Vertrouwen geven en in control zijn; Hoe doe je dat? - Ooa

Verslag van de expertmeeting “Vertrouwen in de praktijk” 13 oktober 2010
woordelijkheden niet genomen worden en/of verzinnen mensen hun eigen interpretatie. Het is in dat
kader bijvoorbeeld logisch dat als men denkt dat minder ongevallen het doel van de 120 km regel is, men
in de avond harder gaat rijden dan overdag omdat het dan minder druk is en het risico op ongevallen dan
ook geringer is.
Kijk in dat verband bijvoorbeeld ook eens naar de P&C cyclus. Daarin wordt alles doodgeregeld. Zou het
niet eens interessant zijn te kijken wat er gebeurd als je alles loslaat? ‘Ik heb wel eens een formatvrij jaarplan
bij mijn mensen opgevraagd, dat gaf me een onrust. We zijn niet meer gewend om vrij te denken’.
Een ander: ‘Ik heb wel eens geen jaarplan gemaakt en wat denk je? Niemand vroeg ernaar! Zitten we elkaar
niet onnodig bezig te houden?’.
Regels kunnen dus een papieren schijnwerkelijkheid zijn. Het centraal stellen van principes zou de kern
moeten zijn bij het beoordelen van situaties. Met elkaar – controleur en gecontroleerde - moeten we hier
een gevoeligheid voor ontwikkelen. Signalen over disfunctionele regelgeving moeten gemonitord en
bespreekbaar gemaakt worden.
Leidraad zou moeten zijn dat het idee achter de regels duidelijk is, dat men de regels begrijpt en voor ogen
heeft wat men met de regels wil bereiken. Dus niet alleen toetsen van het naleven van de formele regels
zonder begrip van het doel achter de formele regels.
2.2 Draagvlak voor regelgeving
Regels uitvaardigen is vaak het eerste middel waar de overheid aan denkt om gedrag te beïnvloeden.
Daarbij wordt niet altijd in dezelfde mate gekeken naar het draagvlak voor de regelgeving, het nut van
regelgeving in de onderliggende casus, de mogelijkheid om de regels te handhaven en eventuele andere
beïnvloedingsmogelijkheden dan alleen regelgeving.
Overheidsdienaren zouden, zo wordt gesteld, niet alle situaties moeten willen oplossen met regelgeving.
Teveel regels nemen de eigen verantwoordelijkheid weg bij burgers en bedrijven. Zij werken dan weliswaar
netjes via de regels, maar het kritisch vermogen om blijvend na te denken over de reden(en) om volgens
een bepaalde regel te handelen blijkt vaak onvoldoende aanwezig. Het advies is om uit te gaan van een
absoluut minimum van alleen hoogst noodzakelijke regels, waar men dan ook geacht wordt zich aan te
houden. In dit kader het adagium gelanceerd ‘vertrouwen is goed, motivatie is beter’.
De overheid is goed in het maken van regels, maar minder goed in het weghalen ervan. Er zijn cycli te
onderkennen in vertrouwen en regels: ‘na verloop van tijd is er meer roep om minder regels en meer
vertrouwen. En een paar jaar later is het weer andersom’.
Soms zijn andere soorten regels nuttiger. Zo zouden normatieve regels geen vervanging moeten zijn
voor gedragsnormen of fatsoenregels. Fatsoensregels zijn informele, ongeschreven regels, maar wel heel
krachtig. Het is wel zo dat soms strikte regels nodig zijn als fatsoensnormen niet in acht worden genomen.
Binnen de contextuele kaders zouden gecontroleerden en controleur moeten samenwerken in de ontwikkeling
van (spel)regels. Daarbij zal vooraf duidelijk moeten zijn waarover de afspraken zullen gaan en de
- altijd noodzakelijke - minimumeisen waaraan voldaan moet worden, maar daarna zou vooral professionaliteit
voorop moeten staan. Dat wil niet zeggen dat men daarbij uitgaat van blind vertrouwen, maar dat
men samen risico’s in kaart brengt en daarop het (systeem)toezicht inricht. Door op die wijze jouw
53