Vertrouwen geven en in control zijn; Hoe doe je dat? - Ooa

Handleiding voor de vertrouwenscan
Bij een analyseren van de oorzaak van de inbreuk en deze vervolgens open bespreken, zal het vertrouwen
daarentegen veelal juist een verdiepingsslag maken.
Hierbij doet zich de situatie voor dat het juist wanneer het belangrijk is om de oorzaak van een inbreuk te
analyseren en te bespreken om een vicieuze cirkel van steeds meer regels en controle te voorkomen, dit
in de praktijk het minst zal plaatsvinden. Voor het analyseren en bespreken van de inbreuk is een goede
open communicatie een belangrijke voorwaarde, die juist bij geen of weinig vertrouwen in het algemeen
zal ontbreken. Dit betekent dat er in die situatie ‘lef’ moet zijn de bestaande patronen en mechanismen te
doorbreken.
KSF 9: Er zijn effectieve sancties bij kwade opzet/bewuste over-
treding.
Vertrouwen staat of valt met goede intenties over en weer. Als een bewuste inbreuk is gemaakt op deze
goede intenties, vervalt de basis voor het vertrouwen. Van te voren moet duidelijk zijn dat vertrouwen niet
‘gratuit’ is en dus niet zonder gevolgen bewust geschonden kan worden. Er volgen dan sancties die wel
effectief (’afschrikwekkend’) moeten zijn. Bij sancties kan naast directe sancties zoals boetes, straffen etc.
ook gedacht worden aan meer indirecte sancties zoals het opzeggen van de samenwerking, intensiever
controleren, (laten) ontstaan van reputatieschade, etc. Partijen moeten wederzijds investeren in vertrouwen
en er duidelijk iets voor over hebben om de vertrouwensrelatie te continueren. Alleen dan kan zich
een duurzame vertrouwensrelatie ontwikkelen.
In de toelichting kan opgenomen worden in welke mate in geval van een incident (inbreuk op het vertrouwen)
sancties mogelijk zijn en in welke mate bij kwade opzet deze sancties ook daadwerkelijk worden
toegepast. Gaat er van de mogelijkheid van sancties voldoende afschrikwekkende werking uit? Wordt de
eventuele schade die de andere partij of een derde door de inbreuk heeft opgelopen ongedaan gemaakt/
gecompenseerd? Zijn de toegepaste sancties in dit opzicht effectief gebleken? Hierbij kunnen concrete
voorbeelden gegeven van de sanctiemogelijkheden en van situaties waarin het inzetten van sanctiemogelijkheden
hebben gespeeld en de afwegingen die daarbij gemaakt zijn. Afgesloten kan worden met een
beoordeling van de mate waarin de inzet van sancties mogelijk en effectief. In geval zich in de afgelopen
periode geen kwade opzet bij inbreuken zich heeft voorgedaan (en dus geen sancties zijn toegepast) kan
een inschatting gemaakt worden van de handelwijze indien deze situatie zich wel zou hebben voorgedaan.
Daarbij kan aangeven worden waarop deze inschatting is gebaseerd. Facultatief kan aangegeven worden
hoe de geïnterviewde inschat dat de andere partij de effectiviteit van eventuele sancties (afschrikwekkende
werking/herstel schade) beoordeelt.
Aandachtspunten:
- Aantal keren dat een bewuste overtreding/kwade opzet voorkomt.
- Mogelijkheden van sancties in die situaties (sanctie-instrumentarium).
- Effectiviteit van de sanctie (afschrikwekkende werking/herstel schade).
- Daadwerkelijke inzet van sancties.
Omschrijving scores:
1 = Er zijn geen sancties.
2 = Er zijn weinig sancties of deze zijn matig effectief.
3 = Er is een normaal sanctie-instrumentarium dat redelijk effectief is.
4 = Er is een goed sanctie-instrumentarium dat goed effectief is.
5 = Er is een uitgebreid sanctie-instrumentarium dat (blijkens langere praktijk) zeer effectief is.
© Directie Begrotingszaken, Robert Vos en René Witte 33