klik hier voor de bijlage bij dit bericht - de Aardespiegel

More documents

Recommendations

Info

Nederlandse overheden en het Icesave-debakel Ook Nederlandse overheden hadden, op zoek naar het hoogste rendement, honderden miljoenen euro’s bij Icesave geparkeerd. De provincie Noord-Holland (koploper met 78 miljoen), de gemeenten Amstelveen (met 15 miljoen koploper onder de gemeenten), Alphen aan den Rijn, Dordrecht, Goes, Graafstroom, Naarden, Opmeer, Pijnacker-Nootdorp, Texel, Veere en Zundert, het waterschap Roer en Overmaas, en twee gemeenschappelijke regelingen, Drechtsteden en Samenwerking Belasting en Waarderen, hadden samen 172 miljoen euro bij Icesave uitstaan. Zij hebben zich verenigd in de Noordhollandgroep die juridisch gezamenlijk optrekken om hun geld terug te krijgen. De gemeenten Groningen, Den Haag en Asten hadden ook geld uitstaan bij Icesave, maar sloten zich niet aan bij de Noordholland-groep. Saillant detail is dat zij wel meeprofiteren van de getroffen regeling, maar niet wilden meebetalen aan de juridische kosten, die zo’n 4 miljoen euro bedragen. De regeling komt erop neer dat de overheden hun geld niet van de IJslandse belastingbetaler terugkrijgen, maar vergoed worden uit de boedel van de failliete Landsbanki. Hierbij gelden de Nederlandse overheden als preferente schuldeisers, die dus het eerste aan bod komen. In maart j.l. kwam het bericht dat de Landsbanki-boedel meer waard bleek dan aanvankelijk geschat, en dat Nederlandse overheden waarschijnlijk 95% van hun tegoeden terugkrijgen in plaats van de 74% waar ze aanvankelijk vanuit gingen. ===> IJsland zelf, onder andere in de vorm van hypotheken. Hierdoor liepen de IJslandse banken niet alleen een valuta- risico, maar ook een herfinancieringsrisico. Overigens was het niet zo dat IJsland niet was gewaarschuwd. Zo deed de econoom Joseph Stiglitz, nobel- prijswinnaar economie, reeds in 2001 onderzoek naar de risico’s die samenhingen met de economische en finan- ciële hervormingen in IJsland in opdracht van de IJslandse Centrale Bank. Stiglitz waarschuwde dat IJsland door de aard van haar economie kwetsbaar was en veel risico liep. Hij raadde een aantal maatregelen aan die IJsland kon nemen om zich te beschermen. Deze maatregelen werden nooit uitgevoerd want in IJsland dacht men dat het nooit mis kon gaan. de crisis Vanaf 2006 kregen de IJslandse banken steeds meer moeite om het benodigde buitenlandse kapitaal op te halen om vervallende leningen te herfinancieren. Buitenlandse banken als Citibank en Deutsche Bank, die tot dan het benodigde kapitaal wilden lenen, roken onraad en gingen steeds hogere rentes vragen om het risico af te dekken. In 2008 werd dit probleem zo nijpend dat Landsbanki vanaf mei onder de handelsnaam Icesave vestigingen in Nederland en Groot-Brittannië opende om direct geld bij particulieren, bedrijven en lokale overheden (zie kader) op te halen. Deze werden gelokt met rentes van 5 tot 5,25 procent, terwijl Nederlandse banken niet meer dan 4 procent konden bieden. Ruim honderdduizend Nederlandse spaarders openden tussen mei en oktober 2008 een rekening bij Icesave, waarop ze totaal 1,6 miljard euro parkeerden. Als De Nederlandsche Bank (DNB) Icesave al had willen beletten om de Nederlandse markt te betreden, dan was dit onmogelijk: op grond van Europese regels mocht DNB geen bankvergunning weigeren aan Icesave. Wel mocht DBN aanvullende voorwaarden stellen, en ze eiste dat Icesave gedurende het eerste jaar niet meer dan 500 miljoen euro zou ophalen bij Nederlandse spaarders. Icesave lapte deze voorwaarden gewoon aan haar laars en bleek binnen zes maanden al meer dan het drievoudige op te hebben gehaald. Terwijl DNB en Icesave nog ruzieden, werden ze ingehaald door de kredietcrisis. Door het algehele wegvallen van het vertrouwen tussen de banken in september 2008, kwam het interbancaire leenverkeer tot stilstand en kon Landsbanki niet meer aan haar verplichtingen voldoen. In oktober 2008 stortte de bank in. Ook de twee andere grote banken van IJsland, Glitnir en Kaupthing, gingen failliet. IJsland raakte in een diepe crisis. De IJslandse kroon verloor meer dan de helft van haar waarde ten opzichte van de euro. Maar terwijl andere landen hun banken overeind hielden met massale overheidssteun, op kosten van de belastingbetaler, deed IJsland dat niet. Vanwege de enorme omvang van de IJslandse bankensector kon dat ook moeilijk anders. Door de banken failliet te laten gaan, heeft IJsland een keiharde sanering doorgevoerd. Dat deed op korte termijn pijn, maar op langere termijn was het juist de beste uitgangspositie voor een economisch herstel. protesten www.aardespiegel.nu - donderdag 12 juli 2012 - eerste jaargang Nr. 24 De Nederlandse en Britse regering zetten hevige druk op de IJslandse regering om de schuldenlast van de banken op zich te nemen. “Het ontbreekt alleen nog aan de oproep de Britse en Nederlandse marine naar Reykjavik op te laten stomen”, aldus een hoofdredactioneel commentaar van de Volkskrant. Toen de IJslandse regering onder de druk bezweek en toch de verplichting op zich wilde nemen om Nederlandse en Britse rekeninghouders schadeloos te stellen (lees: op de IJslandse belastingbetalers wilde afwentelen), braken burgerprotesten in IJsland uit. De 8 terug naar boven
In december 2011 en januari 2012 werden de eerste betalingen van totaal 57,5 miljoen euro aan Nederlandse overheden gedaan. Voor de rijksoverheid, die de Nederlandse particuliere rekeninghouders tot een bedrag van 100.000 euro schadeloos heeft gesteld, geldt iets soortgelijks. IJsland schat dat verreweg het grootste deel uit de failliete boedel van Landsbanki kan worden terugbetaald. In december 2011 kwam de eerste betaling van 400 miljoen euro. Arjen Nijeboer deal betekende dat elke IJslandse burger 12.000 euro zou moeten terugbetalen aan de Britse en Nederlandse overheid (voor Nederland ging het om 1,3 miljard euro). Dat was teveel gevraagd. IJslanders vroegen zich terecht af waarom zij moesten opdraaien voor het wange- drag van bankiers, respectievelijk voor het risicovolle spaargedrag van Nederlandse en Britse spaarders. Met pot- ten en pannen gingen de IJslanders de straat op, waarbij de emoties soms hoog opliepen en het tot botsingen met de oproerpolitie kwam. Onder deze omstandigheden weigerde de IJslandse president om het reeds door het parlement aangenomen besluit te tekenen. De IJslandse grondwet regelt dat er in dat geval een referendum moest komen. Op 6 maart 2010 stemde 93% van de IJslanders tegen de deal. Ook een afgezwakte deal werd tijdens een tweede referendum op 9 april 2011 met 60 procent afgewezen. Daarop stapten de Nederlandse en Britse regering naar de rechter. Overigens lijkt de schade voor Nederlandse rekeninghouders alleszins mee te val- len omdat de failliete boedel van Landsbanki waaruit zij worden terugbetaald, meer waard blijkt dan gedacht (zie kader). De IJslanders ging nog een stap verder. Er werden arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen een aantal bankiers, waarvan sommige intussen het land waren ontvlucht. Ook oud-premier Geir Haarde moest voor de rechter ver- schijnen voor zijn rol in de kredietcrisis. De rechter oordeelde hem deels schuldig aan het ontstaan van de kredietcrisis, omdat de premier te weinig overleg zou hebben gevoerd met zijn kabinet, maar legde geen straf op. nieuwe grondwet Veel IJslanders meenden dat niet alleen de bankiers, maar ook de politici mede schuldig waren aan de financiële crisis. Men concludeerde dat de crisis liet zien dat er iets grondig mis was met de politieke cultuur en het bestel. Onder druk van de burgerprotesten werd daarom besloten een nieuwe grondwet te schrijven met nieuwe checks and balances die een nieuwe crisis moesten voorkomen. In november 2010 werden verkiezingen gehouden voor een Constitutionele Raad die een nieuwe grondwet moest voorbereiden. Elke IJslander kon zich kandidaat stellen. Uit de ruim 500 kandidaten werden 25 leden gekozen. Via het internet en bijeenkomsten kon iedereen die dat wil, meepraten over de nieuwe grondwet en ideeën aandragen. Via Facebook ontving de Constitutionele Raad ruim 3000 reacties, die in veel gevallen ook tot wijzi- gingen in de uiteindelijke tekst hebben geleid. Eind juli 2011 kwam de Constitutionele Raad met een geheel nieuwe grondwettekst. Hierin wordt een duidelij- ker onderscheid aangebracht tussen de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Zo mogen ministers niet langer lid zijn van het parlement. Het parlement krijgt meer rechten en de rol van de regering bij wetgeving wordt verkleind. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht wordt bevorderd door de president een veto te geven over de benoeming van rechters door de regering. In het verleden was er nogal sprake van nepotisme; IJsland’s grootste partij, de Onafhankelijkheidspartij, had veel rechters van haar eigen signatuur benoemd. De nieuwe grondwet bepaalt dat er regels moeten komen voor de partijfinanciering. Die ontbraken in het verleden. De Onafhankelijkheidspartij heeft in het verleden donaties van tientallen miljoenen euro’s van de IJslandse banken gekregen vlak voor de behandeling van een nieuwe bankenwet. Ook regelt de nieuwe grondwet de onafhankelijkheid van economische adviesorganen. Hun taak kan alleen met een tweederde meerderheid worden gewij- zigd. Het enige onafhankelijke economische adviesorgaan werd in de jaren ’90 door premier Oddsson afgeschaft en sindsdien was de IJslandse regering afhankelijk van de economische voorspellingen en adviezen van de banken. www.aardespiegel.nu - donderdag 12 juli 2012 - eerste jaargang Nr. 24 9 terug naar boven
Page 1 and 2: edactioneel Als we in goed onderlin
Page 3 and 4: colofon De volgende Aardespiegel ve
Page 5 and 6: tekenen van onderworpen zijn aan he
Page 7: Hoe IJsland uit de crisis komt* mee
Page 11 and 12: www.aardespiegel.nu - donderdag 12
Page 13 and 14: Kunstspiegel door Evelien Nijeboer
Page 15 and 16: antwoordelijkheid met zich mee, waa
Page 17 and 18: politieke partijen Dan als laatste
Page 19 and 20: dan progressieve kretologie behelst
Page 21 and 22: Column door Werner Govaerts cultuur
Page 23 and 24: Reacties van lezers vragen Zoals in
Page 25 and 26: In het nieuwste nummer van Motief,

klik hier voor de bijlage bij dit bericht - de Aardespiegel

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?