Vertrouwen geven en in control zijn; Hoe doe je dat? - Ooa

Verslag van de expertmeeting “Vertrouwen in de praktijk” 13 oktober 2010
Zaak verdachte tbs’er brengt Donner in het nauw
Bron: Radio Nederland Wereldomroep 16 juni 2005 (fragment)
Opnieuw is er ophef over het Nederlandse tbs-systeem. Aanleiding is de arrestatie van een
ontsnapte tbs’er. De man wordt ervan verdacht een bejaarde Amsterdammer te hebben
vermoord, nadat hij tijdens een proefverlof was ontsnapt. Minister Donner van Justitie
betreurt de moord, maar ontkent dat er fouten zijn gemaakt. Volgens de bewindsman is
dit een ‘risico van het systeem’. In een spoeddebat In de Tweede Kamer eisen de LPF en
het onafhankelijk Kamerlid Geert Wilders dat minister Donner aftreedt.
De reacties in de Tweede Kamer op de van moord verdachte, ontsnapte tbs’er zijn getergd.
Ze lopen uiteen van “er geen reden is om aan te nemen dat er is geblunderd” (CDA-Kamerlid
Van Haersma Buma) tot “Donner moet zijn biezen pakken” (LPF-Kamerlid Eerdmans).
Volgens D66-er Lousewies van der Laan is “één ding duidelijk: het systeem van proefverlof
werkt niet.”
Risico van het vak
Wilhelm Schippers is de man die alle commotie veroorzaakt. De tot tbs veroordeelde man
ontsnapte op 7 juni aan zijn begeleiders, nadat hij - op proefverlof - een bezoek had gebracht
aan zijn echtgenote. Afgelopen dinsdag werd hij aangehouden in de tuin van de woning van
een vermoorde Amsterdammer. Als Schippers daadwerkelijk de moord heeft gepleegd is dit
volgens minister Donner “het risico van het vak”. “Ik constateer dat de betrokken organisaties
en personen naar huidig inzicht adequaat hebben gehandeld, zowel als het gaat om het toe-
kennen van begeleid verlof, als om het toepassen van de regels die we hebben afgesproken.
” Kortom: de begeleiders valt niets te verwijten. “Waar we het hier in wezen over hebben, is
een risico dat samenhangt met het tbs-systeem zoals we dat kennen.” Dat systeem is er
volgens Donner op gericht dat ook deze delinquenten uiteindelijk terugkeren in de
maatschappij. En dan moet je dus iemand ook weer laten wennen aan die buitenwereld:
door proefverloven.
Bovenstaand nieuwsbericht uit 2005 is een zeldzaam voorbeeld waarin bewindslieden wel tegenover de
Tweede Kamer opriepen tot risicoacceptatie en een lange(r) termijnperspectief. Tijdens de expertmeeting
werd dit voorbeeld dan ook herhaaldelijk aangehaald. Hier moet overigens wel bij vermeld worden dat
minister Donner uiteindelijk het debat met de Tweede Kamer overleefde door enkele wijzigingen in het
TBS stelsel toe te zeggen. De aandacht van media voor incidenten (‘hoe is dit nu weer in hemelsnaam
mogelijk’) draagt hieraan bij. Geconstateerd kan worden dat er een heersende overheidscultuur is die
de neiging heeft bij incidenten in de regelgevingkramp te schieten. Immers, de illusie van een risicoloze
samenleving wordt bij incidenten in stand gehouden door steeds nieuwe regelgeving en het toezeggen
van meer controle.
De bekende dynamiek is dat de media een incident melden, vervolgens de politiek om meer regelgeving
vraagt, de minister dit toezegt en de ambtenaren hiervoor zorg dragen. Vanuit de politiek bezien zijn
regels een goedkoop instrument (of lijken dit in elk geval) met veel impact: het politieke brandje is weer
geblust; de media-aandacht richt zich op een ander onderwerp. Op een dag zal toch het sprookje moeten
worden doorgeprikt dat we met regelgeving en controle kunnen zorgen voor een risicoloze samenleving.
5.2 Iedereen doet er aan mee en is dus verantwoordelijk
De neiging tot incidentsturing en geringe risicoacceptatie lijken inherent aan de politieke omgeving
waarin ook de (beleids)ambtenaren opereren.
66