Vertrouwen geven en in control zijn; Hoe doe je dat? - Ooa

Handleiding voor de vertrouwenscan
Echt vertrouwen heeft de neiging zich in interactie te versterken zo lang beide partijen door de positieve
ervaringen nog betere gevoelens over en weer krijgen (en er zich geen bijzondere, verstorende omstandigheden
gaan voordoen, zoals bij voorbeeld machtsverschuivingen, overlevingsnoodzaak etc.). Met de
overige kritische succesfactoren kan dan losser omgegaan worden (ze kunnen een stootje hebben). De basisafspraken
zullen meer informeel en principle-based zijn en er is een behoorlijke acceptatie van risico’s,
zo lang de inbreuken maar niet door kwade opzet veroorzaakt worden (als bij voorbeeld blijkt dat de ander
je bewust niet geïnformeerd heeft).
Dit betekent dat je ook bij echt vertrouwen om in control te zijn, nog wel steeds alert moet blijven op de
risico’s, want die zullen er altijd blijven. Het betekent dat men losser kan zijn met de overige kritische
succesfactoren, maar ook weer niet te los. Als men duidelijke afspraken loslaat en risico’s gaat negeren,
verandert echt vertrouwen al snel in blind vertrouwen (zie het profiel hierna).
- Hoofdprofiel blind vertrouwen (vertrouwen zonder aandacht voor risico’s)
Bij blind vertrouwen is de ‘oneindige’ risico-acceptatie sterk bepalend. Men ziet de risico’s van vertrouwen
niet of men wil die niet zien. Men is niet geïnteresseerd in deze risico’s en men treft ook geen maatregelen
om de risico’s te beperken. Er kunnen sterke gedeelde belangen zijn waarom men blind vertrouwen
heeft, het kan zijn dat men een zeer goed gevoel bij de ander heeft, maar het kan ook zijn dat men er
gewoon niet over wil nadenken (geen tijd en energie in wil steken). In deze situatie is men niet in control
en men doet daar ook geen inspanningen toe. Het kan en zal in veel gevallen goed gaan, maar dat zal dan
het gevolg zijn van de capaciteiten/intenties van anderen en de omstandigheden en niet mede het gevolg
van eigen handelen. Het gevaar van blind vertrouwen is dat men overvallen kan worden door een ernstige
inbreuk (schandaal), waardoor men dan vaak direct doorschiet naar groot wantrouwen. Dit kan men
alleen voorkomen door oog voor de risico’s te hebben, - voor zover mogelijk - passende maatregelen te
treffen en de resterende risico’s bewust te accepteren.
Spinnenweb
Als hulpmiddel bij de beoordeling in welk hoofdprofiel de relatie het meest past, kan gebruik gemaakt
worden van het ‘spinnenweb’ (zie bijlage 3). In dit spinnenweb kunnen de scores van de negen kritische
succesfactoren getekend worden op de acht hoeken 25 van het spinnenweb, met als hoofdassen: ‘hard
controls’ versus ‘soft controls’ (horizontaal) en ‘willen’ versus ‘kunnen’ (verticaal).
In één oogopslag is dan duidelijk welke KSF’en in de ogen van de geïnterviewde voldoende scoren, welke
(zeer) goed en welke (zeer) slecht en tevens hoe dit is verdeeld over ‘hard controls’ versus ‘soft controls’ en
‘willen’ versus ‘kunnen’.
Tentatief kunnen hierbij - binnen de rijk geschakeerde werkelijkheid, die vele nuances en tussenvarianten
kent – de volgende patronen in relatie tot de hoofdvarianten worden herkend:
- Bij wantrouwen zullen in ieder geval gedeeld belang (KSF 3) en gevoel (KSF 4) slecht scoren: soft controls en
willen zijn beiden zwak. Onder invloed hiervan zullen de meeste andere scores in het algemeen ook
niet geweldig zijn. Het over all beeld zal dus ook matig tot slecht zijn.
- Bij rationeel vertrouwen zullen gedeeld belang (KSF 3) en gevoel (KSF 4) voldoende zijn, maar veelal ook niet
meer: soft controls en willen zijn beiden gemiddeld. Het beeld aan de zijde van de hard controls en kunnen
zal in verhouding hoger liggen (voldoende tot goed). Over het geheel genomen zal een gemiddeld
beeld bestaan, met een duidelijk positief accent op hard controls en kunnen.
25 Om van negen KSF’en op acht hoeken uit te komen, dienen de scores van KSF 7 (controle) en KSF 9 (sancties) bij elkaar opgeteld te worden en door twee gedeeld
te worden.
© Directie Begrotingszaken, Robert Vos en René Witte 37