volkscultuur magazine 2 2011 - Nederlands Centrum voor ...

24
Oeteldonkse carnaval
te ‘s-Hertogenbosch
Elk jaar wordt in het Brabantse ‘s-Hertogenbosch het einde van de winter begroet met een sprookje. Een imaginaire prins wordt
met alle égards binnengehaald door een imaginaire burgervader met zijn gemeenteraad. ’s Middags houdt de prins tijdens het
Open Hof zijn troonrede en iedereen staat met ernstig gezicht te luisteren alsof het de minister-president betreft. Die er overigens
ook is, met alle ministeries. Imaginair uiteraard. Drie dagen lang speelt iedereen naar hartelust mee in het dorp Oeteldonk.
Maar het is niet alleen spelen, het is ook vooral vieren. Want dat is Carnaval op zijn Oeteldonks. Dat is echt!
De geschiedenis van carnaval gaat ver terug. In het archief is in
een document uit 1383 te lezen, dat er hanengevechten werden
gehouden in ‘s-Hertogenbosch, ter ere van de vastenavondfeesten.
Rekeningen uit die tijd vermelden veel eten en drank, verder
werden er steekspelen en kluchten opgevoerd. Dat er gefeest
werd, was duidelijk. Er werd vooral veel gespot, geschertst en
belachelijk gemaakt. Stadsarbeiders kregen ‘drinkgelt voer heuren
vastenavond’ en jongeren sloegen op deuren en ramen.
In de Staatse tijd van 1629 tot 1794 was elke openlijke uitoefening
van het katholieke geloof verboden, dus ook het carnaval vieren.
Daar trokken de meeste Bosschenaren zich niet veel van aan, al
werd het feest wel meer binnenshuis gevierd. Getuige de jaarlijkse
verhoging van de boetes voor het ‘masquerade gaan op de
Bacchusdagen’ leefde het carnaval nog steeds.
Toen de Fransen het land binnentrokken, was het katholicisme
weer toegestaan. Het carnaval werd toen door de gegoede burgerij
vooral in sociëteiten en door het gewone volk op straat gevierd
met veel dronkenschap en alles wat daarbij komt. Dat men gemaskerd
en verkleed, dus onherkenbaar was, vergrootte de kans op
choquerend gedrag. Er kwam dan ook verzet van verschillende
kanten tegen deze vorm van carnaval vieren.
Oeteldonksche Club
Uiteindelijk wist een aantal Bossche middenstanders daar een
mouw aan te passen door in 1882 de ‘Oeteldonksche Club’ op te
Volkscultuur Magazine
richten, die een hele aparte manier van carnaval vieren bedacht.
Het belangrijkste element, de omgekeerde wereld, bleef bestaan
en werd verder uitgebouwd. Tijdens de drie carnavalsdagen veranderde
‘s-Hertogenbosch in het dorp Oeteldonk, waarvan het
bestuur in handen was van de burgervader Peer vaan den
Muggen heuvel en zijn gemeentebestuur. De orde werd gehandhaafd
door veldwachter Driek Pakaon en het dorp werd vereerd
De echte Bosschenaar groeit
op met het carnaval
met een bezoek van Z.K.H. prins Amadeiro. Deze prins wordt in
Oeteldonk voor het leven gekozen en komt van ‘buiten’. Dit is
duidelijk te merken aan het feit dat hij algemeen beschaafd
Nederlands spreekt, in tegenstelling tot veel andere Brabantse
carnavalsprinsen.
De Oeteldonksche Club van 1882 (kortweg OC) organiseerde een
optocht met praalwagens en andere activiteiten om de mensen zo
lang mogelijk uit de kroegen te houden. Dit was redelijk succesvol,
maar tijdens de Eerste Wereldoorlog is carnaval toch weer (heel
kort) afgeschaft. Toen men het na de oorlog weer wilde vieren,