Vakblad Bouwwereld - Abt

STATE OF THE ART
De tweede huid van de gevel van
het Stadshuis in Nieuwegein is
opgebouwd uit glazen driehoeken
met een gezeefdrukt lijnenspel en
een grijze folie. Door de verschillende
combinaties van zeefdruk
en folie wordt een 3D-effect
bereikt, dat de indruk van een
kristal oproept. De eerste huid van
de gevel bestaat uit betonnen
sandwichelementen met raamstroken
en vormt een volwaardige
klimaatscheiding.
10 // BOUWWERELD

PRODUCTIE ING. JOSINE CRONE // FOTOGRAFIE ROB HOEKSTRA EN ABT //
TEKENWERK HENK HEUSINKVELD
Stadshuis Nieuwegein
// Locatie: Cityplaza, Nieuwegein
// Opdrachtgever: gemeente Nieuwegein
// Opgeleverd: september 2011
De openheid in het Stads -
huisontwerp van 3xNielsen
viel zo goed in de smaak bij
het college van Nieuwegein,
dat hier nauwelijks concessies
zijn gedaan. Zo
staan werkplekken in open
verbinding met de winkelstraat.
Constructief,
akoestisch en installatie -
technisch vroeg dit om
specifieke maatregelen.
BOUWWERELD // 11

STATE OF THE ART
In het centrale atrium van het
Stadshuis verbindt een spiraal -
vormige trap alle verdiepingen.
De trap hangt uitsluitend met de
bordessen aan de constructie -
vloeren en maakt daardoor een
zeer ruimtelijke indruk.
12 // BOUWWERELD

BOUWWERELD //
13

STATE OF THE ART
1 // De spiraalvormige trap maakt een vloeiende beweging. Prefab vezelbetonnen traptreden van
3 meter breed liggen op stalen trapbomen. Bij de trapbordessen ligt de constructie op twee uitkragende
stalen liggers uit de betonnen vloeren. 2 // Op de bovenste bouwlagen zijn stalen spanten
voor het overstek toegepast. 3 // Diverse kantoorvloeren staan in open verbinding met het atrium
en dus met de winkelstraat op de begane grond. Op de achtergrond is één van de superkolommen
te zien met voorzieningen voor verticaal transport, sanitair en stabiliteit van de constructie.
14 // BOUWWERELD
1
2
3
In het vernieuwde stadscentrum City
Plaza van Nieuwegein neemt het Stads -
huis een centrale plaats in. Zo centraal,
dat zelfs een looproute langs de winkels
dwars door het gebouw loopt. Naast
gemeentehuis zijn er een bibliotheek, diverse
winkels, het CWI, een restaurant en
parkeergarage in gehuisvest. De functies
liggen gegroepeerd rondom een royaal
atrium en zijn verbonden met een indrukwekkende
wenteltrap. De spiraalvormige
trap hangt uitsluitend met de bordessen
aan de constructievloeren en maakt daardoor
een zeer ruimtelijke indruk. Iedere
functie heeft een relatie met het atrium
doordat de vloeren als een waaier zijn
verdeeld in het trapeziumvormige
gebouw. De plaats van de vide in de vloe -
ren verspringt per verdieping. Dit draagt
eveneens bij aan de bijzondere beleving.
De vloervelden langs het atrium zijn
merendeels open. Alleen langs de kantoren
op de bovenste verdiepingen zijn
glazen wanden langs het atrium aangebracht.
Op de overige vloervelden zullen
geluiden van het winkelend publiek dus
hoorbaar blijven, al zijn er vele akoes -
tische maatregelen getroffen.
Vanwege de gewenste openheid zijn de
balustraden en hekjes bij de bibliotheek
bewust laag gehouden. Met camerabewaking
en aanwezigheidsdetectie wordt
gecontroleerd of passanten er niet overheen
klimmen. Indien de openheid toch
tot klachten leidt, is het mogelijk om met
hoge glazen wanden de vloervelden
langs het atrium af te sluiten, zo licht coarchitect
Paul Klunder van ABT toe, maar
dit heeft uiteraard niet de voorkeur.
Superkolommen
Het open karakter van het gebouw mocht
zo min mogelijk worden verstoord door
constructieonderdelen. In de basis
bestaat de hoofddraagconstructie uit een
betonnen kolommengrid van 8 bij 8
meter met breedplaatvloeren waarin versterkte
stroken zijn aangebracht. In het
atrium staan enkele kolommen die tot vier
(17,5 m) verdiepingen hoog zijn. Vanwege
de veelvormigheid van de vloervelden
staan ook verschillende kolommen buiten
dit grid. De stabiliteit komt uit vier betonnen
kernen, die door 3xNielsen ‘super -
kolommen’ worden genoemd. Het zijn
enorme cilinders met diameters van 7,6
tot 10,9 meter, waarin naast de stabiliteits -
voorzieningen de noodtrappen, toiletten,
installatieschachten en liften zitten. Door
deze voorzieningen te groeperen in de

Naast gemeentehuis zijn in het nieuwe Stadshuis een bibliotheek, diverse winkels, het CWI, een restaurant en parkeergarage gehuisvest.
superkolommen is de rest van het gebouw zo open mogelijk
gebleven. Uiteraard is het gehele complex voorzien van een
sprinklerinstallatie.
Trouwtrap
De openheid toont zich tevens in de buitenhoek op de zuidoostzijde
van het gebouw, bij een brede trouwtrap. Boven de trouwtrap
zweven vijf uitkragende verdiepingen. De belasting wordt
hier in de ene richting over 16 meter en in de andere richting
over 20 meter naar de stalen V-vormige kolommen op de begane
grond afgevoerd. Naast het probleem van de forse
krachts afdracht speelt hier uiteraard ook de vervorming van de
vloeren en de invloed hiervan op de gevels. Vandaar dat tijdens
de bouw de verdiepingen op vijzels zijn afgesteund. Nadat de
volledige belasting erop stond is het geheel exact op hoogte
gesteld met behulp van de vijzels, waarna de V-kolommen zijn
geplaatst en gevels zijn afgebouwd.
Die V-kolommen zijn op een haast onzichtbare wijze gemonteerd.
Bij de aansluitingen van de buisprofielen zijn de profielen
aan elkaar gebout met behulp van een aangelaste rib. Een
dunne mantel over deze aansluiting zorgt ervoor dat de boutbevestiging
verdwijnt achter de mantel.
Atriumtrap
Een complexe constructie was nodig voor de centrale trap in het
atrium. De prefab vezelbetonnen traptreden van 3 meter breed
liggen op stalen trapbomen, die onderling zijn verbonden door
dwarsbalken. Bij de trapbordessen ligt de constructie op twee
uitkragende stalen liggers uit de betonnen vloeren. Doordat de
afstand tussen trap en vloer 730 mm is en de kolommen ten
opzichte van de vloerrand terug staan, zijn hier overstekken van
meer dan 4 meter gerealiseerd. Toch is er geen sprake van
trillingshinder als je op de trap loopt, omdat de constructie relatief
zwaar is uitgevoerd.
Akoestiek atrium
Vanwege de openheid van functies rondom het atrium is extra
aandacht besteed aan het beperken van geluidoverdracht
tussen de verschillende bouwlagen. Dat geldt vooral voor
geluid overdracht vanuit de openbare verkeersruimte op de
begane grond en vanuit het restaurant naar de andere verdie -
pingen. Door Nelissen ingenieursbureau is met het reken -
programma Catt Acoustic een 3D-model van het atrium en de
aanliggende ruimten gemaakt. In het model zijn de akoesti sche
eigenschappen (geluidsabsorptie) van de plafonds en de
borstweringen gevarieerd. Vervolgens is voor iedere variant de
geluidoverdracht vanaf de begane grond en vanuit het restaurant
berekend. Dit heeft geresulteerd in een uitgebreid pakket
van geperforeerde gipsplaatbekledingen met isolatie voor de
borstweringen en met akoestisch spuitpleister beklede plafonds.
BOUWWERELD // 15

STATE OF THE ART
De tweede huid bedekt vooral die plaatsen waar zich werkruimten bevinden. Tussen eerste en
tweede huid is een staalconstructie met looproosters aangebracht voor onderhoud.
16 // BOUWWERELD
Duurzaamheid
Het Stadshuis is voorzien van een aan -
sluiting op een warmte- en koude-opslag -
installatie met een warmtepomp. Voor
de verwarming is een laagtemperatuurverwarmingssysteem
met water als ener -
giedrager geïnstalleerd. De koeling
gebeurt met actieve koelinductieunits
op basis van relatief hoge watertemperaturen
van de WKO-installatie.
Verder blijft het energieverbruik beperkt
tot ruimten die daadwerkelijk bezet zijn.
Hiervoor is een gebouwbeheersysteem
op basis van LON gerealiseerd. Ook in
geval van overwerk kan slechts de betreffende
zone worden geklimatiseerd en
verlicht, inclusief de verkeersruimte naar
deze zone. Dit geldt eveneens voor
raads zaal en trouwzaal.
Dubbele huid
Aan de buitenzijde valt de tweedehuidgevel
op, die het gebouw maar ten
dele bedekt en een kristalvorm suggereert.
Een echte driedimensionale
kristalvorm was financieel niet haalbaar,
vandaar dat met behulp van folies en
gezeefdrukte patronen een 3D-effect is
gecreëerd. Deze tweede huid maakt
geen integraal onderdeel uit van de klimaatbeheersing,
maar is vooral bedoeld
om het genoemde effect te creëren in
combinatie met zonwering, waarvoor het
glas minimaal 34 procent gesloten is.
De eerste huid is een volwaardige klimaatscheiding
van geïsoleerde prefab
betonnen borstweringen en aluminium
raamstroken. De tweede huid bedekt
vooral die plaatsen waar zich werk -
ruimten bevinden en de niet-pu blieke
delen. Tussen de eerste en tweede huid
is een staalconstructie met looproosters
aangebracht voor onderhoud en glas -
bewassing.
De zoektocht naar de juiste folies en
zeefdrukken voor het 3D-effect heeft drie
combinaties opgeleverd. Alle drie hebben
een zeefdruk op het buitenste blad.
De zeefdruk is uitgevoerd in een geo -
metrisch lijnenpatroon met achtpuntige
sterren. Dit patroon is geïnspireerd op
Moorse decoratieve kunst. In Arabische
landen zitten traditioneel niet de
ambtenaren, maar de vrouwen achter
gedecoreerde schermen om niet gezien
te worden door het publiek.
De 3D-werking is bereikt door drie afzonderlijke
zeefdrukpatronen toe te passen:
een witte massieve lijn, een witte lijn met
vierkant puntraster en een grijze lijn in

een vierkant puntraster. Het glas van de
tweede huid is gehard en gelaagd. Er is
één soort grijze PVB-folie toegepast
tussen de glasbladen. De combinaties
van folie, zeefdrukken en de eerste huid
is uitgebreid beproefd met een mock-up
op werkelijke grootte. Deze proef was absoluut
nodig om tot een goede keuze van
de opbouw te komen. Het ruimtelijk effect
van de toepassing van schuine vlakken
met deze verschillende bewerkingen is
het grootst als je op enige afstand van
het gebouw staat. Van dichtbij wordt
duidelijk dat het een vlakke gevel betreft,
onder andere door de rvs-bevesti gings -
plaatjes van de glaspanelen.
Torsie in gevel
Op de vierde verdieping ligt het restaurant
aan de daktuin. De hoge gevel langs
het restaurant staat achteroverhellend en
is dubbel gekromd. Boven en onder heeft
de gevel verschillende krommingen,
waardoor een torsie-effect optreedt. Om
deze vorm op een relatief eenvoudige
wijze te kunnen maken, is de gevel
verdeeld in vlakke verticale raamstroken,
die allemaal 1 meter breed zijn. Tussen de
glazen vliesgevelstroken zijn scheggen
aangebracht van gezet aluminium. Zo kon
de kromming worden opgevangen door
in de gezette platen het maatverschil en
de hoekverdraaiing op te lossen. Bovendien
ontstaat er op deze wijze een sterk
ritmisch geheel. De stalen kokerspanten
waarop de gevel rust, verlopen van
120 x 300 tot 600 mm vanwege de
krachtswerking.
De zonwering is aan de binnenzijde van
deze gevel aangebracht, omdat buitenzonwering
in smalle hoge banen te
kwetsbaar is bij harde wind.
Raadszaal
Op de daktuin valt een begroeide bult op
met een daklicht aan de bovenkant. Dit is
het uitpuilende dak van de op de derde
verdieping gelegen raadszaal. Deze zaal
heeft een ovale grondvorm met bollende
wanden. Deze vorm is gemaakt met een
stalen spantenconstructie, waar in de top
een glazen daklicht is gemaakt. De
gekromde wanden van de raadszaal zijn
voorzien van concentrische ringen van
berken triplex. In het triplex worden sleuven
gefreesd voor ledverlichting. Paarse
vloerbedekking op wanden en vloer, in
de kleur van het gemeentewapen, dempt
het geluid in dit eivormige hart van het
Nieuwegeinse Stadshuis.
1-2-3 // Op de vierde verdieping ligt het restaurant aan de daktuin. De gerende gevel van het
restaurant heeft verlopende aluminium scheggen om de draaiing en de schuine stand van de
gevel op te lossen in combinatie met rechte glasstroken. De begroeide bult op de daktuin is het
uitpuilende dak van de op de derde verdieping gelegen raadszaal.
BOUWWERELD // 17
1
2
3

STATE OF THE ART
18 // BOUWWERELD
var. 300-600
Kantoor
4
120
Vide
Binnenwandafwerking
Dampremmende folie
Isolatie
Kitvoeg
1000
Kantoor
Overloop
1
2
Raadszaal
12000 8000 8000 8000 8000 8000 8000 8000 8000 8000 8000
3
Kantoor
Kantoor
Kantoor
8000 8000 8000 8000 8000 8000 8000 8000
33000+
30550+
21785+
19450+
13750+
9750+
5750+
Peil=0
1000-
5600-
1:700
1:20

Projectgegevens // Locatie: Cityplaza, Nieuwegein // Opdrachtgever: gemeente Nieuwegein,
Projectbureau Binnenstad // Ontwerp: 3XN Kopenhagen/Århus (DK), 3xn.dk // Lokale architect:
ABT, Delft, abt.eu // Interieurontwerp: Fokkema, Delft, fokkema-partners.nl // Adviseur constructie:
Zonneveld Ingenieurs, Rotterdam, zonneveld.com // Adviseur installaties: Nelissen
Ingenieursbureau, Eindhoven, nelissenbv.nl // Directievoering: btb, Delft, btb.nl // Aannemer:
Bouwcombinatie Stadshuis Nieuwegein V.O.F. bestaat uit BAM Utiliteitsbouw en Ballast Nedam
Bouw, bam.nl en ballastnedam.nl // Vliesgevel/tweede huid: Scheldebouw, Heerlen,
scheldebouw.nl, BGT Bischoff Glastechnik, Bretten (D) (zeefdrukker) // Prefab beton: De Veluwe,
Staphorst, develuwebeton.nl // Staalconstructie: Reijrink Staalbouw, Diessen, reijrink.com
Bruto vloeroppervlakte: 27.000 m 2 // Bouwkosten: 49 miljoen euro, incl. installaties, excl. btw
Oplevering: september 2011
Geleiding zonwering
Isolerende beglazing
Alu vliesgevel
Alu strip
Gelaagd glas met zeefdruk
Stalen koker 140x80x5
hoh 2000mm
Dejo vloerrooster
Stalen koker 160x80x5
hoh 2000mm
Stalen koker bevestigd
aan sandwich element
Hwa systeem
810+vl
Kitvoeg
Sandwich element:
Prefab buitenblad 80mm
Luchtspouw 20mm
Waterkerende dampopen folie
Isolatie 120mm
Dampremmende folie
Prefab binnenblad 180mm
Binnenwandafwerking
Alu plint
Vloerpeil
1100-vl
900 400 425
Alu afdekker op klang
Prefab buitenblad
Waterkerende dampopen folie
Multiplex
Isolatie
Dakbedekking
Kitvoeg
Alu zetwerk
Systeemplafond
Stalen dakplaat
HEA300
400 90
510
100
Zonwering
Alu vliesgevel
Isolerende beglazing
Samengestelde stalen koker
Hoekvariatie 30,8°
Sedum dak
Grindkoffer
1:20
BOUWWERELD // 19