Pasen 75 jaar - Origo

"Don Rua" – vroeger en nu blz. 4 Nr. 29 –april 2011
lijn, dan is de nog aanwezige kwaliteit en levensduur
ofwel de staat van ontbinding van de lei
afleesbaar. De combinatie van alle proeven
geeft aan hoe lang het aanwezige leigesteente
nog mee kan gaan. Dit zijn oude praktijkproeven,
die bij twijfel nog steeds worden uitgevoerd.
Door de vraag van pater Gruijters is mijn
interesse in leibedekking ontstaan en die is nog
steeds aanwezig.
Mijn antwoord aan Pater Gruijters was, dat de
leibedekking inderdaad aan vervanging toe
was. De toenmalige leibedekking was nog de
bedekking die tijdens de bouwtijd in 1908-1909
was aangebracht.
Rond december kwam hij weer bij mij met een
vraag: of ik adressen wilde schrijven op enveloppen
met 'bedelbrieven' waarin geld werd
gevraagd om een leisteentje bij te dragen. Hij
had wat namen en ik moest er zelf maar adressen
bij zoeken van wie ik dacht dat ze wel iets
wilden bijdragen. Hij had overzichten van R.K.
notarissen, dokters en bankdirecteuren. Ziekenhuisspecialisten
en advocaten moest ik zelf maar
opzoeken. Door Felix Monde werden een
bedelbrief en bedankkaartjes gedrukt.
De gele bedankkaartjes moesten verzonden
worden als er een gift binnengekomen was.
Dat ben ik blijven doen tot aan mijn vertrek in
1963 uit 's-Heerenberg. Helaas heb ik geen
brief of bedankkaartje meer in mijn archief.
Wat die actie ooit heeft opgebracht is mij niet
bekend. Uit verhalen weet ik wel dat er nadien
ook nog een grote loterij is gehouden.
Als je niet genoeg geld heb, wat doe je dan? Je
maakt een keuze uit wat financieel haalbaar is. In
1965 werd mij gevraagd om nogmaals te kijken
naar de kwaliteit van de leien. Eenzelfde proef
gaf aan dat de leibedekking op was en kort daarna
werd besloten geen leien maar dakshingles
aan te laten brengen, een product waar dertig
jaar garantie op werd gegeven. Toen een goede
keuze, want de vraag hoe lang het klooster in
Salesiaanse handen zou blijven speelde al. De
aanwezige leibedekking werd in zijn geheel
vervangen en de goot, als overgang tussen het
staande gedeelte en het schuine dakvlak, werd
verwijderd. Dat bespaarde niet alleen kosten,
maar ook werk.
Het is bekend dat shingles niet veel langer mee
gaan dan dertig jaar. Toen na die periode vele
lekkages ontstonden, doordat het materiaal
ging krullen en scheuren, heeft men op veel
plaatsen over de singles een noodakbedekking
aangebracht. Thans wordt alles verwijderd en
het gehele dak wordt weer voorzien van een
nieuwe leibedekking. Om financiële redenen
heeft men helaas besloten niet dezelfde soort
leien toe te passen als er in 1965 zijn afgehaald.
Het dak wordt nu voorzien van Spaanse
rechthoekige leien, Samaca STD, van 40 x 22
cm, totaal ca 3500 m2 ofwel ruim 100.000 stuks.
aanvullende gegevens:
Na mijn vertrek uit Leusden in 1967, werkte ik bij
Architectenbureau Molenaar en Sips als opzichter bij
de Niek Savio school te Amersfoort. Daarna bij enkele
andere architecten als Ir. Bijvoet en Prof. Holt. Zo was
ik projectleider van de bouw van het Okura Hotel in
Amsterdam, De Vereniging in Nijmegen, diverse schouwburgen,
het Mendelcollege te Haarlem. Daarna 9 jaar
bij architect Boerman te Steenderen. Hier had ik regelmatig
te maken met leibedekking en mede daardoor
kreeg ik steeds meer interesse in dit materiaal.
In Nederland is hier niet veel over bekend en ook is hier
geen leidekkersschool waar men het vak kan leren.
Daarna werkte ik als Adviseur voor Bouwzaken bij het
Aartsbisdom Utrecht gedurende 27 jaar. Tussen 1982 tot
2007 was ik betrokken bij of verzorgde ik de restauratie
van ca 240 kerken, kapellen, pastorieën, begraafplaatsgebouwen,
processieparken, woningen, kloosters, abdijen
en enkele kastelen die als klooster in gebruik waren.
Leibedekking is een van mijn specialisaties.
Leien hebben mij altijd gefascineerd. Lei is eigenlijk
versteende klei. Het wordt gewonnen diep onder de
grond tot ca 1500 meter of in open mijnbouw-putten.
De blokken die geschikt zijn om leisteen van te maken
worden gezaagd op een gevraagde maat, het gesteente
wordt van elkaar gespleten, behakt en op pallets naar
een werk vervoerd. Bedenk, dat 100 ton gesteente 3 ½
ton eindproduct oplevert. Dan weet je hoe groot een
afvalberg is!
In Nederland verwerken wij gemiddeld ca. 2250 ton
leien per jaar. Jaren lang heb ik ca. 450 ton laten
verwerken, ca. een vijfde deel van de totale import.
Kwaliteitskeuzes maken kun je alleen leren wanneer je
het gesteente ziet in de groeven wanneer het losgemaakt
wordt. Dus een regelmatig groevebezoek is
gewenst. Ik ben net weer terug uit Wales in verband
problemen over kwaliteiten. Zo heb ik diverse groeven
bezocht in Spanje, Frankrijk, Duitsland, Italië, Canada
en Wales. Kennis van gesteente is heel belangrijk. Want
het kan zijn, dat een bepaalde leisoort het in ons klimaat
geen 100 jaar, zoals verwacht, maar slechts acht jaar
volhoudt, zoals bij een kerk in het westen van
Nederland het geval was.
Leien hebben mij altijd gefascineerd
de gehele tekst werd geschreven door
Wim Jansen
vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft