volkscultuur magazine 2 2011 - Nederlands Centrum voor ...

6
Binnenkort zullen wij met een handleiding voor gemeenten komen
over hoe zij om kunnen gaan met hun immaterieel erfgoed.
Safeguardingsplan
Bij het maken van een safeguardingsplan, past allereerst het in
kaart brengen van de traditie. Voor Unesco staat inventariseren
altijd in dienst van safeguarden. Voordat je iets kunt doorgeven,
moet je allereerst weten WAT je wilt doorgeven. Wat houdt de
traditie precies in? Welke kennis en vaardigheden spelen een rol?
Het in kaart brengen van een traditie is ook het in kaart brengen
waar kennis over die traditie voorhanden is. Soms is die kennis
slechts in de hoofden van mensen aanwezig. Maar om het gebruik
door te geven aan volgende generaties is het nodig om de traditie
goed te documenteren en de geschiedenis ervan uit te zoeken.
Soms zijn er knelpunten, dan is een bepaalde vaardigheid of de
kennis over een bepaald gebruik nog slechts aanwezig bij een
beperkt aantal personen. Dan is het des te belangrijker om die
kennis vast te leggen door deze personen ernaar te vragen.
Unesco vraagt verder om ook in kaart te brengen door wie de
traditie wordt beoefend, welke gemeenschap erachter staat.
Tradities kunnen niet bestaan zonder mensen die ze beoefenen.
Als de traditie niet meer beleefd wordt door mensen, dan is het
een dode traditie. Voor een belangrijk deel is het een bewustwordingsproces.
Dat de eigen traditie ook erfgoed is, waard om voor
te zorgen, vraagt soms om een omslag in het denken.
Elk immaterieel erfgoed heeft zijn eigen problemen maar ook zijn
eigen mogelijkheden en kansen. Immaterieel erfgoed moet betekenis
hebben voor de dragers en die betekenis moet met de tijd
meegaan. Zonder mensen die het belangrijk vinden, is het afgelopen.
Het is de taak van elke beheerder om na te denken over de
hedendaagse betekenis van zijn erfgoed. Vroeger gingen de veranderingen
min of meer vanzelf. Nu moet dragers zich daarin
actiever opstellen.
Het is goed om in kaart te brengen wat de sterke en zwakte kanten
van de traditie zijn en de kansen en bedreigingen te benoemen.
Sterkten moet je uitbuiten. Kansen moet je benutten.
Volkscultuur Magazine
Zwakten en knelpunten moet je oplossen. Bedreigingen moet je
ombuigen. Als mensen het verhaal niet meer kennen, dan moet je
het verhaal opnieuw vertellen. Bij de kansen moet je altijd nadenken
of de kern een hedendaagse betekenis heeft. Hoe kun je de
kern van je boodschap een draai geven die aansluit bij wat voor
mensen hier en nu van betekenis is?
De volgende fase is het vergroten van het draagvlak en dat doe je
door bewustwording en promotie. Vaak gaat het om een lange
weg. Maar het is belangrijk om de overdracht van generatie op
generatie te verzekeren. De meeste organisaties doen er veel aan
om hun traditie door te geven aan volgende generaties. Het is van
belang om in kaart te brengen hoe de overdracht nu al gebeurt en
hoe deze versterkt kan worden.
Een safeguardingsplan is vooral een kwestie van met een open
blik naar de traditie kijken en goed nadenken over hoe de traditie
levend gehouden kan worden. Dit is bij elk immaterieel erfgoed
weer anders. Daarom heeft het Nederlands Centrum voor
Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed een aantal werkgroepen
samengesteld waarin dragers van immaterieel erfgoed samen
werken aan hun safeguardingsplan, maar ook nadenken of ze wel
of niet op een nationale inventaris willen komen.
Van abstract naar concreet
In de wetenschap en het beleid wordt nog al eens in abstracte
termen over immaterieel erfgoed gesproken. Maar wat betekent
het in de praktijk? Waar kun je aan denken bij immaterieel erfgoed
en hoe zijn mensen met immaterieel erfgoed bezig? En wat betekent
het voor hen om op de lijst van belangrijk immaterieel erfgoed
te komen?
Deze aflevering van Volkscultuur Magazine is een manier om het
toch wat abstracte begrip immaterieel erfgoed concreet te maken,
niet alleen voor beleidsmakers maar ook voor de plaatselijke dragers
van dit erfgoed en het brede publiek. Het is een stapje verder
op de weg van werken aan een toekomst voor immaterieel erfgoed
in Nederland.
Ineke Strouken, directeur