Gemeentenieuws februari 2013 - Doopsgezinde Gemeente Arnhem

DE GESCHIEDENIS VAN ONZE GEMEENTE, ENKELE AANVULLINGEN
De eerste bemerking als “menigerlei lasterlijke ende verdampte secten, als wederdoepte
wederdoeperen” valt op de 12 de april van den jare 1539 op de Geldersschen landdag te
Nymegen. Dit signaal komt op de 9 de april 1540 bij het stadsbestuur van Arnhem. De smid
Jan Wints wordt in 1604 beschuldigd dat hij “deur openbaere vergaderingen van
Mennonisten in synen huyse geholden, gecondemneert is met amende van XXV daeler”. In
1607 vermanen twee predikanten de Magistraat namens de kerkenraad der gereformierde
Christelicke religie om de afgoderij in het St.Agnietenklooster af te schaffen. De
samenkomsten der Wederdoperen, in de mandenmaeckers behuysinge in de Ketelstraat
werden beschouwd als zijnde “tot merkelicq achterdeel und verhindering van de
gereformierde Christelicke religie.
In 1608 zijn er klachten betreffende samenkomsten van Wederdopers in de Turfstraat. 1)
Pas in 1629 is er voor Wederdopers de mogelijkheid om burger te worden en burgerrecht
(eerst het kleinburgerschap) te verkrijgen. Mits geen geheime conventiculen in de
Ketelstraat houdende. Veel later in 1747 heft de Magistraat de ordonnantie op het groot – en
kleinburgerschap op.
Het huis aan de Ketelstraat werd in 1711 verkocht aan het Burgerweeshuis. Vier jaar later
werd met een deel van de opbrengst een huis met erf en tuin in de Rijnstraat aangekocht.
Dit pand stond vervolgens bekend als het Mennistenerf. In 1787 was alleen nog Abraham de
Haas, als laatst overgeblevene van de Doopsgezinde Gemeente Arnhem, verantwoordelijk
voor dit huis. 2)
Deze broeder de Haas had dit huis onder “syne administratie”, terwijl het eigendom berustte
bij de diaconie van de gemeente. Er was een fonds voor behoeftigen, groot twee honderd
gulden, wat ontstaan was uit de eerder genoemde transactie. De jaarlijkse revenuen werden
onder twee behoeftige vrouwspersonen van ”desselven belijdenisse” verdeeld. Op 21
februari 1787 richtte Abraham de Haas zich in een rekest tot de magistraat om bij te dragen
in de kosten van restauratie van het huis in de Rijnstraat. Op zes februari 1788 beschikte de
magistraat gunstig op dit verzoek.
De administratie wordt vervolgens gevoerd door Weduwe de Haas en vanaf 1831 door J.
Assz Doyer, boekhandelaar ter stede, dit op verzoek van de Amsterdamse Kerkenraad.
De Doopsgezinde Gemeente Arnhem werd zowel in 1741 als in 1787 niet meer opgenomen
in een landelijk overzicht van de bestaande kerken.
Het huis in de Rijnstraat word uiteindelijk verkocht in 1840 in overleg en met goedkeuring
van de kerkenraad te Amsterdam. Dit kapitaal, wat op 3 mei 1852 van Diakenen der
Doopsgezinde Gemeente Amsterdam wordt overgeschreven naar rekening Doopsgezinde
Gemeente Arnhem vormde de grondslag voor de heroprichting van de Doopsgezinde
Gemeente Arnhem.
In 1852 is er sprake van een herrijzenis: 28 mensen, waarvan 11 lidmaten/ mannen en 17
vrouwen, die geen lidmaat konden (het vrouwenkiesrecht werd pas in 1919 ingesteld )
verenigden zich tot een nieuwe Arnhemse gemeente. Tot de oprichters behoorden M. van
Heukelom die van 1852 tot zijn overlijden in 1865 kerkraadslid was. De naam van
Heukelom kennen we nu nog van het Van Heukelomfonds (boeknr. 8020 in onze financiële
administratie). Het fonds, legaat M. van Heukelom dd. 6 maart 1865 (onder beheer van de
Algemene Doopsgezinde Societeit ), waarvan de opbrengsten naar onze gemeente komen.
Een andere oprichter was J.H. Persijn, die niet minder dan 50 jaar deel uitmaakte van de
kerkenraad. In eerste aanleg waren er samenkomsten in een pand aan de Bakkerstraat, een
pand wat al in 1847 middels de koopacte van zes augustus 1847 werd overgedragen aan de
4