Vertrouwen geven en in control zijn; Hoe doe je dat? - Ooa

Verslag van de expertmeeting “Vertrouwen in de praktijk” 13 oktober 2010
Het gevoel van degene die verantwoordelijk is voor hetgeen gecontroleerd wordt, is ook belangrijk. Als
het toezicht bij die persoon niet goed (aan)voelt, zal hij zich kritisch tegenover het toezicht gaan opstellen.
Bijvoorbeeld, als de normen waarover het toezicht spreekt niet aansluiten bij het beeld/de interne
regels die de organisatie zelf heeft. Draai de risicoanalyse om en vraag de organisatie zelf de risico’s en
mogelijke maatregelen te benoemen. In sommige gevallen kunnen gecontroleerden dan zelf de normen
meebepalen; normen die aansluiten bij de interne regels die voor de eigen bedrijfsvoering gelden. Wees
daarom creatief, maak ruimte, geef tijd en handhaaf op basis daarvan.
De les is om transparant te zijn, dus te communiceren over wat er is gebeurd en wat je eraan gaat doen. Let
hierbij wel op het fenomeen dat als je teveel praat over vertrouwen in het algemeen het vertrouwensgevoel
daalt. Vertrouwen is in de eerste plaats een kwestie van doen.
Als controleur moet je je eigen oordeel ter discussie durven stellen. Het verlagen van tolerantiegrenzen
kan een invulling van vertrouwen zijn. Aan de andere kant blijft elke grens behalve 0% of 100% arbitrair.
Het werken met kwalitatieve tolerantiegrenzen is een beter alternatief. Het gaat dan om de vraag: hoe erg
vinden we hetgeen we constateren?
De gecontroleerde die contextgevoelig is, verlangt dat je steeds meer ‘waarderend’ gaat auditen. Dit wil
zeggen meer de dialoog zoeken in plaats van het hanteren van een checklist. In elk geval zullen controleur
en gecontroleerde elkaar steeds meer moeten opzoeken op basis van een positieve, waarderende houding.
Dat levert in deze situatie voor beide partijen meer inzicht op met als resultaat een bredere vertrouwensbasis.
Er wordt gesteld dat leiderschap de meest bepalende control is en dat daarom de resultaten van een medewerkerstevredenheidonderzoek
waarin ook vragen zijn opgenomen over de aanwezige cultuur, soms meer
zeggen dan welke controle dan ook….
5. De invloed van de politiek en de omgeving op vertrouwen.
Binnen de overheidsomgeving is sprake van een sterke gerichtheid van de politiek en de omgeving (pers/
burgers) op incidenten. Dit leidt tot risicomijdend gedrag en focus op de korte termijn door organisaties.
Voor het (samen)werken op basis van vertrouwen zijn juist een (middel)lange termijnperspectief (bestendig
gedeeld belang) en risicoacceptatie twee belangrijke kritische succesfactoren. Rond dit thema is
tijdens de expertmeeting gesproken over de concrete vraag: hoe zorg je in de praktijk voor een voldoende
lange termijn perspectief met een zekere risicoacceptatie.
5.1 De roep om regels en controle bij ieder incident
Er bestaat een breed gevoeld stereotype beeld van de huidige situatie waarin wantrouwen en schijnzekerheid
de overhand hebben. Deze dynamiek ziet er in het kort als volgt uit: de media rapporteren een incident
en de Tweede Kamer ondervraagt bewindslieden hierover. Zij sussen de situatie door het aankondigen
van verscherpte regelgeving en/of controle en het aankondigen van een grondig onderzoek. Ondanks
veel oproepen van ambtenaren en politici aan zichzelf en elkaar om hun rug vaker recht te houden en
‘nee’ te zeggen blijkt het moeilijk deze gang van zaken te doorbreken.
65