Liberaal van het Jaar - Bandwerkplus.nl

OPINIE
Duwen is in orde,
mits met de intentie
om gekozen te worden
Kiezersbedrog. Dat is het als politieke zwaargewichten, zonder
in de raad zitting te willen nemen, fungeren als lijstduwer
tijdens de komende gemeenteraadsverkiezingen. De kiezer
voor de gek houden draagt niet bij aan de geloofwaardigheid
van politiek.
DOOR Michiel Abbink
De VVD Rotterdam poogt met Tweede-Kamervoorzitter Frans
Weisglas op de lijst extra stemmen te trekken bij de gemeenteraadsverkiezingen.
Voor wie zijn verfijnde optredens in het
Mekka van de politiek nu al mist is er goed nieuws: Weisglas wil
helemaal niet plaatsnemen in de raad. De éminence grise peinst
er zelfs niet over zijn geliefde job te verruilen voor het labeur van
vertegenwoordiger op lokaal niveau. Weisglas is niet de enige
landelijke prominent die als lokkertje wordt ingezet door partijen
en weigert bij voorkeursstemmen de gemeenteraad te versterken.
Lousewies van der Laan, Joost Eerdmans, Frits Bolkestein
en Karla Peijs zijn andere voorbeelden. Het is een paradox: kandidaat
zijn, maar tegelijkertijd ook niet.
Het fenomeen lijstduwer is debet aan dit scenario. Lijstduwers
zijn niets anders dan stemmentrekkers. Ze bekleden vaak de
laatste plaatsen op een lijst. In het verleden werden deze plekken
eenvoudig verdeeld onder het mom ‘iemand moet de rij
sluiten.’ Vanaf de jaren tachtig is er een nieuwe trend te ontwaren:
het massaal inzetten van voetballers, zangers en andere
plaatselijke helden op de lijst. Dit showbizzkarakter doet de lokale
politiek geen goed. In 2002 liep het helemaal de spuigaten
uit, met duwers als André Hazes, Regillio Tuur, Jules Deelder en
Rijk de Gooijer. Ook dit jaar geeft weer een aantal BN’ers acte de
presence op de stemcomputer, zoals Wim Rijsbergen, Arjan Erkel
en Jan Keizer.
Op zich heeft het nog wel iets: pseudo-beroemdheden die via
de politiek weer in de gratie van het grote publiek willen komen.
Aandoenlijk. Helaas maken lokale partijen eveneens vaker gebruik
van politieke prominenten als lijstduwer. Het is een marketingtrucje
van de PvdA uit de begin jaren tachtig. De sociaal-democraten
plaatsten onder andere Marcel van Dam en Wim Kok
onderaan de kandidatenlijst. Nu zijn Weisglas en Bolkestein dus
in de running voor een raadszetel. Niet dus. Waar BN’ers de ambitie
uitspreken deel uit te maken van de gemeenteraad, wijzen
kopstukken dit scenario meteen af. Weisglas was er als de kippen
bij om aan te geven dat hij zijn droombaan in Den Haag wil
behouden. Kiezersbedrog van het hoogste soort. Met het inzetten
van politieke kopstukken als lijstduwer is niets mis, maar dan
moeten ze wel in de raad plaatsnemen.
Ten eerste zijn lokale verkiezingen een plaatselijke aangelegen-
8 DRIEMASTER JAARGANG 58 - NUMMER 1
heid. Nu is dat meer dan ooit het geval, omdat de landelijke
stembusgang pas in 2007 plaatsvindt. Lokale onderwerpen bepalen,
uiteraard, de campagnes. Landelijke figuren zouden zich
hiervan afzijdig moeten houden, zeker als ze niet eens wonen in
de plaats waar ze op de lijst verschijnen. Verder hebben politici
zelf de mond vol als ze weer eens ageren tegen de media: “Het
gaat alleen maar om de poppetjes, niet meer de inhoud.” Kennelijk
hechten ook partijen waarde aan de poppetjes, want anders
luisterde de nummer laatst van de VVD Amsterdam niet naar de
naam van Bolkestein.
Als argument voor hun onheuse praktijken zeggen niet verkiesbare
lijstduwers doorgaans dat mensen wel weten dat de
laatste plekken zijn voorbestemd voor lijstduwers. Dat is uitgaan
van een te positief mensbeeld. Veel kiezers hebben geen
besef dat de laatste plaatsen in principe niet zijn weggelegd
voor toekomstige raadsleden. Sterker nog: veel mensen zullen
juist op bijvoorbeeld Weisglas stemmen in de hoop hem genoeg
voorkeursstemmen te bezorgen. Zolang er op de stemcomputer
geen voetnoot staat dat Weisglas geen raadsambities heeft,
snijdt zijn verweer onvoldoende hout.
Er zijn bovendien zoveel andere manieren waarop bekende politici
hun steun kunnen geven aan lokale partijen. Laat ze opinieverhalen
schrijven in de krant, opduiken in advertenties, een
actieve rol spelen tijdens de campagne of desnoods folderen.
Promotie is goed, maar dienen als onverkiesbare stemmentrekker
is het belazeren van de kiezer. Tot slot is het zonde dat uitgerekend
de partij die het hoogst opgeeft van eigen verantwoordelijkheid
de meest fervente gebruiker is van lijstduwers. Juist
de VVD zou moeten afzien van externe hulp en op eigen kracht
glorieuze resultaten boeken. Het moet draaien om de boodschap,
niet om de figuur die hem uitspreekt.
De redenen om de politieke coryfeeën in te zetten zijn echter
begrijpelijk. Uit onderzoek van dagblad Trouw blijkt dat meer
partijen dan ooit zullen deelnemen aan de lokale stembusgang.
De concurrentie neemt toe. In Den Haag doen zelfs vijftien lokale
partijen een gooi naar één of meerdere raadszetels. De
landelijke partijen zien zich geconfronteerd met een spervuur
aan nieuwkomers, waardoor de verleiding om hulp te roepen
uit Den Haag groot is. Dat is een ontwikkeling die te betreuren
valt. Minister Pechtold zou voorstellen moeten indienen om de
Kieswet te herschrijven, zodat alleen mensen die in de raad willen
op de lijst komen, in plaats van zich bezig te houden met
een pretentieus, doch kansloos, Burgerforum. Het slechten van
de fameuze kloof begint namelijk op lokaal niveau.
Michiel Abbink is lid van de afdeling IJsselland.