijdens het symposium zeventien sprekers uit binnen<br />
en buitenland.<br />
Tijdens het symposium werd de Hartog Beemprijs (voor een<br />
recente Nederlandse doctoraalscriptie over joodse geschiedenis<br />
en cultuur) uitgereikt aan Barbara Tanenbaum en Liesbeth<br />
Schimmel voor hun scripties Rethinking Notions of Identity: Young<br />
Adults from Jewish-Christian Intermarriage in New York City resp.<br />
Towards a Future of Sincerity and Harmony. Dutch Jews and the<br />
Appeal of Reform Judaism. Dr. Salvador Bloemgarten ontving de<br />
Dr. Henriëtte Boas Prijs voor zijn boek Hartog de Hartog Lémon,<br />
1755-1823. <strong>Joods</strong>e revolutionair in Franse Tijd.<br />
wetensChap 71
Prof. dr. Judith Frishman reikte het eerste exemplaar uit van de<br />
proceedings van het symposium van 2001, onder de titel Dutch<br />
Jewry in a Cultural Maelstrom 1880-1940 aan scheidend commissielid<br />
prof. dr. Hans Blom.<br />
Stichting Bijzondere Leerstoel <strong>Joods</strong>e Studiën<br />
Voorzitter: prof. dr. C.L. Davidson<br />
Secretaris: drs. J.J. Cahen<br />
Organisatie: drs. M. Witvoet<br />
In de maanden februari en maart gaf prof. dr. Evelien Gans, bijzonder<br />
hoogleraar ‘Hedendaags Jodendom, zijn geschiedenis en zijn<br />
cultuur’ een serie hoorcolleges over joodse geschiedenis in de<br />
twintigste eeuw, De eeuw van Jaap en Ischa Meijer Deel 1<br />
(1912-1956).<br />
Met als rode draad het leven en werk van deze vader (historicus<br />
en dichter) en zoon (journalist en schrijver) werden de belangrijkste<br />
thema’s uit de joodse geschiedenis van Nederland behandeld.<br />
De nadruk lag op de twintigste eeuw maar startpunt vormde de<br />
emancipatie van de joden in 1796, gevolgd door onderwerpen als:<br />
assimilatie, antisemitisme, (joods) socialisme, zionisme, de sjoa,<br />
de periode van bevrijding en wederopbouw, de oprichting van Israël,<br />
joodse geschiedschrijving en cultuur, en de verhouding tussen<br />
joden en nietjoden en die tussen de joodse generaties na 1945.<br />
De cyclus werd afgesloten met een filmavond op 22 maart<br />
Het college werd bezocht door 88 studenten.<br />
72 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Mimoenafeest in het JHM, Foto: Pauline Prior
Vorige pagina: Joël Cahen met medewerkers van het jhm en<br />
R.C. Musaph-Andriesse tijdens haar 80ste verjaardag<br />
Personeelszaken<br />
Personeelsopbouw<br />
3112<strong>2007</strong> mannen vrouwen totaal<br />
aantal personen 32 41 73<br />
aantal Fte<br />
Formatie 17.69 15.05 32.71<br />
tijdelijk 7.17 9.36 16.53<br />
type dienstverband<br />
vast 21 19 40<br />
tijdelijk 11 22 33<br />
type aanstelling<br />
fulltime 5 4 9<br />
parttime 27 37 64<br />
waarvan 11 oproepkrachten met een gezamenlijke formatie van<br />
0,55 Fte<br />
instroom: 26<br />
uitstroom: 16<br />
Ondernemingsraad<br />
Tot 20 december<br />
Jelka Kröger voorzitter<br />
Majenka de Hey secretaris<br />
Otto Visser lid<br />
Op 13 december hebben er Orverkiezingen plaatsgevonden.<br />
De nieuwe Ondernemingsraad is op 20 december geïnstalleerd<br />
en ziet er de komende jaren als volgt uit:<br />
Aartjan Nooter voorzitter<br />
Ria Smit secretaris<br />
Carl Cabenda lid<br />
De Or en de directie zijn in <strong>2007</strong> zes maal bij elkaar geweest en er zijn<br />
vijf personeelsvergaderingen gehouden.<br />
76 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Ziekteverzuim<br />
Het kort en middellang ziekteverzuim is 2,95 % en blijft ondanks een<br />
lichte stijging toch laag.<br />
2004 2005 2006 <strong>2007</strong><br />
totaal verzuim 5.59 7.09 2.46 2.95<br />
exclusief langdurend verzuim 1.04 1.08 1.74 2.35<br />
Opleidingen en Conferenties<br />
Ria Smit (financiële administratie) Financiële<br />
Managementrapportage<br />
Jacqueline Hartgers (p&O) Preventiemedewerker<br />
Daniël Bouw (communicatie) Conferentie Communicating<br />
the museum<br />
Aartjan Nooter (automatisering) Cross Media week<br />
Ralph Levie (directieassistent) Clore Leadership Programme<br />
Verder werden de gebruikelijke herhalingscursussen voor de Bhv<br />
gevolgd door de bedrijfshulpverleners<br />
Informatiebalie<br />
In de zomermaanden hebben alle medewerkers van het jhm bij wijze<br />
van proef een aantal malen achter de informatiebalie gezeten. Het<br />
doel hiervan was om vanuit de verschillende disciplines te zien hoe<br />
het entreegebied ‘werkt’ en deze ervaringen te evalueren. Er zijn op<br />
enkele kleine punten aanpassingen gedaan en voor de vele buitenlandse<br />
toeristen is het belangrijk dat de audiotour is uitgebreid met<br />
de talen Spaans en Italiaans.<br />
persOneelsZaKen 77
Bezoekersaantallen<br />
Per maand Naar soort toegang<br />
januari 8.363 Volwassenen normaal tarief 29.926<br />
februari 10.777 13 t/m 17 jaar normaal tarief 2.287<br />
maart 15.162 6 t/m 12 jaar 4.202<br />
april 13.338 Kinderen onder 6 jaar 1.006<br />
mei 14.844 65+ tarief 7.023<br />
juni 8.972 Algemene <strong>Museum</strong>kaart 40.408<br />
juli 11.203 Entree groep volwassenen 4.712<br />
augustus 11.955 Entree onderwijsgroepen 10.443<br />
september 7.163 Vrienden <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong> 2.748<br />
oktober 9.982 International Youth Card 4.334<br />
november 12.337 I Amsterdam Card 8.026<br />
december 10.219 Holland Pass 76<br />
<strong>Museum</strong>n8 1.867<br />
Totaal 134.315 Stadspas 1.336<br />
Cjp 101<br />
Vereniging Rembrandt 793<br />
<strong>Museum</strong>boot 72<br />
Vrijkaart 119<br />
Bezoek opening 2.451<br />
Toegang Canal Bus Ticket 409<br />
ShowyourCard 3.340<br />
Overigen 8.636<br />
78 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
134.315<br />
Emmy Andriesse, Vijf kinderen in een raamhek, tijdens de bevrijding in 1945
Medewerkers<br />
Management<br />
drs. Joël Cahen algemeen directeur<br />
mr. Gerrit Key zakelijk leider<br />
drs. Hetty Berg mma museaal leider en projectleider<br />
vernieuwing<br />
Petra Katzenstein hoofd Kindermuseum, Educatie<br />
en Hollandsche Schouwburg<br />
Staffuncties<br />
drs. Ralph Levie pt directieassistent en<br />
fondsenwerving<br />
drs. Daniel Bouw hoofd communicatie<br />
mr. Jacqueline Hartgers pt beleidsmedewerker p&O en<br />
juridische zaken<br />
Museale Zaken<br />
Communicatie<br />
drs. Daniël Bouw hoofd communicatie<br />
drs. Barbara Reuten medewerker communicatie<br />
drs. Annelie Spaans pt medewerker communicatie en<br />
Hollandsche Schouwburg<br />
Ilja van Nes pt coördinator evenementen<br />
drs. Titia Zoeter pt redacteur<br />
Margreet Udo pt redacteur (vervangend)<br />
van 1-10 tot 31-12<br />
Wetenschap<br />
drs. Edward van Voolen pt conservator judaïca<br />
drs. JulieMarthe Cohen pt conservator<br />
drs. Mirjam Alexander pt wetenschappelijk medewerker,<br />
conservator<br />
CepIg (detachering jhm)<br />
80 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Collectiebeheer<br />
drs. Irene Faber pt hoofd collectiebeheer<br />
drs. Erik Koopman pt medewerker collectiebeheer<br />
Peter Lange pt medewerker collectiebeheer<br />
Netty Wenderich pt medewerker collectiebeheer<br />
drs. Roos Jackson pt medewerker collectiebeheer<br />
tot 8-3<br />
Geert van den Brul pt medewerker collectiebeheer<br />
vanaf 1-3<br />
drs. Jelka KrögerVerhorst pt wetenschappelijk<br />
medewerker collectie<br />
Mediatheek<br />
Lonnie Stegink pt hoofd mediatheek<br />
Helma Beeuwkes pt medewerker mediatheek<br />
dr. Peter Buijs pt medewerker mediatheek<br />
Anton Kras pt medewerker mediatheek<br />
drs. Jelka KrögerVerhorst pt medewerker mediatheek<br />
drs. Anat Harel pt medewerker mediatheek<br />
vanaf 1-6<br />
Educatie en Publiekscontacten<br />
drs. Annemiek GringoldMartinot pt medewerker educatie en<br />
Hollandsche Schouwburg<br />
Judith Whitlau pt medewerker educatie en<br />
Hollandsche Schouwburg<br />
Batya Wolff pt medewerker educatie<br />
Tali Gross pt medewerker educatie<br />
tot 19-6<br />
drs. Karolina Winkel pt coördinator publiekscontacten<br />
drs. Robyn van Rooijen pt medewerker publiekscontacten<br />
en Hollandsche Schouwburg<br />
tot 31-5<br />
drs. Annelie Spaans pt medewerker publiekscontacten<br />
tot 1-7<br />
Marianne Lezervan Dijk pt medewerker publiekscontacten<br />
en Hollandsche Schouwburg<br />
tot 10-7<br />
medewerKers 81
Linda Andriesse pt medewerker publiekscontacten<br />
vanaf 16-7<br />
drs. Daniëlle van den Bos pt medewerker publiekscontacten<br />
vanaf 1-6<br />
Maria Ketzmerick vrijwilliger publiekscontacten<br />
tot 24-8<br />
Inga Schlosser vrijwilliger publiekscontacten<br />
vanaf 11-9<br />
Gittan von Raesfeld Meijer pt educatief medewerker en<br />
gastvrouw Kindermuseum<br />
Suzanne Grunfeld pt educatief medewerker en<br />
gastvrouw Kindermuseum<br />
drs. Samantha Burbidge pt educatief medewerker<br />
Kindermuseum en Hollandsche<br />
Schouwburg<br />
Tentoonstellingen en presentatie<br />
drs. Bernadette van Woerkom pt hoofd tentoonstellingen en<br />
presentatie<br />
drs. Ischa Mulder pt medewerker tentoonstellingen<br />
en presentatie<br />
Digitaal Monument voor de <strong>Joods</strong>e Gemeenschap<br />
drs. Daniël Metz pt coördinator digitaal monument<br />
dr. Serge ter Braake pt medewerker digitaal monument<br />
vanaf 1-9<br />
drs. Anat Harel pt medewerker digitaal monument<br />
van 1-2 tot 1-6<br />
drs. Barbara Tanenbaum pt medewerker digitaal monument<br />
tot 01-02 en van 1-7 tot 1-9<br />
drs. Maarten Ternede pt medewerker digitaal monument<br />
tot 1-9<br />
drs. Paul van Trigt pt medewerker digitaal monument<br />
vanaf 1-2<br />
82 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Bedrijfsvoering<br />
Automatisering<br />
drs. Aartjan Nooter pt systeem en netwerkbeheerder<br />
Alex Bouwman pt medewerker automatisering<br />
p&o/Financiële administratie/Stichting Vrienden<br />
mr. Jacqueline Hartgers pt beleidsmedewerker p&O en<br />
juridische zaken<br />
Majenka de Hey pt assistent Stichting Vrienden en p&O<br />
Ria SmitLibert pt financieel administrateur<br />
Elma van LoenenEekhof pt administratief medewerker<br />
Secretariaat<br />
Guido Verboeket pt coördinator secretariaat<br />
drs. Machteld Kroonder pt medewerker secretariaat<br />
tot 1-10<br />
Annette Zwar medewerker secretariaat<br />
vanaf 16-9<br />
Robert de Bruyn medewerker postkamer<br />
secretariaat<br />
Technische Dienst<br />
Ted de Leeuw pt hoofd technische dienst<br />
Herman Bessels pt medewerker td<br />
Alex de Leeuw pt medewerker td<br />
Ruud Visser pt medewerker td<br />
Niels Bakker pt medewerker td<br />
vanaf 1-11<br />
Bewaking<br />
Sjoerd de Vries hoofd<br />
René de Waardt pt assistent hoofdbewaker<br />
Carl Cabenda pt bewaker/suppoost<br />
drs. Monique Haan pt bewaker/suppoost<br />
Jan Henzen pt bewaker/suppoost<br />
Rob Kloek pt bewaker/suppoost<br />
Guus Bergman pt suppoost<br />
Martino Salamida pt suppoost<br />
David Warnink pt suppoost<br />
medewerKers 83
Oproepkrachten Kindermuseum<br />
Babette Berman tot 22-4<br />
Judith Breemer<br />
Yara Gomperts vanaf 1-7<br />
Yudith Guttman vanaf 6-11<br />
Judith Horenblas vanaf 10-2<br />
Annabel Jansen vanaf 20-1<br />
Robin de Munnik vanaf 7-2<br />
Sara Tas vanaf 16-10<br />
Daniil Umanski vanaf 7-2<br />
PieterBas van Wiechen tot 29-4<br />
Oproepassistenten Kindermuseum<br />
Lea Abram vanaf 22-12<br />
Dayah Gay vanaf 22-12<br />
Nora van der Horst vanaf 22-12<br />
Yonathan Rubens vanaf 22-12<br />
Projectmedewerkers<br />
Marga Pepping pt project beschrijving <strong>Joods</strong>e Pers<br />
drs. Machteld Kroonder pt project archieven tentoon <br />
stellingen<br />
vanaf 1-10<br />
Sara Tas pt project Superhelden en sjlemielen<br />
vanaf 15-6<br />
Nely van Brederode pt vrijwilliger personeelszaken<br />
Natascha DolmanRakic pt organisatie Symposium nov <strong>2007</strong><br />
22-10 tot 1-12<br />
Stagiaires<br />
Boukje Kassenaar Kindermuseum promotiefilm<br />
tot 1-10<br />
Eva Koppen Project Moderne Meesterwerken<br />
uit Moskou<br />
tot 31-12<br />
Bob van Toor Project Moderne Meesterwerken<br />
uit Moskou<br />
24-4 tot 31-12<br />
Bo Naarden afdeling Collectie en Mediatheek<br />
tot 2-2<br />
Het <strong>Museum</strong>café tijdens een opening<br />
Anniek Müller afdeling Collectie en<br />
Mediatheek<br />
vanaf 12-11<br />
Maxim de Nooij afdeling Communicatie<br />
6-2 tot 27-4<br />
Femke Schuiling afdeling Communicatie/<br />
evenementen<br />
vanaf 25-9<br />
Sara Tas Project Sarah Bernhardt<br />
tot 15-6<br />
Kim van der Veldt afdeling publiekscontacten<br />
tot 23-2<br />
Maya CohenMossek Project Israëlische Fotografie<br />
en Videokunst<br />
vanaf 31-10<br />
Elleke de Groot Mediene Project<br />
vanaf 6-11<br />
Geerte Visser oriëntatiestage<br />
26-4 tot 28-4<br />
84 jaarverslag jhm <strong>2007</strong> medewerKers 85
Rondleiders<br />
drs. Debby AbramUijenkruijer<br />
Bernie AschkenasyJoosten<br />
drs. Daniëlle van den Bos tot 1-6<br />
drs. Touria Bouhkim<br />
drs. Victor Brilleman<br />
Mia Corbeyvan Praag<br />
drs. AnneMargriet van Dam<br />
Dan Einhorn<br />
Rose Marie FrijdaBouman<br />
drs. Mary Holthuis tot 15-12<br />
Martin Leeda<br />
Marcella Levie<br />
Anita Liemburg<br />
Jeanette Loeb<br />
drs. Marike Pluis<br />
drs. Simone RubensNeumann<br />
Fajga Szmulewicz<br />
Shierly Treistman tot 1-9<br />
drs. Shifra Wurms vanaf 1-2<br />
Noga Zohar<br />
Billha Zussman<br />
Vrijwilligers informatiebalie<br />
Chanaleen Alant<br />
Willy Arnold z.l., haar nagedachtenis zij tot zegen<br />
Ytha Bijlstra<br />
Rose Marie FrijdaBouwman<br />
drs. Leo van Geuns<br />
Marianne GilijamseKanis<br />
Monique Gobes<br />
Jacqueline van Leeuwen<br />
Ellen Pouwels<br />
Dafna Revivi<br />
86 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Eva Besnyö, Zeeland, 1947 © Maria Austria Instituut/mAI
Besturen<br />
Dagelijks bestuur<br />
dhr. J. Krant voorzitter<br />
dhr. D.H. Kat penningmeester<br />
mr. S.G.M. AsserRibbert<br />
prof. dr. H.S.A. Heymans<br />
drs. J. Polak<br />
drs. Ph. van Tijn<br />
drs. R.M. Weisz<br />
Algemeen Bestuur<br />
drs. H.M. van Emden<br />
ing. D.Ph. Cohen Paraira<br />
S. LilianStodel<br />
Bestuur Stichting Vrienden van het <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
drs. R.M. Weisz voorzitter<br />
drs. J. Polak penningmeester<br />
mr. R.F. van den Bergh<br />
drs. R.C. MusaphAndriesse<br />
mr. M.W.B. Asscher<br />
mw S.D. TabachnikoffSmit<br />
dhr. M.E. Paktor vanaf 13-11<br />
Board of the Foundation for the Jewish Historical <strong>Museum</strong><br />
in Amsterdam, Inc. (V.S.)<br />
Leo S. Ullman president and treasurer<br />
Harvey M. Krueger<br />
Louis van Leeuwen<br />
88 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Bezoekers in het <strong>Museum</strong>café bij het beeld van Baruch de Spinoza door<br />
Yaïr Aschkenasy, <strong>2007</strong>, Foto: Chris van Houts
Vorige pagina: Bouwteam, voorste rij v.l.n.r. Josee Ferras (GTI), Arjan van den Bliek (UNStudio), Ted de Leeuw (jhm),<br />
Arjan Zwetsloot (GTI), Patrick Corbee (K&R), achterste rij v.l.n.r. Herman Spithoven (Scheurer), Huib Hubregtse (Scheurer),<br />
Koos Bijmold (PRC), Koos Speksnijder (PRC), Hetty Berg (jhm), Harm Wassink (UNStudio)<br />
Summary<br />
For us the year <strong>2007</strong> was marked above all by the completion and<br />
opening of the new jhm. The renovation and interior remodelling<br />
were finished on 20 February, and we were able to present the<br />
magnificent result to the public exactly 75 years after the museum’s<br />
official opening in 1932. The final stage of renovation<br />
centred on the fourth building in our complex, the New Synagogue,<br />
which now houses the BankGiro Lottery Print Room,<br />
a new auditorium and – in its historic galleries – a splendid<br />
permanent exhibition on the history of the Jews in the Netherlands<br />
in the twentieth century.<br />
The renovation seems to have achieved its goal of making the<br />
museum more accessible to a broad public, with a record number<br />
of museum visitors in <strong>2007</strong>: more than 134,000, as well as<br />
1,376,442 unique visitors to the website. This success is due to<br />
the untiring effort of the museum staff and our many external<br />
associates, who are stakeholders in the broadest sense of the<br />
word. In this annual report, I would like to thank all of them once<br />
again from the bottom of my heart.<br />
Exhibitions<br />
The opening exhibitions, featuring work by the photographers<br />
Robert Capa and Eva Besnyö, enjoyed unprecedented popularity<br />
among both the public and the media. The ‘powerful melodrama’<br />
of Sarah Bernhardt (in the words of the Dutch daily NRC Handelsblad)<br />
also drew many visitors, who were eager to explore the<br />
actress’s life story and the many mysteries that surround it.<br />
The exhibition Charlotte Salomon: Work in Progress offered new<br />
insight into how this exceptional artist created her magnum opus,<br />
Leben? oder Theater? Ein singespiel (Life? or Theatre?), one of the<br />
highlights of the jhm collection.<br />
Later in the year, these exhibitions were followed by Modern<br />
Masterpieces from Moscow: Russian Jewish Artists, 1910-1940.<br />
This project was the result of longterm cooperation with the<br />
State Tretyakov Gallery and A.A. Bakhrushin Central National<br />
Theatre <strong>Museum</strong> in Moscow. The display of marvellous works<br />
by the Russian Jewish avantgarde attracted great interest and<br />
was accompanied by a superb catalogue.<br />
92 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Surroundings<br />
With the renovation complete, we are doing our utmost for the<br />
district in which we are located, in both the Jewish and the general<br />
cultural spheres. To that end, we have established partnerships<br />
with a range of institutions, such as the Hollandsche Schouwburg<br />
(Dutch Theatre) and the Menasse ben Israel Institute, and we have<br />
been organizing tours of the Portuguese Synagogue for more than<br />
twenty years. By participating in nonprofit initiatives for the<br />
‘Groot Waterloo’ area and the ‘Plantage aan het Water’ tourist<br />
centre, we are working on promoting Amsterdam’s second<br />
<strong>Museum</strong> District. In cooperation with nearby cultural institutions<br />
and the Hogeschool van Amsterdam, an institute of higher professional<br />
education, we are trying to convince the City of Amsterdam<br />
to turn the Mr. Visserplein into one of the city’s gems. We are also<br />
committed to expanding the role of the existing Jewish cultural<br />
campus in the district, so that cultural life here will continue to<br />
expand and flourish. This initiative is inspired in part by the memory<br />
of the district’s past residents.<br />
Digitization<br />
Again this year, our organization made great strides with digitization<br />
and information technology. The Resource Centre digitized<br />
8,000 photos, thanks to a grant from the Dutch Maror Foundation<br />
(known by its Dutch acronym, COM). The entire historical photograph<br />
collection, 15,000 photos that open a window onto Jewish<br />
life in the Netherlands since 1850, is now accessible to the public<br />
on the Internet. The museum’s large collection of documents was<br />
also placed on the Internet in <strong>2007</strong>.<br />
On 23 October the Digital Monument to the Jewish Community<br />
in the Netherlands, www.joodsmonument.nl, came under the<br />
management of the jhm. This makes it possible to link a great<br />
deal of the information present in the jhm with information in the<br />
monument, so that each victim can be commemorated not just<br />
by name, but with at least part of his or her truncated life story.<br />
Children’s <strong>Museum</strong><br />
This was also the first full year for the new Children’s <strong>Museum</strong>,<br />
which opened in December 2006. The Hollander family and Max<br />
summary 93
the Matzo now reside in the Obbene Shul, where more than<br />
190 groups visited them last year. We are now engaged in major<br />
publicity and marketing campaigns to raise awareness of the<br />
Hollanders and their hospitality. Over the past year, the Children’s<br />
<strong>Museum</strong> has proven to be a popular meeting place, and we will<br />
continue exploring the many possibilities presented by this unique<br />
concept. One noteworthy event was a birthday party for an<br />
85yearold, held in the Children’s <strong>Museum</strong> by special request.<br />
Two new educational programmes have been developed for middle<br />
and upperlevel secondary pupils: Thuis bij de familie Hollander<br />
en Max de Matze (At home with the Hollander family and Max the<br />
Matzo) and Max de Matze en zijn broodfamilie (Max the Matzo and<br />
his bread family). These lesson plans allow teachers and students<br />
to prepare for museum visits while still in the classroom, and to<br />
discuss the experience afterwards and place it in a wider context.<br />
Encounters<br />
The renovated museum is a foundation on which we can go on<br />
building. The key words in our policy for the coming period are<br />
enticement, bonding and encounters. How can we entice as<br />
many people as possible to visit the museum, and how can we<br />
forge bonds with not only those visitors, but also our neighbours<br />
and the general public? And finally, how can we promote positive<br />
encounters with Jewish culture and between different cultures?<br />
We are still full of ambition, and with your help, we hope to continue<br />
developing our museum. We hope that in keeping with the<br />
original function of the four former synagogues – literally ‘places<br />
of assembly’ – the museum will grow to become a true meeting<br />
place for people, cultures and ideas.<br />
Joël Cahen, Director<br />
94 jaarverslag jhm <strong>2007</strong><br />
Joël Cahen houdt openingstoespraak op 20 februari in de Grote Synagoge
Achtercover: Max de Matze (c) Studio Ram Katzir, 2006<br />
Colofon<br />
Samenstelling <strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
Vertaling David McKay<br />
Vormgeving MV Levievandermeer<br />
Foto’s portretten Liselore Kamping<br />
Foto’s objecten jhm<br />
Foto’s openingen en activiteiten Chris van Houts<br />
Foto achterpagina Ferry André de la Porte<br />
Drukwerk Calff & Meischke<br />
<strong>Joods</strong> <strong>Historisch</strong> <strong>Museum</strong><br />
Postbus 16737<br />
1001 re amsterdam<br />
t + 31 (0)20 5 310 310<br />
F + 31 (0)20 5 310 311<br />
info@jhm.nl<br />
www.jhm.nl