volkscultuur magazine 2 2011 - Nederlands Centrum voor ...

Martinus werd rond 316 na Christus geboren in Sabaria (het huidige
Hongarije) als zoon van Romeinse ouders. Als kind van een
vader in dienst van het Romeinse leger werd hij later ook soldaat.
Zo kwam hij al op vijftienjarige leeftijd in Gallië terecht. Naar verluidt
had Martinus al jong interesse voor het christendom en wilde
hij eigenlijk niet in het leger. Bij de stadspoort van Amiëns zou hij
aan een bedelaar de helft van zijn mantel gegeven hebben. Hij
mocht niet zijn hele mantel geven, want die was eigendom van de
Romeinse keizer. Die nacht verscheen Christus in een droom en
vertelde dat hij de bedelaar was geweest. Daarna verliet Martinus
het leger en liet zich dopen. Hij trok rond door Italië en Frankrijk,
werkte als duiveluitdrijver, stichtte een klooster en leefde als kluizenaar
in een kluizenaarsgemeenschap in Ligugé, in de buurt van
Sint Maarten zorgt voor de
sociale cohesie in Utrecht
Poitiers. Zijn bekendheid als goed en hulpvaardig mens verspreidde
zich snel. Toen dan ook de bisschop van Tours overleed
en men een opvolger zocht, wilde het volk graag Martinus als
bisschop. Martinus zelf voelde daar weinig voor. Toch is hij bisschop
geworden in 371, al verdeelde hij zijn tijd over het heilig
ambt en het kluizenaarsbestaan. Hij reisde ook veel op het platteland
om de mensen tot het christendom te bekeren. Op één van
deze reizen is hij overleden in Candes, op 8 november 397. Op 11
november is hij in Tours met veel pracht en praal begraven.
Sindsdien is deze dag aan hem gewijd. Voor een heilige is sterven
het begin van een nieuw leven, een nieuwe verjaardag, dus een
feestdag.
De naamdag van Sint Maarten werd al snel een feestdag in het
christelijke Europa, omdat er rond die tijd ook een oogstfeest
gevierd werd. Het vee stond op stal, de oogst was binnen en de
eerste wijn werd gemaakt. Men dankte de goden en brandde
vuren om de vruchtbaarheid van land en vee te bevorderen. Deze
gebruiken werden nu aan Sint Maarten gewijd. Zo ontstonden de
Sint Maartensvuren, die nog steeds in sommige streken in Zuid-
Nederland ontstoken worden. Daar hebben de gilden en de kerk
ook altijd een actieve rol in de viering gespeeld. Het verhaal van
Sint Maarten en de bedelaar wordt daar door spelers uitgebeeld.
In het noorden van Nederland is de viering van Sint Maarten veel
soberder. Daar gaan de jonge kinderen langs de huizen met een
lampion om al zingend snoep op te halen.
Verbondenheid met de stad Utrecht
Utrecht kan bogen op een oude Sint Maartensviering. In de
Middeleeuwen werd er al een kerk aan deze heilige gewijd en was
zijn begraafdag reden om in de stad en rond en in de Domkerk
feest te vieren. In het stadswapen en de stadsvlag zijn de kleuren
van de gedeelde mantel van Sint Maarten verwerkt.
In 1997 was het 1600 jaar geleden dat Sint Maarten stierf. In
Europa, en met name in Tours, werd daar veel aandacht aan
besteed en enkele mensen in Utrecht vonden, dat hun stad dat
jaar niet zomaar stilletjes voorbij kon laten gaan. Er werd een
comité opgericht, dat een viering heeft georganiseerd. Het was
niet de bedoeling om daarmee door te gaan na 1997. Toch hebben
enkele enthousiastelingen een paar jaar later, in 2001, het Sint
Maartensberaad opgericht. ‘We zouden het één keer proberen om
te zien of we de Sint Maartensviering konden stimuleren. Met
behulp van het Wijkbureau Binnenstad en subsidie van de
gemeente en particulieren hebben we geprobeerd om op wijkniveau
activiteiten te stimuleren’, legt Chris van Deventer, medeoprichter
van het Beraad, uit. Het Beraad bestaat nog steeds en is
actiever dan ooit.
Sint Maartensberaad
Het Sint Maartensberaad zet zich in om de Sint Maartensviering
in al haar aspecten, dus historisch, folkloristisch, cultureel en sociaal-maatschappelijk,
te stimuleren en om Utrecht als Sint Maartenstad
van Nederland te promoten, nationaal en internationaal. Ook
wil het Beraad dat de Sint Maartensviering behouden en gecontinueerd
blijft als vorm van immaterieel cultureel erfgoed.
In Tours, waar Sint Maarten bisschop was, bestaat sinds 2005 het
Centre Culturel Européen Saint Martin de Tours (CCE). Dit centrum
heeft Utrecht ook erkend als de Sint Maartensstad van
Nederland.
Zomer 2011 59