volkscultuur magazine 2 2011 - Nederlands Centrum voor ...

Voor het restaureren van de vaandels, het baldakijn en de bloedvaan
zijn internationale contacten gelegd voor het bestuderen van
authentieke borduursteken en het zoeken van speciale stoffen.
Het Textielmuseum in Tilburg heeft zelfs speciale stof laten weven
voor de Vaart. Soms is het originele borduurwerk zo ingewikkeld,
dat het niet meer uitvoerbaar is, dan moeten ze op zoek naar
alternatieven. Er gaat dus heel wat tijd zitten in dat werk.
‘Er zijn ook geledingen die zich helemaal bezighouden met het
begeleiden van de kinderen, die meelopen. Dit zijn jonge kinderen
van 4 à 5 jaar. Deze worden begeleid door circa vijfentwintig jonge
vrouwen. Het is absoluut geen probleem om vrijwilligers te vinden,
soms moeten we zelfs een stop instellen.’
Gevoel van trots en saamhorigheid
De liefde voor de Vaart wordt al op jonge leeftijd ingegeven, vaak
onbewust. ‘Belangrijker nog dan het religieuze aspect, is het
gevoel van trots, van saamhorigheid, van traditie, dat rondom de
Boxmeerse Vaart hangt. Al van oudsher is Boxmeer een aparte
gemeenschap. Temidden van het opkomende protestantisme is
het altijd een katholieke enclave gebleven. Boxmeer viel als aparte
Baronie onder de graven van Bergh uit ’s-Heerenberg en had een
grote mate van zelfstandigheid. Het gevoel voor historie en traditie
is Boxmeer eigen’, aldus Wim Goossens.
‘Mijn vader was ceremonieel Vaartmeester en heeft eigenlijk de
overgang van de kerkelijke organisatie naar de wereldlijke stichting
ingezet, samen met zuster Martha van de Orde Jezus-Maria-
Jozef. Na zijn dood in 1979 ben ik binnen de nieuwe stichting
Vaartmeester geworden. Dat ging als vanzelfsprekend, je groeide
er mee op. Zo zijn er meer families, die met de Vaart verweven zijn.
Het speciale beieren wordt al vier generaties lang gedaan door de
familie Hutten bijvoorbeeld. Dan heb je het over meer dan honderd
jaar. Ze zijn er trots op, de kinderen gaan mee naar de toren
en leren het daar al jong.’
Kinderen kiezen hun eigen kleur
Kinderen hebben een belangrijke plaats in de Boxmeerse Vaart. In
elke groep lopen kinderen mee, gekleed in speciale kleding in
vaste kleuren. Al op jonge leeftijd krijgen de kinderen uitleg over
de Vaart. Op de scholen is lesmateriaal aanwezig, geschreven in
voor de kinderen begrijpelijke taal en er zijn kleurrijke presentaties.
‘Vroeger hadden we dia’s, tegenwoordig powerpoint presentaties’,
vertelt Wim Goossens. ‘De kinderen krijgen uitleg over de
verschillende groepen die meelopen en kunnen dan aangeven
aan welke groep zij willen deelnemen.’
‘Er was een tijd dat de belangstelling terugliep, in de tijd van de
ontkerkelijking, maar tegenwoordig trekt het weer aan. Mensen
zien in, dat het niet alleen om het religieuze aspect gaat. De Vaart
wordt erkend als een belangrijk historisch, sociaal en cultureel
evenement. Er komen gemiddeld tussen de 8.000 en 10.000 toeschouwers
op af, van heinde en verre, zelfs uit het buitenland. Uit
Duitsland bijvoorbeeld komt altijd een groep pelgrims, die een
eigen vroegmis in de basiliek hebben.’
Het Vaartweekend is ook een goed moment voor een familiereünie.
Alle oud-Boxmerenaren komen dan terug naar Boxmeer. In de
week voor en na de vaart zijn er veel activiteiten in Boxmeer en
hangt er een gezellige sfeer.
Gevoel voor de traditie
Over het doorgeven van de traditie of over het vinden van genoeg
vrijwilligers hoeven de Vaartmeesters zich voorlopig geen zorgen
te maken, er is animo genoeg. ‘De echte Boxmerenaren, die hier
zijn geboren en getogen, kennen het gevoel voor traditie, dat zich
onder meer uit in de Vaart. Zij weten hoe belangrijk die is en doen
er alles voor om het in stand te houden. Niet alleen als religieus
evenement, maar ook om de gemeenschapszin te bevorderen. Dat
is misschien nog wel de belangrijkste reden.
‘Het zou te ver gaan om te zeggen dat de Vaart identiteitsbepalend
is voor Boxmeer, maar het is zeker een belangrijk deel’, aldus
Goossens. ‘ Een plaats op de Immaterieel Erfgoed inventaris van
Unesco zou een erkenning voor dit traditionele cultuurgoed zijn
en een enorme ruggesteun voor de organisatie en de vrijwilligers.
Verder zou het de traditie van de Vaart natuurlijk sterker maken en
de gemeente zou er nog zuiniger op zijn.’ ◗
Foto’s: Jan Stads,
Zomer 2011 41