Vertrouwen geven en in control zijn; Hoe doe je dat? - Ooa

Verslag van de expertmeeting “Vertrouwen in de praktijk” 13 oktober 2010
adviseren. Het is zaak om de oorzaak van het incident te vinden en met een gerichte oplossing te komen
vanuit de insteek van de gestelde lange termijn doelen.
Bij incidenten is de snelheid van reageren ook erg belangrijk. Als te lang onduidelijk blijft wat er precies
aan de hand is, wordt vaak een afkoelingsperiode ingelast. Er wordt tijd gekocht door bijvoorbeeld een
commissie in te stellen. Die komt dan met adviezen, waarop weer een kabinetsreactie moet komen.
Meestal ontkomt een bewindspersoon dan al niet meer aanscherping van regelgeving of het instellen van
nieuwe regelgeving.
Deze werkwijze verkleint de bandbreedte voor discussies. Als de dreiging groot is dat er in het heetst
van de strijd, tot overdreven of ondoordachte maatregelen wordt besloten, kan het instellen van een
onderzoek een goede zet zijn. Daarna kan er in relatieve rust worden bepaald wat je moet doen met het
incident. Uit de analyse moet blijken wat de oorzaak is van het incident en of het “normaal” is en af en toe
kan gebeuren of dat er een les is te leren. In beide gevallen moet dat duidelijk gecommuniceerd. Uit de
analyse moet blijken of er iets moet worden aangepast aan het beleid of de uitvoering of niet. In zekere
zin biedt een incident dus ook een kans om te leren. De commissie moet hier dan wel de ruimte voor
krijgen. Verkokering van kennis staat zo’n grondige analyse soms in de weg.
Omdat positiviteit (zaken die goed gaan) weinig aandacht krijgt in een politieke omgeving wordt er nauwelijks
aan ‘appreciative auditing’ gedaan. Bij deze aanpak is het niet de insteek om te gaan zitten op wat
je minimaal wilt aantreffen en te rapporteren over wat daaronder zit, maar kijk je naar het potentieel van
de organisatie en bouw je daarop voort om te komen tot verbetersuggesties.
Nu is het controlesysteem ingericht op het vinden van fouten. De wettelijke taak van auditdiensten en de
Algemene Rekenkamer (AR) wordt nu ook zo uitgevoerd. De discussie met de Tweede Kamer en ministerraad
over auditbevindingen van AR zou over relevantere onderwerpen kunnen gaan dan nu het geval is.
Een goede, positieve discussie over de kwaliteit van de organisatie zou, indien goed onderbouwd, wel mogelijk
zijn, maar sommigen in de auditprofessie zijn daar terughoudend in. Het is makkelijker ‘hard’ vast
te stellen dat zaken niet goed gaan, dan dat zaken wel goed gaan. Dat vereist een kwalitatieve beoordeling.
Gezien de taak en positie van de auditdiensten en de AR is deze terughoudendheid niet vreemd. Er bestaat
wel een ambitie om andersoortige onderwerpen fundamenteler aan de orde te stellen, maar met de
huidige mensen en middelen kan die ambitie niet ingevuld worden, zolang aan de huidige opzet van de
controle en de daarbij gemaakte keuzes (strikte kwantitatieve tolerantiegrenzen) wordt vastgehouden.
70