volkscultuur magazine 2 2011 - Nederlands Centrum voor ...

geraars de Paardenmarkt geplunderd en het dorp platgebrand.
Toen in 1701 de Gregoriaanse kalender werd ingevoerd in
Drenthe, is de dag van de Paardenmarkt opgeschoven. Sindsdien
wordt hij op de derde dinsdag in oktober gehouden.
Er bestaan ook gebruiken rondom de Paardenmarkt. Zo moesten
de boeren vóór die dag de aardappels gerooid hebben. Was dat
niet gebeurd, dan moest de knecht, wiens taak het was, met een
tak aardappelloof aan zijn been rondlopen op de markt. Een ander
gebruik was het om de kachel pas te ontsteken na de Paardenmarkt.
Dat was meer een teken van zuinigheid, die goed samenging
met de datum van de markt. Het moment markeerde de
overgang van de zomer naar de herfst.
De kleine handel in paarden kwam vooral in de achttiende eeuw
tot grote bloei. Jaap Mellema, de markt- en kermisbeheerder van
de gemeente Tynaarlo, waar Zuidlaren onder valt, legt dit uit.
‘Vanwege de gunstige ligging van Zuidlaren ten opzichte van
Duitsland en Groningen en de grote waarde die gehecht werd aan
de kwaliteit van de aangeboden paarden, is de Zuidlaarder
Paarden markt uitgegroeid tot de grootste van Europa. Hij had een
voorbeeldfunctie voor andere paardenmarkten en dat is altijd zo
gebleven. Al snel zijn er meer attracties bijgekomen. Er waren
straatmuzikanten, later kwam er meer vermaak en dat is uitgegroeid
tot een grote kermis. Van weer later datum zijn de warenmarkt
en een mechanische beurs, waar nieuwigheden op het terrein
van landbouwmachines werden getoond. Die beurs is er nu
niet meer, die heeft van 1949 tot 2007 bestaan. Prins Bernhard is na
een bezoek vanaf 1953 de beschermheer van de beurs geweest.’
Handje-klap
De markt begint al ’s morgens om 6 uur. Dan lopen de handelaren
rond in hun gele stofjassen, petten en met de rotanstok om te
meten. Als ze een paard naar hun smaak hebben gevonden, wordt
dat van alle kanten gekeurd en kan het op de monsterbaan lopen.
Staat dat de potentiële koper aan, dan wordt er net zolang met
handje-klap geboden tot men tot een goede prijs gekomen is. De
koop wordt bezegeld in een plaatselijk café. Pas later, in de loop
van de ochtend, komen de recreanten. Die komen ook voor de
warenmarkt en de kermis. De Paardenmarkt duurt de hele dag.
De handelaren komen van heinde en verre, dat is altijd al zo
geweest. Er worden ook allerlei soorten paarden aangeboden.
‘Vroeger werden er ook koeien, varkens, schapen, geiten, lama’s en
zelfs een keer een kameel te koop aangeboden. Maar sinds de
MKZ-uitbraak mogen er geen evenhoevige dieren meer verkocht
worden. Dat is wel jammer’, vertelt Jaap Mellema.
Op de markt staan circa tweeduizend paarden te koop. ‘Er is een
vaste club van ongeveer zestig handelaren, die ik allemaal ken.
De sfeer kun je niet
beschrijven. Die moet je
voelen en beleven
Daarnaast zijn er veel particulieren en kleine handelaren. Vroeger
waren het vooral trekpaarden, na de mechanisatie in de landbouw
zijn het veel rijpaarden. Om dat allemaal in goede banen te leiden,
werk ik op die dag samen met zo’n 250 vrijwilligers, voor de veiligheid
en de verkeersbegeleiding bijvoorbeeld. Die ken ik allemaal
persoonlijk. Dat zijn mannen en vrouwen hier uit de buurt, van alle
leeftijden. Ze nemen dan vrij voor die dag, komen op de fiets en
zijn de hele dag in de weer. Naderhand krijgen ze wat in een zakje
en een Zuidlaarder bol. Dat is nog een traditie van de Paardenmarkt,
een groot rond krentenbrood volgens speciaal recept
gebakken. Dan gaat na de markt de Zuidlaarder bol in de fietstas
en drinken we met zijn allen nog een borrel. Een week later
bespreken we dan de gang van zaken en kijken we hoe we het
kunnen verbeteren. Ik heb er geen moeite mee om genoeg vrijwilligers
te vinden, dat gaat via mond-tot-mond reclame en ik onderhoud
nauwe contacten met ze. Iedereen vindt het leuk, het is ook
de sfeer van die dag.’
Zo sterk als een paard
‘Zelf kom ik van de Groninger klei, mijn vader was daar boer. We
gingen altijd naar de Zuidlaarder markt voor trekpaarden. Dat
moesten dan Belgische trekpaarden zijn, die waren sterk genoeg
voor het werk in de zware klei. Later ging mijn vader ook kijken
Zomer 2011 33