downloaden - CAD Magazine

Ontwikkelingen in CAD, CAM en CAE
● Special Bouw & Architectuur ● Uit de file, in de lucht ● Romeinen en CAD
● Parametrisch ontwerpen ● Onbegrensd modelleren
3
April/Mei 2009
jaargang 20

READY. STEADY.
GO.
A new driving force for AutoCAD Map 3D.
AutoCAD Map 3D software is recognised as one
of the leading engineering platforms for creating
and managing spatial data. Today there is a need
for an easy and more cost effective way to deliver
AutoCAD Map 3D across organisations. To meet
this growing demand Autodesk has a new partnership
that will keep businesses in the driving seat
with Autodesk geospatial applications.
www.autodeskandcitrix.com
Autodesk, AutoCAD Map 3D are registered trademarks or trademarks of Autodesk, Inc., in the USA and/or other countries. All other brand names, product names, or trademarks belong to their respective
holders. Autodesk reserves the right to alter product offerings and specifications at any time without notice, and is not responsible for typographical or graphical errors that may appear in this document.
© 2009 Autodesk, Inc. All rights reserved.

Colofon
CAD-Magazine is een vaktijdschrift voor
(po tentiële) gebruikers van CAD, CAM, CAE, Mapping
en Visua li sa tiesystemen en informeert over de
ontwikke lingen en toepassings gebieden, alsmede
over software- en hardware-produc ten, leveranciers
en gebruikers. CAD-Magazine verschijnt 8x per jaar
in Nederland en België.
Directie/uitgever:
Dhr. R. Groothuis ruud.groothuis@cadmag.nl
Redactie:
redactie@cadmag.nl
Tel.: (0527) 619 000
Fax: (0527) 620 989
Hoofdredacteur: drs. J.F.O. van Haaften
job.van.haaften@cadmag.nl
Redacteuren: drs. E. van Rees
eric.van.rees@cadmag.nl
R. Sman
rob.sman@cadmag.nl
Aan deze uitgave werkten mee:
Jaap Dubbelaar
Jean-Pierre van Gastel
Gerard IJzermans
Kurt IJzermans
Danny Joseph
Lambert-Jan Koops
Remco Takken
Advertentie-exploitatie:
wilfred.westerhof@cadmag.nl
Tel.: (0527) 619 000
Fax: (0527) 620 989
Dhr. W. Westerhof
Abonnementenservice:
services@cadmag.nl
Tel.: (0527) 619 000
Fax: (0527) 620 989
Mw. L. Pels
Ontwerp:
Sander van der Kolk
CMedia Productions, Emmeloord
Druk:
Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel
Uitgever:
CMedia B.V.
Constructieweg 17, 8305 AA Emmeloord
Postbus 231, 8300 AE Emmeloord
Abonnementen:
Uitgebreide informatie over een abonnement op
CAD-Magazine vindt u in de rubriek Lezersservice.
CAD-Magazine op Internet:
www.cadmagazine.nl
www.cadmagazine.nl/banenmarkt
www.cadplaza.nl
ISSN 1386-1689
Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk
worden overgenomen en vermenig vuldigd zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de
uitgever.
© Copyright 2009 CMedia Productions B.V.
CADMagazine April/Mei 2009-3
Materialen en mogelijkheden
In deze special over Bouw & Architectuur staan de verhalen van enkele gebruikers van
diverse CAD-software in de bouw en architectuur centraal. Allemaal op hun eigen manier
tevreden en enthousiast over het ontwerpen in 3D. Of het nou een dorp voor wezen in
Tanzania is, een Romeinse boerderij of een futuristisch gebouw over de snelweg. Daarnaast
ook enkele BIM-gerelateerde artikelen. Onder meer een interview met Maarten van Hezik,
directeur van STABU, een artikel over een BIM-brochure die veel informatie biedt voor wie
meer wil weten over het toepassen van BIM, en een artikel over de digitale bouwbibliotheek
van Het Digitale Huis, een belangrijk hulpmiddel om van BIM een succes te kunnen maken.
Daar blijft het natuurlijk niet bij, ook in deze special staan artikelen over andere onderwerpen.
Rob Sman ging langs bij Royal Huisman waar ze luxe jachten bouwen, zelf ging ik
kijken bij een seminar dat Adobe en Bentley Systems samen gaven over het delen en beheren
van informatie. Van 3Dconnexion kwam de CEO langs bij de redactie, samen met de
marketing manager voor Noord-Europa, om hun nieuwe 3D-muis te presenteren, die veel
verbeteringen bevat ten opzichte van de nu vier jaar oude SpacePilot.
In het 3D-printen volgen de ontwikkelingen elkaar snel op, in materialen en mogelijkheden.
Het is nu ook al mogelijk om een werkend mechanisme in een bijna dichte behuizing te
printen, door het gebruik van een ondersteunend materiaal dat later weggespoeld kan
worden. Het openingsartikel is een bijzonder Nederlands succesverhaal, met behulp van
SolidWorks is een voertuig ontworpen, de Pal-V, dat zowel op de openbare weg mag rijden,
als dat het kan vliegen. Ideaal voor allerlei hulpdiensten zoals ANWB, ambulances en
surveillerende politie, maar ook voor de particulier een manier om die tijdsverslindende en
frustrerende files te vermijden.
Job van Haaften
Hoofdredacteur CAD-Magazine
3

Doorbraak in BIM
De totstandkoming van een digitaal
Bouw Informatie Model (BIM),
waarin alle informatie over een
bouwplan consistent digitaal kan
worden opgeslagen en bewerkt, is
de ultieme droom van bouwend
Nederland.
Bouw & Civiel, Pagina 8.
Doorbraak in BIM 8
Ik bim, jij bim-t, wij bim-men 15
PIM-sala-BIM 20
Efficiënt bouwen 26
Meer dan rekenen en tekenen 35
Er is heel veel mogelijk 36
Bedrijven overleven niet
zonder BIM 37
BIM en CAD met sfeer 38
Brug 2006 signaleert
vanuit neutrale positie 41
Stap voor stap 42
Heel visueel ingesteld 45
Romeinen en CAD 48
Peper- en zoutstel, column 73
Onbegrensd modelleren 74
CADMagazine April/Mei 2009-3
Informatie delen en
beheren
In het dagelijks leven kom je regelmatig
iets tegen dat dankzij
Adobe-technologie is ontstaan,
van de poster in het bushokje tot
bewegende beelden op een website.
De mogelijkheid om PDF’s te
maken, een techniek ontwikkeld
door Adobe wordt zoveel mogelijk
ingebouwd bij Bentley-software
waardoor bijvoorbeeld ontwerpen
eenvoudig zijn uit te wisselen.
Reden om samen een seminar te
organiseren op 17 maart jl.
Platform, Pagina 24.
1 april, column 19
Informatie delen en beheren 24
Parametrisch ontwerpen 52
Beursbezoek, column 55
Slimme tools voor het toolpallet 66
Sigaren, column 77
In 3D een
mechanisme
printen
Het printen in 3D heeft veel voordelen:
snel een prototype in handen,
de klant een voorbeeld kunnen
tonen en meer. Het wordt ook
steeds beter bereikbaar en betaalbaar.
Het is met een 3D-printer van
Dimension al mogelijk om een mechanisme
te printen zonder dat de
onderdelen nog in elkaar gezet
moeten worden.
Hardware, Pagina 30.
Documenten beheren en printen 18
In 3D een mechanisme printen 30
Snellere 1120-serie voor
CAD-gebruik 54
Nauwkeuriger navigeren 59

Vooruitgang is de
traditie
Al 125 jaar bouwt de firma
Huisman te Vollenhove schepen. De
laatste 25 jaar als Royal Huisman.
Honderd jaar worden was de enige
voorwaarde waaraan het bedrijf nog
moest voldoen om het predicaat
Koninklijke te mogen voeren. De
twee andere criteria zijn: het bedrijf
moet een belangrijke plaats innemen
in zijn vakgebied, en van landelijke
betekenis zijn. Aan beide
wordt door Royal Huisman ruimschoots
voldaan. Royal Huisman
handhaaft zijn positie onder meer
door ‘Intelligent Engineering’.
Mechanical & Design, Pagina 22.
Uit de file, in de lucht 6
Laserscannen voor betere
motorproductie 12
Vooruitgang is de traditie 22
Zal het breken? 32
Sneller dan ooit 56
Digital Prototyping weer
een stap verder 62
Wijzigen met en zonder historie 64
CADMagazine April/Mei 2009-3
Hoe maak je een
keuze
Regelmatig wordt mij de vraag
gesteld wat er nu beter is voor
visualisatie/animatie,
3ds Max of Maya? En vervolgens
komt dan de vraag: wanneer worden
beide producten samengevoegd?
Concreet worden beide
producten nog steeds zeer goed
verkocht en hebben beide een grote
groep gebruikers.
Visualisatie, Pagina 60.
Hoe maak je een keuze 60
Real-time Viewports 70
Voorplaat
In deze special over Bouw &
Architectuur komen enthousiaste
gebruikers aan het woord van diverse
CAD-software die in de
bouwsector wordt gebruikt. De
voorplaat is een voorbeeld van moderne
architectuur, de Torre Agbar
die in Barcelona is te vinden.
Zoals Altijd
Zie Pagina 35
Trainingswijzer 16
Agenda 28
CAD-Courant 39
Kort Nieuws 47
Lezersservice 78
Volgende keer 78

Veel belangstelling voor ‘vliegende auto’
Door Job van Haaften
MECHANICAL & DESIGN
Uit de file, in de lucht
Een voertuig dat zowel op de weg als in de lucht kan voortbewegen was het ideaal voor John Bakker
van Pal-V. Met behulp van SolidWorks is hij met een team van mensen al een heel eind
op weg om dit te verwezenlijken. Het wordt een combinatie van de carver en de gyrocopter.
CADMagazine April/Mei 2009-3
6

Er is veel regelgeving, zowel nationaal als Europees, voor
verkeer op de weg en in de lucht. Dat betekent dat een voertuig
die de weg op mag aan allerlei eisen moet voldoen.
Voor personenauto’s zijn die regels en eisen zo uitgebreid
dat ze het erg moeilijk, zo niet onmogelijk, maken om een
auto te maken die ook kan vliegen. Een driewielig voertuig
valt onder de motoren en daar is het minder strak voor geregeld.
Door uit te gaan van een carver, een driewielig voertuig dat
als een motor kantelt in de bochten, en de principes van de
gyrocopter, waren er meer mogelijkheden. Een gyrocopter
lijkt op het eerste gezicht op een helikopter maar heeft geen
door een motor aangedreven rotor. John Bakker is Chief
Technology Officer bij Pal-V en vertelt over de aanpak.
John Bakker: “De Pal-V wordt ’s werelds eerste vliegende
auto. We hebben een team van techneuten en financiële
mensen. Techneuten denken in oplossingen en financiële
mensen denken vaak in problemen, maar we versterken elkaar.
De keuze voor de drie wielen was omdat het dan onder
de regels van motoren valt, en daar zijn er minder van
dan voor vierwielige voertuigen. De grootste uitdaging was
nog wel de wielophanging, vooral vanwege de luxe die we
gewend zijn in de huidige personenauto’s. Maar met behulp
van SolidWorks is het gelukt en er zit een motor in van 200
PK. Door het geringe gewicht valt het binnen de luchtvaartregels
in een minder strak regime en zijn er veel mogelijkheden
tot innovatieve ontwikkelingen.”
Bakker vervolgt: “Het zwaartepunt is relatief hoog maar
door de bewegingsmogelijkheden is het voertuig goed in
balans. Het is te vergelijken met een beginnende skiër die
de ski’s breed heeft en het zwaartepunt lager en de ervaren
skiër die de ski’s dicht bijeen heeft en daardoor wendbaarder
is.
Het is een combinatie van twee bewezen technologieën
maar als geheel iets totaal nieuws. De doelgroep is in eerste
instantie de huidige groep automobilisten. Er is daardoor
een groot marktpotentieel. Het is ook een ideaal voertuig
voor hulpdiensten zoals hulpverlening bij ongevallen, surveillance
door de politie, flying doctors, EHBO,
Wegenwacht en dergelijke diensten en taken. Vooral handig
doordat de Pal-V verticaal kan landen en is ontworpen voor
Gyrocopter of autogyro
Op het eerste gezicht lijkt een gyrocopter, ook autogyro genoemd, op
een helikopter, maar bij een helikopter wordt de rotor door een motor
aangedreven, zodat een helikopter de mogelijkheid heeft verticaal te
stijgen en te dalen, doordat lucht actief verplaatst wordt. In een gyrocopter
wordt de rotor uitsluitend in beweging gebracht door de langsstromende
lucht. Deze creëert daardoor de hefkracht (lift). De voorwaartse
beweging wordt ontleend aan een propeller of straalmotor.
Door de hoek van de hele rotor en as te veranderen kan het toestel
stijgen, dalen en sturen. Zelfs als de voortstuwingsmotor geheel uitvalt
tijdens de vlucht, blijft de gyrocopter nog stabiel bestuurbaar en
kan hij een zachte verticale landing maken.
Hoewel het vliegen met een gyrocopter eenvoudig te leren en zeer
veilig is, is het wel vereist vooraf vlieglessen te nemen en u te verdiepen
in de lokale wetgeving. On ge lukken gebeuren zelden, en zijn
vooral te wijten aan onoplettendheid (hoogspanningsdraden) of roekeloosheid.
CADMagazine April/Mei 2009-3
7
Carver
De carver is een smal driewielig motorvoertuig, dat lijkt op
een kruising tussen een auto en een motorfiets. Bij het nemen
van een bocht wordt de carrosserie inclusief het voorwiel
hydraulisch gekanteld, terwijl de achteras met beide
achterwielen recht op de weg blijft. Deze bijzondere eigenschap
is gebaseerd op een uitvinding Carver Engineering BV
uit Dordrecht. Deze nieuwe technologie wordt Dynamic
Vehicle Control genoemd. Door het kantelen wordt het
zwaartepunt beter verdeeld dan in een gewone auto, waardoor
bochten sneller kunnen worden genomen.
In de carver is plaats voor maximaal twee personen, die achter
elkaar zitten, dus in tandempositie. Voor het besturen van
een Carver is een normaal autorijbewijs vereist.
twee personen. De KLPD (Koninklijke Landelijke Politie
Dienst) wil de eerste klant worden en het Rijk heeft al geld
beschikbaar gesteld om de Pal-V te testen. Ook is er belangstelling
vanuit de politie in Brandenburg (omgeving Berlijn
met veel knooppunten en snelwegen), het Chinese leger en
nog veel meer.”
Opstijgen
Het uitklappen van de onderdelen die het van een carver tot
een gyrocopter maken, en het opstijgen over een korte startbaan,
kan eenvoudig geregeld worden. Bakker vertelt:
“Bijvoor beeld een korte startbaan bereikbaar vanaf parkeerplaatsen
en tankstations, daar is al overleg over geweest met
Rijkswaterstaat. Het zou in Nederland gerealiseerd kunnen
worden dat iedereen vanaf elke plek in een straal van circa
15 kilometer een startbaan kan bereiken. Het vliegen kan nu
in principe alleen overdag omdat dit op zicht gebeurt, er zal
waarschijnlijk wel een vliegbrevet nodig zijn. Met een
GPS-systeem in de Pal-V kunnen er meer mogelijkheden
bijkomen, zoals ’s nachts vliegen wanneer ook de hoogtes
van bijvoorbeeld elektriciteitsmasten en gebouwen meegenomen
kunnen worden bij het navigeren. Toekomstmuziek
maar wel realiseerbaar. Naar verwachting kan de Pal-V over
ongeveer een jaar in productie worden genomen.”
www.pal-v.com
www.design-solutions.nl

Dat het werken met een BIM (Bouw
Informatie Model) de toekomst heeft,
daarvan is zo langzamerhand iedereen
in de bouw wel overtuigd. De voordelen
van het werken met een Bouw
Informatie Model zijn dan ook evident.
Door alle informatie centraal op te
slaan in één digitaal informatiemodel,
wordt communicatie tussen verschillende
disciplines en verschillende soorten
software mogelijk. Hierdoor kunnen
ontwerpers, tekenenaars, bestekschrijvers,
kostendeskundigen, technische
adviseurs, bouwfysisch toetsers en
andere partijen met hun eigen software
samenwerken aan één project en onderling
gegevens uitwisselen. Door gebruik
van een gezamenlijke projectdatabase
zullen projectmedewerkers dan
altijd dezelfde, meest actuele, informatie
met elkaar delen. Optimale communicatie,
consistente informatie, minder
fouten en een enorme snelheidswinst
zijn het gevolg.
Digitale Bouw Bibliotheek
Door de redactie
BOUW & CIVIEL
Doorbraak in BIM
De totstandkoming van een digitaal Bouw Informatie Model (BIM), waarin alle informatie
over een bouwplan consistent digitaal kan worden opgeslagen en bewerkt, is de ultieme
droom van bouwend Nederland. Een efficiënte BIM-aanpak staat of valt echter met een goed
gevulde en operationele BIM-bibliotheek. Het verschijnen van De Digitale Bouw Bibliotheek
van Het Digitale Huis betekent dan ook een absolute doorbraak op dit gebied.
CADMagazine April/Mei 2009-3
In de praktijk
Inmiddels wordt er in de praktijk volop
geëxperimenteerd met het werken met
BIM. Daarbij wordt duidelijk dat deze
aanpak veel voordelen heeft, maar tegelijk
gebiedt de eerlijkheid ook te zeggen
dat er nog enkele belangrijke hobbels
te overwinnen zijn. Eén van de
grootste problemen is het ontbreken
van een goede BIM-bibliotheek. In
een Bouw Informatie Model moeten
alle bouwdelen en producten worden
voorzien van alle informatie die de verschillende
disciplines, die met dat BIM
werken, nodig hebben. Als bijvoorbeeld
met een CAD-pakket een wand
in het model wordt geplaatst, volstaat
het niet om een geometrische 3D-voorstelling
van die wand aan te maken,
maar moeten ook de materiaalopbouw,
de bouwfysische en constructieve eigenschappen,
een bestekomschrijving,
de kosten en alle andere relevante eigenschappen
van die wand in het mo-
8
del worden opgenomen. Dat is een zeer
arbeidsintensief proces, dat niet alleen
veel tijd, maar ook expertise kost.
De beschikbaarheid van een goede
BIM-bibliotheek is dan ook een absolute
randvoorwaarde voor effectief en
rendabel werken met een Bouw
Informatie Model. Tot nu toe was zo’n
bibliotheek echter – wereldwijd – niet
voorhanden. Het verschijnen van De
Digitale Bouw Bibliotheek van Het
Digitale Huis betekent dan ook een absolute
doorbraak op dit gebied.
Digitale Bouw Bibliotheek
De Digitale Bouw Bibliotheek biedt
toegang tot een enorm assortiment
bouwdelen en producten. Dit assortiment
omvat, naast een zeer groot aantal
producten van fabrikanten, ook een
complete verzameling met niet-fabrikantgebonden
bouwdelen. Veel bouwdelen,
inclusief de bijbehorende informatie,
worden ‘on the fly’ aangemaakt
op basis van de eisen die de gebruiker
opgeeft. Dit gebeurt met behulp van
flexibele ‘bouwdeelrecepten’. Met deze
recepten kunnen ook samengestelde
bouwdelen gegenereerd worden.
Direct bij de hand
De Digitale Bouw Bibliotheek bevat
alle relevante bouwkundige informatie
over bouwdelen en producten. Van elk
bouwdeel vindt de gebruiker CAD-tekeningen
en een STABU-bestektekst.
Ook is er kosteninformatie en bouwfysische
informatie voorhanden en is er
steeds een link naar relevante regelgeving
(het Bouwbesluit). Daarmee voldoet
De Digitale Bouw Bibliotheek aan
de informatiebehoefte van de ‘spelers’
die aan een ontwerp werken. Het gaat

op dit moment om ontwerpers, tekenaars,
toetsers, calculators en bestekschrijvers,
maar in de toekomst zal ook
informatie worden toegevoegd voor
andere disciplines. Iedere groep stelt
zijn eigen belang in bouwdelen, werkt
met zijn eigen programmatuur en zoekt
naar zijn eigen type informatie. De
Digitale Bouw Bibliotheek bedient al
deze groepen op maat met direct bruikbare
informatie.
Zoeken naar informatie
De Digitale Bouw Bibliotheek maakt
gebruik van een revolutionair nieuw
zoeksysteem. Er zijn verschillende
zoekmethoden die door elkaar heen gebruikt
kunnen worden en die allemaal
gebruik maken van hetzelfde zoekvenster.
De gebruiker spreekt de bibliotheek
aan alsof het een bouwkundige
collega is: met bouwkundige termen.
Hij kan bijvoorbeeld de naam van een
CADMagazine April/Mei 2009-3
product of een fabrikant intypen, of een
eigenschap, een trefwoord, of een
bouwdeeltype. Maar er kan ook worden
gezocht in lijsten of op NL-SFBcodering.
Zoekop drach ten kunnen stap
voor stap steeds verder worden ver -
fijnd. Door op bepaalde eigenschappen
of prestatie-eisen te zoeken, kunnen abstracte
bouwdelen worden gevonden,
maar kunnen ook producten van fabrikanten
met elkaar worden vergeleken,
die dezelfde eigenschappen delen. De
keuze van het juiste product wordt
hierdoor aanzienlijk vereenvoudigd.
Altijd up-to-date
Het verder vullen en up-to-date houden
van De Digitale Bouw Bibliotheek
is een continu proces. Een team van
tien bouwkundigen vormt de permanente
‘vulploeg’ van De Digitale
Bouw Bibliotheek. Nieuwe informatie
wordt wekelijks ter beschikking ge-
9
steld. Bij het opstarten van De Digitale
Bouw Bibliotheek worden de data automatisch
via internet gesynchroniseerd.
Gebruikers kunnen ook aanvragen
indienen voor de toevoeging van
informatie aan De Digitale Bouw
Bibliotheek.
Koppelingen
De Digitale Bouw Bibliotheek is (onder
meer) gekoppeld aan AutoCAD
ALFA en Arkey ASD, de twee bouwkundige
CAD-applicaties van Het
Digitale Huis en natuurlijk ook aan de
STABU-bestekverwerker, het toetsingsprogramma
en het calculatieprogramma
van Het Digitale Huis. Later
dit jaar komen ook andere koppelingen
beschikbaar, waaronder een IFC-koppeling.
In de praktijk betekent dat, dat
nu reeds zo’n 1000 architectenbureaus
in Nederland met De Digitale Bouw
Bibliotheek werken. Staps gewijs zullen
deze bureaus in de komende tijd de
overgang maken van de traditionele
werkwijze naar het werken met het
BIM van Het Digitale Huis.
De Digitale Bouw Bibliotheek wordt
gemaakt door De Twee Snoeken
Automatisering BV. Meer informatie
is te vinden op:
www.digitalebouwbibliotheek.nl.

anen
Wij zijn op zoek naar een enthousiaste
Widenhorn Widenhorn Industriële Industriële Automatisering Automatisering BV BV
(ca. 12 medewerkers) is al
25 jaar de specialist op het gebied van productie optimalisatie met
behulp van CADCAM & DNC. Onder onze klanten bevinden zich de
meest toonaangevende bedrijven op het gebied van aerospace,
automotive, defensie en machinebouw.
SpaceClaim is ’s werelds snelst groeiende 3D CAD systeem. Door het
gestaag toenemend aantal van onze klanten met SpaceClaim zijn wij op
zoek naar een enthousiaste (Junior) Account Manager voor onze
SpaceClaim oplossingen. Je wordt intern opgeleid door onze
medewerkers en leert de basis van al onze CADCAM oplossingen en
specifiek SpaceClaim. De werkzaamheden zullen gefaseerd
doorgevoerd worden. Uiteindelijk wordt jij ons aanspreekpunt van
onze klanten SpaceClaim. De belangrijkste taak is om bedrijven te
adviseren in het optimaal toepassen van SpaceClaim met het doel
nieuwe klanten verwerven. Je kan volledig zelfstandig opereren met
hulp van onze backoffice. Onderstaand een afbeelding van een product
met SpaceClaim getekend.
Wat Wat ga ga je je doen?
doen?
Jouw voornaamste werkzaamheden zullen o.a. bestaan uit het:
• onderhouden van klantcontacten
• telefonisch benaderen van potentiële SpaceClaim klanten
• afspraken maken met klanten en potentiële klanten
• adviseren van SpaceClaim
• demonstreren van SpaceClaim
• verkopen van SpaceClaim
Wat Wat verwachten verwachten wij?
wij?
• HBO opleiding of gelijkwaardig werk- en denkniveau
• dat je zelfstandig kunt werken
• een klantgerichte en commerciële instelling
• accuratesse en goede communicatieve vaardigheden
• beheersing van de Nederlandse taal in woord en geschrift
• beheersing van de Engelse taal in woord
• verkoopervaring is een pre
Wat Wat bieden bieden wij?
wij?
• een veelzijdige baan in een jong team
• een goede basis salariëring
• een variabele beloning afhankelijk van je omzet
• goede secundaire arbeidsvoorwaarden
• mogelijkheid om te groeien in je functie
• interne en externe opleiding van enkele weken
• mobiele telefoon van de zaak
Wat Wat moet moet je je doen?
doen?
Lijkt het je een aantrekkelijke functie, spreekt onze organisatie je aan en
denk jij dat jij in aanmerking komt voor deze functie, dan kun jij je
sollicitatie sturen naar Widenhorn Industriële Automatisering BV, Anco
Euser (Directeur), Postbus 950, 3160 AD Rhoon
of mailen naar: anco@wia.nl
CADMagazine April/Mei 2009-3
10
NIEUW!
vacaturepagina’s in
Plaats vanaf
€ 250,–
uw vacature
hier en online
WWW.CADMAGAZINE.NL

Kwaliteit en snelheid tegen de laagste kosten
CADMagazine April/Mei 2009-3
- Wereldwijd kantoren
- Honderden Specialisten direct beschikbaar
- Nederlandse Projectleiders
- Realtime online inzicht in projectstatus
11
www.exere.nl

Volkswagen verifieert en optimialiseert met Metris
De gieterij van Volkswagen in Hannover, Duitsland, past Metris laserscanning toe om de
geometrie van zandvormen te inspecteren die gebruikt worden in de productie van gegoten
aluminium motoronderdelen. Een laserscanner gemonteerd op een CMM legt de volledige
kwetsbare zandkorreloppervlakken van zandkernen vast, wat voorheen niet mogelijk
was met aanraaksondes.
Meetrapporten die geometrische deviaties grafisch weergeven, helpen
Volkswagen om direct de kwaliteit van het gehele zandkernoppervlak te
evalueren. Met deze informatie komt het bedrijf tot een consistente en meer betrouwbare
kwaliteitsopvolging van de machines die de zandkernen produceren.
Bijkomend is de laserscanner in staat om ingewikkelde vrijevormonderdelen
nauwkeurig te inspecteren, waardoor ontwerpaanpassingen tijdens de productie
van aluminium motoronderdelen vermeden worden, wat veel tijd, geld en inspanning
bespaart.
Contactloze inspectie van zandkernen
De gieterij van Volkswagen in Hannover produceert jaarlijks meer dan 1,5 miljoen
cylinderkoppen en 1,3 miljoen inlaatspruitstukken naast andere motoronderdelen,
die gebruikt worden voor het vervaardigen van Volkswagen, Audi en
Bentley motoren. In Hannover worden deze aluminium motoronderdelen geproduceerd
door middel van de ‘hete kist’ zandkernproductiemethode. Het continue
gebruik van dezelfde gietmatrijzen leidt uiteindelijk tot lichte slijtage, nadat
hiermee duizenden zandkernen geproduceerd werden.
Om de kwaliteit van de zandkernproductiemachines te volgen en te waarborgen,
verifiëren kwaliteitsingenieurs van Volkswagen regelmatig de geometrie van de
zandkernen. Telkens als er een bepaald aantal zandvormen geproduceerd is, onderwerpen
ze enkele zandkernen aan een volledige geometrische 3D inspectie.
Een CMM-gemonteerde Metris LC50 laserscanner scant het volledige oppervlak
van de geïnspecteerde onderdelen met een snelheid van tienduizenden
meetpunten per seconde.
De Metris LC50 laserlijnscanner is specifiek ontworpen voor het met hoge snelheid
inscannen van grotere onderdelen. Daarom duurt de volledige procedure
van inspectie tot rapport slechts een dertigtal minuten voor de meeste vrijevor-
CADMagazine April/Mei 2009-3
12
MECHANICAL & DESIGN
Laserscannen voor betere
Door de redactie
In één seconde legt de CMM-gemonteerde Metris
LC50 laserscanner tienduizenden
meetpunten vast.

De Volkswagen gieterij in Hannover produceert jaarlijks miljoenen
motoronderdelen die terecht komen in Volkswagen, Audi en Bentley wagens.
motorproductie
monderdelen. De interface tussen de Metris laserscanner en
de CMM is een vijfassige Renishaw PH10 interface. Deze
unit biedt de mogelijkheid om de sonde van de laserscanner
te positioneren onder verschillende hoeken, wat de scanner
visuele toegang verleent tot moeilijker te bereiken deelgebieden.
Metrologie-ingenieurs van Volkswagen gebruiken
Metris Focus software om het CMM-stuurpad dat de scanner
volgt tijdens de scanningprocedure te definiëren. Ofwel
ze programmeren het scannerpad on-line bij de CMM ofwel
off-line op basis van de CAD-informatie van de zandkern.
In vergelijking met het ingewikkelde programmeerwerk
voor aanraaksondes is de definitie van het traject voor
de CMM-gemonteerde scanner veel eenvoudiger. Dit is zo
omdat het volstaat voor de CMM om de laserscanner volgens
een lineair of gebogen pad te verplaatsen om een partiële
scan uit te voeren. Het resultaat van een zandkernscan
is een wolk van miljoenen meetpunten, die een digitale 3D
kopie van het ingescande oppervlak vertegenwoordigt.
Contactloze inspectie
Na het uitvoeren van puntenwolkbewerkingen, zoals puntenreductie,
‘meshen’, overgangen aanpassen en detectie
van geometrische kenmerken, lijnen Volkswagen ingenieurs
het gemeten zandkernoppervlak uit met het originele
CAD-model. Wanneer de gemeten en de nominale zandkernvormen
uitgelijnd zijn volgens de ‘best fit’-methode,
voeren ze een automatische vergelijking tussen beiden door.
Op grafische meetrapporten, met kleurgecodeerde zones
die de locale geometrieafwijking weergeven, trekken locaties
of gebieden die buiten de tolerantie liggen meteen de
aandacht. Dit inzicht op detailniveau maakt het hun mogelijk
om de slijtage van de zandkerngietmatrijzen te analyse-
Een beeld van een zandkern voor een motor-waterkoelingsreservoir in
Metris Focus Scan software.
CADMagazine April/Mei 2009-3
13
Het resultaat is een puntenwolk, een digitaal 3D duplicaat
van het gescande oppervlak.
ren. Dit soort informatie gebruiken ze als onderdeel van
grafische inspectierapporten, die ze dan gemakkelijk kunnen
uitwisselen met interne en externe partijen om hierover
gericht te discussiëren en weloverwogen beslissingen te nemen.
Kwaliteitsgarantie
“Metris laserscanning is zeer doelgericht bij het evalueren
van de geometrische kwaliteit van gehele zandkernonderdelen,”
vertelt Frank Jeltsch, metrologie-ingenieur bij Volks -
wagen in Hannover, Duitsland. “het zandkorreloppervlak
maakt het zeer moeilijk om betrouwbare meetdata te verkrijgen.
Daarom is de contactloze Metris-technologie uitermate
geschikt om nauwkeurig en efficiënt kwaliteitscontrole
uit te voeren op zandkernstructuren. Onze Metris laserscanner
levert betrouwbare meetresultaten af omdat deze
optische sonde beschikt over een meetnauwkeurigheid van
ongeveer 20 micron, wat ver onder de 200 micron diameter
van één enkele zandkorrel ligt.”
“Deze grafische, digitale aanpak maakt het ons mogelijk
om de textuur van het zandkernoppervlak in te meten en de
minste slijtage van de zandkernmatrijzen op te sporen. Nu
zien we letterlijk de volledige vorm van de zandkern, en
door vergelijking tussen het onderdeel en het CAD-model,
zijn we in staat om lokale foutjes in het zandoppervlak consistent
op te sporen en te analyseren. Dit soort kwaliteitsbewaking
is zeer belangrijk in het in stand houden van topkwaliteit
in de productie van zandkernen en aluminium motoronderdelen.”
Naast het verbeteren van de kwaliteitsbewaking, helpt het
gebruik van de Metris laserscanner om de geometrische
controle vroeger in het proces te laten plaatsgrijpen. Waar
laserscanning momenteel toegepast wordt op zandkernen,
werden voorheen enkel bevredigende resultaten verkregen
met metingen uitgevoerd op de vervaardigde aluminium
motoronderdelen. Tactiele metingen leveren enkel geometrische
informatie op over bepaalde specifieke inspectie -
locaties, maar geen enkele informatie over plaatsen die
minder toegankelijk zijn voor de aanraaksonde.

Kleurgecodeerde zones geven duidelijk aan waar de
geometrie lokaal het meest afwijkt.
En gebaseerd op de onvolledige informatie die beschikbaar
kwam, is het een hele uitdaging om numeriek oppervlakonvolmaaktheden
te detecteren.
Betere productiemethodiek voor zandkernen
Laserscanning heeft er ook voor gezorgd dat de productiemethode
voor zandkernen verbeterd kon worden. Via laserscanning
hebben kwaliteitsingenieurs van Volk wagen
steeds een minieme doorbuiging vastgesteld, bij de zandkernen
die gebruikt worden voor de productie van motor-
CADMagazine April/Mei 2009-3
14
waterkoelingsreservoirs. Verder onderzoek toonde aan dat
het ontwerp van de zandkernen in orde was, en dat de buiging
ontstond tijdens het produceren van de zandkernen.
“Zonder laserscanning hadden we de buiging waarschijnlijk
nooit opgemerkt,” legt Frank Jeltsch uit. “En bij het evalueren
van potentiële oplossingen heeft laserscanning ons geholpen
de beste oplossing te selecteren om de buiging tegen
te gaan.”
“Het eindresultaat van deze procesverandering is een seriële
fabricage die nauwkeurige en perfect uitgelijnde zandkernen
aflevert voor de productie van motorwaterkoelingsreservoirs”,
vertelt Frank Jeltsch. “Op deze wijze kunnen we
de geometrie van prototypes reeds optimaliseren op zandkernniveau.
Vroeger was het wachten tot er enkele aluminium
motorwaterkoelingsreservoirs geproduceerd waren,
voordat we de geometrie konden verifiëren. Door middel
van deze werkwijze vermijden we op langere termijn dat
we ontwerpiteraties moeten doorvoeren tijdens het aluminiumgietproces,
waardoor we veel tijd, geld, inspanning en
afvalmateriaal kunnen besparen.”
www.metris.com
www.volkswagen.com
GA NAAR WWW.CADMAGAZINE.NL
En vraag een gratis
proefexemplaar aan.
1 Bedragen zijn excl. 6% BTW. U ontvangt automatisch een factuur. Het jaarabonnement geldt tot wederopzegging en wordt automatisch omgezet in een regulier jaarabonnement. CAD-Magazine verschijnt 8 keer per jaar.
De reguliere prijs voor een jaarabonnement is € 72,50 excl. BTW voor verzending binnen Nederland. Voor verzending buiten Nederland bedraagt de prijs € 98,-

ICT-golven in de bouwwereld
Ik bim, jij bim-t, wij bim-men
Bij het Centre for Process Innovation in building & Construction
(CPI) is een brochure verschenen over BIM. Het is bestemd voor
iedereen die zich bezighoudt met het bouwproces, van
voorbereidingsfase tot beheer en sloop.
De ICT-ontwikkelingen in de bouw
volgen elkaar snel op, daardoor zullen
er velen zijn die door de bomen het
bos, ofwel door de bakstenen het gebouw,
niet meer zien. Het is en lijkt
misschien complex maar ICT in de
bouw is wel de toekomst; in Nede -
land en over de grens wordt steeds
meer met digitale bouwmodellen gewerkt.
Voorbeeldprojecten
Digitale bouwmodellen geven een
scala aan informatie waarmee het
bouwproces efficiënter en effectiever
kan verlopen. Denk daarbij aan informatie
over eigenschappen van materialen,
planningen, budgetten, informatie
over vervangbaarheid bij renovatie,
onderhoud of informatie met
betrekking tot gebouwklimaat. Door
deze en andere informatie te koppelen,
kan de BIM-gebruiker heldere afspraken
maken met andere gebruikers,
zoals toeleveranciers, aannemers, architecten,
beheerders en eigenaren. En
die heldere afspraken kunnen worden
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Job van Haaften
overzien en worden waargemaakt.
In de brochure wordt allereerst uitgelegd
wat onder BIM wordt verstaan.
Verder worden er een paar voorbeelden
van projecten gegeven waarin met
BIM is gewerkt, zoals bedrijfsgebouwen
en een spoorbrug. Hierin komt
het hele proces aan de orde en de ervaringen
van de gebruikers.
Dat BIM interessant is voor de aanstaande
bewoner of gebruiker van een
pand mag duidelijk zijn. Deze kan
bijvoorbeeld virtueel door zijn appartement
lopen en een goed beeld krijgen
van de ruimte, interieur en omgeving.
15
BOUW & CIVIEL
Brochure: Ik bim, jij bim-t, wij bimmen;
ICT golven in de bouwwereld
Uitgever: Centre for Process
Innovation in building & construction
ISBN/EAN 978 90 812963 35
Aantal pagina’s: 40
Prijs: 7,50 euro
Te bestellen bij de uitgever via
info@cpibc.nl of tel. 015 - 278 9061.
Samenwerken
Het werken met een BIM maakt het
noodzakelijk dat veel partijen met elkaar
samenwerken. Het is de bedoeling
dat de informatie door alle betrokken
partijen wordt uitgelezen en
aangevuld. Daarvoor zijn softwareapplicaties
nodig die dat aankunnen, en
deze zijn voorhanden. Uitwisseling
van informatie kan dus alleen plaatsvinden
als de verschillende systemen
een gemeenschappelijke taal spelen.
De basis voor deze taal wordt gelegd
door de ‘Industry Foundation Classes’
(IFC).
Om de gegevens van een BIM van
het bouwwerk internationaal en in de
volle breedte van de bouwkolom te
kunnen uitwisselen, wordt door de
‘International Alliance for Inter -
operability’ (IAI) gewerkt aan een
open uitwisselstandaard voor BIM-informatie.
Deze standaarden worden
vastgelegd in een bibliotheek of objectenbibliotheek.
De IAI werkt aan
bibliotheekstandaarden en handboeken
via de werkmethodiek ‘Buil -
dingSmart’.
Geografische informatie
Het bouwmodel is een beschrijving
van de (toekomstige) werkelijkheid
dat met behulp van een verzameling
standaarden en definities wordt vastgelegd.
Dit kan aangevuld worden
met geografische informatie (GIS) en
ook gebruikt worden om een gebied
vast te leggen: Gebied Informatie
Model. Daarmee kunnen stedenbouwkundige
plannen en berekeningen
van grondexploitatie worden
meegenomen in het model.
De technologie rondom BIM is voortdurend
in ontwikkeling en de aandacht
vanuit de overheid is groeiende.
Grote opdrachtgevers en de overheid
stippelen een implementatiestrategie
uit, waarbij in de nabije toekomst de
toepassing van BIM wordt voorgeschreven
op onderdelen.
www.cpibc.nl

www.cadix.nl
www.usginnotiv.nl
HOFSTEDE VAN ERKEL
Hofstede van Erkel
Bilderdijkkade 13a
1053 VA Amsterdam
tel.: 020-6124780
fax: 020-6124730
www.inventor-professional.nl
www.cadcenter.nl www.cadmatch.nl
* AutoCAD Basis
* AutoCAD Update
* AutoCAD Gevorderd
* AutoCAD Update
* AutoCAD Mechanical
Professional
Certification
* Inventor Suite Basis Spoed (3 1/2 dag)
* Inventor Suite Basis Stnd. (5 dagen)
* Inventor Suite Basis Extra (6 dagen)
* Inventor Suite Gevorderd
* Inventor Professional Basis
* Inventor Release Update
* Inventor Thema Training
* Inventor Professional Modules
* Vault
www.wia.nl
Uw trainingen een heel jaar lang in CAD-Magazine en op www.cadmagazine.nl
CADMagazine April/Mei 2009-3
voor slechts € 1300,–
16

TEC / CAD College BV
Autodesk Authorized Training Centre
• AutoCAD Basis • AutoCAD Update • AutoCAD Gevorderden • AutoCAD 3D • AutoCAD Optimalisatie
• AutoCAD & VBA Basis • AutoCAD & VBA Gevorderden • Inventor Basis • Inventor Gevorderden
• Inventor Ontwerpen • 3ds Max • Revit Basis • Revit Gevorderd
Het CAD-Centrum TEC, ook wel genoemd het CAD College, verzorgt sinds 1984 kennis-overdracht in de vorm van
CAD -opleidingen, -leerboeken en educatieve software. Bij de cursus ontvangt u een uitgebreid Nederlandstalig
leer- en naslagwerk van R. Boeklagen die tevens uw docent is. U krijgt een Autodesk-certificaat bij de cursussen
en een HBO-Verklaring bij de opleidingen.
Autodesk HBO instituut
Behaal uw HBO Verklaring! TEC biedt de mogelijkheid u verder te bekwamen tot een Autodesk Certified Engineer
(ACE). U doorloopt een bepaald traject van cursussen, maakt een praktische eindopdracht, bij voorkeur passend
binnen uw werk en bij uw eigen werkgever en verdedigt deze. Slaagt u, dan heeft u een Autodesk HBO Verklaring
verdiend! De opleiding is inclusief materialen als boeken en software. Toelatingseisen: MBO. Studierichtingen:
System Manager (AutoCAD), 3D Designer (AutoCAD/3ds Max), en Mechanical Designer (Inventor)
en Architectural Designer (Revit)
Kerkenbos 1018 B 6546 BA Nijmegen T: (024) 356 56 77 F: (024) 354 19 31
E: info@cadcollege.nl CP: Leonie Bergsma
Kijk op Internet www.cadcollege.nl of vraag de brochure aan.
www.cadcollege.nl
Holland Engineering Consultants bv (HEC) verzorgt trainingen en workshops voor de software die wij aan
onze klanten kunnen leveren. Deze trainingen vinden doorgaans plaats in ons pand in Nieuwegein maar kunnen
op verzoek ook op locatie gegeven worden. De trainingen hebben een hoog “hands-on” gehalte daar de praktijk
nog steeds de beste leermeester is.
Ons trainingsaanbod bestaat o.a. uit:
3D CAD
Pro/ENGINEER Basis training
Pro/ENGINEER Update training
Pro/ENGINEER voor Pro/MECHANICA
gebruikers
Sterkte- en stijfheidsberekeningen
Pro/ENGINEER Mechanica Basis training
Pro/ENGINEER Mechanica Update training
Pro/ENGINEER Fatique Advisor
NedGraphics B.V. Autodesk Authorized Training Center
Ir. D.S. Tuynmanweg 10 AutoCAD Basis
4131 PN VIANEN AutoCAD Upgrade
AutoCAD Applicatiebeheer/Gevorderden
AutoCAD MAP
tel: +31 (0)347 329 626 AutoCAD Civil 3D
fax: +31 (0)347 329 666
E-mail: cursussen-gis@nedgraphics.nl
Contactpersoon: mevrouw K. van ‘t Reve
Voor meer informatie: www.nedgraphics.nl
Stromings- en warmteoverdracht
NIKA EFD Basis training
Mechanisme berekeningen
Pro/ENGINEER MDO Basis training
Code
P10 Pipestress Basis training
P10 Pipestress Advanced training
P10 Pipestress Update training
Microprotol Basis training
Databeheer
Windchill PDMLink
Windchill ProjectLink
CM II Change management
Kijk voor meer informatie op de website of neem contact met ons op.
Holland Engineering Consultants bv Ratelaar 39, 3434 EW Nieuwegein
T 030 600 60 60 F 030 600 60 61 E info@hecbv.nl W www.hecbv.nl
www.hecbv.nl
www.nedgraphics.nl
CivilCenter is Autodesk Authorized Training Center (ATC) en gespecialiseerd in het ontwikkelen
en verzorgen van professionele standaard en klantspecifieke opleidingen op het gebied
van civil en geo/gis.
Nederlandstalig, modulair, marktspecifiek, op maat en dankzij ons mobiele opleidingscentrum
overal mogelijk.
• AutoCAD Civil3D • AutoCAD Map3D • AutoCAD
Voor meer informatie kunt u een mail sturen naar
CivilCenter opleidingen@civilcenter.nl
www.civilcenter.nl
CADMagazine April/Mei 2009-3
TRAININGSWIJZER
17
Autodesk trainingen standaard en
op maat met trainingslocaties door
het hele land.
Kijk voor ons complete aanbod op
http://opleidingen.itannex.com
www.itannex.com
AutoCAD (LT)
Revit Architecture
Revit Structure
Autodesk NavisWorks
AutoCAD Architecture
AutoCAD Civil 3D
AutoCAD Map 3D
opleidingen.itannex.com
Realiseer voorsprong met kennis!
Met een beginners-, gevorderden-, of updatetraining
van CAD & Company haalt u kennis in huis die u direct
in de praktijk kunt brengen. U werkt meteen effectiever,
sneller én beter met uw CAD software. Bekijk het
actuele trainingsaanbod op www.cadcompany.nl.
CAD & Company Training Centers:
Alkmaar - Amsterdam - Boxtel - Emmen - Oosterhout - bij u op locatie
www.cadcompany.nl
Onze sterke punten:
Persoonlijke aandacht
Flexibel
Uitstekende trainers
Goed uitgeruste leslokalen
Gevarieerd cursusaanbod
Mogelijkheid van maatwerk
Officiële certificaten
Certificering van Autodesk
Certificering van Microsoft
Locaties: Gouda, Heerlen,
Meppel, Vianen, Hasselt (be)
of onsite
www.cadac.com
Nieuw!!! Haal nu uw
Autodesk certificering
Autodesk Certified
Associate
Autodesk Certified
Professional
basis, vervolg & update trainingen
AutoCAD
Inventor
Inventor Professional
AutoCAD P&ID
AutoCAD Electrical
AutoCAD Architecture
Revit Architecture
Revit Structure
AutoCAD Civil 3D
AutoCAD MAP
00800 2255 22322
training@cadac.com

Al meer dan een eeuw
Documenten beheren en printen
Het in 1892 in Amsterdam opgerichte Rijnja Repro is geheel van
deze tijd met onder meer van web-to-print en file2share.
Nog altijd gaat het voor een belangrijk deel om printen en
kopiëren, maar met moderne technieken en snelheid,
Hans Rijnja, directeur licht de activiteiten toe.
Rijnja Repro is met dertien vestigingen
en 160 medewerkers verspreid
over Nederland een grote
naam in de reprografische sector.
Rijnja Repro print, kopieert,
scant, bewerkt en bezorgt
documenten zowel in
grootformaat als kleinformaat.
In het grootformaat
wordt met name de uitvoerende
bouw, zoals bouwbedrijven,
installateurs en ingenieursbureaus,
en de ontwerpende
bouw, dat wil zeggen architecten,
adviseurs en projectontwikkelaars,
bediend met het reproduceren
van bouwtekeningen.
Hans Rijnja: “Het familiebedrijf
Rijnja Repro werd in 1892 opgericht
door Pieter Liskes Rijnja. Hij was
timmerman in Friesland dat indertijd
een straatarm gebied was. Op uitnodiging
van zijn broer, die als opzichter
onder architect P.J.H. Cuypers aan het
Rijksmuseum werkte, trok hij naar
Amsterdam. Daar heeft hij een aantal
jaar als timmerman gewerkt. Maar
toen er steeds meer vraag kwam naar
blauwdrukken, een techniek die enkele
jaren daarvoor was uitgevonden
waagde hij de sprong en startte de
eerste lichtdrukkerij van Nederland.
In de loop van de jaren adopteerde
ons bedrijf nieuwe technieken; maar
nog steeds draait het om het vermenigvuldigen
van bouw- en werktekeningen.
In 1987 introduceerde ik, als
inmiddels vierde generatie Rijnja, de
eerste plotservice in Nederland.
Omdat er door de opkomst van de PC
en CAD-software steeds meer digitaal
werd getekend. We begonnen met
een CalComp A0 penplotter, maar al
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Job van Haaften
HARDWARE
Pieter Liskes Rijnja begon de eerste
lichtdrukkerij van Nederland.
na een jaar werd de eerste Versatec
elektrostatische kleurenplotter aangeschaft.
We ontwikkelden toen zelf drivers
om vanuit CAD-pakketten te
kunnen plotten. Begin 1995 werd
Rijnja Repro de eerste gebruiker van
de Océ 9800 grootformaat printer en
scanner.”
18
Bereiken en beheren
Eind jaren negentig werd duidelijk
dat de digitalisering onder invloed
van de opkomst van internet een nieuwe
fase inging. Rijnja Repro heeft
daarom in 2001 File2Share geïntroduceerd.
Dit biedt een onafhankelijk
platform voor online documentbeheer
voor partijen die, met name in de
bouw, bij projecten samenwerken.
Rijnja: “File2Share Verkenner
biedt een centrale opslag voor
alle projectgegevens. Zodat
iedereen altijd en overal over
de laatste documenten kan
beschikken. Alle documenten
worden op centrale servers
opgeslagen. Zodat iedere
deelnemer in een
bouwproject die daartoe bevoegd
is, via instelbare toegangsrechten,
toegang heeft
tot alle relevante documenten
en over de meest recente versie
beschikt. Bovendien is via het logboek
eenvoudig te achterhalen wie,
wanneer, over welke documenten
heeft beschikt.”
Door aan documenten met File2Share
Manager taken, tijd en volgorde toe te
voegen, ontstaan documentstromen.
Deze documentstromen bepalen wie,
wanneer, over welke documenten
moet beschikken. Vervolgens wat
daarmee moet gebeuren, en wie ze
moet ontvangen. Met de File2Share
Manager worden deze documentstromen
ontworpen en beheerd. Op een-
Met de ‘lines merging’-functie van AcroPlot Pro geen zorgen meer
over de laagvolgorde.

Een advertentie uit 1905.
voudige wijze komen deze processen
tot stand en wordt de planning doorgerekend.
Rekening houdend met
weekeindes, feestdagen en de eigen
projectkalender. Om vervolgens op
zeer duidelijke wijze te tonen waar
tijdwinst wordt geboekt, of de deadlines
niet gehaald, om zodoende tijdig
te kunnen ingrijpen en de opleverdatum
niet in gevaar te brengen.
Er zijn handleidingen voor beheerders
en gebruikers ter beschikking. De
werkafspraken tussen alle deelnemers
in een project kunnen worden gemaakt
aan de hand van de protocollen.
File2Share verzorgt desgewenst
introductieworkshops, trainingen en
advies, en het beschikt over een eigen
Nederlandstalige helpdesk.
Lines merging
Rijnja vervolgt: “Natuurlijk is een
voorwaarde voor succesvolle uitwisseling
van bestanden, dat deze bestanden
door de partijen voor wie de informatie
bestemd is, op de correcte
wijze en in goede kwaliteit geprint
kunnen worden. Hiervoor zijn we een
samenwerkingsovereenkomst aangegaan
met Cadzation, de ontwikkelaar
van AcroPlot. AcroPlot stelt de CADgebruiker
in staat probleemloos
PDF’s te creëren vanuit CAD-toepassingen
en technische tekeningen efficiënt
en goed uit te plotten. Rijnja
Repro is sinds 2008 exclusief distributeur
van AcroPlot.”
Dankzij de ‘lines merging’-functie
CADMagazine April/Mei 2009-3
van AcroPlot Pro hoeft de gebruiker
zich geen zorgen meer te maken over
de laagvolgorde. AcroPlot zorgt ervoor
dat de lijnen over de kleurvlakken
(solids) geprint worden en niet
gedeeltelijk wegvallen, zoals zonder
‘lines merging’-functie gebeurt.
AcroPlot converteert diverse veelgebruikte
bestandsformaten zoals DWG,
DXF, DWF en meer zonder dat het
CAD-programma opgestart hoeft te
worden.
Web-to-print
Hoewel digitale documentuitwisseling
via het internet een grote vlucht
neemt, is de afdruk op papier niet weg
te denken. Daarom heeft Rijnja Repro
een nieuwe online print- en plotoplossing
ontwikkeld: mijn.rijnja.nl. Rijnja
vertelt: “Met deze website krijgen bezoekers
ervan de beschikking over
een digitale print- en plotservice met
landelijke dekking. Daarmee kan iedereen
op elk gewenst moment en op
ieder formaat documenten laten printen
via het internet. Of het nu om tekeningen
gaat, verslagen, bestekken,
berekeningen of plattegronden, en of
het nu in kleur is of zwart-wit.
Door gebruik te maken van deze service
kunnen alle bij een project betrokken
partijen tijdig en snel over de
benodigde projectdocumenten op papier
beschikken, wat een substantiële
bijdrage levert aan betere en snellere
communicatie, want Rijnja Repro
verzorgt het printen, het afwerken en
bezorgen vanuit dertien vestigingen.”
De status van de printopdracht is online
te volgen en de beschikbare overzichten
van uitgevoerde opdrachten
geven controle op levertijd en facturering.
Duurzaamheid
Rijnja Repro neemt als grootverbruiker
van papier haar verantwoordelijkheid.
Daarom werkt het bedrijf uitsluitend
met FSC- of PEFC-gecertificeerde
papierleveranciers. Het gebruikte
papier voldoet aan de hoogste
eisen op het gebied van milieu en
duurzaamheid, is ISO 14001 gecertificeerd
en voorzien van het ECF- of
TCF-keurmerk.
19
www.rijnja.nl
www.file2share.nl
www.mijn.rijnja.nl
COLUMN
1 april
Jammer genoeg werk ik op woensdag
thuis, anders had ik me een bult kunnen
lachen om de 1 april grappen van mijn
collegae. Ik heb wel contact met mijn
collegae maar dat gaat digitaal, beetje
chatten via Skype enzo. Niet dat ik daar
vies van ben hoor, van een beetje digitale
asynchrone communicatie, integendeel.
Maar je mist wel wat.
Hetzelfde geldt als je met elkaar tele -
foneert, dan kom je ook nog wel eens
voor verrassingen te staan. Met name
omdat je de ander niet goed begrijpt.
Omdat je wat mist!
Non-verbale communicatie is het wat je
mist! Het gezicht van degene met wie je
spreekt, spreekt vaak boekdelen. Wat dat
betreft hebben de digibeten het toch maar
goed en lijkt het voor ons, de digitalen
een verloren zaak. We weten bijna niet
meer hoe we moeten lachen, hoe we
elkaar zonder wat te zeggen, slechts door
naar elkaar te kijken, tot huilens toe aan
het gieren krijgen.
In tegenstelling tot de digibeten weet ik
echter binnen luttele seconden welke
grappen er vandaag zijn uitgehaald, zijn
vastgelegd op internet en daar moet ik
dan weer hartelijk om lachen.
Ook om het feit dat ik nu al weet dat de
hoofdredacteur van CAD-Magazine op
mijn stukje zit te wachten, ik hem zojuist
een bericht heb gestuurd dat het niets
meer wordt en hem alsnog deze column
op zal sturen scherp tegen 17.00 uur
(deadline).
Overigens, weet u wat BIM betekent?
Ik hoorde het gisteren: Buitengewoon
Irritant Modewoord.
Hebben we toch nog gelachen vandaag!
LOL ;-) ROTFL :-D
Rob Roef, 1 april 2009
Rob Roef
directeur vMV
CAD-adviseurs bv
robroef@mac.com

Maarten van Hezik, directeur van
STABU, vertelt over standaarden, internationale
contacten en alles wat
verder met de doelstellingen en activiteiten
van STABU samenhangt. Van
Hezik: “Alle koepels in de bouw zijn
vertegenwoordigd in het bestuur van
de stichting.” In ons gesprek blijkt
telkens hoe belangrijk samenwerking
is en onderlinge afstemming, daarin is
dus een belangrijke taak voor STABU
weggelegd. Onder de vele namen
van Nederlandse instanties, stichtingen
en verenigingen die de revue passeren
zijn Bouwend Nederland, de
Adviesraad Technologiebeleid Bouw -
nijver heid (ARTB), de Regieraad
Bouw, PSIBouw en de Bouw Infor -
matie Raad.
Informatiestromen in de bouw
P I M - s a l a - B I M
Door Job van Haaften
Stroomlijnen van de informatiestromen in de bouw is de belangrijkste taak van de Stichting
STABU. De bouwsector ondersteunen bij en attent maken op automatiseringsmogelijkheden
voor informatie-uitwisseling en het invoeren van standaarden om de samenwerking
zo soepel mogelijk te laten lopen.
Maarten van Hezik: “Het invoeren in de
bouwkundige sector van BIM gaat erg traag,
ik hoop nog mee te maken dat het
gemeengoed is geworden.”
CADMagazine April/Mei 2009-3
BOUW & CIVIEL
Van Hezik vervolgt: “Heel belangrijk
in onze organisatie zijn de project- en
werkgroepen en de rol daarbij van onze
zes projectleiders. Eén van de activiteiten
van STABU is de standaard
waarmee ongeveer de helft van alle
bouwprojecten wordt beschreven, de
andere helft bestaat uit kleine projecten
en projecten uit de weg- en waterbouw.
Een andere activiteit is het beheer
van het door Geïntegreerd
Bouwen ontwikkelde Cad Afspraken
Stelsel (GB CAS). Er wordt nu aan
gewerkt om deze 2D-afspraken te updaten
naar 3D.”
Overheid en BIM
Van Hezik vertelt: “Het zou een grote
stap vooruit zijn als de overheid BIM
voor gaat schrijven. En de overheid is
nu zover dat het BIM wil gaan promoten
in de hele bouwsector, met als
belangrijkste reden dat ze zelf meer
grip willen hebben op duurzaam bouwen,
CO2-emissie en dergelijke. Om
op dat soort zaken te kunnen controleren
zijn instrumenten nodig, die in
een BIM voorhanden zijn. Voordat er
daadwerkelijk gebouwd gaat worden,
moeten dan de ontwerpen gecontroleerd
kunnen worden, waarna een
vergunning kan worden afgegeven.
Het invoeren in de bouwkundige sector
van BIM gaat erg traag, ik hoop
nog mee te maken dat het gemeengoed
is geworden. De architectenbureaus
die ook elektrotechniek en constructie
in huis hebben, gaan sneller
mee in de ontwikkelingen dan de ‘alleen’
ontwerpende architecten. Ik zeg
altijd PIM-sala-BIM, met PIM kom je
een heel eind op weg om BIM in te
voeren en dat wordt aangevuld met
de IFD Library for buildingSmart.
Een moeilijk punt bij de invoering
20
van BIM is wie verantwoordelijk en
aansprakelijk is voor het werken van
het model, wie betaalt het? Daar moeten
vooraf afspraken over worden gemaakt.
Verder moeten alle partijen digitaal
aanleveren en dat moet communiceren.”
PIM
Het Project Informatie Manage ment -
systeem (PIM) is een belangrijk product
van STABU. Omdat het beheer
van het bouwproces, het beheer is van
informatie en informatiestromen, biedt
STABU met PIM een complete infrastructuur
aan de bouw, waarin alle stappen
van het bouwproces zijn opgenomen.
PIM is gebaseerd op Vondle, het
online projectmanagement platform
van Bricsys, en biedt een onbeperkt gebruik
aan in de aantallen van gebruikers
en projecten.
Doel van PIM is dat iedere deelnemer
via internet snel en efficiënt over alle
relevante projectinformatie kan beschikken.
Deelnemers kunnen het project
volgen; opmerkingen, wijzigingen
en goedkeuringen geven, maar ook tekeningen
zien, termijnen in de gaten
houden of op afstand communiceren.
Alle data over het ontwerpproces van
een gebouw worden opgeslagen in
PIM. Versiebeheer zorgt ervoor dat iedereen
met de juiste versie van de gegevens
werkt.
Verder is er in PIM een koppeling gebouwd
tussen de vernieuwde Elemen -
tenmethode en de STABU-besteksystematiek,
waardoor het mogelijk is informatie
'element- of bouwdeelgericht' op
te bouwen via een voorlopig ontwerp,
het definitieve ontwerp naar het bestek.
In PIM zijn relevante bouwdocumenten
verzameld zoals omtrent regelgeving,
vergunningen. Alle projectdeel-

Standaard
STABU-Standaard 2007 is een in boekvorm uitgegeven
standaard met alle kwaliteitseisen waaraan een
werk moet voldoen op zowel technisch als administratief
gebied. Het boekwerk wordt iedere vijf jaar aangepast
aan de recente ontwikkelingen in de bouw- en installatiewereld.
De standaard wordt gebruikt door opdrachtgevers,
architecten, aannemers, installateurs, toeleveranciers
en meer. Iedereen dient dus over de standaard
te beschikken om een compleet bestek te maken.
STABU-besteksystematiek
In de STABU-besteksystematiek zijn inmiddels de specificaties
opgenomen van producten afkomstig van 750
fabrikanten. Deze bibliotheek is een bouwbreed informatiesysteem
voor de woning- en utiliteitsbouw. De
opgenomen productspecificaties kunnen direct worden
toegepast door de bestekschrijver.
nemers hebben één toegang, met toegangsrechten
in overeenstemming met
hun rol binnen het project. Om er mee
te werken, hoeven de medewerkers van
een project geen software te installeren,
een internet browser volstaat.
Van Hezik: “Het is belangrijk de mensen
te trainen om informatie te delen
via het internet. Met PIM kunnen partijen
snel tekeningen inzien zonder het
hele model te moeten downloaden.
Ook kan via het toewijzen van rechten
geregeld worden wie wat mag inzien
en wie wat mag bewerken.”
Internationale bouwbibliotheek
Van Hezik: “In de bouw wordt steeds
meer gebruik gemaakt van bibliotheken
met bouwelementen. Omdat de
internationale samenwerking en uit-
wisseling sterk toeneemt, is een internationale
bouwbibliotheek die als
standaard kan gelden van grote waarde.
De International Alliance for
Interoperability (IAI) is daarbij een
uiterst belangrijke instantie. Voor
Nederland is er al eerder LexiCon
ontwikkeld en via een samenwerking
met Noorwegen, dat BARBi had ontwikkeld,
komt nu het internationale
proces in een stroomversnelling.” Er
is nu een ISO Standaard 12006-3
waarin de uitgangspunten voor objectenbibliotheken
in de bouw wereldwijd
zijn vastgelegd.
Afgelopen februari is in Washington,
Verenigde Staten de IFD Library
Group bij elkaar gekomen. Deel -
nemers uit Nederland (STABU),
Noor wegen (buildingSMART Nor -
Afgelopen februari is in Washington, Verenigde Staten de IFD Library Group bij
elkaar gekomen. De deelnemers hebben samengewerkt om IFD Library als
internationale standaard gereed te maken voor de marktimplementatie. Voor de
vervolgstappen zijn concrete werkafspraken gemaakt om 2009 het jaar van
toepassingsgereedheid te maken.
CADMagazine April/Mei 2009-3
21
Cursussen
Om de invoering van de STABU-besteksystematiek
binnen een organisatie effectief en snel te laten verlopen,
wordt door SYABU een eendaagse cursus gegeven.
Daarin kunnen medewerkers volledig vertrouwd
raken met de systematiek. Ook is er een cursus om het
lezen van de bestekken onder de knie te krijgen, een
opleiding tot bestekschrijver, opfriscursus bestekschrijver,
cursus actualiteit in wet- en regelgeving, cursus garanties
in de bouw, verzekeringen in de bouw en een
cursus over de rol van standaardvoorwaarden
Actuele informatie regelingen
De nieuwste regelingen en wijzigingen uit Den Haag
en Brussel inzake contracten staan in een beveiligd gedeelte
van de STABU-website.
way, EPM Systems), USA (CSI,
BSD) en Canada (CSC, Digicon)
heb ben samengewerkt om IFD
Library als internationale standaard
gereed te maken voor de marktimplementatie.
Een belangrijke stap is de
overeenkomst met EPM Systems
waarin onderhoud van de IFD Library
server en API webservice zijn geregeld.
Voor de vervolgstappen zijn
concrete werkafspraken gemaakt om
2009 het jaar van toepassingsgereedheid
te maken.
BIMCaseweek
Van Hezik: “De BIMCaseweek is een
belangrijk instrument om BIM ingevoerd
te krijgen. De tweede Case -
week was al meer succesvol omdat er
meer samengewerkt kon worden
dankzij uitwisselbaarheid tussen de
verschillende software. Het is nu nog
wachten op goede voorbeeldprojecten
die met BIM zijn gerealiseerd, internationaal
zijn er die er. In Nederland
zijn al wel deelprojecten, dit jaar verwacht
ik dat de eerste kleine proefprojecten
van start gaan.”
www.stabu.org
www.gbcas.nl
www.werkenmetpim.nl
www.ifd-library.org

De schepen die bij Royal Huisman
gebouwd worden, zijn superjachten
van dertig tot negentig meter lang.
Door Rob Sman
MECHANICAL & DESIGN
Royal Huisman zet AutoCAD P&ID in
Vooruitgang is de traditie
Al 125 jaar bouwt de firma Huisman te Vollenhove schepen.
De laatste 25 jaar als Royal Huisman. Honderd jaar worden was de
enige voorwaarde waaraan het bedrijf nog moest voldoen om het
predicaat Koninklijke te mogen voeren. De twee andere criteria zijn:
het bedrijf moet een belangrijke plaats innemen in zijn vakgebied,
en van landelijke betekenis zijn. Aan beide wordt door Royal Huisman
ruimschoots voldaan. Royal Huisman handhaaft zijn positie onder
meer door ‘Intelligent Engineering’.
Er wordt bij Royal Huismanop grote schaal gebruik gemaakt van AutoCAD,
aangevuld met de 3D-applicatie ShipConstructor, Inventor en Autodesk Navisworks.
CADMagazine April/Mei 2009-3
22
De schepen die hier gebouwd worden,
zijn superjachten van dertig tot negentig
meter lang, die wereldwijd als
toonaangevend worden beschouwd.
‘Intelligent Engineering’ is een bedrijfsstructuur
waaraan onder meer
vakmanschap en kennis een bijdrage
leveren. Dat vakmanschap is alom aanwezig
en bouwt voort op het verleden,
waarop men terecht trots is. Dat betekent
echter niet dat er alleen uit het verleden
wordt geput. Het hedendaagse
vakmanschap wordt ondersteund door
de best mogelijke technische middelen
die nu verkrijgbaar zijn. Dat geldt zowel
voor het bouwen als voor het ontwerp-
en engineeringproces. Daarom is
men er ook voortdurend op zoek naar
de middelen die in de toekomst nodig
zullen zijn.
Doorkoppelen
Van de ongeveer 390 werknemers zijn
er zeventig bezig met engineering. Er
wordt op grote schaal gebruik gemaakt
van AutoCAD, aangevuld met de 3Dapplicatie
Ship Con struc tor, Inventor en
Autodesk Navisworks. De afgelopen
maanden is er ook proefgedraaid met
Auto CAD P&ID voor het aanmaken
van schematekeningen. Dat leidde er
toe dat men het nu inzet in een huidig
project.

Royal Huisman’s CADmanager
Lam bertus Oos -
ter veen legt uit hoe dat gegaan
is: “Wij gebruiken al
AutoCAD sinds 1985,
Version 2.0, en hebben er
geleidelijk een eigen P&ID
symbolenbibliotheek en –
menu voor ontwikkeld.
Aanvankelijk was dit gekoppeld
aan een Access-,
later aan een SQL-database,
zodat we de gewenste
rapporten konden uitdraaien, maar ook
konden doorkoppelen naar inkoop en
dergelijke. Dat was vijf jaar geleden
voldoende, maar nu hebben we wensen
die boven die mogelijkheden uitgaan.”
Erwin Wieringa, systemencoördinator,
vult aan : “Wij hebben een duidelijk eisenpakket
voor een P&ID CAD-systeem.
In onze visie is het werken in 3D
een vereiste. Hoog waardige visualisatie
is uiteraard van het grootste belang
in onze branche: wij moeten een klant,
bij voorkeur interactief, door het schip
kunnen rondleiden en precies tonen
wat hij zal krijgen. Maar ook de engineer
kan in het 3D-model de exacte
plaatsing van de diverse systemen en
apparatuur zien. Daarom moet er een
koppeling zijn tussen P&ID schema’s
en het 3D-model. Wanneer bijvoorbeeld
de P&ID-tekenaar een pomp in
zijn schema toevoegt, moet ook de ontwerper
die in ShipConstructor werkt
die pomp in het 3D-model opnemen.
We moeten zeker weten dat het in beide
gevallen om dezelfde pomp gaat.
De beperkte ruimte in een scheepsontwerp
laten weinig mogelijkheden over
om voor een niet passende pomp een
andere plaats te vinden.
Een aantal jaren geleden vroegen wij
ShipConstructor of zij een P&ID zouden
gaan ontwikkelen. Dat deden ze
niet, maar zij wisten al wel te vertellen
dat Autodesk daar wél aan werkte.”
“Dat was goed nieuws voor ons” vervolgt
Oosterveen: “Wij leunen zwaar
op de producten van Autodesk, en door
onze kennis van aanpassen en programmeren,
waren we er zeker van de
engineeringsystemen eenvoudig te
kunnen koppelen en laten samenwerken.
We wisten natuurlijk wel dat er op
dat moment al langer andere P&ID
systemen op de markt waren, maar wij
vertrouwden er op dat Autodesk het
product snel zou doorontwikkelen. We
maakten een afspraak met CADTeam
CADMagazine April/Mei 2009-3
voor een demonstratie en gingen vrij
snel daarna tot aanschaf over.”
Tijdbesparing
Ondanks de nog beperkte ervaring die
ze tot nu toe heeft opgedaan, zijn al direct
een paar grote voordelen opgevallen.
Ann van Velthuysen is één van de
gebruikers: “Het gebruik is snel aan te
leren, en het is een stuk sneller en praktischer
dan AutoCAD. Met de Data
Manager bijvoorbeeld kun je een symbool
kopiëren inclusief de eraan gekoppelde
informatie. Ook het automatisch
trimmen en herstellen van lijnen levert
een flinke tijdsbesparing op vergeleken
met de uren die je in AutoCAD kwijt
bent met het opschonen van tekeningen
na het verplaatsen van leidingen.”
Oosterveen wijst ook nog even nadrukkelijk
op de controlemogelijkheden
(‘validation’): “Verkeerde stroom richtingen,
niet gelijke specificaties of afmetingen
bij koppelingen, en zelfs
door derden toegevoegde ‘domme’
AutoCAD-entiteiten worden hiermee
opgespoord. Deze tool kan alle tekeningen
van een project in één keer controleren.
Het duurt wel een aantal minuten,
maar is veel sneller dan handmatige
controle. Deze functie werd in
versie 2009 toegevoegd, en is één van
die vernieuwingen die ons vertrouwen
in de ontwikkeling van het pakket versterken.”
Ook het gebruik van DWF
komt nog ter sprake. “Een project kan
in zijn geheel, dus tekeningen én P&ID
data, in een enkel DWF-bestand worden
gepubliceerd. Een voordeel voor
ons, maar bijvoorbeeld ook voor de
technisch adviseur van de klant aan de
andere kant van de wereld. Met Design
Review kunnen opmerkingen of wijzigingsverzoeken
in het DWF-bestand
worden aangebracht en naar ons worden
teruggestuurd, zodat we bij een
volgende bespreking met de klant niet
voor verrassingen staan.”
23
Het virtuele schip
Oosterveen en Wieringa
zijn het er over eens dat de
tijdswinst maar een deel is
van de winst die met het
gebruik van AutoCAD
P&ID geboekt wordt.
“Tussen het eerste contact
met een klant en de oplevering
van het schip kunnen
wel vier jaar verstrijken.
Een paar uur besparen is
wel nuttig maar niet kritisch.
Het is voor ons belangrijker dat
we op termijn onze wens voor een zeer
brede systeemintegratie kunnen verwezenlijken”,
zegt Wieringa. “We willen
in staat zijn samen met de engineer van
de klant door het virtuele schip te lopen,
met de muis op een pomp te klikken
en de door AutoCAD P&ID beheerde
gegevens zichtbaar te maken,
zodat we onze keuze voor juist díe
pomp kunnen verklaren.
Omdat we al AutoCAD, uitgebreid met
ShipConstructor, gebruikten en
Navisworks inmiddels ook een product
van Autodesk is, was de keuze voor
AutoCAD P&ID de logische keuze
stap in de richting van het realiseren
van ons doel.” Oosterveen voegt daar
nog aan toe: “We denken ook na over
het Product Lifecycle Management van
het schip. We willen in staat zijn de
engineers van de klant te voorzien van
een volledige, en absoluut accurate en
professioneel uitziende set gebruiks- en
onderhoudshandleidingen op het computernetwerk
van het schip. Ook aan
de weergave van de P&ID tekeningen
stellen we daarbij zeer hoge eisen, ze
moeten weerspiegelen dat dit schip gebouwd
is door een werf van de bovenste
plank. We zijn op dit moment bezig
AutoCAD P&ID daarvoor aan onze eisen
en wensen aan te passen. Zelfs
wanneer dat zou betekenen dat we iets
inboeten aan snelheid, dan maakt toch
de verbeterde weergave van het ontwerp
van de aanpassing een succes.”
Royal Huisman verkent graag nieuwe
technologie, met een duidelijk doel
voor ogen. Hoewel in hun visie
AutoCAD P&ID nog niet precies doet
wat ze willen, is er geen twijfel over
dat ze het pakket wel zo ver gaan krijgen.
www.royalhuisman.nl
www.cadteam.nl

Samenwerking op basis van PDF
Informatie delen en beheren
In het dagelijks leven kom je regelmatig iets tegen dat dankzij Adobe-technologie is ontstaan,
van de poster in het bushokje tot bewegende beelden op een website. De mogelijkheid
om PDF’s te maken, een techniek ontwikkeld door Adobe wordt zoveel mogelijk
ingebouwd bij Bentley-software waardoor bijvoorbeeld ontwerpen eenvoudig zijn
uit te wisselen. Reden om samen een seminar te organiseren op 17 maart jl.
In de meer dan vijfentwintig jaar dat Adobe bestaat is de
invloed van haar technologie op het dagelijks leven alleen
maar groter geworden. Veel drukwerk wordt naar de
drukker gestuurd als een PDF en veel foto’s in datzelfde
drukwerk zijn bewerkt met Adobe Photoshop. En dan
zijn er nog bijvoorbeeld Flash, AIR (Rich Internet
Applications) en veel meer technologie die gebruikt
wordt op internet. De belangrijkste link met Bentley
Systems is het gebruik van PDF’s die direct te maken zijn
vanuit de Bentley-software, zoals Microstation of de
Bentley beheeromgeving ProjectWise.
Bentley-software
De software voor de infrastructurele sector van Bentley
Systems is te verdelen over ‘Civil’, ‘Plant’, ‘Building’ en
‘Geospatial’ ofwel civiel, industrie, bouw en GIS. Een
groot verschil tussen Bentley en andere grote softwareontwikkelaars
is dat Bentley geen gebruik maakt van distributeurs
en resellers maar direct aan de klant zelf levert,
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Job van Haaften
24
PLATFORM
“BIM is geen product maar een
proces, het is een wijze van
toegang tot de data en
daarnaast een manier
van werken en denken.”
verder is een belangrijk kenmerk van Bentley-software de
uitwisselbaarheid (interoperatbility) tussen de verschillende
pakketten. Sinds december 2008 zijn de versies V8i
beschikbaar.
BIM is een proces
Bogdan Wasylikiw is uit Engeland overgekomen om te
vertellen over BIM en Bentley Systems. Wasylikiw:
“BIM is geen product maar een proces, het is een wijze
van toegang tot de data en daarnaast een manier van werken
en denken. Daarbij is verschillende software nodig
die goed kan samenwerken, geen enkel bestaand pakket
is op zichzelf een volledig BIM-pakket.
Microstation V8i is zo’n pakket dat geschikt is voor BIM.
Met één klik kun je bijvoorbeeld van een gebouw de lijst
met alle deuren oproepen, als je een deur in de lijst aanklikt
kun je zien waar in het gebouw deze staat, uitgelicht
en ingezoomd. Zo nodig, zijn ook alle specificaties zoals
de maten en de leverancier direct in beeld te krijgen. Dat

spaart veel werk uit, zonder deze mogelijkheid zou er
waarschijnlijk een stagiair of junior designer die lijst op
moeten maken, een saaie klus en nu meteen binnen handbereik
zonder extra werk.
Het is mogelijk om elke te gebruiken schroef of andere
component in het model te zetten, de software kan dat
ook aan, maar vaak is de capaciteit van de hardware gelimiteerd.
Daarom worden vaak representaties gebruikt
die, eenmaal gedefinieerd, telkens kunnen worden hergebruikt.
Dat geeft geheugenruimte om andere belangrijke
en specifieke onderdelen wel te detailleren.
Er kunnen dynamische doorsnedes worden gemaakt. Dat
wil zeggen, je verschuift het vlak van de doorsnee en je
ziet alle details van de binnenkant van het model. Daarbij
wordt één kant transparant zodat je tegen het binnenwerk
aankijkt. Die doorsnede hoeft geen recht vlak te zijn, het
mag gerust een schuin vlak zijn, de eigenschappen en
mogelijkheden blijven gelijk. Dat kan ook worden omgezet
naar een Adobe PDF-bestand in 3D, zodat dit makkelijk
in de presentatie van het gebouw, aan opdrachtgevers
of aanstaande bewoners, kan worden meegenomen.”
Aanvullende rechten
Colin van Oosterhout van Adobe vertelt van de nieuwe
mogelijkheden die PDF’s bieden. “Met Adobe Reader
kunnen niet alleen PDF’s bekeken worden, ook annotaties
(aantekeningen/commentaar), handtekeningen voor
goedkeuring, analyses en het invullen van formulieren
behoren tot de mogelijkheden. Formulieren kunnen gemaakt
worden met invulvelden, en gedistribueerd via email
of met een uitnodiging om die op Acrobat.com te
benaderen. Daarvoor moet degene die het PDF-bestand
maakt met Adobe Acrobat Pro Extended de ontvanger
aanvullende rechten geven. De ingevulde gegevens kunnen
op diverse manieren naar de afzender van het formulier
terugkomen als respons, in een database, Excel-bestand
en meer.”
De gratis Adobe Reader is overigens op meer dan negentig
procent van de desktops geïnstalleerd. Je kunt er ook
animaties mee bekijken in Flash, zodat je een vlucht over
een gebouw of een tour erdoorheen kunt maken. De
PDF’s kunnen met een wachtwoord beveiligd worden,
ook kunnen verschillende bevoegdheden worden meegegeven
met een digitale handtekening. Een andere vorm
van beveiliging is het beperken van de periode dat deze te
openen is, bijvoorbeeld voor een offerte. Een oude versie
van een bestand kan worden ingetrokken, door rechten in
te trekken, en er kan daarbij worden gelinkt naar een
nieuwe versie. Als maker/afzender kun je ook nog eens
HOFSTEDE VAN ERKEL
CADMagazine April/Mei 2009-3
Training Center Inventor Professional
www.inventor-professional .nl
info@hofstedevanerkel.com
25
volgen wat de ontvangers met je document hebben gedaan,
zoals inzien en printen. Een andere mogelijkheid is
de boomstructuur die kan worden meegenomen uit de
CAD-applicatie, dat maakt het mogelijk om bijvoorbeeld
lagen aan en uit te zetten, er kan geroteerd worden, gezoomd,
gepand en meer. Het maken van een 3D PDF kan
direct vanuit de CAD-applicatie via import en via ‘print
screen’. Een 3D PDF kan worden opgenomen in een
‘Office’-document zoals Word, Powerpoint of Excel.
Daarbij blijven de mogelijkheden bestaan om in de PDF
te draaien en ook een hyperlink naar een bepaald aanzicht
is mogelijk, zoals voorkant, achterkant, bovenaanzicht.
Van Oosterhout: “In een 3D PDF is een animatie te verwerken
van bijvoorbeeld de assemblage of demontage
van een apparaat of constructie, waarbij de gebruiker tijdens
de animatie het object kan blijven draaien. In de animatie
kan ook weer gebruik worden gemaakt van hyperlinks
om bepaalde onderdelen en hun assemblage te tonen.
Dat is nog eens wat anders dan een 2D Ikea-instructie.”
Live commentaar
Om met een collega, die niet in hetzelfde gebouw aanwezig
is, een ontwerp te kunnen bespreken biedt Adobe de
mogelijkheid om via Acrobat.com de dienst ConnectNow
aan te spreken. Dit is een gratis webconferencing dienst
(max 3 deelnemers) waarmee een collega op een andere
locatie op je beeldscherm kan meekijken. Zo kan je aanwijzen
waar je vragen hebt, je kunt inzoomen op een detail
en je collega kijkt mee. Overleg alsof je naast elkaar
zit met live commentaar van je collega.
Het vergelijken van twee PDF’s om te zien welke wijzigingen
er zijn aangebracht in een ontwerp, is ook een optie.
Dat kan niet alleen op tekst, ook met pixels en vectoren.
Ofwel een verschuiving van een lijn kan getoond
worden, of details in een foto die bijgewerkt zijn.
‘Create, Manage and Share’
Met deze samenwerking van Bentley Systems en Adobe
is onder meer BIM (Building Information Modeling)
weer een stap dichterbij. Binnen BIM is het belangrijk informatie
en data te creëren, beheren en delen ofwel
‘Create, Manage and Share’. Door het gebruik van 3D
PDF’s en de mogelijkheid die vanuit de CAD-applicatie
te creëren is dat een BIM-gereedschap binnen handbereik.
www.adobe.nl
www.bentley.nl

Itannex begint cursus voor BIM-managers
Itannex begint een cursus voor toekomstige BIM-managers.
De cursisten krijgen inzicht in de hulpmiddelen om het
modelleringproces in goede banen te leiden. Alex Horsman,
hoofd opleidingen bij Itannex, vertelt over de cursus
en de verwachtingen.
Projecten worden steeds complexer
en afstemming binnen het bouwproces
wordt steeds belangrijker. De architect,
de constructeur, de aannemer
en ook het landmeetkundig bureau
willen in een eerder stadium kunnen
sturen op het bouw- en engineering
proces. Er was tot voor kort niet echt
een standaard met betrekking tot de
samenwerking tussen de verschillende
partijen. Met de introductie van het
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door de redactie
BOUW & CIVIEL
Efficiënt bouwen
door Building Information Model -
ling, kortweg BIM, is men in staat in
de beginfase reeds informatie te delen
volgens bepaalde afspraken, waarbij
er met diverse disciplines gelijktijdig
aan het bouw- en engineeringmodel
gewerkt kan worden. Toch is BIM
nog niet bij iedereen bekend.
“Door het inzetten van Autodesk-software
voor een Bouwkundig Infor -
matie Model gaat een bedrijf binnen
26
twee maanden na invoering geld en
tijd besparen”, is de overtuiging van
Alex Horsman. “Daarom hebben we
een cursus opgezet die vooral bedoeld
is voor managers, projectleiders, directeuren
en andere leidinggevenden
die inzicht willen krijgen in de
Autodesk BIM-strategie.
In een efficiënt bouwproces is het gebruik
van een BIM eigenlijk niet
meer weg te denken. Itannex springt
in op de behoefte om een dergelijk
complex proces te managen. We hebben
de eerste cursussen gepland op 16
april en 14 mei 2009 in Utrecht.
Inhoud
Onderwerpen en vragen die tijdens de
cursusdag aan de orde komen zijn onder
meer:
Waarom afbeeldingen in BIM-modellen
worden opgeslagen, waarom de
denk- en werkwijze verandert en op
welke wijze effectief gebruik gemaakt
kan worden van Geo-ICT in het bouwproces.
Verder komt de intrede van de
‘modelleur’ aan bod en wordt de betekenis
van 4D en 5D uiteengezet. Ook
achtergronden die direct te maken hebben
met de kansen die BIM biedt, de
nieuwe dimensie in samenwerking met
anderen en het hogere rendement met
BIM worden besproken. De veranderingen
in het opdracht- en bouwproces
van de Bond van Nederlandse
Architecten (BNA) dienen onder andere
als voorbeeld.
Door het gebruik van het Autodeskplatform
zijn tekenaars en ontwerpers
in staat verschillende disciplines te
bundelen in een BIM-model. Hierbij
valt te denken aan constructeurs,
bouwkundigen, installatietechnici en
civieltechnici. Concreet betekent dit
dat door gebruikers aan eenzelfde model
wordt gewerkt. Het is dan vervolgens
mogelijk om met Navisworks een
visualisatie ten maken van het volledige
model inclusief het 3D-terreinmodel.
Hierbij kan dan ook een complete
projectplanning in de tijd (4D) gesimu-

leerd worden waardoor het logistieke proces geoptimaliseerd
kan worden.
Omscholen en subsidie
Van de cursisten komt het gros naar verwachting uit de
de bouw, installatiebranche, metaal, civiele techniek en
(semi-)overheid. Horsman verwacht dat het totaal aantal
cursisten bij Itannex komend jaar met veertig procent
stijgt. “Deze ontwikkeling geeft eens te meer aan dat de
bouw- en installatiebranche een enorme behoefte heeft
aan training en begeleiding. Vorig jaar begeleidde
Itannex meer dan achthonderd cursisten. Wij weten door
ervaring en contacten met klanten hoe groot die behoefte
is”, zegt Horsman.
Software-producent Autodesk heeft Itannex eind vorig
jaar uitgeroepen tot gecertificeerd trainingscentrum
(Autodesk Authorised Training Cen tre). Dat betekent
onder meer dat alle cursusleiders één keer per jaar een
proeve van bekwaamheid moeten afleggen. Daarbij
wordt gelet op inhoudelijke kennis van de software en
het vermogen om de lesstof over te brengen aan de cursisten.
“Het is mogelijk om subsidie te verkrijgen voor het volgen
van een cursus. Die besparing varieert van enkele
honderden euro’s tot zelfs een volledige vergoeding. In
tijden dat onze klanten de nodige uitdagingen hebben, is
dit een welkome aanvulling. Juist nu is het opleiden van
personeel erg aan te bevelen, omdat je op deze manier
volledig uitgerust bent voor de ongetwijfeld aankomende
drukkere tijden.
CADMagazine April/Mei 2009-3
www.opleidingen.itannex.com
HBO-deeltijdopleiding
voor CAD engineers
AutoCAD • Inventor •
Revit • 3ds Max
U bent een CAD engineer en heeft een MBO getuigschrift
op zak. U wilt uw kennis en vaardigheden vergroten, u voelt
voor specialisatie, kortom u wilt vooruit. TEC biedt een unieke
opleiding die snel en gericht uw ambitie realiseert*. Bovendien
mag u voortaan de titel Autodesk Certified Engineer voeren.
* Inclusief uw eerste project (binnen uw werk)
ACE System Manager
Een AutoCAD System Manager is in staat om zelfstandig AutoCAD toepassingen binnen een
tekenkamer te begeleiden en te beheren. Hij is op de hoogte van de modernste tekentechnieken
zodat hij tekenaars kan begeleiden om zo efficiënt mogelijk te werken. Hij kent de
technieken om een professionele toepassing voor AutoCAD te maken. Hij heeft bewezen dat
hij deze technieken kan toepassen.
ACE 3D Designer
Een 3D Designer heeft kennis over de nieuwste 3D tekentechnieken van AutoCAD en 3dsMax
en kan deze toepassen om een geavanceerd 3D model samen te stellen. Hij kan vanuit het 3D
model 2D tekeningen genereren en fotorealistische presentaties en animaties maken.
ACE Mechanical Designer
Een Mechanical Designer past de nieuwste 3D modelleertechnieken toe in Inventor om
*parametrische modellen samen te stellen *sneller een efficiënt mechanisch ontwerp te
maken *vanuit een 3D model werk- en samenstellingtekeningen te genereren. Hij kan het
Methodisch Ontwerpproces toepassen op elk nieuw product.
ACE Architectural Designer
De richting ACE Architectural Designer maakt van u een specialist in het digitaal bouwen in
3D met Revit en 3ds Max.
Nieuw:
cursus
REVIT
ATC ATC
Best
Best
Authorised Training Center
of of the the
3 x
Benelu
Benelu
xx
Autodesk
NIEUW
Examinatoren
van de Hogeschool
van Amsterdam
Kijk op
www.cadcollege.nl
voor de nieuwste
boeken
Vraag de gratis informatieset aan:
tel • (024) 356 56 77 • fax (024) 354 19 31
• E-mail: info@cadcollege.nl
• Internet: www.cadcollege.nl
Kerkenbos 1018 B 6546 BA Nijmegen

De agenda bevat aankondigingen van gratis workshops, seminars, themadagen en andere kosteloze activiteiten van CAD-leveranciers en dealers.
Daarnaast is er natuurlijk ook aandacht voor relevante beurzen in Nederland en België. De agenda is doorlopend en beslaat in ieder geval de
evenementen tot aan de volgende uitgave van CAD-Magazine. Hiervoor kunnen beurzen, gratis seminars en workshops per e-mail worden
aangemeld bij de redactie: services@cadmag.nl. Vermeld de datum, plaats, website en een korte inhoud, en geef als onderwerp van uw mail
'Agenda'.
Mei
5 - 7 mei, Construction & Shipping Industry
Evenementenhal, Gorinchem
www.evenementenhalgorinchem.nl
5 mei, Seminar-in-a-box: Evolueren van 2D-tekenen
naar 2D-&3D-ontwerp
Aalst (B)
www.cadservice.be
5 mei, Seminar Eplan Platform
Waalre
www.eplan.nl
6 mei, Inloopdag: Digital Prototyping Workshop
Gouda
www.cadac.com
6 mei, Demo/Workshop SolidWorks
's-Hertogenbosch
www.cadmes.com
6 mei, Sneak preview: AutoCAD Electrical
Aalst (B)
www.cadservice.be
6 mei, Comsol Multiphysics Modeling Workshop
Maastricht
www.comsol.nl
6 mei, Avondsessie Tekla Structures Staal
Eindhoven
www.construsoft.com
6 mei, Seminar: Pro/Engineer 'Lite'-modules
Breda
www.gposolutions.nl
6 mei, Launch Event 2010:
Werktuigbouwkundige oplossingen
's-Hertogenbosch
www.icn-solutions.nl
6 mei, 2010 Itannex Launch Event
Abe Lenstra Stadion, Heerenveen
www.itannex.com
7 - 8 mei, Architect@Work
Kortrijk Xpo, Kortrijk (B)
www.architectatwork.be
7 mei, BIMformatiedag
Gouda
www.cadac.com
CADMagazine April/Mei 2009-3
7 mei, Inloopdag Elektrotechniek
Hasselt (B)
www.cadac.com
7 mei, Solid Edge Introductietraining
Bergambacht
www.cadcenter.nl
7 mei, Launch Event 2010: Bouwkundige
oplossingen
's-Hertogenbosch
www.icn-solutions.nl
7 mei, 2010 Itannex Launch Event
Grolsch Veste, Enschede
www.itannex.com
8 mei, Seminar-in-a-box: Evolueren van 2D-tekenen
naar 2D-&3D-ontwerp
Mechelen (B)
www.cadservice.be
8 mei, Workshop Mathcad
Leusden
www.cadservices.nl
8 mei, Workshop Simulation
Bruchem
www.designsolutions.nl
11 mei, 3B Werkmethodiek Infosessie - Autodesk
Revit Architecture& Structure
Rotterdam
www.icn-solutions.nl
12 mei, Hands-On Workshop Pro/Engineer
Nieuwegein
www.hecbv.nl
12 mei, 2010 Itannex Launch Event
Rat Verlegh Stadion, Breda
www.itannex.com
12 mei, Accelerate verification of MATLAB algorithms
for Embedded Systems
Veldhoven
www.mathworks.nl
12 mei, Seminar NPQ Techline
Bunnik
www.npqcad.com
12 mei, Océ Roadshow
Resort Bad Boekelo, Boekelo
www.oce.nl
AGENDA
28
13 mei, GOelan Gebruikersdag
Veenendaal
www.bemet.nl
13 mei, Seminar Eplan Blokeigenschappen
Waalre
www.eplan.nl
13 mei, Seminar Eplan PPE
Reeuwijk
www.eplan.nl
13 mei, Océ Roadshow
Océ Live Event Center, Venlo
www.oce.nl
14 mei, TopSolid Gebruikersdag
Veenendaal
www.bemet.nl
14 mei, Demo/Workshop SolidWorks
Gent (B)
www.cadmes.com
14 mei, Workshop SolidWorks/PDM
Bruchem
www.designsolutions.nl
14 mei, Seminar Eplan PLC & Hardware
Configurator
Lummen (B)
www.eplan.nl
14 mei, Océ Roadshow
Ecodrome, Zwolle
www.oce.nl
14 mei, PRO.File Roadshow: Bepaal nu uw
PLM/DMS-strategie
Antwerpen (B)
www.plmxpert.nl
14 mei, Seminar: CAD is slechts het topje van de
ijsberg
Kasteel van Zwijnaarde, Zwijnaarde (B)
www.savaco.com
14 mei, TMC MicroStation 3D bijeenkomst
Witteveen+Bos, Almere
www.tmc-nederland.nl
14 mei, vMV Usercafe: Visualisatiesoftware
Den Haag/Scheveningen
www.vmv-cad.nl

15 mei, AutoCAD 2010 Workshop
Oss
www.cadaccent.nl
15 mei, AutoCAD Inventor/Digital prototyping:
Simuleren en valideren van ontwerpen
's-Hertogenbosch
www.icn-solutions.nl
18 mei, Seminar Eplan Fluid
Zevenaar
www.eplan.nl
19 mei, Comsol Multiphysics Modeling
Workshop
Rhode Saint Genese (B)
www.comsol.nl
19 mei, Hands-On Workshop Pro/Engineer Expert
Framework Extension
Nieuwegein
www.hecbv.nl
19 mei, Revit & BIM Infosessie
Rotterdam
www.icn-solutions.nl
20 mei, CADTeam Plant Solutions Event -
AutoCAD P&ID
Utrecht
www.cadteam.nl
20 mei, CADTeam Plant Solutions Event -
Autodesk NavisWorks
Utrecht
www.cadteam.nl
20 mei, Hands-On Workshop Introductie in simulatie:
mechanisch, aerodynamisch en discrete elementen
Nieuwegein
www.hecbv.nl
20 mei, AutoCAD Inventor/Digital prototyping:
Simuleren en valideren van ontwerpen
Rotterdam
www.icn-solutions.nl
21 mei, Workshop: Databeheer met Windchill &
ProductPoint
Nieuwegein
www.hecbv.nl
25 mei, Demo/Workshop SolidWorks
's-Hertogenbosch
www.cadmes.com
26 mei, Van 2D-tekenen naar
2D & 3D-ontwerpen
Boxtel
www.cadcompany.nl
CADMagazine April/Mei 2009-3
AGENDA
26 mei, Seminar-in-a-box: Ontwerpen en routen
van elektrische bedrading
Aalst (B)
www.cadservice.be
26 mei, Avondsessie Tekla Structures BIM/Beton
Roosendaal
www.construsoft.com
26 mei, Océ Roadshow
Zaans Museum, Zaanstad
www.oce.nl
27 mei, Autodesk Solution Tour
De Kuip, Rotterdam
www.issue.nl
27 mei, CAD service Evenement: AutoCAD
2010, leader in 2D & 3D
De Montil, Affligem (B)
www.cadservice.be
27 mei, Comsol Multiphysics Modeling
Workshop
Amsterdam
www.comsol.nl
27 mei, Seminar Eplan Change-Over
Reeuwijk
www.eplan.nl
27 mei, Seminar Eplan Schematic Generator en
Optietechniek
Waalre
www.eplan.nl
28 mei, Workshop Typical Manager
Veenendaal
www.aceri.nl / www.typicalmanager.nl
28 mei, Seminar Meer doen in Minder Tijd
Oldenzaal
www.boschengineering.nl
28 mei, Inloopdag: Digital Prototyping Workshop
Heerlen
www.cadac.com
28 mei, Van 2D-tekenen naar 2D & 3D-ontwerpen
Emmen
www.cadcompany.nl
28 mei, Support inloopmiddag/-avond
Edegem (B)
www.cadcenter.be
28 mei, Demo/Workshop SolidWorks
Almelo
www.cadmes.com
28 mei, Workshop SolidWorks/PDM
Bruchem
www.designsolutions.nl
28 mei, Webinar Revit MEP
Vanaf je werkplek
www.npqcad.com
28 mei, Océ Roadshow
Der Aa-kerk, Groningen
www.oce.nl
28 mei, RealDolmen Autodesk Launch Event
Salons de Romree, Grimbergen (B)
www.realdolmen.com
29 mei, AutoCAD 2010 Workshop
Oss
www.cadaccent.nl
29 mei, Van 2D-tekenen naar
2D & 3D-ontwerpen
Amsterdam
www.cadcompany.nl
29 mei, Seminar-in-a-box: Ontwerpen en routen
van elektrische bedrading
Aalst (B)
www.cadservice.be
29 mei, Seminar Eplan What's new
Zevenaar
www.eplan.nl
29 mei, Seminar Eplan PLC & Hardware
Configurator
Reeuwijk
www.eplan.nl
Juni
2 juni, Seminar Eplan Platform
Zevenaar
www.eplan.nl
3 juni, Inloopdag: Digital Prototyping Workshop
Meppel
www.cadac.com
3 juni, Autodesk Inventor Gebruikersgroep
Fontijne Grotnes, Vlaardingen
www.cadac.com
3 juni, Sneak preview: Revit
Aalst (B)
www.cadservice.be
Ga voor de meest actuele informatie naar de agenda op www.cadmagazine.nl
29
3 juni, Comsol Multiphysics Modeling Workshop
Groningen
www.comsol.nl

Dimension 3D-printers compleet met service
In 3D een mechanisme printen
Het printen in 3D heeft veel voordelen: snel een prototype in
handen, de klant een voorbeeld kunnen tonen en meer.
Het wordt ook steeds beter bereikbaar en betaalbaar. Het is met een
3D-printer van Dimension al mogelijk om een mechanisme te
printen zonder dat de onderdelen nog in elkaar gezet
moeten worden.
CADMagazine April/Mei 2009-3
De Dimension
SST 1200 es print tot
een formaat van 254
x 254 x 305 mm.
Door Job van Haaften
HARDWARE
Als je verschillende
onderdelen hebt voor een
model, dan kan elk onderdeel
in een andere kleur
worden gemaakt.
CAD2M, dealer van SolidWorks en
andere software van Dassault systems
SolidWorks, heeft haar diensten uitgebreid
met 3D-printers van Dimen -
sion. Zelf hebben ze een Dimension
SST 1200 es tot hun beschikking
staan. Teun Willems van CAD2M
vertelt: “Het past heel goed bij onze
andere activiteiten in de CAD-,
CAM-, CAE en PDM-software omdat
de gebruikers daarvan steeds meer
het voordeel ontdekken van 3D-printen,
voor prototypes en schaalmodellen.
We verkopen niet alleen de printers,
ook de service en de mogelijkheid
tot onderhoud kunnen we bie-
30
den.” Paul Em merink, van de CADen
CAM-helpdesk is naar Frank furt
geweest om de printer van binnen en
buiten te doorgronden.
Onder meer zie je steeds vaker dat
een model van een huis of gebouw in
3D geprint wordt. Vroe ger werden, en
nog steeds worden, zulke maquettes
met de hand gemaakt, heel arbeidsintensief.
Materiaal en proces
Emmerink: “Het materiaal waarmee
geprint wordt is ABS Plus (acrylonitrile
butadiene styrene), dat is er in
zeven kleuren: wit, blauw, rood,
groen, geel. grijs en zwart. Het materiaal
zit in een cassette met een rol
draad in de betreffende kleur, het materiaal
wordt verhit tot 300 graden
Celsius en druppelsgewijs aangebracht.
Als je verschillende onderdelen
hebt voor een model, dan kan elk
onderdeel in een andere kleur worden
gemaakt. Het materiaal kan gladgeschuurd
worden en in elke andere gewenste
kleur worden gespoten.”
Een in CAD ontworpen model dient
als STL-bestand te worden opgeslagen,
de software van de printer kan
deze bestanden openen, vervolgens
berekent deze de benodigde hoeveelheid
materiaal. Ook de benodigde tijd
voor het printen wordt weergegeven.
De gebruiker kan zelf de positie instellen
en de schaal waarin het model
geprint wordt. De voortgang van het
printen is met een programma op het
eigen beeldscherm te volgen, hoever
het proces is, hoeveel materiaal er
nog in de cartridge zit, hoeveel materiaal
er nog nodig is, en meer.
Op het scherm geeft de software in
rood het te printen materiaal weer, en
in grijs het ondersteunende materiaal
dat later in een spoelbad met een
soort zeepoplossing weer verwijderd
wordt. Het spoelwater mag zo door
de gootsteen, en is niet schadelijk
voor het milieu. De printer heeft twee
printkoppen, één voor het ABS Plus
en één voor het ondersteunende materiaal.

Op het scherm geeft de software in rood het te printen materiaal weer, en in grijs het
ondersteunende materiaal.
Emmerink: “De printruimte die op de
plaat in de printer nodig is, bestaat uit
het te printen model en de ondersteuning.
Doordat ondersteunend materiaal
gebruikt wordt, kan een gesloten
mechaniek geprint worden. Je kunt
dus dingen printen die in werkelijkheid
niet zo uit één stuk gemaakt zouden
kunnen worden. Zoals een
Engelse sleutel of bahco of een mechanisme
met een behuizing eromheen.
Je kunt dus ook de werking van
het mechanisme testen en niet alleen
de vorm. Bovendien is het door de
software ook voor niet-techneuten
mogelijk te printen, je hoeft niet thuis
te zijn in het CAD-pakket.”
Tijdens het printen wordt eerst de
contour geprint, die dan vervolgens
laagje voor laagje wordt opgevuld
(laagdikte 0,254 mm). Ook kun je een
hol model printen of ter versteviging
met bijvoorbeeld een soort honingraatconstructie,
als ondersteuning in
een holle ruimte. Het mooie van het
materiaal is ook dat bijvoorbeeld een
clipsluiting kunt printen en die ook
echt testen, omdat de clip ook werkt.
Tijdens het gesprek dat we voeren
CADMagazine April/Mei 2009-3
zoemt de printer achter ons zachtjes,
hij maakt echt heel weinig geluid tijdens
het printen.
Desktop printer
Kees Vanger, sales manager bij
CAD2M, vertelt: “Er is nu ook een
desktop printer, de uPrint van
Dimension, bereikbaar voor een grote
groep bedrijven. Die printer is niet alleen
veel kleiner, maar ook beduidend
goedkoper. De maat van de geprinte
modellen is kleiner, maar je kunt een
De uPrint past op de hoek van een
bureau en print tot een formaat van
203 x 152 x 152 mm.
31
groter model maken door die in stukken
te printen en aan elkaar te plakken.
Vanger: “Deze uPrint is ook heel geschikt
voor technisch onderwijs waarbij
snel een fysiek model beschikbaar
is van een ontwerp. Of bijvoorbeeld
een Universiteitsziekenhuis die protheses
maakt, er zijn ook allerlei eenmalige
aanpassingen mee te maken
voor bijvoorbeeld een rol stoel.
”Emmerink: “ Een ander voorbeeld
zijn de batterijhoudertjes die het
NIOZ (Nederlands Instituut voor
Onderzoek der Zee) gebruikt voor
temperatuurmetingen op zee. Daar
hebben we zo’n tweehonderd stuks
voor geprint met de Dimension SST
1200 es, dat was goedkoper dan het
maken van een matrijs en productie
van dat geringe aantal.”
Er zijn ook ‘Fortus Finishing Sta -
tions’ beschikbaar die de oppervlakken
van 3D-prints glad kunnen maken:
een ‘Burnishing Station’ en een
‘Smoothing Station’. Het hele proces
om een 3D-print van een glad oppervlak
te voorzien, kost slechts enkele
minuten werk, wel moet het even drogen
(30-45 minuten) en is de print
na 12-18 uur klaar voor een andere
behandeling zoals met een vernis of
verf.
Vanger: “De 3D-printers van Dimen -
sion zijn een mooie aanvulling op ons
pakket; rapid prototyping en rapid
manufacturing zijn populair en worden
steeds meer toegepast. Het gevoel
dat je het product al kunt vasthouden,
is veel waard voor de gebruiker. Het
kan bovendien met een behoorlijke
snelheid hooguit enkele uren, en het
kan al vroeg in het ontwerpproces.”
www.cad2m.nl
www.dimensionprinting.com

Richard Allen
Producten van SolidWorks om vooruit te komen
Zal het breken?
Door Job van Haaften
Tijdens SolidWorks World kreeg ik de gelegenheid Richard Allen,
Global Product Manager, te interviewen over SolidWorks
Enterprise PDM. Ook Delphine Genouvrier, Product Manager
EMEA vertelde graag over SolidWorks Simulation en een
demonstratie door een sumo-worstelaar onderstreepte
het nut van simulatie tijdens het ontwerpproces.
Wat kun je verwachten dat een scooter tijdens zijn be staan te verduren krijgt?
Gebruik simulatie daarvan zo vroeg mogelijk in het ontwerpproces.
Richard Allen, Glo -
bal Product Mana -
ger van SW Enter -
prise PDM, meent
dat SW Enterprise
PDM de meest
kansrijke manier is
om geld te besparen.
Allen: “Hon -
derd procent van de
fabrikanten kan er
veel profijt van hebben. Het zoeken
van informatie kost de CAD-tekenaars
dertig procent van hun tijd. Hergebruik
van onderdelen, geheel of gedeeltelijk,
betekent effectiever ontwerpen, voorkomen
dat een onderdeel opnieuw ontworpen
wordt. Een veel optredend euvel
is het overschrijven van bestanden.
CADMagazine April/Mei 2009-3
MECHANICAL & DESIGN
Dat kan doordat iemand een zelfde
naam voor een nieuw bestand gebruikt,
of doordat twee ontwerpers aan hetzelfde
bestand werken en aan het eind
van een werkdag uiteindelijk elkaars
versie overschrijven, waardoor één van
beiden het werk van een dag kwijt
raakt. Met een goed PDM-systeem
wordt dit voorkomen, het is de beste
investering die een bedrijf kan doen,
juist nu.
Het samenwerken en delen van bestanden
binnen een bedrijf met verschillende
vestigingen, soms verspreid over de
wereld, is en groot voordeel dat dit
pakket biedt. Ook bij ‘outsourcing’ kan
via Enterprise PDM worden samengewerkt
op een oneindig aantal plaatsen
op de wereld.”
In de 2010-versie zijn diverse verbeteringen
aangebracht. Allen: “Betere
32
prestatie, nog betere integratie met
SolidWorks, verbeterde conversie en
de afdrukmogelijkheden zijn verbeterd
en eenvoudiger. Verder is het mogelijk
om een ‘Shared Toolbox Library’ aan
te maken, in plaats van dat iedereen
voor zich bezig is. Veel van de verzoeken
om wijzigingen komen van de
klanten zelf, via klantbezoeken of worden
via de website ingebracht, en ook
tijdens deze conferentie. Elke release
proberen we op enkele terreinen vooruitgang
te boeken zoals: verbeteren
zoekmogelijkheden, navigatiemogelijkheden,
vereenvoudigen van het proces
voor ontwerpveranderingen ofwel
Engineering Change Orders (ECO’s),
rapporteren van voortgang, het overzicht
van hoever plannen achter- of
voorlopen, welke documenten wachten
op goedkeuring of zijn goedgekeurd.”
Toekomstverwachtingen
Alen: “Het bedrijf dat Enterprise PDM
heeft ontwikkeld, is pas ruim twee jaar
geleden aangekocht, de omzet is in die
tijd verdrievoudigd. Eigenlijk zijn we
nog maar net begonnen, dus zien we de
toekomst rooskleurig in. De resellers
van SolidWorks omarmen het product
en de technische trainingen worden
druk bezocht. Met name Cadmes in
Nederland is heel actief en succesvol
met ons product. We proberen potentiële
klanten te overtuigen met voorbeelden,
gebruikersverhalen van bekende
en aansprekende bedrijven.
We richten ons primair op onze bestaande
SolidWorks-klanten maar bijna
alle deze klanten hebben meer CADsystemen
in huis. Onze software kan
ook prima overweg met bijvoorbeeld
Inventor, Pro/Engineer en Solid Edge.
Daarnaast natuurlijk alle Microsoft
Office-applicaties zoals Excel en
Powerpoint, en illustratiebestanden zoals
TIFF, GIF, JPEG en documenten
zoals PDF. Eigenlijk alle bestanden die
je op een PC kunt maken. Sommige
van onze klanten hebben ook honderduizenden
niet CAD-bestanden om te

eheren. De komende vijf jaar verwachten
we een sterke groei, al zal het
komende jaar zeker minder zijn, maar
dat is moeilijk te voorspellen. Omdat
we wereldwijd werken zie je ook verschillen
per regio, in Azië gaat het beduidend
minder slecht dan in de VS en
Europa.
De kracht van ons PDM-systeem is de
eenvoud, het gemak om er mee aan de
slag te gaan. Wij voelen ons de leider
in gebruikersgemak onder meer omdat
het echt geïntegreerd is met Solid -
Works. De implementatie kan in vijf,
hooguit tien dagen, van geen PDMsysteem
naar een goed werkend systeem,
en door het gemak in het gebruik,
kan de training in twee uur. We
moedigen aan om eenvoudig te starten,
in fases, met als eerste fase alle documenten
centraal opgeslagen en het systeem
om documenten in- en uit te
checken. Vervolgens kunnen in elke fase
daarna meer functionaliteiten worden
toegevoegd. Begin simpel en bouw
het op, als iedereen het vanaf het begin
kan gebruiken is er minder tijdsinvestering
nodig en haken minder mensen af.
Dan is de implementatie een leerproces
en geen overval.”
Will it Break?
Een 140 kilo wegende Japanse sumoworstelaar
werd tijdens SolidWorks
World ten tonele gevoerd, waarom,
denk je dan. Vervolgens komt er een
roze miniscooter de bühne op gereden
en voor zijn neus geparkeerd. ‘Will it
Break?’ Na wat rek- en strekoefeningen
stapt hij op en rijdt ermee rond.
Vervolgens tilt hij de scooter in de lucht
en smijt hem voor zich op de grond.
De moraal is: wat kun je verwachten
dat een scooter tijdens zijn bestaan te
verduren krijgt, gebruik simulatie daarvan
zo vroeg mogelijk in het ontwerpproces.
Al deze behandelingen, het dragen
van extreem gewicht en een val,
kunnen gesimuleerd worden, wat zijn
daarbij de zwakke plekken, wat verbuigt
of breekt, wat moet dus anders
qua vorm of materiaal?
CADMagazine April/Mei 2009-3
Delphine Genouvrier
Meer mogelijkheden
aanspreken
Delphine Genouv rier,
Product Mana ger EMEA
van SW Simulation, werkt
nu bijna negen jaar voor
SolidWorks en is nog steeds heel gemotiveerd
om haar product Solid -
Works Simulation te promoten.
Genouvrier: “Omdat ik zie welke voordelen
het brengt voor de gebruikers.
SW geeft een volledige oplossing, niet
alleen het ontwerp maar ook bijvoorbeeld
datamanagement (PDM) en
3DVIA Composer, een gereedschap
om technische afbeeldingen te kunnen
creëren. Geen stapeling van software
maar een brede range van geïntegreerde
producten, daarmee zijn we uniek in
de CAD-wereld.
Daar past SW Simulation ook bij, door
de gebruiker te helpen een product te
optimaliseren, het begrijpen van de
mogelijkheden en die te testen tijdens
het ontwerpproces en niet te wachten
tot het einde als het moeilijker is wijzigingen
door te voeren. Het kan daarbij
gaan om machines, medische apparatuur,
het maakt niet uit. Je kunt er je
ideeën mee vergelijken, materialen en
andere varianten; kortom ‘weten’ voordat
er een fysiek prototype wordt gemaakt,
en daardoor sneller en beter ontwerpen.
Er is een duidelijke groei in
het gebruik, het wordt beter gebruikt,
meer mogelijkheden aangesproken, de
klanten zien steeds meer de voordelen,
is de feedback die ik van hen krijg.”
Op de vraag welke verbeteringen ze
verwacht in de 2010-versie antwoordt
Genouvrier: “Globaal zijn er twee aspecten
waar we ons op richten. Het eerste
aspect is: minder denken aan een
uiteindelijke test van het product, maar
constant gebruik van Simulation integreren.
Er wordt hard aan gewerkt om
het voor de gebruiker makkelijker te
maken Simulation tussendoor te gebruiken,
zodat hij zich kan concentreren
op het ontwerp en geen tijd hoeft te
steken in het leren omgaan met de software.
Het tweede aspect is: verbeteren
van de prestaties, zodat de software
grotere samenstellingen aan kan.
Alle veranderingen die er in nieuwe
versies zijn, komen er op verzoek van
de gebruikers. Ze kunnen ons via onze
website of via hun leverancier vragen
doorgeven. Daarnaast bezoeken wij
zelf ook klanten om te zien hoe ze de
software gebruiken en wat ze nodig
hebben. De feedback van de klanten is
heel belangrijk, zij werken ermee, kennen
het pakket en zij kunnen ons het
beste helpen de software te verbeteren,
zoals we ook nu tijdens de conferentie
merken en horen.”
33
Buiten de eigen SolidWorks simulatieen
analysesoftware, is er nog veel meer
op de markt. In de beurshal tijdens de
conferentie staan onder meer Comsol,
Ansys en AMPS met stands. Hoe moet
de relatie daarmee gezien worden.
Genouvrier: “Voornamelijk complementair,
het is software voor de meer
geavanceerde analyses zoals multifysisch.
Hoewel er naast SW Simulation
ook SW Flow (vloeistofstroming) en
SW Motion (mechanisch) zijn die prima
samenwerken en gecompliceerde
analyses kunnen verrichten. Vijf jaar
geleden was de analyse van vloeistofstroming
nog alleen iets voor wetenschappers,
nu kunnen CAD-tekenaars
hun ventielen en pompen testen in de
hun vertrouwde omgeving. Geen outsourcing
meer, maar in eigen huis dus
sneller en zonder misverstanden.
Ons eigen product sluit beter aan op de
ontwerpsoftware van SolidWorks, is
volledig geïntegreerd en daardoor
vooral goed in de dagelijkse simulatievragen.
Als een bedrijf met een lijst van
wensen komt voor simulatiesoftware,
waarin staat wat het allemaal moet
kunnen, moet het niet vergeten dat niet
alleen de software het aan moet kunnen.
Ook de CAD-tekenaar of het ontwerpteam
moet er mee kunnen omgaan.
De software van een partner van
SolidWorks als Ansys is bijvoorbeeld
goed ondersteund maar niet geïntegreerd.
Daardoor is de leercurve korter
bij SW Simulation, omdat het vanuit
dezelfde interface kan en overeenkomstig
werkt. Een ander voordeel is
dat, bij het uitkomen van een nieuwe
versie, die samenwerking en integratie
gegarandeerd blijft.”
Bang voor negatieve effecten van de
recessie is ze niet. Genouvrier: “We
zien dat bedrijven juist nu de kwaliteit
van hun producten willen verbeteren
en minder kosten willen maken,
sneller ontwikkelen van producten,
om sterker te staan in de concurrentie.
Daar kan SW Simulation juist een belangrijke
rol spelen, daarmee kunnen
ze de concurrentie een stap mee voor
zijn.
www.solidworks.com

WAT KUNT U BEREIKEN ALS
U ZOU BESCHIKKEN OVER
DE JUISTE TOOLS?
®
AutoCAD LT 2010 biedt met een
complete reeks ontwerptools een
krachtige oplossing, die u in staat
stelt om elke taak complex of
eenvoudig gedaan te krijgen.
®
AutoCAD LT 2D concept- en detailleersoftware
is de professionele
keuze omdat we ons richten op het
verhogen van uw productiviteit
®
AutoCAD LT
Upgrade nog vóór 15 september uw huidige LT versie en bespaar 20% op uw investering.
Bezoek www.autodesk.nl/autocadlt om een trial versie van AutoCAD LT 2010 te downloaden.
Bezoek www.2dcad.info voor meer info over AutoCAD LT 2010 en een overzicht van alle lopende promoties
en actievoorwaarden.
Autodesk, AutoCAD, and AutoCAD LT are registered trademarks or trademarks of Autodesk, Inc., and/or its subsidiaries and/or affiliates in the USA and/or other countries. All other brand names, product names, or trademarks
belong to their respective holders. Autodesk reserves the right to alter product offerings and specifications at any time without notice, and is not responsible for typographical or graphical errors that may appear in this document.
© 2009 Autodesk, Inc. All rights reserved.

Hoofdconstructeur Vericon maakt ook detailtekeningen
Rekenen en tekenen, dat is wat de
meeste constructiebureaus doen. Toen
Jos Hoonhout op 1 januari 2005 in
Veldhoven het bedrijf Vericon oprichtte
stond hem echter een bredere opzet
voor ogen. Hij vertelt: “Eigenlijk zijn
er drie onderdelen waarin we ons onderscheiden
van andere partijen. In de
eerste plaats houden we ons erg bezig
met het terugdringen van de bouwkosten.
Dat is officieel niet onze taak, maar
je zou het kunnen zien als extra service.
Daarnaast werken we constructies uit
in 3D met Tekla Structures van
Construsoft. Dat heeft als voordeel dat
we snel en foutloos kunnen werken en
daarmee faalkosten kunnen terugdrin-
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Lambert-Jan Koops
gen. Onze meest onderscheidende eigenschap
is echter dat we niet alleen
als hoofdconstructeur werken, maar
ook detailengineering doen. Vaak leveren
de verschillende adviesbureaus in
een bouwproject een bestek aan waar
aannemers op kunnen inschrijven. Dat
bestek bevat dan nog details die de
aannemer zelf moet uitwerken. Door
het effectief gebruik van de 3D-modellen
kunnen als hoofdconstructeur dit
werk al doen.”
Prefab beton
Het uitwerken van de details door de
hoofdconstructeur scheelt de partijen
die later in de bouwketen aan bod ko-
35
BOUW & CIVIEL
Meer dan rekenen en tekenen
VeriCon is een onafhankelijk
allround adviesbureau voor
bouwconstructies en ontwerpt,
berekent en tekent constructies
voor seriematige en particuliere
woningbouw en utiliteitsbouw.
Het bedrijf is daarnaast ook
actief in engineering van
prefab betonconstructies.
men tijd en geld. Het is echter Vericon
zelf die profiteert van de eigen arbeid
want het bedrijf voert ook de engineering
van prefab betonconstructies uit.
Hoonhout: “Het prefab-werk sluit
goed aan op de constructietaken.
Werknemers die het één kunnen, kunnen
het ander in principe ook. We zijn
inmiddels zo ver dat we onze 3D-modellen
uit Tekla Structures gebruiken
om de machines bij betonleveranciers
rechtstreeks aan te sturen. We hebben
recentelijk iemand aangenomen die
een interface programmeert die de 3Dgegevens
omzet in machinecode en alle
overbodige informatie er uit filtert.”
Veldhoven
Vericon heeft inmiddels vele projecten
afgerond, zo was het bedrijf de hoofdconstructeur
bij een renovatieproject
van Miele in Vianen waarbij het kantoor
van de witgoedfabrikant volledig
werd gestript en opnieuw werd opgebouwd.
Het adviesbureau heeft echter
zelf ook nagedacht over een opdracht.
Hoonhout: “Wij wilden iets bijzonders
bedenken voor Veldhoven en hebben
daarom een idee uitgewerkt in Tekla,
zonder dat daar een opdrachtgever achter
zat. De gemeente Veldhoven werkt
namelijk aan de heroriëntatie van twee
industrieterreinen bij de afslag Veld -
hoven op de A2. Ons idee was om daar
een tweetal gebouwen te plaatsen, aan
weerszijden van de weg, die naar elkaar
toe leunen en elkaar hoog boven
het asfalt raken, als een soort omgekeerde
V. De gebouwen hebben beiden
een basis van 20 bij 20 meter, maar lijken
voor de kijker als het ware uit de
grond te wippen. We hebben ons volledig
doorgerekende model inmiddels ter
inzage doorgestuurd naar de gemeente,
maar er is nog geen sprake van een
concreet plan. Uiteraard hoop ik dat het
er wel ooit van komt, want het zou er
fraai uitzien: De Poort van Veldhoven.”
www.vericon.nl

Beeldbepalende kap
Er is heel veel mogelijk
Edwin de Wild werkt iets meer dan een jaar bij MTB architecten, die zowel in Amsterdam als
Apeldoorn een vestiging hebben. Eerst heeft hij bij Rau gewerkt waar ze in die periode
overstapten op ArchiCAD. Zijn eerste project bij MTB architecten, ‘de Ruggestee’
in Hoenderloo, wordt binnenkort opgeleverd.
Edwin de Wild, architect bij MTB:
“Bij die overstap van het door ons gebruikte
2D-tekenpakket naar Archi -
CAD was de Nederlandstalige helpdesk
een belangrijk voordeel, ook cursussen
kon je krijgen in het Nederlands en de
ondersteuning was erg goed. Wel was
het een andere manier van denken, ik
moest mijn routines overboord gooien
en leren bouwen in 3D. Ik ben indertijd
in versie 9 begonnen, daar zaten nog
wat kinderziektes in. Doordat ze werken
met een ‘wishlist’ waarop de wensen
van gebruikers staan, loste zich dat
snel op. Alle tekortkomingen en problemen
werden meegenomen en nu in versie
12 zijn die er allemaal uit.
Bijvoorbeeld het plotten was een ingewikkeld
proces en is nu heel gebruiksvriendelijk.
Je moet heel nauwkeurig
kunnen werken, dat vraagt wel enige
discipline want je kunt in het model
niets verdoezelen. Op zich eigenlijk een
heel groot voordeel, want een probleem
of fout vroeg ontdekken en verbeteren
is efficiënter. In een later stadium herstellen,
kost je veel meer tijd. Het daagt
je uit om het bouwkundig meteen goed
voor elkaar te krijgen. Voor presentaties
in een vroeg stadium van het ontwerp
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Job van Haaften
kun je snel 2D-aanzichten genereren,
als daar nog ongewenste elementen in
zitten kun je dat wegpoetsen en later
verwerken in je model.”
Beeldbepalende kap
De Wild: “Mijn eerste project hier bij
MTB architecten was ‘de Ruggestee’
in Hoenderloo: een restaurant en zalencentrum
bij een camping. Het
wordt in mei opgeleverd en is in anderhalf
jaar ontwikkeld en gebouwd.
De kap is beeldbepalend: met een
langzaam oplopende nok bestaat het
dakvlak uit dubbel gekromde vlakken.
Er zijn houten, gelamineerde
spanten gebruikt, elke spant is anders,
en elk dakelement vangt een deel van
de tordatie op. “Het was wel wat uitzoekwerk,
maar met Archicad konden
we de leverancier van de dakplaten en
de spantenfabrikant van de benodigde
informatie voorzien. Het is natuurlijk
heel erg leuk als je meteen bij je eerste
project zoiets geavanceerd erin
kunt stoppen, een fijne binnenkomer.”
Anders dan standaard
“ArchiCAD is echt een gereedschap
dat we heel fijn kunnen gebruiken, het
36
BOUW & CIVIEL
past goed bij dit bureau, met beide
voeten op de grond. Alle ontwerpen
moeten betaalbaar uitgevoerd kunnen
worden en daarom een bouwkundige
logica in zich hebben.
Het pakket heeft zoveel mogelijkheden,
soms gewoon teveel. Als je iets
anders dan de standaard wilt, moet je
natuurlijk goed weten wat je doet, maar
er kan heel veel. Het combineert ook
goed met Photoshop voor achtergronden
en details, je maakt een PDF of
JPG en die kun je nog mooi bewerken.
Het tekenen is gewoon leuk met
ArchiCAD. Als het gebouwd wordt en
je loopt erdoor, herken je het gebouw
ook echt, dat is anders bij een 2D-tekenpakket,
dan moet je het je voorstellen.
We maken veel minder gebruik
van maquettes, je kunt het immers laten
zien in een 3D-presentatie. Er is
ook een plug-in ontwikkeld ‘Virtual
Building Explorer’ waarmee je een 3Dmodel
kunt versturen die op elke PC is
te openen.”
www.mtbarchitecten.nl

Nadat ze ruime ervaring hadden opgedaan
bij diverse Ingenieursbureaus,
zijn Henk Verhoeven en Leon
Leenders op 1 oktober 1995 gestart
met een zelfstandig ingenieursbureau
dat bouwkundige constructies ontwerpt,
berekent en tekent en de opdrachtgevers
van advies voorziet.
Opdrachtgevers van het bureau zijn onder
andere bouwbedrijven, architectenbureaus,
projectontwikkelaars, woningbouwverenigingen,
zorginstellingen,
ondernemers en particulieren. De projecten
lopen hierdoor uiteen van verbouwingen
tot grote nieuwbouwwerken
in de woning-, utiliteits- en industriële
bouw, alsmede bouwputten en
projecten in de infrastructuur.
Tijdwinst?
Bij het ontwerpen, berekenen en tekenen
van bouwkundige constructies
maakt Ingenieursbureau Verhoeven en
Leenders gebruik van Revit Structure
voor BIM. De basis van BIM is volgens
Leon Leenders het voorkómen
van fouten. “Dankzij een algemeen
model is het mogelijk om informatie
CADMagazine April/Mei 2009-3
37
BOUW & CIVIEL
Verhoeven en Leenders denken aan kwaliteit
Bedrijven overleven niet
zonder BIM
Door Lambert-Jan Koops
BIM is inmiddels geen vage, abstracte afkorting meer in de bouwwereld. Toch heeft nog
lang niet elk bedrijf de techniek omarmd en dus zijn er nog steeds mensen en bedrijven
nodig die de voortrekkersrol moeten vervullen. Eén van die bedrijven is
Ingenieursbureau Verhoeven en Leenders.
uit te wisselen met betrokken partijen,
waardoor gegevens niet meer handmatig
hoeven te worden overgedragen.
Dat voordeel is groot en voorkomt veel
kosten. Ik denk dat bedrijven die niet
overschakelen op BIM uiteindelijk niet
zullen overleven. Niet omdat een bedrijf
dat BIM implementeert direct veel
tijdwinst zal boeken, maar omdat iemand
die overstapt op BIM investeert
in kwaliteit. Er zijn partijen die claimen
dat constructeurs en architecten moeten
investeren in BIM terwijl de besparing
van de faalkosten ten goede komt aan
andere partijen, maar dat is onzin. Als
je een echt nuttige bijdrage wil leveren
aan het bouwproces, dan moet je kunnen
meedenken en dus optimaal samenwerken
met de andere partijen.”
Contact
BIM is nog niet zoals het moet zijn,
namelijk een standaardsysteem dat
echt alle partijen met elkaar koppelt.
“Nog niet iedereen in de bouwketen
is er aan toe, maar wij willen niet
wachten op anderen. Iemand moet de
eerste stap nemen. Gelukkig worden
we gesteund door ICN, onze leverancier
van Revit Structure, zij
hebben namelijk
architecten,
constructeurs
en aannemers
met elkaar in
contact gebracht
bij projecten
waar het
gebruik van
BIM geëist
wordt door de opdrachtgever.
Ik denk dat zoiets een goede
bijdrage levert aan de acceptatie van
BIM.” Zelf werkt Leenders nog aan
de interne optimalisatie van BIM.
“Natuurlijk is de implementatie van
een dergelijke manier van werken
niet binnen een dag gebeurd. Een bedrijf
is als een groot schip, dat je
langzaam van koers moet laten veranderen.
Ten aanzien van het tekenwerk
is dit in orde, maar we willen ook de
berekeningen optimaliseren en overstappen
van een 2D- naar een 3D-rekensysteem.
Dat hadden we misschien
gelijktijdig kunnen doen met
de implementatie van Revit Structure,
maar daar hebben we bewust even
mee gewacht. In april van 2010 wordt
namelijk de nieuwe Eurocode voor
constructieberekeningen van kracht.
Dit is een traject waar we anderhalf
jaar geleden mee gestart zijn en dat
inmiddels in een ver gevorderd stadium
verkeerd. Daarom zijn we nu aan
het onderzoeken hoe we de berekeningen
gaan integreren in BIM.”
www.verhoeven-leenders.nl
www.icn-solutions.nl

ARC+ 2009 geeft strakke CAD-tekeningen
een aansprekende ‘make
over’ en het maakt snel een sfeervolle,
grafische ‘reclamebureau-uitstraling’.
ARC+ 2009 biedt een combinatie
van handgeschetste symbolen, deze
symbolen zijn direct op schaal. Dit
is ook toe te passen binnen een BIMwerkmethodiek
(Building Infor ma -
tion Modeling). ARC+ is er ook in
een 2D-uitvoering: ARC+ Premium 2
voor wie meer traditioneel en tekentafelachtig
wil werken. De ‘Sketch’-uitbreiding,
een extra licentie, wordt
vergezeld van ruim 1000 symbolen,
deze staan in een handig menu.
ARC+ is 2009 en de ‘Sketch’-licentie
zijn geheel in het Nederlands.
Texturen in diverse maten
Vlakken zoals ruimtes, gevels of
gazons worden voorzien van talloze
bouwkundige materialen. De textu-
ARC+ versie 2009
ARC+ is in een constante evolutie. ARC+ 2009 biedt een groter gemak dan voorheen,
3D-2D koppelingen en uitvoer met een betere kwaliteit. Enkele voorbeelden
van verbeteringen: gevels worden automatisch voorzien van slagschaduw
als de gebruiker dat wenst, de invoer voor de meeste handelingen is
verminderd en de interface wijst zichzelf.
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door de redactie
BOUW & CIVIEL
BIM en CAD met sfeer
ren zijn handgetekend en in diverse
maten ingescand. Dit vermijdt het
bekende repetitie-effect zoals de gebruiker
dat wellicht kent van renderprogramma's.
Er zijn voor architectuur
en interieurinrichting, tuinontwerp
en landschappresentaties
zeer veel elementen beschikbaar.
De gebruiker kan met de ‘Sketch’licentie
in een handomdraai ‘makelaarstekeningen’
maken zonder externe,
grafische applicaties. Alles is
binnen de CAD-omgeving namelijk
direct aanpasbaar en uitwisselbaar.
De gebruiker kan met 46 grafische
soorten bestanden uitwisselen . De
compressie (zoals in jpg) wordt behouden
bij het knippen en plakken
van vlakken waardoor de prestatie
snel blijft. Tevens worden transparante
kanalen ondersteund zodat de
elementen over elkaar gelegd kunnen
worden.
38
2D-aanzichten
De grafische vlakken en symbolen
blijven met de 2D-aanzichten gekoppeld.
ARC+ 2009 biedt een slimme
aanzicht- en doorsnedebeheer vanuit
het 3D-model. De 2D-aanzichten krijgen
automatisch bestandsnamen. Zelf
namen of coderingen bedenken, is
niet meer noodzakelijk. Doordat 2D
en 3D apart worden beheerd, gaat het
organiseren en terugzoeken behoorlijk
vlot.
Teksten zijn met de ARC+ 2009 versie
snel op het scherm te krijgen en
op afdruk. Alle mogelijk ‘True Types’
zijn beschikbaar met dezelfde kwaliteit
als in grafische programma's,
hierdoor wordt een goede uitwisseling
gewaarborgd. ARC+ 2009 biedt
een makkelijke mogelijkheid tot printen,
de instellingen per lay-out worden
aan het blad gekoppeld vanuit
sjablonen, zodat het printen echt een
druk op de knop wordt. Voordat die
afdruk wordt gemaakt kan de gebruiker
schermgroot snel een voorbeeld
inzien.
Voor wie mooie belichtingen, en toch
met gemak, wil maken, koppelt
ARC+ 2009 direct aan Artlantis in het
laatste versie 2-formaat. Deze uitwisseling
gebeurt op basis van de 255
pennen uit het 3D-model. ARC+ is
hiermee een echte BIM-oplossing.
ARC+ 2009 combineert vrij 3D-modeleren,
‘slimme’ bouwelementen,
hoeveelhedenberekeningen, hoge productiviteit,
2D technisch tekenwerk
en grafische opmaak weergave, alles
bij elkaar in dezelfde oplossing.
www.cadez.nl

Courant
Pagina 1. | Gratis verspreiding in iedere uitgave van CAD-Magazine
Schoon toetsenbord
met Cyberclean
Wie regelmatig achter zijn computer zit heeft
meer bacteriën onder zijn neus dan menig aanrecht
of deurkruk bevat. Namelijk, tussen en op
de toetsen. Heb jij ook nooit zin om al het mogelijke
te proberen om die toetsen schoon te
houden en geen resultaat te zien?
Hier is de oplossing: CyberClean. Weg met de
haren, kruimels, vette vingers en de bacteriën
die een ware vervuiling vormen. CyberClean
komt tussen de kleinste kiertjes en gaatjes.
Plak het op het voorwerp dat je nu eindelijk
eens goed schoon wilt krijgen, telefoon, toetsenbord
noem maar op, trek het er weer af en
je ziet meteen de gemene vervuiling die tussen
de onbereikbare kieren vandaan komt.
Eindelijk in een handomdraai schone toetsen
en dat niet alleen, ook mp3-spelers, controllers
en camera’s kun je er weer op en top schoon
mee krijgen. Dankzij de antibacteriële formule
is het zo dat tot 80% van de bacteriën voorgoed
vernietigd wordt. Wanneer de kleur veranderd
van het slijmerige schoonmaaksnot, is het
tijd om een nieuwe aan te schaffen.
www.megagadgets.nl
Tot 30 werkplekken op één PC
TIEL - Distributeur Stebis introduceert NCom -
puting, een oplossing waarmee meerdere personen
op één PC kunnen werken, alsof ze ieder
over een eigen systeem beschikken. Het aantal
werkplekken kan daarbij oplopen tot dertig per
PC. Deze desktop virtualisatie betekent niet
alleen een aanzienlijke besparing op de
aanschafkosten van apparatuur, maar ook op
de energie- en onderhoudskosten.
NComputing maakt gebruik van het feit dat de
processor in een PC met één gebruiker de
meeste tijd onbenut blijft. Door die tijd uitgekiend
in te delen, kunnen gebruikers op verschillende
werkplekken onafhankelijk van elkaar
aan de slag. Iedere gebruiker werkt daarbij met
de eigen, persoonlijke instellingen, bestanden
en toepassingen, zodat de beleving van een eigen
PC ontstaat. Per werkplek volstaan daarvoor
een beeldscherm, toetsenbord, muis en
Kangoeroe-woningen
voor drie generaties
een compact kastje van NComputing.
NComputing kent twee versies voor desktop virtualisatie..
De meest economische is de X-550
voor maximaal 11 werkplekken aan één PC.
Voorwaarde is dat de PC’s niet verder dan 10
meter van elkaar en van de PC verwijderd zijn.
Daarnaast is er de L-serie. Het principe daarvan
is hetzelfde, zij het dat de werkplekken via een
standaard Ethernet-netwerk op de centrale PC
kunnen worden aangesloten. Dat geeft een vrijwel
onbeperkte vrijheid wat betreft de plaatsing
van de individuele werkplekken. De L-serie ondersteunt
via een Ethernet-netwerk tot maximaal
30 onafhankelijke werkplekken op één
centrale PC.
Beide series bestaan uit de NComputing vSpace
virtualisatiesoftware, insteekkaarten voor de
centrale PC en één aansluitkastje per werkplek.
www.stebis.nl
Eemshaven krijgt eerste zeedijk met sensoren
GRONINGEN – Eemshaven in Groningen krijgt de
eerste ‘echte’ zeedijk met sensoren. Met deze
meetapparatuur kan op afstand constant de
conditie van de dijk worden bijgehouden.
Het principe van een dijk met sensoren werd eerder
al uitgetest met de IJkdijk, ook in Groningen.
Hierbij ging het echter om een proefdijk. De sensoren
die eerder met de IJkdijk in het oosten van
Groningen werden getest, bleken succesvol en nu
wordt er een stuk zeedijk in de Eemshaven uitgerust
met deze meetapparatuur. De sensoren komen
in een bestaande zeedijk bij de Eemshaven. Deze
speelt geen rol bij de directe zeewering van de provincie
Groningen, maar staat wel in contact met de
zee. Daardoor is er geen enkel risico. Waterschap
Noorderzijlvest heeft de dijk voor de test ter beschikking
gesteld. Met de sensoren kan de sterkte
van de dijk constant in de gaten worden gehouden.
Vanuit het buitenland is al interesse getoond voor
de ‘dijk van de toekomst’. De IJkdijk is een initiatief
van onder meer de Noordelijke Ontwikkelings
Maatschappij (NOM), Deltares, de organisatie van
waterschappen STOA en TNO.
Pag 3.
Superhelm
in 2011 Pag 2.
1 Mei | 2e jaargang | nummer 3
Speeltuin Witte Huis
ontworpen in SolidWorks
Amerika’s ‘eerste dochters’ Malia en Sasha
Obama klimmen, schommelen en gebruiken de
glijbaan in hun eigen speeltuin die is ontworpen
met SolidWorks.
Rainbow Play Systems levert het ‘Kasteel’ voor
Malia (10 jr.) en Sasha Obama (7 jr.) dat geplaatst
wordt een paar meter van de westvleugel
van het Witte Huis. Het bedrijf gebruikte
SolidWorks voor de diverse componenten en
subsystemen waaruit het ‘Kasteel’ is opgebouwd.
Op basis van persoonlijke wensen, worden
de componenten samengevoegd tot de uiteindelijke
configuratie. Het ‘Kasteel’ is zo samengesteld
dat de glijbaan en schommels zijn
te zien vanuit de ‘Oval Office’, zodat de president
een oogje op zijn dochters kan houden.
www.solidworks.com
Gezichtsbedrog, leukt
gebouwen op
MIAMI BEACH - Renate Buser, een Zwitserse fotografe,
leukt gebouwen op met gebruik van foto’s.
Door de foto’s van een onderdeel van het gebouw
zo te plaatsen dat ze aansluiten op de bestaande
architectuur, lijken ze het gebouw te spijten, en
maakt het de toren in het midden transparant.
Het geeft een spanning tussen de gefotografeerde
onderdelen en de werkelijkheid. Het beeld wijzigt
voortdurend voor de automobilisten, die over
Alton Road rijden in Miamai Beach (Florida, VS).

Pagina 2. | Gratis verspreiding in iedere uitgave van CAD-Magazine
Gelijk krijgen is leuker dan gelijk hebben
GIESBEEK – Een schoon toetsenbord en schone
werkplek helpen om verspreiding van griep
te voorkomen. Ter Hoeven & Partners krijgen
daarmee gelijk, dat schoonmaken van de werkplek
niet alleen voor het oog is.
Sinds 1996 verzorgt Ter Hoeven & Partners de reiniging
van computers, toetsenborden, telefoons en
andere randapparatuur voor meer dan 1000 bedrijven
in Nederland en België. De klanten van het bedrijf
kiezen voor een schone werkplek omdat dit
beter oogt, prettiger werkt en de spullen langer
meegaan.
Dat het regelmatig grondig reinigen van o.a. toetsenborden
en telefoons ook op de fysieke gezondheid
een positief effect heeft wordt steeds duidelijk.
Zeer onlangs vroeg Arbo-dienstverlener Achmea
Vitale aandacht voor hun conclusie dat een schone
werkplek bij kan dragen aan het voorkomen van de
verspreiding van het griepvirus. (Zie o.a. Algemeen
Dagblad 14 januari j.l.)
Altijd fijn om te merken dat je niet alleen gelijk
hebt, maar ook gelijk krijgt. Bij Ter Hoeven &
Partners was dit al langer bekend - en niet alleen in
verband met het griepvirus.
Naast de regelmatige reiniging van apparatuur ontwikkelde
het bedrijf daarom een desinfectant waarmee
toetsenborden, telefoons en andere randapparatuur
behandeld kunnen worden. Bacteriën en virussen
hebben op een behandeld oppervlak geen kans
meer om zich te vermenigvuldigen. Bovendien
blijft de desinfectant circa één jaar actief voorkomen
dat de apparatuur een bron van besmetting kan
worden. Een schonere, hygiënischere en daardoor
prettigere werkomgeving.
www.thp.nl
Energieleverende woningen voor Coevorden
De energieneutrale Eco Iglo van Intact Ecodesign.
COEVORDEN - Energieneutrale woningen zijn
in opkomst. Maar het bedrijf Seinen
Projectontwikkeling gaat in het Drentse
Coevorden nog een stap verder en ontwikkelt
hier de eerste energieleverende woningen.
Momenteel werken veel ontwikkelaars hard aan woningen
met een zo laag mogelijke EPC-waarde. De
EPC (energieprestatiecoëfficiënt) geeft een indicatie
van het gebouwgebonden energieverbruik van woningen.
EPC-0-woningen hebben netto geen gebouwgebonden
energieverbruik. ‘Waar andere ontwikkelaars
hard werken aan EPC-0,6-woningen in anticipatie op
de Europese EPC-eis van 0,4 in 2015, gaan wij nog
een stap verder’, legt Henk Seinen, directeur van
Seinen Projectontwikkeling uit. ‘In Coevorden gaan
wij drie woningen realiseren die niet EPC-0, maar
energienota-0 zijn. Dat betekent dat het totale energieverbruik
in de woning volledig gecompenseerd wordt
door de energie die de woning opwekt.’ Overdag zullen
zonnepanelen op het dak van de huizen de benodigde
elektriciteit aan de woningen leveren. Om de
huizen betaalbaar te houden, heeft Seinen
Projectontwikkeling ervoor gekozen om het teveel
aan opgewekte elektriciteit te leveren aan een lokaal
energiebedrijf. Na zonsondergang krijgen de woningen
stroom teruggeleverd van dit bedrijf. Een aantal
maatregelen moet ervoor zorgen dat de woningen in
principe zelfs meer energie kunnen produceren dan ze
verbruiken. Een grote energiebesparing wordt gemaakt
op de warmtepompen. De woningen in
Coevorden krijgen er namelijk geen. Vlak onder de
zonnepanelen op het dak wordt warmte gehaald. Deze
warmte wordt via de wanden van de woningen getransporteerd
en opgeslagen onder de fundering van
de huizen. Verwarmingsunits in het huis verspreiden
de warmte vervolgens waar gewenst. Doordat de woningen
volledig energieneutraal zijn, kan Seinen
Projectontwikkeling een vaste woonlast garanderen.
Met de bouw van de drie woningen – één twee-onderéén-kap
en één vrijstaande woning – is nog niet begonnen.
Zodra de toekomstige bewoners zijn geselecteerd,
gaat de ontwikkeling van start. Wel staat vast
dat de woningen nog dit jaar worden opgeleverd.
www.seinen-nieuwbouw.nl
Superhelm voor Nederlandse
soldaten in 2011
DEN HAAG – Nederlandse militairen gaan
vanaf 2011 een nieuwe helm dragen die
minder weegt, beter zit en meer bescherming
biedt.
De helm is modulair, ofwel deze bestaat uit verschillende
delen die afneembaar zijn. Naast veiligheid
geeft de helm volgens de ontwerpers in
uitgeklede vorm ook een vriendelijker aanzien.
Dat kan van pas komen als er contact met bevolking
wordt gezocht, aldus de ontwerpers. Dit
geldt ook voor de bril; er zijn varianten waarbij
de ogen zichtbaar zijn. Iets dat nu vaak nog niet
het geval is.
Testen
Als de testen voor de Galea (Romeins voor helm)
goed uitpakken kunnen vanaf 2011 zo’n 5.500
soldaten van de nieuwe helmen gebruik maken.
De nieuwe helm weegt zon 1100 gram en staat
door de precieze pasvorm stevig op het hoofd.
Nieuwe onderdelen op de Galea zijn losse nek-,
kaak- en oorstukken. Op de helm zijn ergonomi-
DEN HAAG - Regeringspartij CDA wil op grote
schaal kangoeroe-woningen laten bouwen. In
de woningen leven opa en oma, hun kinderen
en hun kleinkinderen samen. Dat is volgens
Tweede Kamerlid Mirjam Sterk (CDA) ideaal
voor het combineren van werk en zorg.
In kangoeroehuizen of familiehuizen zorgen in het
meest ideale geval de grootouders voor de kleinkinderen.
De ouders kunnen ondertussen met een
gerust hart naar hun werk. Op hun beurt helpen de
ouders de opa en oma als zij hulp nodig hebben.
En als het goed is: het is gezellig. ‘De zorg voor
kinderen en ouderen is beide zwaar. Dit kan een
oplossing zijn’, zegt parlementariër Sterk in De
Telegraaf.
Het Christen-Democratische Kamerlid bracht haar
idee in tijdens een debat met PvdA-minister
Jacqueline Cramer (VROM). Sterk wil dat Cramer
soepel is met het de regelgeving rond kangoeroehuizen.
www.elsevier.nl
1 Mei | 2e jaargang | nummer 3
sche aansluitingen voor nachtkijkers aangebracht.
Tegen hevige warmte komt tussen hoofd
en helm mogelijk een goed ventilerend airco-systeem.
Volgens ontwikkelaar Jan Brouwer van TNO zijn
de helmen zo sterk dat militairen nog zelden boven
op de schedel gewond kunnen raken. “Ook
zoeken we nu naar uitbreiding van de bescherming
voor hals, nek en gezicht, zonder dat de hedendaagse
soldaat er als een ridder uitziet”, aldus
Brouwer.
De huidige helm van Nederlandse militairen
stamt uit de jaren negentig. Op grond van ervaringen
tijdens missies in oorlogsgebieden, waaronder
Uruzgan, hebben ontwerpers van TNO en
Defensie de zogenoemde Galea bedacht. Op een
beurs in Praag werd het ontwerp met een innovatieprijs
beloond. Op de vraag welke CAD-software
is gebruikt voor het ontwerpen en welk pakket
voor simulatie en analyses werd geen antwoord
gegeven: militair geheim?
www.tno.nl
Kangoeroe-woningen voor
drie generaties

Neutrale controle door virtueel bouwen
Brug 2006 signaleert vanuit
neutrale positie
Verschrikkelijk. Dat is het woord
waarmee Bartelds het bouwproces in
Nederland omschrijft. De manier waarop
alle ontwerpgegevens houtje-touwtje
aan elkaar worden geknoopt tijdens
de ontwerpfase is hem een doorn in het
oog. “Het is toch raar dat alle data beschikbaar
zijn, maar dat de gegevens
van de installateur, de constructeur en
de architect niet bij elkaar passen.”
Omdat er zo vaak conflicten zijn tussen
de verschillende modellen van betrokken
partijen in de bouw, - een luchtkanaal
loopt door een deur of een staalprofiel
sluit niet aan op een wand -,
moeten veel problemen op de bouwplaats
worden opgelost. Dat kost tijd en
geld en Bartelds heeft dan ook al veel
bouwers na afloop van een project horen
verzuchten dat ze het graag nog een
keer zouden willen doen, omdat het
dan in één keer goed zou gaan. Dat
deed hem besluiten om het virtueel
bouwen als dienst aan te bieden. “Met
het door ons gebruikte Allplan van
Nemetschek is het goed mogelijk om
het gehele bouwproces in 3D volledig
door te lopen en daarbij alle knelpunten
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Lambert-Jan Koops
Bruno Bartelds besloot in de herfst van 2006 om het bedrijf Brug 2006 op te richten.
Een bedrijf met pretenties, zo blijkt uit de doelstelling: Brug 2006 zet zich in om het
bouwproces aantoonbaar te verbeteren door middel van virtueel bouwen.
in kaart te brengen. Dat is de eerste
keer bouwen. Door die knelpunten op
te lossen, voordat alle onderdelen met
vrachtwagens aangeleverd worden op
de bouwplaats, is het mogelijk om hele
veel tijd en geld uit te sparen tijdens het
‘tweede keer’ bouwen.”
Allemaal correct?
Voor BAM Utiliteitsbouw in Den Haag
voerden Bartelds en zijn collega’s een
controle uit voor de British School
Leidschenveen. Hierbij keken de medewerkers
van Brug 2006 of de onderdelen
op de uitgewerkte productietekeningen
wel overeenkwamen met de eisen
die het ontwerp er aan stelde.
Hierbij bleek dat de meeste onderdelen
op zichzelf correct waren overgenomen,
maar dat ze niet in elkaar te zetten
waren zoals de architect dat bedoeld
had. De aluminium felsplaten die de
dakbedekking vormen, hadden een
dusdanige kromming dat ze tegen de
onderliggende stalen dakplaten bogen
waardoor er op verschillende plaatsen
geen ruimte meer was voor de tussenliggende
isolatielaag. “Dat was een
41
BOUW & CIVIEL
probleem dat op de bouwplaats niet zo
maar op te lossen was geweest en in
het productieproces moest worden aangepast,”
zo stelt Bartelds. “De projectleider
van BAM Utiliteitsbouw is dan
ook zeer tevreden met zijn keus om dat
stuk door ons in Allplan virtueel te laten
bouwen.”
Geen oordeel
Brug 2006 wil zich vooral opwerpen
als neutrale katalysator in het bouwproces:
het bedrijf geeft aan waar de
knelpunten zitten, maar sleutelt niet
aan de (deel)ontwerpen. Dat is belangrijk
zo stelt Bartelds: “Wij geven
alleen aan dat sommige dingen niet
mogelijk zijn. De betrokken ontwerpers
zijn het beste in staat om samen
te bedenken welke oplossing voor het
probleem de beste is. Dan toetsen wij
vervolgens de oplossing weer, want
daar zijn wij goed in.”
www.brug2006.nl

Kees Dwarshuis is één van de betrokkenen
vanuit Nederland, hij ontwierp
de gebouwen en begeleidt de bouw
vanuit Nederland. De fotorapportages
vanuit Tanzania over de voortgang,
volgen stap voor stap de filmbeelden
van het SketchUp-programma. Andere
belangrijke vrijwilligers in Nederland,
naast Kees Dwarshuis, zijn onder meer
Ton Willemsen, voorzitter van de
Malaika organisatie en Ted Koch die
zich met name bezighoudt met de website
en de financiën.
In anderhalve week
Dwarshuis: “Ik ben meteen SketchUp
fan geworden toen ik na anderhalve
week al mijn eerste gebouw van het
project kon maken. En dat slechts na
het volgen van de 24 free tutorials op
internet. Bij Design8 heeft Kees
Dwarshuis inmiddels een cursus voor
gevorderden gevolgd.
BOUW & CIVIEL
Hij vertelt: “Het Malaika Children
Village project in Tanzania is in vele
opzichten een bijzonder project.
Allereerst omdat het project door de lokale
Tanzanianen zelf wordt gebouwd,
verder door zijn modulaire opbouw
met een zeer hoge repetitiegraad, het
werken met lokale materialen, en de
grote eenvoud van de bouw. Daarnaast
wordt gebruik gemaakt van driedimensionale
bouwinstructies, gemaakt als
animaties in SketchUp. Dat werkt veel
beter dan papieren tekeningen, het ontwerp
ligt zo dichter bij de belevingswereld
van de lokale bevolking, zij hoeven
geen 2D-tekeningen te leren lezen.
3D is visueel en direct te begrijpen.
Het project kan als voorbeeld gezien
worden voor andere projecten, omdat
het ontwerp en de methode toepasbaar
zijn in alle tropische ontwikkelingslanden.
Vanuit ontwikkelingsorganisaties
is inmiddels grote belangstelling ge-
Met SketchUp bouwen in Tanzania
voor stap
StapDoor Job van Haaften
In Mkuranga, Tanzania, verrijst een klein dorp voor 320 wees -
kinderen, gebouwd door Tanzanianen, die bij de bouw begeleid
worden vanuit Nederland. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van het
gratis 3D-pakket SketchUp, met een laptop op de bouwplaats in
plaats van een stapel papieren. Vol passie vertelt Kees Dwarshuis
over het project waarbij SketchUp een onmisbaar
communicatiemiddel is.
CADMagazine April/Mei 2009-3
42
toond voor het ontwerp en masterplan
van dit dorp, dat een uiterst gunstige
prijs/kwaliteitsverhouding heeft. Het is
dus geen eenmalig project, maar door
de beschikbare 3D-bouwdocumentatie
en instructies en de modulaire opzet,
kan het ontwerp zo ‘uit de kast gehaald
worden’. Met geringe aanpassingen
kan het zo op een andere locatie worden
gebruikt, waardoor optimaal gebruik
gemaakt wordt van de inspanning
van alle adviseurs, die bij het oorspronkelijke
ontwerp betrokken zijn.”
Instructie met animaties
De 3D-modellen laten aan de bouwers
precies zien hoe gemonteerd wordt, ze
geven de maten aan, hoe diep een spijker
ergens in moet, hoe lang en dik een
bout is, hoe de aansluiting van de afvoer
is. Alles is zichtbaar en vindbaar
in de animaties en de 3D-modellen.
Iedere werknemer kan zo zijn instructies
krijgen en al het nodige vinden in
SketchUp, dat beschikbaar is op de
bouwplaats in een laptop. Een timmerman
maakt er de ramen mee, anderen
maken de balken, de stenen worden
zelf gebakken en langzaam krijgt alles
vorm.
Dwarshuis: “De watertoevoer en afvoer
is zo eenvoudig mogelijk ontworpen,
om het makkelijk maakbaar te
houden en te zorgen dat er weinig onderhoud
nodig is. Alle details voor de
manier van werken zijn steeds in
SketchUp terug te vinden.”
“De aannemer wordt per uur betaald en
de timmerman per afgeleverd raam of
afgeleverde balk, dat werkt in die cultuur
beter dan het bedrag in één keer.
Al het regenwater wordt opgevangen
en op ingenieuze wijze ondergronds afgevoerd
en kan gebruikt worden voor
de akkers. De gebouwen zijn met elkaar
verbonden door overdekte paden
om de bewoners te beschermen tegen
zowel de zon als de zware regenval in
de regentijd. Alle glasloze ramen, ventilatieblokken
en gebouwopeningen
zijn voorzien van versterkt muskieten-

Vrijwilligers en sponsors
Dat het project voor zo weinig geld is neer te zetten, is te danken
aan de inzet van vrijwilligers, de sponsors en natuurlijk door van
lokaal aanwezige materialen, lokale aannemers en werknemers
gebruik te maken. Bijvoorbeeld terreinmeters van een Haags ingenieursbureau
die naar Tanzania afreisden om het terrein in te meten.
ABT in Delft dat alle constructies door heeft gerekend, HEadviseurs
zorgde voor het ontwerp van alle installaties, en
Oranjewoud voor het ontwerp van wegen en terreinontwikkeling.
Verschillende leveranciers en bedrijven hebben zich aan het project
verbonden door materiaal en diensten te schenken voor de realisatie
van de eerste fase voor 40 kinderen. GTI in Nieuwegein
zorgt voor de productie van de staalconstructies, Stafa Holland
BV schenkt bevestigingsmiddelen en Willems Ankers BV de ver-
gaas om de bewoners te vrijwaren van
insecten. Het gehele dorp is gebouwd
op natuurlijke dwarsventilatie en alle
daken zijn zodanig vormgegeven dat er
geen direct zonlicht binnenvalt, waardoor
er zonder dure airconditioning
toch een aangenaam binnenklimaat
blijft.”
Ontstaan
Op initiatief van de in Nederland wonende
Jamilla Koch heeft een enthousiaste
groep vrijwilligers besloten om
te helpen weeskinderen in Tanzania
weer een toekomst te geven. Jamilla is
zelf geboren en opgegroeid in Tan -
zania. Haar moeder helpt al sinds
Jamilla’s jeugd zo veel mogelijk straatkinderen.
Zij nam kinderen op in haar
huis en gaf ook dakloze kinderen dagelijks
te eten. Malaika-Kids is dus van
oorsprong een Tanzaniaans initiatief.
Dwarshuis: “Het idee is toen ontstaan
om een dorp te bouwen voor deze
weeskinderen, die veelal hun ouders
hebben verloren aan ziektes zoals
AIDS. Om hun leven zoveel mogelijk
‘normaal’ te laten zijn, zijn de eenheden
als een woonruimte voor een gezin
opgebouwd, met twee slaapzalen voor
respectievelijk vijf jongens en vijf
CADMagazine April/Mei 2009-3
zinkt stalen stabiliteitsconstructies. DHL zorgde voor het vervoer
van een grote container met materiaal voor het dorp en De Boer
staalconstructies de bouw en levering van de eerste watertoren.
Leica stelde meetapparatuur ter beschikking, terwijl Wavin zorgde
voor de riolering en waterleidingen.
Kees Dwarshuis: “Het is het enthousiasme en de deskundigheid
die herkend worden door alle partijen die zich aan dit project hebben
verbonden. Stichtingen die zich richten op ontwikkelingsprojecten
hebben het project inmiddels ook ontdekt. De Anton
Jurgens Stichting, Stichting True Blue en diverse serviceclubs
hebben reeds bijgedragen aan dit project. Elco Brinkman, voorzitter
van Bouwend Nederland, heeft zich ook voor dit bijzondere
ontwikkelingsproject uitgesproken.
meisjes. De kinderen worden begeleid
en opgevoed door twee ‘moeders’ die
elkaar kunnen afwisselen, zij ontvangen
hiervoor een gedegen opleiding bij
S.O.S.-kinderdorpen.”
Organisatie
In Nederland is Malaika-Kids Neder -
land opgericht om van hieruit te ondersteunen
met het maken van het ontwerp,
de sponsoring en de organisatie,
dat wil zeggen de structuur daarvan,
verder doen de Tanzanianen al het
werk. In Tanzania zorgt de lokale organisatie,
de Malaika-Kids Orphanage
Foundation voor de uitvoering van het
project.
Doordat buiten Tanzania met vrijwilligers
wordt gewerkt, gaat 98 procent
van het geld, tot nu toe, naar de lokale
bouwers en materialen. In het bouwbudget
is vijf jaar exploitatie inbegrepen.
Wanneer er behoefte aan blijft en
de budgetten zijn rond te krijgen, dan
kan er zo een volgende serie gebouwd
worden. Het hele plan omvat 32 ‘gezinnen’
van tien kinderen, klaslokalen
en sportvelden, en een dergelijk plan
kan elders ook weer neergezet worden.
Er zijn concrete plannen om te komen
tot gedeeltelijke zelfbekostiging door
het bouwen van lodges, winkels, proeftuin
en werkplaatsen.
Op dit moment is er in Dar-es-Salaam
een opvangcentrum, een verbouwd
woonhuis, waar 29 kinderen wonen. Er
zijn daarnaast 16 kinderen die bij familie
konden worden ondergebracht via
het Relatives Support Plan en die op allerlei
manieren worden gesteund, zoals
met schoolboeken, kleding en voedsel.
Het Malaika-Kids Kinderdorp is voor
43
de kinderen die echt niemand meer
hebben en waar niemand meer voor
zorgt. Het terrein is inmiddels ontsloten
met een 600 meter lange weg en bouwrijp
gemaakt. Een waterput en watertoren
zijn geplaatst en de bouw is in volle
gang.
Lokale en nationale overheden worden
betrokken bij het project. Zo is de
grond ter beschikking gesteld door de
lokale overheid en is de ambassadeur
van Tanzania in Londen beschermheer.
Dat het project in Tanzania ook zeer
gewaardeerd wordt, bleek uit de
Uhuru-fakkel die ze vorig jaar kregen
voor het project. Dat is een prijs voor
het beste ontwikkelingsproject, toegekend
door Tanzanianen zelf.
www.malaika-kids.nl
www.design8.nl

READY. STEADY.
GO.
A new driving force for AutoCAD Map 3D.
AutoCAD Map 3D software is recognised as one
of the leading engineering platforms for creating
and managing spatial data. Today there is a need
for an easy and more cost effective way to deliver
AutoCAD Map 3D across organisations. To meet
this growing demand Autodesk has a new partnership
that will keep businesses in the driving seat
with Autodesk geospatial applications.
www.autodeskandcitrix.com
Autodesk, AutoCAD Map 3D are registered trademarks or trademarks of Autodesk, Inc., in the USA and/or other countries. All other brand names, product names, or trademarks belong to their respective
holders. Autodesk reserves the right to alter product offerings and specifications at any time without notice, and is not responsible for typographical or graphical errors that may appear in this document.
© 2009 Autodesk, Inc. All rights reserved.

Hij is net terug uit Brazilië waar hij
dankzij Arc+ een project heeft gekregen.
Van Diest doet voornamelijk projecten
voor Yildiz uit Almere, die zijn
gespecialiseerd in dak- en geveltechniek,
en zij kunnen door deze samenwerking
ook hele bouwprojecten aanpakken.
Van Diest: “Als je eenmaal de
opzet in je hoofd hebt, kun je snel presenteren.
Arc+ is heel visueel ingesteld
en dat is heel handig omdat de meeste
mensen het bouwkundig inzicht hebben
van een hijskraan. We verbazen
onze klanten nog steeds met hoe visueel
we kunnen presenteren. Met andere
CAD-software is ook heel veel mogelijk,
maar om de plaatjes te kunnen maken,
heb je vaak een extra pakket nodig
dat duur is en dat je ook weer eerst
moet leren gebruiken.
Vanuit Arc+ en Render Pro is dat relatief
eenvoudig en niet zo kostbaar. Tot
voor kort was het nog moeilijk om een
mooie glans aan te brengen op een bol
vlak, maar nu kan dat heel makkelijk
met Artlantis. Deze software is allemaal
relatief laag geprijsd en je kunt er
van alles bijkopen aan bibliotheken,
precies die bibliotheken die je nodig
hebt. Misschien is Arc+ in dat alles niet
uniek, maar wel in combinatie met het
Steeds opnieuw rangschikken
Een jaar of acht terug begon Joop van Diest te werken met Arc+. De voornaamste reden was
dat behalve de buitenschil ook het interieur in ontwerpen werd meegenomen, en dat is in 2D
nog veel slechter voor te stellen dan het gebouw zelf.
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Job van Haaften
gebruikersgemak. Je kunt met Arc+ en
Artlantis redelijk fijn detailleren, zodat
een opdrachtgever een goed beeld
krijgt van hoe het eruit gaat zien. Het
renderen en visualiseren is zo makkelijk
onder de knie te krijgen dat het mij,
als 65+er, in één dag lukte.”
Trottoirs in ontwerp
Het project in Brazilië is een bedrijfsgebouw
voor een wasserij met een woning
erboven en wat kleine winkeltjes
beneden. Van Diest: “Het terreinoppervlak
is twintig meter (front) bij vijftig
meter, daar gaat nog tien meter af voor
het relax-gedeelte: zwembad, barbecue
en dergelijke, dat daar echt niet mag
ontbreken. Aan de voor- en zijkant gaat
ook nog een paar meter af voor de trottoirs,
daar moet een eigenaar zelf voor
zorgen in Brazilië. De winkelruimtes,
die verhuurd gaan worden, zijn kleine
hokjes van zes tot tien vierkante meter,
dat zijn ze daar zo gewend. Mede
dankzij de visualisatie kreeg ik het project
toegewezen.”
Showroom
Een klant van Yildiz in Amsterdam
wilde een showroom voor marmer en
sanitair op een industrieterrein.
45
BOUW & CIVIEL
Arc+ model en Artlantis rendering van een interieur door ASK Breda.
Van Diest: “Veel gebouwen op dat terrein
zijn kubusvormige hallen met wat
platen en glas erin. Een opdrachtgever
zegt al snel dat iets niet nodig is, omdat
het anders te duur wordt. Wij kunnen
er met Arc+ best wat meer van maken
zonder dat het meteen duurder wordt,
bijvoorbeeld wat schuine delen. Het
blijft natuurlijk gereedschap, je hebt
ook je eigen creativiteit nodig om iets
te bedenken dat binnen het budget
blijft. Omdat de software zo makkelijk
werkt, kun je ook vrij snel laten zien
dat een idee van een opdrachtgever niet
goed uitpakt, je maakt zo even een
voorbeeld.
In Artlantis kun je makkelijk materialen
binnenhalen in een bibliotheek, en
componenten zijn eenvoudig aan te
passen en weer te gebruiken in een
nieuw project. Het hele ontwerpproces
is steeds een opnieuw rangschikken
van materialen en componenten.
Primair verzin je niets nieuws, wat je
neerzet is een vertaalslag van wat de
klant wil.”
www.cadez.nl

Hij is net terug uit Brazilië waar hij
dankzij Arc+ een project heeft gekregen.
Van Diest doet voornamelijk projecten
voor Yildiz uit Almere, die zijn
gespecialiseerd in dak- en geveltechniek,
en zij kunnen door deze samenwerking
ook hele bouwprojecten aanpakken.
Van Diest: “Als je eenmaal de
opzet in je hoofd hebt, kun je snel presenteren.
Arc+ is heel visueel ingesteld
en dat is heel handig omdat de meeste
mensen het bouwkundig inzicht hebben
van een hijskraan. We verbazen
onze klanten nog steeds met hoe visueel
we kunnen presenteren. Met andere
CAD-software is ook heel veel mogelijk,
maar om de plaatjes te kunnen maken,
heb je vaak een extra pakket nodig
dat duur is en dat je ook weer eerst
moet leren gebruiken.
Vanuit Arc+ en Render Pro is dat relatief
eenvoudig en niet zo kostbaar. Tot
voor kort was het nog moeilijk om een
mooie glans aan te brengen op een bol
vlak, maar nu kan dat heel makkelijk
met Artlantis. Deze software is allemaal
relatief laag geprijsd en je kunt er
van alles bijkopen aan bibliotheken,
precies die bibliotheken die je nodig
hebt. Misschien is Arc+ in dat alles niet
uniek, maar wel in combinatie met het
Steeds opnieuw rangschikken
Een jaar of acht terug begon Joop van Diest te werken met Arc+. De voornaamste reden was
dat behalve de buitenschil ook het interieur in ontwerpen werd meegenomen, en dat is in 2D
nog veel slechter voor te stellen dan het gebouw zelf.
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Job van Haaften
gebruikersgemak. Je kunt met Arc+ en
Artlantis redelijk fijn detailleren, zodat
een opdrachtgever een goed beeld
krijgt van hoe het eruit gaat zien. Het
renderen en visualiseren is zo makkelijk
onder de knie te krijgen dat het mij,
als 65+er, in één dag lukte.”
Trottoirs in ontwerp
Het project in Brazilië is een bedrijfsgebouw
voor een wasserij met een woning
erboven en wat kleine winkeltjes
beneden. Van Diest: “Het terreinoppervlak
is twintig meter (front) bij vijftig
meter, daar gaat nog tien meter af voor
het relax-gedeelte: zwembad, barbecue
en dergelijke, dat daar echt niet mag
ontbreken. Aan de voor- en zijkant gaat
ook nog een paar meter af voor de trottoirs,
daar moet een eigenaar zelf voor
zorgen in Brazilië. De winkelruimtes,
die verhuurd gaan worden, zijn kleine
hokjes van zes tot tien vierkante meter,
dat zijn ze daar zo gewend. Mede
dankzij de visualisatie kreeg ik het project
toegewezen.”
Showroom
Een klant van Yildiz in Amsterdam
wilde een showroom voor marmer en
sanitair op een industrieterrein.
45
BOUW & CIVIEL
Arc+ model en Artlantis rendering van een interieur door ASK Breda.
Van Diest: “Veel gebouwen op dat terrein
zijn kubusvormige hallen met wat
platen en glas erin. Een opdrachtgever
zegt al snel dat iets niet nodig is, omdat
het anders te duur wordt. Wij kunnen
er met Arc+ best wat meer van maken
zonder dat het meteen duurder wordt,
bijvoorbeeld wat schuine delen. Het
blijft natuurlijk gereedschap, je hebt
ook je eigen creativiteit nodig om iets
te bedenken dat binnen het budget
blijft. Omdat de software zo makkelijk
werkt, kun je ook vrij snel laten zien
dat een idee van een opdrachtgever niet
goed uitpakt, je maakt zo even een
voorbeeld.
In Artlantis kun je makkelijk materialen
binnenhalen in een bibliotheek, en
componenten zijn eenvoudig aan te
passen en weer te gebruiken in een
nieuw project. Het hele ontwerpproces
is steeds een opnieuw rangschikken
van materialen en componenten.
Primair verzin je niets nieuws, wat je
neerzet is een vertaalslag van wat de
klant wil.”
www.cadez.nl

Het is de twintigste jaargang van CAD-Magazine, dat in april
1990 voor het eerst verscheen. In de aanloop naar dat jubileum,
passeren enkele ‘oude nieuwtjes’ de revue. Wat toen nieuws
was, is nu zo verouderd dat het vreemd aandoet.
Ontwerpers kampen vaak
met het probleem hoe ze een
design zo snel en realistisch
mogelijk aan opdrachtgever(s)
kunnen presenteren.
New Image 3D View grafische
software applicaties visualiseren
de toekomstige
omgeving via een link met
AutoCAD en de realiteit.
Het Amerikaanse New
Image Industries Inc. ontwikkelt
software voor architec-
» Met parametrische én dynamische modelleertechnieken
» Voor plaatwerk, machine-, staal-, metaal- en installatiebouw
» Betere performance, ook bij grote samenstellingen
CADMagazine April/Mei 2009-3
Opbouw van een 3D-video image van een zwembad, geplaatst in
z’n toekomstige omgeving. Vervaardigd uit een realistische
foto-opname met een still videocamera en een in CAD gemaakte
constructieschets met behulp van New Image 3D View.
47
tuur- en landschapontwerp,
grafische en verkooppresentaties,
schoon heids- en haarverzorging,
cosmetische en
gebitsaanpassingen en meer.
Het idee voor de visualisatie
ontstond bij een kapper die
klanten een idee wilde geven
hoe hun kapsel eruit ging
zien.
www.isdgroup.nl
ISD Benelux
Het Zuiderkruis 33
5215 MV ’s-Hertogenbosch
+31 (0)73 615 38 88
+31 (0)73 615 38 99
info@isdgroup.nl

Jack Veldman, directeur van het Archeon, en Ton
Veenman, architect, vertellen over het project: een museumboerderij.
Het is een getrouwe reconstructie van een
gebouw waarvan in Rijswijk de materiele resten zijn gevonden.
Die resten, samen met wat er verder over
Romeinse en lokale bouwkunst bekend is, hebben gere-
Presentatie is heel belangrijk
Een boerderij uit de tijd van de Romeinen ontworpen met Revit Architecture, klinkt vreemder
dan het is. In het archeologisch themapark Archeon worden niet alleen oude technieken
toegepast, en een Romeinse dakpan misstaat niet in een Revit-bibliotheek.
Archeon, de wereld van de geschiedenis!
Doe de prehistorie, beleef de Romeinse
tijd en ervaar de middeleeuwen.
Geschiedenis saai? Niet in Archeon,
u maakt deel uit van de geschiedenis. Er
staan 43 huizen en gebouwen, deze
hebben ooit allemaal echt bestaan in
Neder land. In en bij de gebouwen
wonen mensen die eruitzien en leven
zoals onze voorouders. Met deze “archeotolken” kunt u een
praatje maken of u helpt ze bij iets wat ze aan het doen zijn.
Elke dag zijn er in Archeon volop activiteiten zoals schminken,
vlotvaren, exerceren met Romeinse soldaten, kalligraferen en
boogschieten. Als afsluiting: een spannend gladiatorengevecht in
de Arena!
Tweede kaartje voor de halve prijs!
Door Job van Haaften
48
BOUW & CIVIEL
sulteerd in het Revit-ontwerp van een geromaniseerde
Bataafse boerderij.
Veldman: “De Provincie Zuid-Holland huurt straks een
deel van deze gereconstrueerde boerderij voor het tentoonstellen
van een deel van de provinciale archeologische
vondsten. In Alphen ligt het Provinciaal archeologisch
depot, maar daar is geen ruimte voor tentoonstellingen
en hier combineert het goed met de publieksfunctie
van het Archeon.
Veenman: “De reconstructie van deze boerderij is 25 procent
groter dan het origineel in Rijswijk, maar qua uiterlijk
zal het daar heel dichtbij komen. Het is de boerderij
geweest van een Bataafse boer die, om Romeins over te
komen, zijn boerderij heeft verbouwd en van ‘Romeinse’
gevels heeft voorzien. Het is een typisch voorbeeld van
Romeinse invloeden in Nederland.” Om de gebouwen en
aankleding ervan archeologisch en historisch verantwoord
te maken, beschikt het Archeon over een netwerk
van vrijwilligers van diverse universiteiten, die daarin adviseren.
Van nu af aan in Revit
Veenman: “Groot voordeel van Revit is dat je een nietuitgewerkt
concept al kunt tonen aan de opdrachtgever en
belanghebbende, bijvoorbeeld gedeputeerden van de
Provincie. Je kunt een goede indruk geven van het werke-

lijke uiterlijk. Ook kun je
vrij snel een doorsnede
maken en die is weer
makkelijk op te schuiven
zodat je direct een nieuwe
doorsnede hebt.
Ik ben ook bezig een
aantal Middeleeuwse
huizen in Revit te zetten,
dat kan goed van
pas komen als die gebouwen
verplaatst of
aangepast moeten worden.
Je kunt ze binnen
Revit in een levensechte
omgeving plaatsen,
er een filmpje van maken
en er tussendoor wandelen of er doorheen. Nieuwe
projecten voor het Archeon zet ik nu van begin af aan in
Revit, heb je het er eenmaal in staan dan kun je alles snel
bewerken, en voorbeelden laten zien bij presentaties.
De binnenkant van dit nieuwe gebouw wordt geheel gericht
op de museumfunctie, die moet deels flexibel zijn
voor wisselende tentoonstellingen. De boerderij krijgt een
moderne geïsoleerde gevel met daarop houten planken
met stucwerk ertussen, waardoor het uiterlijk identiek is
aan de oorspronkelijke opbouw van een houten frame en
gevlochten wanden met leem bedekt. Er worden enkele
stalen balken gebruikt die met hout worden omkleed. Dat
gebeurt alleen met dit gebouw, alle andere worden zo
veel mogelijk authentiek nagebouwd. Het dak van de
boerderij wordt riet, maar dat isoleren we ook nog. De
CADMagazine April/Mei 2009-3
Archeon
In het Archeon staan op dit moment 43 gebouwen en hutten, reconstructies vanaf de prehistorie
(oudste hut ca 6.000 voor Christus) tot en met de Middeleeuwen. Dit in tegenstelling
tot het Openluchtmuseum in Arnhem dat originele en reconstructies van bestaande
gebouwen heeft vanaf ongeveer 1400. Het Archeon probeert de historie zo levend mogelijk
te brengen, de gebouwen en straten worden ‘bewoond’ door zogenaamde Archeo -
tolken, en het publiek kan meedoen in allerlei activiteiten . Het ‘bewonen’ en het onderhoud
zijn beide zeer arbeidsintensief, ook veel onderhoud wordt daarom door de grote
vrijwilligersvereniging gedaan. Buiten Nederland zijn diverse vergelijkbare parken, onder
meer in Denemarken.
Een geromaniseerde
Bataafse boerderij die
dienst gaat doen als
museum.
49
dakpannen zijn originele Romeinse pannen, die worden
in Italië nog steeds gemaakt.
Voor de gebruikte componenten kon de bibliotheek van
Revit gebruikt worden en Demodus, die werd aangevuld
en enkele componenten aangepast. Eenmaal een component
gebruikt, dan is het makkelijk te hergebruiken.”
Veldman: “De planning is dat de bouw dit najaar start, en
de bouw zal ruim een jaar duren. Onder meer omdat het
verwarmingssysteem nog ontworpen moet worden en er
moet rekening mee worden gehouden hoe dat ingebouwd
moet worden. De aannemer en installateur zullen dezelfde
zijn als bij eerdere projecten, er zijn immers mensen
nodig van wie je weet dat ze kunnen meedenken.”
www.archeon.nl
www.cadac.com
www.ab-visie.nl
Tempel van Nehalennia, beschermgodin van vissers
en zeelui, in het Archeon.

AutoCAD 2010 deel 2
Parametrisch ontwerpen
In dit tweede deel over de nieuwe mogelijkheden in AutoCAD 2010, komt een groot aantal
tamelijk spectaculaire vernieuwingen aan bod. Parametrisch ontwerpen in AutoCAD was
eigenlijk nog ongeveer het enige dat ontbrak aan dit populaire tekenprogramma.
In AutoCAD 2010 is het voor het
eerst mogelijk om een 2D-ontwerp te
parametriseren, waardoor er in zeer
korte tijd verschillende varianten aangemaakt
kunnen worden. Om een parametrisch
model op te zetten, wordt
er in AutoCAD 2010 gebruik gemaakt
van zogenaamde geometrische
en bemating-‘Constraints’. Nu is de
term constraint waarschijnlijk al langer
bekend bij de gemiddelde tekenaar/constructeur.
De eerste keer dat
ik persoonlijk te maken kreeg met
constraints was in 1995 toen Genius
13 (werktuigbouwkundige applicatie
die tegenwoordig AutoCAD Mecha -
nical heet) voor AutoCAD 13 werd
geïntroduceerd. Dit waren uiteraard
alleen 2D-constraints en dat is wat
AutoCAD 2010 ook biedt. 3D-constraints
bestaan natuurlijk ook, maar
die komen we tegen in bijvoorbeeld
Autodesk Inventor.
Alle nieuwe constraint-mogelijkheden
bevinden zich op de ‘Parametric
Ribbon’ die deel uitmaakt van de ‘2D
Drafting and Annotation workspace’.
Geometrische constraints worden
aangebracht op 2D getekende ele-
CADMagazine April/Mei 2009-3
Afbeelding 1.
PLATFORM
Door Jean-Pierre van Gastel
menten, waarmee er relaties worden
gelegd tussen objecten, punten of tussen
een object en het coördinatensysteem.
Zo kunnen twee of meer cirkels
te allen tijde concentrisch blijven, wat
er ook gebeurt met de positie en radius
van de cirkel. Lijnen kunnen een
relatie krijgen zodanig dat ze altijd
parallel ten opzichte van elkaar blijven,
wat er ook gebeurt, zie afbeelding
1. Zo is er een hele set met constraints
beschikbaar om geometrische
relaties tussen diverse elementen vast
te leggen. Dit aanbrengen kan door
gebruik te maken van een set met
Afbeelding 2.
52
verschillende constraint-icoontjes of
met het GEOMCONTRAINT-commando.
Tijdens het aanbrengen van constraints
verschijnt er een klein icoontje
in beeld, dat aangeeft welke constraint
de gebruiker aan het aanbrengen
is, opdat het goed duidelijk blijft.
De volgorde van klikken is overigens
ook van belang. Het object dat als
tweede geselecteerd wordt, zal aangepast
worden aan de hand van de aangebrachte
constraint. Uiteraard worden
beide objecten beïnvloed als een
constraint later wordt aangepast.
AutoConstrain
Het aanbrengen van constraints kan
ook geheel automatisch verlopen
door AutoCAD 2010 zelf te laten
zoeken naar geometrische relaties.
Met het AutoConstrain-commando,
terug te vinden in de ‘Ribbon’, zullen
automatisch de constraints aangebracht
worden die binnen een bepaalde
tolerantie vallen. Zo zal een getekende
rechthoek automatisch de
‘coincident’, ‘horizontal’, ‘perpendicular’
en ‘parallel’ constraint toekennen.
De gebruiker kan overigens wel
bepalen welke constraints er worden
toegekend en in welke volgorde.
Deze keuze kan gemaakt worden in
het ‘Constraint Settings’-dialoogvenster
vanuit de ‘Ribbon’ of door middel
van het CONSTRAINTSETTINGS-dialoogvenster,
zie afbeelding 2.
Om een duidelijk overzicht te verkrijgen
van alle constraints die al zijn
aangebracht op een model, kan de gebruiker
de zogenaamde ‘constraintbar’
in de ‘Ribbon’ gebruiken. Met
het icoontje ‘Show’, ‘Show All’ of
‘Hide All’ worden automatisch de
constraints zichtbaar al dan niet onzichtbaar.
De constraints worden overigens
transparant weergegeven,
waarbij de gebruiker zelf de volledige
controle heeft over de mate van trans-

parantie. Zodra de gebruiker met de
muis een constraint aanraakt in beeld,
komt automatisch de naam van de
constraint tevoorschijn, en wordt er
gestippeld weergegeven welke geometrie
wordt aangestuurd op basis
van deze constraint.
De verschillende constraints in Auto -
CAD 2010 zijn overigens een
‘Coincident’ (twee punten liggen altijd
op elkaar), ‘Colinear’ (twee lijnen
uitgelijnd met elkaar in het verlengde),
‘Parallel’ (twee lijnen altijd parallel
met elkaar), ‘Perpendicular’ (twee
lijnen altijd loodrecht), ‘Tangent’ (lijn
altijd rakend aan een cirkel/boog),
‘Concentric’ (twee cirkels of bogen
altijd gecentreerd), ‘Horizontal’ (een
lijn altijd horizontaal), ‘Vertical’ (een
lijn altijd verticaal). Dit zijn de constraints
waarop automatisch gezocht
wordt bij het automatisch proces van
constraints toekennen.
Daarnaast kan de gebruiker zelf nog
een zogenaamde ‘Fix Constraint’
plaatsen, die als basispunt dient van
waaruit het model wordt aangestuurd.
Dit zogenaamde ‘Fixed’-punt zal zich
nooit verplaatsen. Het mooie van
constraints is overigens dat de gebruiker
deze direct kan testen door met
behulp van de ‘Grips’ de geometrie
aan te passen. Alle aangebrachte
constraints zullen hierbij direct hun
werk doen. Daarnaast is er nog een
‘Equal Constraint’ waarmee de lengte
van een lijn, de radius van een boog
of cirkel gelijkgesteld kan worden
met andere lijnen, bogen of cirkels.
De ‘Symmetric Constraint’ kan gebruikt
worden om lijnen of punten
symmetrisch te maken aan beide zijden
van een ‘centerlijn’. De laatste
constraint is de ‘Smooth Constraint’
die gebruikt kan worden bij ‘Splines’.
Om de constraints die zijn aangebracht
snel te verwijderen, kan de gebruiker
de ‘Delete Constraints’-knop
gebruiken in de ‘Ribbon’ waarmee de
objecten geselecteerd dienen te worden
waarvan hij de constraints wil
verwijderen.
Bemating
De volgende stap na het aanbrengen
van de geometrische constraints, is
het plaatsen van de zogenaamde
‘Dimensional Constraints’. Hiermee
wordt een 2D-ontwerp voorzien van
diverse maten waar de gebruiker een
parameter aan kan koppelen. Tijdens
CADMagazine April/Mei 2009-3
het aanbrengen van deze maten, kan
de gebruiker direct de waarde van de
maat intypen die hij wil hebben,
waardoor de geometrie direct wordt
aangepast. Kortom het is nu mogelijk
om redelijk snel een schets te maken
en daarna pas aan te geven wat de
verschillende afmetingen moeten
worden. Met behulp van de ‘Dimen -
sional Constraints’ kan de gebruiker
horizontale, verticale, uitgelijnde, radius-,
diameter- en hoekbematingen
aanbrengen, zie afbeelding 3.
Tevens is er een mogelijkheid om gewone
maatvoering te converteren
naar een parametrische maatvoering.
Bij elke maat komt er automatisch
een parameter tevoorschijn die start
met een letter, zoals bijvoorbeeld
d1=25. Na het toekennen van een
waarde, wordt de maat automatisch
op slot gezet, waardoor de gebruiker
niet meer in staat is door middel van
Afbeelding 4.
53
Afbeelding 3.
de ‘Grips’ de afmetingen aan te passen.
Tijdens het aanbrengen van
maatvoering kunnen er ook direct
wiskundige expressies worden aangebracht.
Zo kan de gebruiker bijvoorbeeld
een horizontale maat baseren
op een verticale maat, vervolgens gedeeld
of vermenigvuldigd met een getal.
Via de nieuwe ‘Parameters
Manager’ kan de gebruiker zelf een
eigen parameter aanmaken met bijvoorbeeld
de naam ‘diameter’ of wat
dan ook, zie afbeelding 4. Deze eigen
gemaakte parameters kunnen gekoppeld
worden aan bestaande maatvoering
door dit aan te geven in de
‘Parameters Manager’. Zodra de gebruiker
de waarde aanpast van een
zelfgemaakte parameter, worden automatisch
alle maten aangepast. De
weergave van parameters in de tekening
is standaard de naam en de expressie.
Via het ‘Constraint Settings’dialoogvenster
kan de gebruiker dit
zelf nog aanpassen, zodat bijvoorbeeld
alleen de naam of de expressie
zichtbaar is.
Samengevat is dit een grote stap
vooruit om zeer snel een 2D-ontwerp
te parametriseren, zodat je verschillende
varianten nooit meer hoeft uit te
tekenen. In het volgende artikel ga ik
verder in op hoe deze parameters gebruikt
kunnen worden in een standaard
symbool.
Jean-Pierre van Gastel
jean-pierre.van.gastel@pollux.nl is
freelance redacteur voor CAD-
Magazine. Voor dit onderwerp zie ook:
www.autodesk.nl.

HP breidt grootformaat printportfolio uit
Snellere 1120-serie voor
CAD-gebruik
HP heeft bekend gemaakt dat het haar grootformaat portfolio uitbreidt met een reeks nieuwe
multifunctionele en werkgroepprinters, softwareoplossingen en media. Hiermee wil
HP zijn klanten helpen kostenbesparingen te realiseren en de efficiency te vergroten.
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Remco Takken
HP Designjet 4020 voor onder meer tekeningen, plattegronden,
presentaties en renderingen.
De nieuwe producten, oplossingen
en grootformaat media bieden werkgroepen
in de marktsegmenten geografische
informatiesystemen (GIS),
architecten- en ingenieursbureaus en
bouwbedrijven (AEC) en Mechanical
CAD onder andere de volgende voordelen:
hogere productiviteit, kostenbesparingen,
betere verbindings- en
beveiligingsmogelijkheden, beter beheer
van de print- en imaging-infrastructuur
en kostenbeheersing. De producten
en oplossingen kunnen dankzij
geavanceerde mogelijkheden goed
worden geïntegreerd in de IT- of netwerkomgeving.
HP’s grootformaatdivisie lanceert deze
lente drie nieuwe printers: de
T1120, de 4020 en de 4520; drie mul-
54
HARDWARE
tifunctionals: de T1120 SD-MFP, de
T1120 HD-MFP en de 4520 HD-
MFP; een scanner: de 4520 Scanner;
vier nieuwe software-applicaties: SCP
reprocontrol, Serif Poster Designer
Pro, HP Instant Printing Utility 2.0,
HP Accounting Excel 2.0; en vier
media-gerelateerde producten, die
voornamelijk bestaan uit milieuvriendelijker
en onder alle printomstandigheden
plat blijvende papiersoorten.
T1120/ SD en HD MFP
De ‘kale’ uitvoering van de T1120
moet worden gezien als de snellere
opvolger van eerdere modellen als de
dj800, j900, t1100 en de 1000-serie.
Vooral bij piektijden zal de hogere
printsnelheid opvallen.
De meer uitgebreide Designjet T1120
SD-MFP is een gebruiksvriendelijke
en betaalbare oplossing voor kleine
tot middelgrote technische bedrijven,
CAD-afdelingen en overheden die
hun kosten voor uitbesteding willen
verlagen met een ‘in house'-apparaat
dat print-, kopieer- en CIS-scantechnologie
(Contact Image Sensor) bevat.
De SD-versie is nog steeds de
‘lichtgewicht’ in de 1120-productlijn,
maar denk dan ook aan het feit dat de
organisatie alles zelf in de hand kan
houden met deze redelijk complete
‘one-vendor’-oplossing. De nieuwe
HD-versie is duurder, maar ook beter
toegerust voor gebruik in grafische
omgevingen.
Designjet 4020/4520
Deze geüpdate serie is bedoeld voor
grote bedrijven, de publieke sector en
repro’s die grootformaattekeningen,
plattegronden, presentaties, renderin-

HP Designjet T1120 MFP voor kleine tot middelgrote technische bedrijven.
gen en posters kostenefficiënt willen
produceren. De verbeterde capaciteit
maakt het mogelijk om ook zonder
personeel te kunnen blijven doordraaien.
Deze printerserie maakt gebruik
van de HP ‘Double Swath'technologie
om tot 100 A1/D-prints
per uur te produceren zonder verlies
van beeldkwaliteit, nauwkeurigheid
of stevigheid.
Nieuwe software
HP introduceert naast de printers ook
vier nieuwe software-oplossingen.
Serif Poster Designer Pro for HP is
geschikt voor architecten of CADprofessionals
die zelf posterpresentaties
maken, met gebruik van talloze
snel toegankelijke templates, die
eventueel ook naar eigen smaak in te
richten zijn. De Instant Printing
Utility 2.0 functioneert in feite als
printsneltoets. De software maakt een
snelle preview mogelijk en stelt gebruikers
in staat met één muisklik een
batch HP-GL/2-, Adobe PDF- of
Microsoft PowerPoint-bestanden te
printen.
De Accounting Excel Tool 2.0 houdt
het gebruik van de printer bij, rapporteert
en is geschikt voor het maken
van printfacturen en rekeningen.
Speciaal voor de ‘grote’ 4000-serie
biedt SCP Reprocontrol productieoperators
meer flexibiliteit in automatisering,
standaardisering en consis-
CADMagazine April/Mei 2009-3
tent kleurenmanagement in de productie-workflow.
Niet golven
De nieuwe printmaterialen omvatten
naast enkel materialen voor displays
en banners voor binnen en buiten onder
meer: HP Recycled Bond Paper:
een papiersoort voor de dagelijkse
technische printbehoeften met een beperkte
milieu-impact van het printen.
Het is chloorvrije en bestaat volledig
uit gerecycleerd papierafval. Het kan
HP Designjet-gebruikers helpen te
voldoen aan interne of externe milieuregelgeving
zonder op kwaliteit in
te leveren.
HP Cockle-free Coated Papers: papiersoorten
die grafische en technische
klanten een prima beeldkwaliteit
bieden en deze blijven plat tijdens en
na het printen. De HP Cockle-free
Coated Papers zijn samen met originele
HP-inkten op kleurstofbasis en
HP Vivera pigmentinkten ontwikkeld.
Ze golven niet bij printwerk met een
hoge inktdekking en produceren diepe
kleuren en een intens zwart, ook
bij hoge druksnelheden. Klanten kunnen
kiezen uit HP Cockle-free
Heavyweight Coated Paper 170 g/m2
of het lichte HP Cockle-free Coated
Paper 100 g/m2.
www.hp.com/go/designjet/supplies
55
COLUMN
Beursbezoek
Kredietcrisis of niet je kunt geen
vakblad openstaan of er staat wel een
aankondiging voor een beurs in. De
belangstelling om beurzen te bezoek is
dit jaar extra groot. Ja natuurlijk is dat
zo, de hele economie is stilgevallen.
Op kantoor is niet veel te doen en wat
er ligt kan morgen of overmorgen ook
wel worden gedaan. Lekker een dagje
uit. Een paar uurtjes over de beursvloer
slenteren, folders meenemen, hier en
daar een praatje maken of een stevige
discussie beginnen, goodies verzamelen,
workshop bijwonen, uitgebreid een
demonstratie bekijken en natuurlijk
vroeg naar huis. Volkomen begrijpelijk.
In deze tijd moet je niet te veel directe
interessante leads verwachten maar
onderschat het ook niet. Er is misschien
geen geld om nieuwe investeringen te
doen, maar er is wel tijd voor gedegen
onderzoek en informatieanalyse zodat
besluitvorming, als de geldkraan weer
begint te druppelen, snel kan plaats vinden
en de euro’s goed uitgegeven
kunnen worden. Met andere woorden
als het werkvolk, vakbroeders en beslissers
nu de tijd hebben om een beurs te
bezoeken, dan moet u zorgen dat u op
de beursvloer staat.
De kredietcrisis is geen probleem
maar een kans!
ing. Willem Barendsz
Na het groot succes van vorig jaar
organiseert CAD Magazine in samenwerking
met More Business Events ook
dit jaar weer het CAD CAM Event en
wel op 18 en 19 november 2009 in het
Euretco Expo Center in Houten. Noteer
die datum alvast in uw agenda of
informeer naar de mogelijkheden om
een stand in te richten. Kijk voor meer
informatie op www.cadcamevent.nl

Synchronous Technology ook gunstig voor analyse
Sneller dan ooit
Het is alweer een jaar geleden dat de CAD-wereld verrijkt werd met een nieuwe term:
Synchronous Technology. Deze technologische doorbraak van Siemens PLM Software
moest voor een revolutie gaan zorgen in een wereld waarbij voor de massa (Mechanical)
‘solid-modelling’ automatisch betekende: parametrisch, ‘feature-based’ en ‘history-based
solid-modelling’. Iedereen is het er zo langzamerhand wel over eens dat die eigenschappen
naast voordelen ook beperkingen en rompslomp met zich meebrengen.
Synchronous Technology bood een uitweg.
Synchronous Technology maakt di -
rect-modelling mogelijk. Een methode
om modellen te kunnen bewerken, die
door verschillende leveranciers onder
uiteenlopende namen onder de aandacht
wordt gebracht. Overigens is in
dit blad al meermalen aandacht besteed
aan de mogelijkheden van Syn chro -
nous Technology in Solid Edge. Eerst
maar even een paar woorden over het
waarom van direct-modelling.
History
Natuurlijk waren er al geruime tijd
software-ontwikkelaars met een eigen,
ándere aanpak, maar in de meeste, en
toch zeker de populairste, solid-modellers
zijn veel elementen van een model
qua vorm of afmeting afhankelijk van
andere elementen of van een gegeven
(parameter). De maten kunnen een parametrische
relatie hebben bijvoorbeeld,
of van een extrusie wordt de
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Rob Sman
Toevoegen en verwijderen met hetzelfde commando.
hoogte begrensd door een ander vlak.
In dit laatste geval kan die extrusie dan
ook niet bestaan als het bepalende vlak
niet aanwezig is. Het traject dat doorlopen
is om het model in zijn huidige
staat te krijgen, ligt als ‘history’ opgeslagen
in een history-based CAD-systeem.
In een non-history-based CADsysteem
ligt dat niet vast. Het ‘nadeel’
van history-based werken is dat niet altijd
van te voren kan worden overzien
wat de consequenties zijn van de aanpak
die gevolgd is, en ook voor derden
die aan het model moeten werken, met
dezelfde software als die waarin het
origineel is gemodelleerd, kan het onduidelijk
zijn hoe het model in elkaar
zit.
Er zijn ook voordelen te noemen. In
een history-based systeem zal bij een
uitgehold onderdeel, een ‘shell’, de
holte zich aanpassen wanneer achteraf
de buitenzijde van het onderdeel wordt
56
MECHANICAL & DESIGN
gewijzigd. Een non-history-based systeem
kent vaak wel een ‘shell’-functie,
maar wanneer er geen relatie wordt gelegd
tussen de buiten- en de binnenkant,
wordt het lastiger het model te
wijzigen met behoud van de correcte
holte.
En dan is er nog het ‘feature’-aspect,
dat in beide systemen kan voorkomen.
In een niet-feature-based systeem worden
de vormen bereikt op de meest elementaire
wijze. Een rond gat is gewoon
een cilinder die materiaal verwijdert.
Een verzonken gat zou je kunnen
maken uit twee afzonderlijke gaten.
Dat laatste zou is in een feature-based
systeem vaak opgenomen in een ‘gat’functie
die allerlei informatie over het
gat, zoals diameters, dieptes, en de
eventuele aanwezigheid van schroefdraad
en de afmetingen daarvan, in één
keer verwerkt. Een afronding, of fillet,
is ook een goed voorbeeld van een feature,
en ook de eerder genoemde
shell.
‘Direct modelling’ staat toe het model
te bewerken zonder kennis nodig te
hebben van de ‘history’, de aanwezige
parameters of features. Afhan ke lijk van
het systeem blijft ondanks die directe
ingreep meer of minder van de aanwezige
informatie intact. ‘Direct modelling’
is niet alleen handig om heel snel
eigen modellen te bewerken, maar juist
ook om onderdelen afkomstig uit andere
CAD-systemen aan te passen.
Analyse
Zowel in Siemens’ ‘mid market’-oplossing
Velocity Series als in het meer
high-end gepositioneerde NX ‘product

development system’, is Syn chronous
Technology geïmplementeerd. Solid
Edge is het CAD-onderdeel van de
Velocity Series, in NX zijn meerdere
ontwerppakketten voorhanden. NX is
een zeer breed systeem van onderling
geíntegreerde modules. In een volledig
‘product development system’ mogen
analysemogelijkheden natuurlijk
niet ontbreken. Ze
zijn dan ook ruimschoots
voorhanden,
en ook volledig in
NX geïntegreerd.
Het grote voordeel
hiervan, vergeleken
met het
gebruik van standaloneanalysepakketten,
is uiteraard
dat dit een veel snellere
cyclus oplevert
voor het verwerken van
de resultaten. Als input
voor het proces kan direct
gebruik worden gemaakt van
het model, en ook de uitkomst kan
direct teruggekoppeld worden en in
het model worden verwerkt, waarna ter
controle opnieuw een berekening kan
worden uitgevoerd.
Guy Wills en Christophe Van de vel de,
respectievelijk manager Digital Pro -
duct Development Team en senior consultant
bij Siemens, toonden mij enige
tijd geleden deze mogelijkheden.
“Door de integratie bespaart de gebruiker
zich het converteren en verder voor
analyse preparen van het model. Dat
kan een factor drie tot tien verschil maken.”
zegt Guy Wills : “En dat natuurlijk
niet alleen voor de eerste analyse,
maar als meerdere iteraties nodig blijken,
maakt het steeds weer dat verschil.
Hierdoor komen resultaten vaak te laat
beschikbaar, en dat kan er toe leiden
dat er naderhand kostbare verbeteringen
moeten worden doorgevoerd. Het
is dus van groot belang dat design en
analyse synchroon blijven lopen.
CADMagazine April/Mei 2009-3
Hier kan Synchronous Technology ook
nog een belangrijke bijdrage leveren,
omdat de engineer die de analyse uitvoert
vaak onbekend is met de werking
van het CAD-systeem, en zich al helemaal
niet wil verdiepen in de ‘history’
van het model. Tóch moet hij wel het
één en ander aan het model kunnen
aanpassen, want het CAD-model is
vaak niet precies dat wat je wilt door rekenen.
Allerhande details dragen vaak
niets bij aan de uitkomst, maar vertragen
wel de berekeningen. Die details
kunnen dus verwijderd worden: ‘idealization’
noemen we dat.”
Op dit punt neemt Christophe
Vandevelde het woord, en voegt er de
daad bij. In een korte demonstratie in
NX wordt duidelijk hoe het in zijn
werk gaat. “De functies op de
Synchronous Modeling toolbar zijn alles
wat je nodig hebt om die ‘idealization’
te kunnen uitvoeren. In totaal zo’n
veertien functies, die vaak zeer intuïtief
werken. Kenmerkend voor ‘direct mo-
57
deling’ is de interactieve uitvoering op
het grafische scherm. Om een vlak te
verplaatsen klik je het aan en versleept
het eenvoudig met het getoonde hulpmiddel.
Makkelijk is ook het verwijderen
van ongewenste vlakken, een hijsoog
bijvoorbeeld, en het dichten van
openingen in het model. Ook features
als afrondingen en afschuiningen kunnen
zo snel verwijderd worden.
Allerhande filtermogelijkheden
ver snellen en verbeteren de selectie
van onbelangrijke geometrie.”
Tot nu beperkte de uitleg zich
tot relatief eenvoudige aanpassingen
van het model,
maar Synchronous Mode -
ling is tot meer in staat.
“Wanneer bijvoorbeeld een
volume moet worden verkregen
voor een CFD-analyse,
het zoge naam de
‘Fluid Do main’, dan zou
dat bij gebruik van de traditionele
CAD-tools toch
wel het één en ander aan
werk vergen. Met Synchronous
Modeling is het echter weinig werk.”
Tijdens het uitspreken van deze zin
heeft Christophe een model van een inlaatspruitstuk
geladen en met slecht
een paar klikken is alleen de ‘inhoud’
op het scherm zichtbaar. “Vier keer
klikken slechts.” voegt hij er aan toe.
Conclusie
Alles bij elkaar genomen valt niet te
ontkennen dat ‘direct modelling’, onder
welke naam dan ook, een zeer nuttige
aanvulling is. Voor zowel het bewerken
van modellen door niet-CADgebruikers
als de mogelijkheid om nog
‘iets te kunnen’ met data van derden is
het eigenlijk onontbeerlijk, en levert altijd
forse tijdwinst op.
www.plm.automation.siemens.com

EEN DOORGEDREVEN GEGEVENSBEHEER WINT STEEDS
MEER AAN BELANG
Autodesk geeft u alvast 5 redenen waarom Autodesk Vault Workgroup uw
ontwikkelingsprocessen versnelt en uw bedrijfsinvesteringen optimaliseert.
HERKENT U VOLGENDE
UITDAGINGEN?
VAULT WORKGROUP
MINDER ADMINISTRATIE.
MEER INNOVATIE
Autodesk Vault
Workgroup
1 INTUITIEF REVISIEMANAGEMENT
2AANPASBARE VEILIGHEIDS- EN TOEGANGCONTROLE
3 BEDRIJFSSTANDAARDEN STIMULEREN
4TOEGANG VOOR LEDEN VAN DE WERKGROEP ZONDER CAD
5GEREEDSCHAPPEN OM ONTWERPDATA IN BATCH TE PLOTTEN

SpacePilot Pro
Nauwkeuriger navigeren
3Dconnexion heeft een nieuwe 3D-muis op de
markt gebracht, een verbeterde versie van de
SpacePilot: de SpacePilot Pro. Deze is
speciaal bestemd voor MCAD en biedt
onder meer een viermaal
nauwkeuriger navigatie en
een LCD-scherm dat
als tweede beeldscherm
dienst
kan doen.
De nieuwe muis is vanaf 16 april
beschikbaar. Om hem te presenteren
kwamen Dieter Neujahr, CEO van
3Dconnexion, en John Moseley, marketing
manager voor Noord-Europa,
begin april op bezoek bij de redactie.
De SpacePilot is inmiddels vier jaar
oud en nog steeds het belangrijkste
product van 3Dconnexion. Er is daarom
extra zorg besteed aan het nieuwe
product, dat een opvolger kan worden
voor de SpacePilot.
Viermaal nauwkeuriger
Er zijn enkele belangrijke vernieuwingen
en verbeteringen: De navigatie
is viermaal zo nauwkeurig, wel
even wennen maar voor de ervaren
gebruiker een aanwinst. De nauwkeurigheid
is overigens naar wens aan te
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Job van Haaften
passen. Er is een kleuren
LCD-scherm met ‘workflow assistant’,
het biedt e-mail, agendaitems
en takenlijsten in één oogopslag
en kan naar believen worden aangepast.
Er zijn vijf nieuwe navigatieknoppen
met dubbele functies, de
knoppen kunnen meer functies hebben
door het onderscheid tussen kort
indrukken en vasthouden. Via sneltoetsen
is er toegang tot 32 verschillende
aanzichten van het model waaraan
gewerkt wordt.
De SpacePilot Pro detecteert automatisch
welke toepassing/software er actief
is, en wijst de functies aan de
knoppen toe, standaard of door de gebruiker
aangepast. Het kleuren LCDscherm
geeft daarbij aan welke functies
zijn toegewezen aan de knoppen.
De nieuwe muis heeft een zachte
polssteun die de hand van de gebruiker
in verhouding tot de controllerknop
in de juiste positie plaatst voor
59
HARDWARE
de bediening. Het vergt
een zeer geringe
inspanning van
arm, pols en
hand, en veelgebruikteopdrachten
zijn direct
met de vingertoppen
te benaderen.
Samenspel
De symmetrische vorm en
plaatsing van de functieknoppen
zorgen ervoor dat het apparaat met
beide handen gebruikt kan worden. De
meeste gebruikers zullen de 3D-muis
in combinatie met een gewone muis
gebruiken, waarbij de 3D-muis met de
linkerhand wordt bediend.
De controllerdop in het centrum van
de muis werkt net zo als bij de andere
3D-muizen van 3D con nexion alleen
dus viermaal nauw keuriger indien gewenst.
Door de controllerdop voorzichtig
op te tillen, in te drukken of te
draaien kan de gebruiker pannen,
zoomen en roteren in het model waar
hij aan werkt. Gelijktijdig kan hij opdrachten
en functies selecteren en in
combinatie de gewone muis gebruiken,
waarbij het samenspel van beide
handen zeer veel mogelijkheden en
snelheid oplevert.
Zoals eerder met andere 3D-muizen is
gedaan, zal Rob Sman de Space Pilot
Pro aan een test onderwerpen.
Daarvan zal hij in het volgende nummer
van CAD-Magazine verslag doen.
www.3dconnexion.com

CADMagazine April/Mei 2009-3
The Day the Earth Stood Still,
Weta Digital, met dank aan en
copyright 20th Century Fox.
Autodesk 3ds Max of Autodesk Maya
Regelmatig wordt mij de vraag gesteld wat er nu beter is voor visualisatie/animatie,
3ds Max of Maya? En vervolgens komt dan de vraag: wanneer worden beide producten
samengevoegd? Concreet worden beide producten nog steeds zeer goed verkocht en
hebben beide een grote groep gebruikers.
Afbeelding 1.
Omdat ze beide dus bestaansrecht hebben, is het samensmelten
van deze producten niet aan de orde en blijft
Autodesk ze beide volop ontwikkelen. Voor het maken
van een keuze tussen 3ds Max of Maya moet de gebruiker
een aantal zaken op een rijtje zetten.
Hoe het kwam
Autodesk 3ds Max is natuurlijk het ‘eigen’ Autodesk-product
en is sinds 1990 op de markt. Destijds natuurlijk onder
het DOS-platform. Na vier versies onder DOS bracht
Autodesk in 1996 3D Studio Max onder Windows op de
Door Jean-Pierre van Gastel
60
VISUALISATIE
markt. In die tijd onder de naam Kinetix, wat op dat moment
de divisie binnen Autodesk was. Later kocht
Autodesk het bedrijf Discreet Logic op en is de naam van
de divisie veranderd in Discreet. Vandaag de dag is er
geen onderscheid meer en worden de producten aangeboden
vanuit de Media & Entertainment divisie.
Maya, oorspronkelijk ontwikkeld door het bedrijf Alias,
heeft een nog langere historie. Autodesk Maya is met versie
2009 toe aan een tienjarig bestaan, maar in 1985
bracht het bedrijf Alias het product Alias versie 1 uit. In
het jaar 1995 werd het bedrijf Alias samengevoegd met
het bedrijf Wavefront en deze combinatie bracht in 1998
de eerste versie van Maya op de markt. In 2006 besloot
Autodesk om het bedrijf Alias, dat op dat moment de
grootste concurrent was van 3ds Max, over te nemen. Het
was overigens Autodesk niet te doen om het product
Maya maar om de Studio Tools die ook ontwikkeld werden
door Alias en gebruikt worden door elke autofabrikant
ter wereld om een conceptmodel op te zetten.
Ontwerpvisualisatie
Autodesk 3ds Max wordt in de Benelux het meest toegepast
binnen de zogenaamde ontwerpvisualisatie. Zestig
procent van de gebruikers is terug te vinden in de architectuur
voor zowel interieur als exterieur. Daarnaast is de
opkomst van visualisatie/animatie in de civiele richting
goed waar te nemen. Ditzelfde geldt ook voor de zoge-

naamde maakindustrie, variërend van consumentenproducten
tot de automobielindustrie. Autodesk zelf positioneert
3ds Max als meest belangrijke product voor ontwerpvisualisatie
en noemt het wel ‘de AutoCAD voor visualisatie’
om aan te geven hoeveel het product gebruikt
wordt.
Tweede belangrijkste markt is de gamesindustrie waarbij
Nederland inmiddels ook goed op de kaart staat. Daar -
naast wordt 3ds Max gebruikt voor special effects in film,
maar in mindere mate dan Autodesk Maya. 3ds Max heeft
alleen een Windows-versie, wat op zich wel jammer is.
Filmindustrie
Maya wordt het meest toegepast in de filmindustrie. Dit
heeft er vooral mee te maken dat Maya een compleet
open structuur heeft, waarmee de gebruiker met behulp
van Phyton of MEL (Maya Embeded Language) kan
gaan scripten. Alles wat de gebruiker in Maya kan maken,
kan met behulp van scripts worden geautomatiseerd.
Dit gaat zelfs zover dat complete algoritmes zelf geschreven
kunnen worden. Nu heeft 3ds Max ook wel een
scriptomgeving (Maxscript), maar daarmee kan er niet direct
in de kernel geprogrammeerd worden.
Daarnaast is Maya erg populair in de filmindustrie omdat
het product tal van special effects in real-time kan afspelen.
Maya is beschikbaar voor zowel Windows alsook
voor Mac OSX en Linux. Een ruimere keus dus, waardoor
de keuze tussen 3ds Max en Maya al eenvoudiger
kan worden gemaakt.
Maya wordt ook veel toegepast voor het ontwerpen van
complexe vormen. Maya biedt gebaseerd op ‘Nurbs’-curven
een zeer hoge nauwkeurigheid (tot de zevende graad
curves), waarmee er nauwkeurige modellen tot stand gebracht
worden.
Het leren werken met Maya is wel een heel stuk lastiger
dan leren werken met 3ds Max. Persoonlijk vind ik dat de
interface van Maya beter in elkaar zit, omdat bijna alle
mogelijkheden via rechtermuisknopmenu’s zijn op te roepen.
Ditzelfde geldt voor het maken van eigen materialen.
Maya werkt met de zogenaamde ‘Hyper Shade’ waarin
elk deel van een materiaal een zogenaamde ‘Node’ is
die verbindingen heeft naar andere materialen, zie afbeelding
1. Kortom visueel heel erg duidelijk vergeleken met
de 3ds Max materiaal-editor.
Met betrekking tot de rendering zit er niet veel verschil
in. Beide producten maken gebruik van Mental Ray. De
opzet van een Mental Ray-materiaal is overigens wel
complexer dan in 3ds Max. Indien een gebruiker data
vanuit een ander Autodesk-product wil gebruiken, om
daar een professionele visualisatie of animatie van te maken,
kan de keuze tussen beide producten een stuk makkelijker
worden. 3ds Max biedt namelijk veel en veel
meer mogelijkheden met betrekking tot het inlezen van
DWG-bestanden, Inventor-bestanden en Revit
Architecture-bestanden. Maya daarentegen biedt weer
wel mogelijkheden om een bestand uit de Autodesk
StudioTools in te lezen of zelfs bestanden van concurrerende
producten, zoals SolidWorks en ProEngineer, op
basis van de ‘Direct Connect’ plug-in.
CADMagazine April/Mei 2009-3
61
Afbeelding 2.
Snel effecten aanpassen
Maya onderscheidt zich vooral in 3ds Max op het gebied
van ‘Particle systems’ die te gebruiken zijn voor regen,
stof, explosies en andere visuele effecten. Dat betekent
niet dat 3ds Max dit allemaal niet kan, maar daar moet de
gebruiker vaak eerst een simulatie doen voordat dit te
zien is in de ‘Viewport’, zie afbeelding 2. Maya laat bijna
alles real-time zien in de ‘Viewport’, zodat het aanpassen
van een bepaald effect vele malen sneller gaat.
3ds Max is op andere gebieden weer heel erg sterk. Denk
bijvoorbeeld aan het linken van een DWG-bestand, zodat
het automatisch wordt aangepast zodra er iets verandert
in het DWG-bestand. Of het gebruik van 3D-karakters.
Met behulp van ‘Character Studio’ kan er binnen enkele
seconden al een 3D-karakter in beeld komen lopen, iets
dat in Maya echt uren tijd kost. Daarnaast biedt Maya tal
van zogenaamde ‘Paint Effects’ waarmee de gebruiker
gras, struiken, bloemen op objecten of in de ‘Viewport’
kan schilderen en dat alles in real-time. Deze kunnen vervolgens,
indien gewenst, geconverteerd worden naar
daadwerkelijk 3D geometrische vormen. Maya bestaat uit
twee smaakjes. Maya Complete en Maya Unlimited.
Maya Complete is al voldoende voor het 3D-ontwerp,
animatie en wat basiseffecten. Maya Unlimited bevat
echter de extra delen ‘Fur’, ‘Hair’, ‘nCloth’, ‘nParticles’
en Maya Live om live video te gebruiken in combinatie
met 3D-modellen. Het grote verschil zit hem echter in de
prijs. Maya Complete is de helft goedkoper dan Maya
Unlimited.
Beide producten behoren tot de meest gebruikte 3D-producten
ter wereld en worden wijd verspreid ingezet op tal
van gebieden. Voor het maken van een keuze tussen 3ds
Max of Maya is het nogmaals van belang om een aantal
zaken goed op een rijtje te zetten, om vervolgens de juiste
keuze beslissing te nemen. Uiteraard is de uitwisseling
tussen 3ds Max en Maya redelijk goed geregeld door
Autodesk, op basis van het FBX-formaat.
Jean-Pierre van Gastel
jean-pierre.van.gastel@pollux.nl is
freelance redacteur voor CAD-Magazine.
Voor dit onderwerp zie ook: www.autodesk.nl.

Inventor 2010
Digital Prototyping weer een
Tegen de tijd dat u dit leest, is de
nieuwe Inventor op de markt en zal in
ieder geval duidelijk zijn hoe de producten
uiteindelijk zijn gaan heten. Op
het moment dat ik dit schrijf is dat nog
niet duidelijk. Enerzijds is aangekondigd
dat de naam veranderd zou worden
van Autodesk Inventor in
AutoCAD Inventor, omdat voor producten,
waarbij AutoCAD bij de levering
is inbegrepen, dat in de naam terug
moet komen. Anderzijds wordt in vrijwel
alle documentatie, die me ter beschikking
staat, nog de naam Autodesk
Inventor gebruikt.
Gebleven, en uitgebreid, zijn de verschillende
versies: Ten eerste ‘Suite’
voor de basisfunctionaliteit. Even voor
de niet-Inventor-kenners. ‘Basis’ betekent
het volledige modelleren van onderdelen,
inclusief plaatwerk, en samenstellingen,
alsmede het aanmaken
van tekeningen daarvan. Ook hoogwaardige
visualisatiemogelijkheden
zijn aanwezig. Met de ‘Simulation
Door Rob Sman
Het voorjaar brengt weer een hele nieuwe generatie van de producten
van Autodesk. Vooruitlopend op de serie artikelen die we aan Inventor
2010 zullen besteden, is een algemeen overzicht op zijn plaats.
Het gaat namelijk bij Inventor deze keer om vernieuwingen en
veranderingen die heel wat verder gaan dan het oppoetsen
van de functionaliteit van de vorige versie.
De Command Locator helpt ervaren gebruikers op weg met de ribbon
CADMagazine April/Mei 2009-3
Suite’ worden mogelijkheden voor
sterkte- en stijfheidsberekening toegevoegd
en kunnen dynamische analyses
worden gedaan. De ‘Routed Systems
Suite’ biedt het modelleren van elektrische
bekabeling en leidingwerk.
Nieuwe smaak
Helemaal nieuw, maar niet onverwacht
is de Tooling Suite. Eindelijk is er nu
een module voor het ontwerpen van
(spuitgiet-)matrijzen; jaren geleden
werden er al door Autodesk in kringen
van ingewijden demonstraties van dergelijke
functionaliteit gegeven. Met de
overname van Moldflow mocht wel
verwacht worden dat er iets ging gebeuren
op het terrein van de matrijzenbouw.
In deze module zijn taken als het
bepalen van de deling, het dichten van
openingen en dergelijke in hoge mate
geautomatiseerd. Ook analyse is mogelijk,
wat weer leidt tot voorstellen tot
optimalisatie, zoals de locaties voor
aanspuitingen. Overigens zijn ook in
62
MECHANICAL & DESIGN
het modelleren van onderdelen functies
toegevoegd ten behoeve van ‘Plastic
Part Design’. En slotte is er dan nog de
‘Professional Suite’, waarin alle voornoemde
modules zijn opgenomen. Met
name de meer uitgebreide functionaliteit
van de extra modules dragen hun
steentje bij aan het door Autodesk
gepropageerde ‘Digital Prototyping’,
waar mee een ontwerp gevalideerd kan
worden voordat het gebouwd wordt,
waarmee de hoge kosten voor fysieke
prototypen sterk gereduceerd kunnen
worden.
Workflow
Het zat er natuurlijk al aan te komen:
ook de gebruikersinterface van
Inventor is op het gebruik van de
‘Ribbon’ gebaseerd. De meningen over
de ribbon zijn verdeeld, maar ik blijf er
erg positief over. Dit werd al eerder besproken
in ‘Een lintje voor Inventor’ in
CAD-Magazine 6/2008. De ribbon-tab
‘Get Started’ bevat een aantal ondersteunende
functies, die de gebruiker
kunnen helpen bij het wennen aan het
gebruik van de ribbon. De ‘Command
Locator’ bijvoorbeeld vergelijkt de locatie
van een functie uit de oude gebruikersinterface
met die in de nieuwe.
Wie niet aan de ribbon kan of wil wennen,
kan in de opties kiezen voor de
‘Classic UI’, hoewel je dan gewaarschuwd
wordt voor het verlies aan ‘ease
of use’.
Andere werkmethodes
Op het gebied van part- en assemblymodelling
is een aantal essentiële vernieuwingen
ingevoerd. Deze gaan veel
verder dan gewoon maar een nieuwe
functie hier en daar, en laten heel andere
werkmethodes toe. Een ‘Block’ is
een bekend begrip voor Auto CAD -
gebruikers. Ze doen nu ook hun intrede
in Inventor. In de sketch-omgeving van
een part, kunnen elementen in de
sketch worden gebundeld in een
‘Block’. Door meerdere ‘Blocks’ aan te
maken wordt de sketch als het ware
een 2D-samenstelling, waarin de
‘Blocks’ met sketch-constraints kunnen

stap verder
De Plastic Part feature Grill maakt ventilatieopeningen met een eenvoudige sketch
worden verbonden. De ‘Blocks’ kunnen
worden ‘genest’ zodat subsamenstellingen
ontstaan, die net als echte samenstellingen
al dan niet ‘Flexible’ gemaakt
kunnen worden. Met deze werkwijze
kunnen makkelijk onderdelen
voor de juiste werking van een mechanisme
geconstrueerd worden. Aan -
vullende functionaliteit laat toe om de
onderdelen uit te werken in 3D, waarbij
de sketch-constraints kunnen worden
omgezet naar assembly-constraints.
Al met al een hele nieuwe invalshoek
voor het ‘skeleton-modelling’.
Een tweede grote verandering is de
komst van ‘multibody parts’. Waar
voorheen een onderdeel per definitie
uit één stuk (‘body’) bestond, mogen
dat nu meerdere stukken zijn. Dit komt
vooral het ontwikkelen van plastic onderdelen
ten goede, doordat de aanpak
vereenvoudigd wordt. Een voorbeeld is
de behuizing van een elektronisch apparaat,
waarbij een ontwerper zich in
de eerste plaats heeft bekommerd om
de uiterlijke vorm, en die als één part
heeft gemodelleerd. Bij het uitwerken
van dat ontwerp zal het model in twee
helften moeten worden gedeeld. Nu
was dat al mogelijk, maar moest na het
uitvoeren van een ‘Split’ iedere helft
afzonderlijk worden opgeslagen, en
konden daarna de twee helften in een
CADMagazine April/Mei 2009-3
samenstelling weer worden samengevoegd.
Nu kunnen de twee helften direct
naast elkaar in één onderdeel blijven
bestaan en verder worden bewerkt.
In het geval van plastic onderdelen komen
daar ook de nieuwe ‘Plastic Part
Features’ goed van pas. Venti latie -
openingen, pasranden, klikverbindingen
en dergelijke kunnen snel en eenvoudig
worden geconstrueerd, en voor
beide producthelften goed op elkaar
worden afgestemd omdat beide body’s
in het onderdeel aanwezig zijn. De
‘Combine’-functie laat toe body’s aan
en bij elkaar te voegen, van elkaar af te
trekken of te doorsnijden. Een interessant
alternatief voor ‘Derived Com -
ponent’. Overigens wel een mogelijkheid
die sinds mensenheugenis in
‘Mechanical Desktop’ voorhanden
was. Van deze voorganger van Inventor
was de versie 2009 de laatste.
Krimpfolie
Op het gebied van samenstellingen vallen
ook een paar zaken direct op. In de
browser mogen nu folders gedefinieerd
worden waarin de onderdelen gegroepeerd
kunnen worden zonder een subsamenstelling
te vormen. ‘Assembly’constraints
vormen geen belemmering
voor het verplaatsen van de onderdelen
naar de folders. Een welkome aanvulling
op de mogelijkheden een samen-
63
stelling overzichtelijk te houden, of om
snel eigenschappen aan de onderdelen
mee te geven door de eigenschappen
van de folder te wijzigen, zoals bijvoorbeeld
de ‘Enabled’-status.
Een krachtige nieuwe methode om in
een ‘Level of Detail’ (LOD) een subsamenstelling
te vervangen door een afgeleid
vereenvoudigd model is de
‘Shrinkwrap’-functie. Hiermee kan in
één klap een (sub-)samenstelling gereduceerd
worden tot een part met exact
de juiste vorm en afmetingen. De kleuren
blijven behouden, ook bij de standaardinstelling
die alleen oppervakken
genereert. Een solid als output is ook
mogelijk. Met ‘Shrinkwrap Substitute’
kan de oorspronkelijke samenstelling
worden vervangen door het afgeleide
onderdeel. Opvallend is dat Autodesk
dit ook nadrukkelijk ziet als een mogelijkheid
tot het uitwisselen van gegevens
met derden die slechts over de
‘Envelope’ van het ontwerp hoeven te
beschikken. Niet alles wat er nieuw uitziet
is dat ook echt: ‘Make Layout’ valt
op als onbekende functie op het
‘Component-panel’ van de ‘Assembleribbon
tab’. Het is echter niets meer
dan het aanmaken van een nieuw part,
waarin het ‘Origin’ automatisch komt
te liggen op het ‘Origin’ van de samenstelling.
De bedoeling is dit part te gebruiken
voor het ontwerpen vanuit een
2D-samenstelling, zoals hierboven beschreven
onder ‘part-modelling’.
Uiteraard is dit slechts een greep uit
de vele vernieuwingen. Er is domweg
geen ruimte om het nu ook nog te
hebben over de verbeteringen op het
gebied van tekeningen, ‘Sheet Metal
parts’, ‘Design Accelerators’, de
‘Tooling’-module, of de geheel nieuwe
technologie van de ‘FEA-
Analyse’. Gelukkig ligt er nog een
heel jaar voor ons tot de volgende release,
dus genoeg tijd om op een aantal
van die zaken uitgebreid in te gaan
in de volgende artikelen.
www.autodesk.nl/inventor

Solid Edge Tips & Tricks
Wijzigen met en zonder historie
De grote verschillen, tussen het traditioneel werken en de manier die gebruik maakt van de
nieuwe ‘Synchronous Technology’, worden vooral duidelijk bij het wijzigen van modellen.
In dit artikel wordt dit aan de hand van een tweetal voorbeelden besproken.
Er wordt wel gezegd: "Al is de constructeur nog zo snel,
de wijziging achterhaalt hem wel." Ieder ontwerp ondergaat
de nodige wijzigingen om uiteindelijk in productie
genomen te worden. Vaak wordt meer tijd besteed aan
wijzigingen dan aan de eerste opzet. Juist tijdens het wijzigen
van modellen worden de verschillen tussen ‘hystory-based’
en ‘history-free’ werken duidelijk.
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Jaap Dubbelaar
64
MECHANICAL & DESIGN
Het wijzigen van een traditioneel ‘history-based’
model waarbij afhankelijkheden in de ‘feature’
-opbouw extra handelingen vragen.
Onbewuste afhankelijkheden
Het eerste voorbeeld is een model uit de ‘Training’ map
die op iedere PC, na installatie van Solid Edge, te vinden
is. Dit machineonderdeel is geheel op de traditionele wijze
opgebouwd. Dus met ‘features’, schetsen en parameters.
Hierdoor is een model ontstaan met een ‘feature tree’
van zeven bewerkingen. Zoals gebruikelijk met allerlei
bewuste maar wellicht ook onbewuste afhankelijkheden
daartussen. Wijzigingen in de parameters om de afmetingen
te wijzigen, resulteren steeds in een correcte update
van de geometrie. Op deze manier zijn de grote voordelen
van het parametrisch modelleren ook duidelijk. Het
wordt echter een ander verhaal zodra een wijziging noodzakelijk
is in de vorm, en vooral zodra de wijziging niet
voorzien was waardoor afhankelijkheden in de ‘feature’
opbouw in de weg kunnen staan.
Stel we willen de volgende wijziging uitvoeren: Het rechter
montagevlak moet in plaats van haaks onder een hoek
van 135 graden komen te staan ten opzichte van het andere
montagevlak (afbeelding T1 & T2). Om deze wijziging
in het ‘history-based’ model uit te voeren, openen we de
L-vormige schets van de eerste ‘Protrusion’ (afb. T3) en
wijzigen deze door het rechter gedeelte onder 135 graden
te zetten (afb. T4). Hiervoor is een aantal aanpassingen
noodzakelijk in de ‘schetsconstraints’ zoals de horizontaal-verticaal
eigenschappen die verwijderd moeten worden.
Nadat de schets gewijzigd is, wordt deze afgesloten en
zal de ‘feature’-opbouw worden geüpdate. In dit voorbeeld
resulteert dit niet direct in een correct model. In het
oorspronkelijke ontwerp werd namelijk voor de constructie
op de bovenzijde gebruik gemaakt van een schetsvlak,
dat onder 45 graden stond van het rechter montagevlak.
Deze afhankelijkheid zorgt er nu voor dat dit vlak meedraait
door de zojuist uitgevoerde wijziging. Dit betekent
dat de schets evenwijdig met het bovenvlak komt te liggen
(afb. T5) met als resultaat een ‘error’ voor
‘Protrusion 2’ waarna ook de volgende ‘features’ niet
kunnen worden gecreëerd. Ook deze verschijnen in de
‘error’ modes in de ‘feature tree’ (afb. T6).
Om het probleem van het gedraaide schetsvlak op te lossen
wordt ‘Protrusion 2’ geopend en wordt het rechter
montagevlak geselecteerd als nieuw schetsvlak (afb. T7).

De schets bevindt zich nu weer in de juiste oriëntatie en
de schuine bovenconstructie komt weer correct tevoorschijn
(afb. T8). Hierna blijft alleen de ‘Hole feature’ nog
in storing staan omdat deze een ‘parent’ kwijt is geraakt,
doordat het vlak waar deze op is aangebracht nieuw is gecreëerd
door alle voorgaande wijzigingen (afb. T9). Ook
dit probleem is op te lossen door de ‘feature’ te openen en
het nieuwe schetsvlak te selecteren (afb. T10). Als resultaat
verschijnt vervolgens het geheel correcte model.
Synchronous Technology
Voeren we dezelfde geometriewijziging uit middels de
nieuwe ‘Synchronous Technology’ dan zijn veel minder
handelingen noodzakelijk. De gebruiker kan direct op de
plaats waar wijzigingen noodzakelijk zijn ingrijpen zonder
zich daarbij zorgen te
maken om afhankelijkheden
tussen ‘features’, schetsen of
parameters.
In de eerste stap worden de
vlakken geselecteerd die gedraaid
dienen te worden. Dit
zijn de beide zijden van het
rechter aansluit vlak en de
montagegaten (afb. S1). Na
de selectie verschijnt het
‘Steering Wheel’. Deze
wordt opgepakt bij de hoofdas
terwijl de ‘Shift’ toets
wordt ingedrukt en losgelaten
op rechter boven ribbe
van het model. Deze dient
als rotatie-as. Door nu op de
‘torus’ van het ‘wheel’ te
klikken wordt een draaiing
van de geselecteerde geometrie
inclusief de aangrenzende
vlakken gestart (afb. S2).
Na ingave van 45 graden is
de gehele wijziging gereed.
Er wordt hier ‘history-free’ gewerkt
dus er zijn geen gevolgen
voor de rest van de geometrie.
Geïmporteerde modellen
Het tweede voorbeeld betreft een model dat oorspronkelijk
niet in Solid Edge is gemodelleerd. Het betreft een
model uit een ander CAD-systeem en het is via het uni-
CADMagazine April/Mei 2009-3
Het wijzigen van het model met ‘Synchronous Technology’.
Een aanpassing van een geïmporteerd model via het
‘Steering Wheel’ en via een ‘PMI’-maat.
65
versele STEP-formaat geïmporteerd. Dit
resulteert in een model zonder enige ‘feature’-opbouw,
en kan dus niet worden
gewijzigd op de traditionele manier via
schetsen en parameters. Solid Edge beschikte
al voor de ontwikkeling van
‘Synchronous Technology’ over ‘Direct
modelling’-functies als ‘Move Face’ en
‘Rotate Face’ voor het kunnen uitvoeren
van plaatselijk geometriewijzigingen.
Deze kunnen ook worden toegepast op
geïmporteerde modellen, maar geven
slechts beperkte mogelijkheden. In het
hier gebruikte voorbeeld (afb. S3) dient de lengte van de
arm aangepast te worden. Omdat de schuine zijden hierdoor
ook onder een andere hoek komen te staan, is dit
met de ‘Move Face’-functie niet uit te voeren.
Ook hier levert de ‘Synchronous Technology’ een snelle
en doeltreffende oplossing. De gebruiker selecteert alleen
het gat aan de rechter zijde van het model. Het ‘Steering
Wheel’ komt weer tevoorschijn (afb. S4) en de verplaatsingsrichting
wordt gekozen. Vervolgens wordt de gewenste
verlenging ingegeven (afb. S5). Tijdens de verplaatsing
van het gat zorgen de, in eerdere artikelen besproken
‘Live Rules’, er voor dat ook de cilindrische buitenzijde
wordt mee verplaatst. Ook alle aangrenzende
vlakken en afrondingen worden geheel automatisch gecorrigeerd
(afb. S6).
Een tweede manier om deze
wijziging uit te voeren is het
plaatsen van een ‘PMI’-maat
over de afstand tussen de
twee gaten (afb. S7). Deze
maat kan vervolgens worden
geselecteerd en eenvoudig
van waarde worden gewijzigd
door aan het muiswiel
te draaien of door een ander
getal in te typen (afb. S8).
Ook hier zijn het weer de
‘Live Rules’ die er voor zorgen
dat de gehele geometrie
correct update.
Jaap Dubbelaar is freelance
redacteur voor
CAD-Magazine. Voor dit
onderwerp zie ook:
www.solidedge.com en
www.solidedge.nl. Eventuele
vragen of opmerkingen
zijn welkom via
solidedge.benelux.plm@siemens.com.

Tuning AutoCAD
Slimme tools voor het toolpalet
In de serie over het toolpalet van AutoCAD, hebben wij in de vorige afleveringen kunnen
zien dat met een goede inrichting van het toolpalet veel gemak en tijdwinst kan worden
verkregen. Zo werd in een voorbeeld een tool gemaakt voor het arceren waarmee het
aantal muisklikken werd teruggebracht van acht naar twee. Het gebruiksgemak wordt
verder vergroot als het toolpalet ook wordt uitgerust met tools voor veelgebruikte gewone
commando's en commando's die zijn aangepast aan de aard van het tekenwerk.
Afbeelding 1: Commando’s in het dialoogvenster
Customize User Iinterface.
Dergelijke tools zijn eenvoudig aan te maken en kunnen
toch krachtig zijn. Wat te denken bijvoorbeeld van een
tool voor het plaatsen van tekst waarmee de tekst in één
actie met de juiste tekststijl en de gewenste teksthoogte
op de daarvoor bestemde layer wordt geplaatst?
Toen Autodesk in de vorige eeuw toolbars in AutoCAD
introduceerde, werden deze in het algemeen als min of
meer vanzelfsprekend aanvaard. Dit kwam niet in de laatste
plaats doordat de introductie in de eerste echte
Windows-versie van AutoCAD plaatsvond. De toolbars
werden daardoor vooral gezien als een verworvenheid
van Windows. Het toolpalet waar de huidige versies mee
CADMagazine April/Mei 2009-3
PLATFORM
Door Gerard en Kurt IJzermans
66
Afbeelding 2: Eigenschappen van het via een lijn
verkregen tool.
zijn uitgerust, heeft dezelfde functie als de toolbars. Het is
dan ook niet vreemd om het toolpalet als de opvolger van
de toolbars te zien. Maar de verschillen zijn groot. Waar
een toolbar als statisch wordt ervaren en vaak in de weg
staat, is het toolpalet dynamisch. Het kan zo worden ingesteld
dat het openvouwt als de cursor over de titelbalk
wordt bewogen (auto-hide) en stoort dan minimaal.
Een ander toolpalet kan met één muisklik worden voorgezet,
terwijl voor een andere toolbar verschillende muisklikken
nodig zijn. Bovendien blijft de vorige toolbar op
het scherm staan en neemt, als deze nog nodig is, daardoor
extra ruimte in beslag. Ook het aanmaken van nieuwe
tools voor het toolpalet is vrij eenvoudig. Na de
smaakmaker waarin het gemak van het toolpalet werd
aangetoond en een artikel over het aanmaken van tools
voor het invoegen van blokken zijn nu de alledaagse
AutoCAD-commando's aan de beurt. Want ook gewone
commando's op het toolpalet kunnen een bijdrage leveren
in het verhogen van de productiviteit.
Alle in dit artikel genoemde eigenschappen van en mogelijkheden in AutoCAD 2010
gelden ook voor AutoCAD LT 2010.

`
Een commando is net zo eenvoudig op het toolpalet te
plaatsen als bijvoorbeeld een arceertool. Een tool voor
het commando ‘line’ kan bijvoorbeeld worden verkregen
door een getekende lijn te selecteren en deze aan een segment,
niet aan een grip, naar het toolpalet te slepen. Het
resultaat is een ‘line’-tool, dat bij nadere beschouwing
deel uit maakt van een ‘flyout’ met een achttal basis
‘draw’-commando’s. Een dergelijke tool kan ook worden
verkregen door het commando ‘Line’ vanuit de gebruikersinterface,
de CUI, naar het toolpalet te slepen. Het
dialoogvenster van de CUI, zie afbeelding 1, kan onder
meer worden geopend door met de rechtermuisknop op
de rand van het toolpalet te klikken en vervolgens de optie
‘Customize Commands…’ te selecteren. Ook de via
de CUI verkregen tool maakt deel uit van een ‘flyout’.
Bij het vergelijken van de eigenschappen van de twee
‘line’-tools worden de verschillen duidelijk. De eigenschappen
van het via de getekende lijn verkregen tool laten
geen naam, afbeelding of omschrijving zien. Verder
staan in de algemene eigenschappen de specificaties
waarmee de lijn getekend is, zie afbeelding 2. Om hiervan
een tool voor algemeen gebruik te maken moet dit
worden aangepast. In de eigenschappen van het tool dat
vanuit de CUI is gesleept staan wel een naam, een afbeelding
en een omschrijving. De parameters van de algemene
eigenschappen van deze tool zijn allemaal ‘neutraal’
ingesteld met als waarde ‘-- use current’, zie afbeelding 3.
De eigenschappen van deze tool zullen eveneens moeten
worden aangepast.
De flyout uitvoering van de tools kan in de eigenschappen
worden uitgeschakeld door in het ‘Command’-gedeelte
de optie ‘Use flyout’ op ‘No’ te zetten. In de optie
‘Command string’ verschijnt dan een macro met het bij
de toolafbeelding behorende commando. Om een ‘draw’tool
geschikt te maken voor algemeen gebruik, dienen in
de eigenschappen de opties ‘Layer’, ‘Linetype scale’,
‘Plot style’, ‘Text style’ en ‘Dimension style’ doorgaans
op ‘-- use current’ te worden ingesteld. Voor de overige
CADMagazine April/Mei 2009-3
Afbeelding 3: Eigenschappen van het vanuit de
CUI gesleepte tool.
67
opties is ‘Bylayer’ de gebruikelijke instelling. Voor objecten
die op een specifieke layer moeten worden getekend,
kunnen slimme aangepaste tools worden gecreëerd door
deze layer in de tooleigenschappen te definiëren. Op die
manier worden speciale tools verkregen die een flinke
bijdrage leveren aan het veraangenamen van het tekenwerk.
Macro’s
Door het invoeren van een commando wordt doorgaans
een reeks acties in gang gezet. Het gehele proces verloopt
interactief met de gebruiker via de commandoregel, de tekening-editor
en dialoogvensters. Al deze acties kunnen
met een reeks besturingstekens worden beschreven in een
macro. Hiervoor is geen programmeerkennis nodig. Voor
de meeste macro's volstaat het om naast de te gebruiken
AutoCAD-commando's slechts een handvol besturingstekens
te kennen. In de tabel van afbeelding 4 is een overzicht
gegeven van enkele belangrijke besturingstekens
voor standaard macro’s.
Code Omschrijving
^C Cancel. Een actief commando wordt afgebroken.
spatie Enter
; Enter. Een enter kan in een macro met een spatie
of een puntkomma worden aangegeven. In
sommige gevallen, zoals aan het eind van een
macroregel is een spatie onzichtbaar. Vandaar
dat het beter is een puntkomma te gebruiken
om verwarring te voorkomen.
\ Pauze voor gebruikersinvoer.
@ Herhaalt het laatst opgegeven punt.
Afbeelding 4: Tabel met enkele besturingtekens voor macro’s.
Naast de 'draw'-tools waarmee objecten aan de tekening
worden toegevoegd, zijn er ook ‘modify’-tools voor het
bewerken van de getekende objecten. Tools voor deze
commando's kunnen vrijwel alleen vanaf de CUI naar het
toolpalet worden gesleept. Als voorbeeld wordt hier het
commando ‘Break at Point’ genomen, een uitbreiding op
het bewerkingscommando ‘Break’. Met ‘Break at Point’
kan een object in een punt worden gebroken. Als het
commando naar het toolpalet wordt gesleept kunnen, als
dat nodig is, de eigenschappen worden aangepast, zie afbeelding
5.
Als eerste valt de macro in ‘Command line’ op, ^C^C_
break \_f \@. Als deze geschreven wordt als ^C^C_break;\_f;\@;,
zijn de enters ook zichtbaar. Met name de enter
aan het einde wordt gemakkelijk over het hoofd gezien.
Na het commando wordt met een backslash (\) een
pauze ingevoegd om de gebruiker de gelegenheid te geven
het object te selecteren waarop de actie moet worden
uitgevoerd. Dan volgt het subcommando ‘first’ (_f) van
het commando ‘Break’, gevolgd door een enter en een
backslash voor een pauze om het punt aan te wijzen waar
het object moet worden gebroken. In het reguliere ‘break’-commando
is dit het eerste punt, AutoCAD vraagt
hierna om het tweede punt. In de macro is hiervoor een
pauzepunt ingelast met een tweede backslash die direct
gevolgd wordt door @ en enter. Hiermee wordt het als

[
Are You a
Pro
ENGINEER?
]
[Be Progressive] Design without compromise with
Pro/ENGINEER ® Be
Progr
e essive
Design
without
co
m mpromise
with
Pro/
ENGI
N E EER
, ,® tthe
he
mmost
ost
ttrusted
rusted
33D
D CCAD
AD
software
for
ttrue
rue
eengineering
n g gineerin
g professionals p professionals
the
w wworld
orld
oover.
ver.
[Be [ Be
Proficient] Profic
i ient]
From
conceptual
design,
through
ttooling,
ooling,
mmachining
a c chining
aand
nd
mmore.
ore.
[Be [ Be
PProlific]
roli
fic]
So
pproduct
roduct
changes cha
n nges
made made
aanywhere,
nywhere,
uupdate
pdate
everywhere.
[
]
[Be Be
a
PPro/ENGINEER]
ro/
ENGI
NEER
Learn
why
this thi
s simple,
yet
powerful
tool to
o ol
is
the
professional’s professional’
s choice.
Visit: Visit:
PTC.com/go/beapro
PTC
. co
m m/
go/
beap
ro
©2009 © 2009
Parametric Parametr
ic
Technology Technolo
gy
Corporation Corporat
ion
(PTC). ( PTC)
.
PTC,
the
PTC
logo, lo
g go,
and
Pro/ENGINEER Pro/
ENGINEER
are
trademarks trademar
ks
or
registered register
ed
trademarks t r rademark
s of
PTC.
Afbeelding 5: Eigenschappen van het
commando ‘Op één punt breken’.
laatste geselecteerde eerste breekpunt ook als tweede
punt ingevoerd, met als resultaat dat het object op dit
punt wordt gebroken. De algemene eigenschappen van
deze tool staan standaard ingesteld op ‘-- use current’.
Met het gebruik van deze tool wordt niets aan de eigenschappen
van het aan te passen object veranderd.
Teksttool
Doorgaans worden in een tekening slechts enkele tekststijlen
toegepast die meestal al in de template-tekening
zijn aangemaakt. In het algemeen worden deze stijlen
ook gebruikt in toepassingen zoals maatvoering,
‘Mleaders’ en tabellen.
Voor de voorbeelden van de teksttools wordt uitgegaan
van een tekststijl ‘ISOTekst’ met het font ‘ISOCPEUR’ en
een teksthoogte van 0. De tekst moet op de daarvoor
aangemaakte en aan de teksthoogte gerelateerde layers
worden geplaatst, bijvoorbeeld ‘Tekst 2.5mm’ en ‘Tekst
5mm’. Het commando ‘Multiline Text…’ van de CUI
kan het beste als basis dienen voor de teksttools en naar
het toolpalet worden gesleept. Via de eigenschappen kan
zo’n tool dan worden aangepast en op maat gemaakt,
zoals afbeelding 6 laat zien.
Om in de ‘Command string’ van de eigenschappen een
geschikte macro in te vullen kijken we eerst naar het
verloop van het commando ‘Mtext’. AutoCAD vraagt
na het activeren een eerste punt en vervolgens een tweede
punt om de breedte van het tekstvak op te geven. Als
opties kunnen, voordat het tweede punt wordt opgegeven,
onder andere de teksthoogte (H), de rotatie (R) of
de tekststijl (S) veranderd worden. Omdat in ons voorbeeld
in de tekststijl een teksthoogte van '0' is gedefinieerd
zal in de commandoregel van een teksttool in ieder
geval de ‘h’ optie moeten worden gebruikt.
De toe te passen tekststijl kan in de algemene opties onder
‘General’ worden gespecificeerd. Voor een teksttool
waarmee ‘multiline’ tekst met een hoogte van 2,5 millimeter
kan worden geplaatst, kan dan een macro worden
gemaakt. Deze begint, zoals vrijwel iedere commandomacro
met twee keer de tekenreeks '^C'. Hiermee wordt

een eventueel actief commando afgebroken. Met de reeks
^C^C wordt bereikt dat ook een ‘genest’ commando
wordt afgebroken, een commando dat door een ander
commando is geactiveerd. Na de ^C's volgt vrijwel altijd
het eigenlijke commando, voor ons voorbeeld '_mtext',
gevolgd door een enter (;). AutoCAD vraagt vervolgens
om het eerste punt van het tekstvak op te geven. Met een
backslash (\) pauzeert de macro om de gebruiker in de
gelegenheid te stellen dit punt op te geven. Vervolgens
moet de teksthoogte worden opgegeven. Hiervoor wordt
met ‘h’ de optie ‘Height’ geactiveerd. Na een enter wordt
de gewenste hoogte ingegeven, hier is dat 2.5, gevolgd
door weer een enter. Hierna loopt de macro automatisch
door en wordt de gebruiker in de gelegenheid gesteld het
tweede punt van het tekstvak op te geven. In macrotaal
luidt deze uitgebreide macro dan: ^C^C_mtext;\h;2.5;.
Afbeelding 6 laat verder in de optie ‘Layer’ zien dat de
slimme tool het commando uitvoert op de layer ‘Tekst
2.5mm’ en in de optie ‘Text style’ dat voor de tekst de
tekststijl ‘ISOtekst’ wordt toegepast. Voor de overige variabelen
van het teksttool laat de afbeelding de daarvoor
gebruikelijke instellingen zien.
Voor tekst met een hoogte van 5 mm kan de teksttool van
de tekst van 2,5 mm worden gekopieerd. In de nieuwe
teksttool wordt in de naam en de beschrijving de ‘2.5’
vervangen door ‘5’ evenals in de macro en de layer-optie.
De macro voor deze tool luidt dan: ^C^C_mtext;\h;5;. De
waarde van de optie ‘Layer’ voor deze tool is dan ‘Tekst
5mm’.
Maatvoeringstool
In een tekening wordt doorgaans één type maatvoering
gevoerd die in de ‘Dimension Style’ is gedefinieerd.
Eender als de tekststijlen is het gebruikelijk om zo’n
maatvoeringsstijl al in de template-tekening te definiëren.
Voor ons voorbeeld wordt uitgegaan van een maatvoeringsstijl
‘Maatvoering’ waarin onder meer gedefinieerd
is dat hierin gebruik wordt gemaakt van de tekststijl
‘ISOtekst’ en een teksthoogte van 2,5 mm. Ook voor de
maatvoering is het net als voor tekst gebruikelijk dat deze
CADMagazine April/Mei 2009-3
Afbeelding 6: Macro in de ‘Command string’.
69
Afbeelding 7: Eigenschappen van een
maatvoeringscommando.
op een daarvoor bestemde layer wordt geplaatst, bijvoorbeeld
de layer ‘Maatvoering’. Met een slimme maatvoeringstool
kan de maatvoering in één commando in de
juiste stijl op de juiste layer worden geplaatst. Hiervoor
wordt, ook weer vanuit de CUI, die een groot aantal
maatvoeringscommando's bevat, het gewenste maatvoeringscommando
naar het toolpalet gesleept, bijvoorbeeld
‘Dimension Linear’. Dit resulteert weer in een tool in een
‘flyout’, die desgewenst in de eigenschappen kan worden
uitgeschakeld. In de eigenschappen kunnen de instellingen
van het tool gedetailleerd op de inmiddels vertrouwde
wijze aan de behoeftes worden aangepast, zie afbeelding
7.
Wie zijn terughoudendheid omtrent het toolpalet eenmaal
heeft overwonnen, zal ook aanvoelen dat dit een praktisch,
flexibel en krachtig hulpmiddel is. Het is dan ook
niet gewoon een aanvulling op de vertrouwde werkmethoden,
maar een voorziening die past bij het huidige
AutoCAD.
Gerard en Kurt IJzermans zijn freelance redacteuren van
CAD-Magazine. Voor eventuele vragen of opmerkingen zijn
de auteurs bereikbaar per e-mail: g.w.ijzermans@gmail.com.
Voor meer informatie over dit onderwerp zie:
www.autodesk.nl.

Autodesk 3ds Max Design 2010
Real-time Viewports
In het vorige artikel over de nieuwe mogelijkheden in 3ds Max Design 2010, zijn de belangrijkste
verschillen met 3ds Max 2010 classic- of de entertainment-versie al aan bod gekomen.
Om die reden zullen de komende artikelen gaan over vernieuwingen die in beide
producten zijn opgenomen.
Een waarneembare trend in 3ds Max Design 2010 is dat
het allemaal steeds gebruikersvriendelijker wordt. Neem
bijvoorbeeld de drie nieuwe menu’s die direct linksboven in
elke ‘Viewport’ zichtbaar zijn. Het eerste menu dat wordt
weergegeven in de vorm van een klein plusteken, is direct
met behulp van de muis open te klappen. In dit menu worden
er bijvoorbeeld mogelijkheden geboden om direct een
andere ‘Viewport’ actief te maken, waarbij de huidige selectie
behouden blijft.
Voorheen kon dit alleen door met behulp van de rechtermuisknop
in een andere ‘Viewport’ te klikken of door met
behulp van de linkermuisknop op de naam van de andere
‘Viewport’ te klikken. Het maximaliseren of minimaliseren
van een actieve ‘Viewport’ is ook terug te vinden in dit eerste
nieuwe ‘Viewport’-menu. Daarnaast zijn veelgebruikte
instellingen, zoals de ‘Statistics’, die informatie geven over
de huidige scene met betrekking tot het aantal polygonen en
punten, direct oproepbaar. Ook het ‘Grid’ is met dit snelmenu
vrij snel aan of uit te zetten. Zodra een ‘Viewport’
wordt gebruikt als ‘Camera Viewport’, is het mogelijk om
de camera of het bijbehorende ‘target’ direct vanuit dit
menu te selecteren, zie afbeelding 1.
Erg handig om vervolgens de eigenschappen van de camera
aan te passen. Denk hierbij aan de gebruikte cameralens,
perspectief of scherptediepte-instellingen. Tevens zijn in dit
menu het ‘SteeringWheel’ en de ‘ViewCube’ in te stellen of
volledig uit te schakelen. Met deze laatste optie in het
menu, kan de gebruiker direct naar de ‘Viewport’-configuratie
gaan om bijvoorbeeld de lay-out van de gebruikte
‘Viewports’ aan te passen. Het tweede menu laat direct zien
welke ‘Viewport’ er actief is door de naam hiervan weer te
geven. Door dit menu met behulp van de linkermuisknop
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Jean-Pierre van Gastel
VISUALISATIE
Afbeelding 1. Afbeelding 2.
70
open te klappen, kan de gebruiker direct de actieve
‘Viewport’ aanpassen naar een andere ‘Viewport’ zoals een
Front, Left, Right enzovoorts.
Review
Het derde en tevens laatste menu biedt de meest verregaande
vernieuwingen. Met de menuopties bovenin het menu, is
de huidige weergave van de ‘Viewport’ snel aan te passen.
Bijvoorbeeld van een draadmodelweergave (‘Wireframe’)
naar een ingekleurd model (‘Shaded View’). Om de in 3ds
Max 2008 geïntroduceerde ‘Review’ aan te zetten, hoeft de
gebruiker niet meer allerlei lastige rechtermuisknopmenu’s
te gebruiken. Dit kan nu allemaal op een centrale plaats in
het direct toegankelijke ‘Viewport’-menu in het ‘Lighting
and Shadows’-gedeelte. De eerste instelling die we overigens
hier tegenkomen, heeft te maken met het feit of 3ds
Max gebruik maakt van het standaard aanwezige licht in de
Afbeelding 3.

‘Viewport’ (‘Default Lighting’) of van de zelf geplaatste
lichtbronnen. Dit is overigens natuurlijk alleen te zien in de
‘Viewport’, zie afbeelding 2. Zodra de gebruiker zelf een
lamp gaat plaatsen, gaat voor de rendering het standaard
aanwezige licht direct uit, zie afbeelding 3. Om vervolgens
optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden van de videokaart
(direct 3D gebaseerd), is de volgende stap het
daadwerkelijk aanzetten van de zogenaamde ‘Hardware
Shading’ wat direct een zeer goed resultaat oplevert voor de
directe reflecties van het licht. De techniek die hiervoor gebruikt
wordt, heet ‘Review’ en is in 3ds Max Design 2010
inmiddels toe aan versie 3. In 3ds Max Design 2009 was de
weergave in de ‘Viewport’ en de huidige rendering nog veel
te groot.
Exposure Control
De oorzaak van dat ‘te groot zijn’ is dat de zogenaamde
‘Exposure Control’ niet zichtbaar was in de Viewport. 3ds
Max Design 2010 laat de actieve ‘Exposure Control’ in
real-time zien in de ‘Viewport’ wat echt weer een grote stap
voorwaarts is in real-time rendering, zie afbeelding 4.
‘Exposure Control’ is nodig om de grote hoeveelheid van
licht en kleur te kunnen weergeven op een monitor. In 3ds
Max Design worden kleuren tot 32-bit berekend, terwijl een
standaard monitor niet meer dan 8-bit kan weergeven.
‘Exposure Control’ ofwel ‘Tone Mapping’ genoemd, zorgt
CADMagazine April/Mei 2009-3
Afbeelding 4.
71
ervoor dat dit hoge bereik van kleuren wordt omgezet naar
bruikbare kleuren voor een standaard monitor. Overigens elke
moderne digitale fotocamera heeft instellingen op het gebied
van ‘Exposure’, terug te vinden in ISO-waarden of
‘Exposure Values’. De volgende stap is natuurlijk het activeren
van schaduw in de ‘Viewport’. Dit gebeurt ook vanuit
hetzelfde ‘Viewport’-menu. In het ‘Viewport’-configuratiemenu
kan de gebruiker overigens instellen of hij harde of
zachte schaduw wil zien in de ‘Viewport’.
Industrial Light & Magic
Om nog meer diepte in een render te verkrijgen bestaan er
zogenaamde ‘Ambient Occlusion’-technieken. Deze technieken
zorgen voor een subtiel zachte schaduw waar objecten
elkaar tegenkomen. Deze ‘Ambient Occlusion’ moest
voorheen gerenderd worden en kan in 3ds Max Design realtime
worden weergeven in de ‘Viewport’ vanuit het
‘Viewport’-menu, waardoor er nog veel meer detail is te
zien in het 3D-object, zie afbeelding 5.
De kwaliteit van de ‘Ambient Occlusion’ is nog te verfijnen
in het ‘Viewport’-configuratiescherm, op deze plaats zijn
ook de instellingen terug te vinden van de zachte schaduw,
gebaseerd op de positie van lampen. Dit alles gecombineerd
met de hardwarematige weergave van texturen is echt een
bijzondere verbetering. Gewoon real-time rendering, wat
concreet betekent dat je niet meer op de knop ‘render’ hoeft
te drukken en moet wachten. Nee, de weergave in de
‘Viewport’ is al van dermate hoge kwaliteit dat bij wijze van
spreken een ‘printscreen’ van de ‘Viewport’ al voldoende is.
Dit alles is nog maar
de eerste stap van
real-time rendering.
Op basis van Max -
script kan ook het indirect
licht in real-time
worden weergeven
in de ‘Viewport’,
Afbeelding 5.

Eén PDF om uw bestand
probleemloos af te drukken,
te archiveren en te verstrekken
aan derden.
AcroPlot Pro
maakt de perfecte PDF
van uw
technische tekening
De voordelen van AcroPlot Pro voor u op een rij:
Snel en eenvoudig compacte PDF bestanden creëren
PDF aanmaken zonder het CAD pakket op te starten
Batchgewijs converteren en benoemen van bestanden en tabbladen
Ondersteuning van lines merge, zonder
extra handelingen
Volgorde van de af te drukken bestanden
is te beïnvloeden
Uitstekende afdrukkwaliteit, ongeacht
het formaat
Maximaal resultaat tegen minimale kosten
Compleet tot uw dienst
Zonder lines merging Met lines merging
Rijnja Repro staat compleet tot uw dienst. Wij leveren, met 13 vestigingen, uw
tekeningen op tijd op elke gewenst locatie in heel Nederland. U vindt onze
vestigingen op www.rijnja.nl.
Wilt u meer weten over AcroPlot Pro, neem dan vrijblijvend
contact op met Dave Kallenbach op nummer
030 28 49 321
of mail naar: acroplot@rijnja.nl.
rijnja repro

waardoor er zelfs ‘Color Bleeding’ (een 3D-object waarvan de kleur afgeeft
op een ander 3D-object) wordt weergegeven, zie afbeelding 6. Of het effect
van scherptediepte, dat normaal zeer rekenintensief is, in real-time in de
‘Viewport’, zie afbeelding 7.
Hoogstwaarschijnlijk zal er op de tweede DVD van 3ds Max een script staan,
waarmee al deze extra verborgen mogelijkheden zijn aan te zetten in de
‘Viewport’. Op het moment van dit schrijven is de uiteindelijke versie van 3ds
Max Design 2010 nog niet beschikbaar, maar dit is vanuit betrouwbare bron.
En dan nog maar te zwijgen over het weergeven van de ‘Environment’-kleur
en reflecties gebaseerd op een HDR-bestand (High Dynamic Range) allemaal
in real-time in de ‘Viewport’. Kortom 3ds Max Design 2010 maakt optimaal
gebruik van de GPU (Graphics Processor Unit) op de grafische kaart, waardoor
de processor niet wordt belast op het moederbord. Alleen al voor deze
nieuwe ‘Viewport’-mogelijkheden is 3ds Max Design 2010 de moeite waard.
In het volgende artikel zal ik uitgebreid terugkomen op de honderd nieuwe
mogelijkheden die de ‘Ribbon’ biedt op het gebied van ‘Modeling’ en
‘Texturing.
CADMagazine April/Mei 2009-3
Afbeelding 6.
Afbeelding 7.
Jean-Pierre van Gastel
jean-pierre.van.gastel@pollux.nl is
freelance redacteur voor CAD-Magazine.
Voor dit onderwerp zie ook: www.autodesk.nl.
73
COLUMN
Peper- en zoutstel
Enkele weken geleden zat ik in een hotel in
Helsinki te ontbijten met een gekookt ei op
mijn bord. Nietsvermoedend pakte ik het
zoutvaatje en begon te strooien. Pas na
enkele seconden had ik in de gaten dat er
peper op het ei lag. Was ik nu zo dom of..?
Nee het was toch echt het zoutvat. Dat
maakte ik op uit het feit dat ik het wit porseleinen
vaatje met drie gaatjes in m'n handen
had en de variant met één gat nog op tafel
stond. Analyserend als altijd schoot het door
me heen dat er twee mogelijkheden waren.
Ofwel iemand van het hotel had een fout
gemaakt, ofwel de Finnen hebben andere
gewoontes.
Het duurde nog enkele seconden voordat ik
besefte dat in de valkuil was gevallen die ik
in mijn vakgebied, BIM, angstvallig probeer
te vermijden. Mijn opvattingen binnen BIM
projecterend op het peper- en zoutstel kwam
ik tot de slotsom dat er helemaal geen
peper- en zoutvaatjes bestaan.
Voordat u aan mijn verstandelijke vermogens
begint te twijfelen, vertel ik u mijn
gedachten op dat vroege uur. Na mijn ogen
nog een keer uitgewreven te hebben, keek ik
opnieuw naar wat er voor me op tafel stond.
Daar stonden twee porseleinen vaatjes, één
met drie gaatjes en één met één gat. Niet
meer en niet minder. Op basis van eerdere
ervaringen veronderstelde ik dat de variant
met de drie gaatjes gebruikt zou worden
voor het zout. Niets bleek minder waar. Ik
was slachtoffer geworden van verwarring
van wezen en functie.
In het dagelijkse taalgebruik komt dit veel
voor. Als er bij de metaalhandel een stuk
HEA-profiel in het schap ligt, wordt dit veelal
aangeduid met de term: stalen balk.
Echter, pas door toepassing in horizontale
toestand voor het overbrengen van verticale
krachten naar de uiteinden, wordt het een
balk. Als we ditzelfde ding verticaal gebruiken
noemen we het een kolom en als we er
drie schuin in de grond steken noemen we
het kunst. Dus let in het vervolg eens beter
op uw woorden en probeer daarbij wezen en
functie te onderscheiden.
Arie van Kranenburg
directeur Arkey Systems

Conceptual Mass in Revit 2010
Onbegrensd modelleren
Verlekkerd kijk ik soms in architectuurboeken naar moderne architectuur met vloeiende
en glooiende vormen. Tot nu toe konden we al aardig wat vormen ook in Revit modelleren,
maar zodra het over ‘Nurbs’ en ‘Lofts’ ging, dan had Revit de hulp van andere software
nodig om deze aan te maken. Met de komst van de nieuwe ‘Conceptual Mass’-tool
kan Revit 2010 dit voortaan zelf. In dit artikel laat ik zien hoe het werkt en wat je
er mee kunt.
Revit werkt met ‘Families’. Dit zijn
de intelligente bouwstenen van een
Revit-model. ‘Families’ zijn van verschillende
‘Object Styles’. ‘Walls’,
‘Windows’, ‘Floors’, zijn van verschillende
‘Object Styles’. Eén van de
soorten is de ‘Mass Family’. Deze
objecten zijn bedoeld om de massa
van een gebouw mee te modelleren.
Eenmaal gemodelleerd kan deze massa
worden gebruikt om gebouwvolume,
vloeroppervlak en de vormgeving
van het gebouw mee vast te leggen.
Zo krijgt de gebruiker al heel snel inzicht
in het ontwerp, nog voor het gematerialiseerd
is.
De gemaakte massa kan daarna ‘be-
CADMagazine April/Mei 2009-3
Door Danny Joseph
BOUW & CIVIEL
Schelpvormen in Revit zonder de hulp van andere software.
plakt’ worden met wanden, vloeren,
vliesgevels en daken. Dit is een snelle
manier om een compleet ontwerp op
te zetten. Tot nu toe werden gebouwmassa's
met dezelfde soort modelleergereedschappen
ontworpen als elke
andere ‘Family’. Door ‘Extrusion’,
‘Blend’, ‘Revolve’ en’ Sweep’ te
combineren, is een grote hoeveelheid
vormen aan te maken, maar niet alle
soorten vormen. Op het moment dat
de gebruiker een aantal gebouwsecties
vloeiend in elkaar wilden laten
overgaan, dan was dit met Revit niet
goed te realiseren. In Revit 2010 is
gekozen voor een geheel nieuwe modelleerbewerking
voor het aanmaken
74
van ‘Mass Families’. Deze nieuwe
modelleur maakt het mogelijk om
vloeiende gebouwvormen snel en
eenvoudig op te zetten, wat een enorme
vooruitgang betekent.
Reference
Bij het modelleren van ‘Families’ zijn
‘Reference Planes’ erg belangrijk.
Lijnen, cirkels en bogen zijn op een
‘Refence Plane’ geplaatst. Verschuift
de gebruiker het vlak, dan gaat de op
het vlak geplaatste geometrie vanzelf
mee. ‘Reference Lines’ hebben de beschikking
over meerdere werkvlakken.
Over de lengte van de lijn bevinden
zich twee kruisende werkvlak-

ken, en door de eindpunten gaat nog
een loodrecht vlak. Met Revit 2010
komt er nu ook een ‘Reference Point’
bij. Dit is een punt in de ruimte, die in
de X-, Y- en Z-richting drie kruisende
werkvlakken heeft. ‘Reference
Points’ worden op een werkvlak geplaatst
en zijn daarna vrij in alle richtingen
te verplaatsen.
Spline
Een ‘Spline’ is een kromme die door
punten in de ruimte loopt. Selecteert
de gebruiker een aantal ‘Reference
Points’, dan biedt Revit aan een
kromme te tekenen die door alle geselecteerde
punten gaat. Als de kromme
punten bevat die in één vlak liggen,
dan kan deze kromme worden geëx -
trudeerd. Als de kromme open is, ontstaat
er een ‘Surface’, en als de kromme
gesloten is, dan ontstaat een
‘Solid’.
‘Loft’, ‘Nurbs’ en andere vormen
Als de gebruiker bij de functie
‘Create Form’ meer dan één kromme
heeft geselecteerd, dan is Revit in
staat hiermee de meest uiteenlopende
vormen aan te maken. Een ‘Loft’ ontstaat
als de gebruiker op een aantal,
meestal parallelle vlakken, verschillende
secties heeft getekend. Tekent
CADMagazine April/Mei 2009-3
Allerlei krommingen zijn nu mogelijk in een ‘Solid’.
hij een kromme en loodrecht daarop
een gesloten vorm, dan krijgt hij een
‘Sweep’. Tekent hij een lijn en in hetzelfde
vlak een gesloten kromme, dan
is het resultaat een ‘Revolve’. Revit
gebruikt de lijn automatisch als de as
voor het omwentelingslichaam.
Tekent de gebruiker een aantal
‘Spline curves’ in parallelle vlakken
achter elkaar, dan ontstaat er de
‘Nurbs’. Dit is een afkorting van
‘Non Uniformal Rational Bspline
Curve Surface’, een vlak met een behoorlijk
vrije en golvende vorm.
Omdat alle ‘Splines’ door ‘Refence
Points’ gaan, is de resulterende vorm
75
Het menu waarin de tools te vinden zijn.
goed te sturen. De punten kunnen van
maatvoering en labels worden voorzien,
waardoor ook achteraf de vorm
kan worden gemanipuleerd, met behoud
van dezelfde uitgangspunten.
Dit is bijzonder want in de meeste
software is het niet mogelijk om vrije
vormen te modelleren, en als dat wel
kan, dan kan deze niet makkelijk achteraf
worden aangepast. In Revit kan
dit nu wel, waardoor Revit opeens geschikt
wordt voor architecten die tot
nu toe allerlei verschillende software
samen moest gebruiken om vrije vormen
aan te maken.

HP raadt Windows Vista ®
Business aan.
Alle nieuwe ATI FireGL TM
® Alle nieuwe ATI FireGL
TM
® Pixelicious.
3D Powerbundle - ATI FirePro TM & HP Workstation
ATI FirePro V3700 Grafische Kaart en de HP xw4600 Workstations staan
garant voor een perfecte combinatie van snelheid en stabiliteit. Voorheen
was een dergelijke grafische performance alleen beschikbaar in een hoger
prijssegment; nu is deze toegankelijk voor elk budget. De prijs-prestatie
verhouding zal u overtuigen, of u nu werkzaam bent in Design of Engineering.
Meer informatie over deze actiebundel (BPW480ET12)
kunt u vinden op:
Productinformatie: www.hp.nl/workstations
Bestelinformatie : 0800 – 266 72 72 (09:00 – 17:00uur)
© 2009 Hewlett-Packard Development Company, LP. Alle rechten voorbehouden. Advanced Micro Devices, Inc. AMD, het AMD Arrow-Logo, ATI, het ATI-Logo en ATI FireGL
zijn merken van Advanced Micro Devices. Tussentijdse prijswijzigingen voorbehouden.
Complete Image Production - Taylor James
Legitieme Windows Vista ® Business met downgrade
naar Legitieme Windows XP Professional
installatie naar keuze
Intel ® Core 2 Duo E8500
(3,16 GHz, 6 MB L2 Cache, 1333MHz FSB)
Intel ® X38 Express Chipset
2GB DDR2-800
500GB SATA-vaste schijf
(3 GB/s; NCQ; 7200 RPM)
16x DVD +/- RW SATA SuperMulti Brander
HP 16-in-1 Media Card Reader + FireWire
ATI FirePro V3700 256MB grafische kaart
HP LP2275 22” Professional Widescreen TFT
3 Jaar On-Site garantie
Actiebundel
Bestelnummer BPW480ET12
Bundelprijs
€ 1.187,-
ex. BTW

Bij het tekenen van een aantal ‘Spline curves’ in parallelle vlakken achter elkaar,
ontstaat er de ‘Nurbs’.
Oppervlak verdelen
Na het aanmaken van een ‘Solid’ of
‘Surface’ kan een vlak worden opgedeeld
met de functie ‘Divide Surface’.
Nu ontstaan U- en V-grid. De grid-verdeling
is in beide richtingen aan te passen.
Op deze verdeling past dan weer
een ‘Surface Pattern’. Het vlak kan in
vierkanten, driehoeken, achthoeken en
visgraatmotieven worden verdeeld.
Alsof dit allemaal nog niet genoeg is
kan een ‘Curtain Pattern’ in dezelfde
vorm als het oppervlaktepatroon. Wie
denkt dat dergelijke architectuur niet
voorkomt heeft het mis. Langs de snelweg
A2 bij Maarssen vinden we een
autoshowroom ontworpen door ONL,
met precies het soort vormgeving als
Revit 2010 nu mogelijk maakt.
Maakbaarheid
Je kunt nog zo mooie vormen bedenken,
maar het moet natuurlijk maakbaar
blijven. Uitgaan van simpele basisvormen,
zoals cirkel (boog) en rechthoek
kan toch een complexe gewelfde
vorm opleveren. Bij de ‘Spline’ liggen
de punten vast waardoor de curve gaat.
Het hangt van het soort curve af, hoe
CADMagazine April/Mei 2009-3
de vorm precies is. Dit is veel moeilijker
in de praktijk vast te leggen. Feit is
dat zonder de computer dergelijke vormen
niet te maken zijn. Vaak worden
ook vanuit het 3D-model rechtstreeks
de machines aangestuurd. Er zijn zelfs
al voorbeelden in de praktijk waar de
elementen een dubbele kromming hebben.
Wat voor de auto-industrie misschien
heel gewoon is, maar niet voor
de meestal wat traditionelere bouw.
In dit artikel nam ik u mee op reis in
de wereld van conceptuele vormen.
In Revit 2009 was een ‘Swept Blend’
nog het uiterste staaltje van vormvernuft.
Nu met de komst van Revit
2010 vervallen de beperkingen compleet.
De modelleermogelijkheden
zijn haast onbegrensd. De weerspiegeling
in concrete gebouwen zal
waarschijnlijk best snel volgen.
Danny Joseph
danny.joseph@cadcompany.nl schrijft
freelance voor CAD-Magazine.
Voor meer informatie over dit
onderwerp:
www.autodesk.nl/revitarchitecture.
Het vlak kan in vierkanten, driehoeken,
achthoeken en visgraatmotieven
worden verdeeld.
77
COLUMN
Sigaren
Wat een boel hufters op de weg! Halen ze
niet rechts in en snijden ze je vervolgens,
dan vergeten ze op zijn minst om hun
knipperlicht te gebruiken om te waarschuwen
voor hun asociale gedrag. Of
eigenlijk is het puur egoïsme. Zij moeten
natuurlijk ergens op tijd zijn, maar de
rest van de weggebruikers ook. Vaak
rijden ze ook nog in van die grote bakken,
zodat je voor je eigen veiligheid wel
moet wijken en voel je jezelf een Cali -
mero.
Het is al wat vreemd als je, terwijl je de
maximumsnelheid rijdt, in de meest
rechtse van vier rijstroken moet rijden,
maar ach, daar heb je verder weinig last
van. Wil je alleen eens een vrachtwagen
inhalen, dan is het tussen die bumperklevende
massa, moeilijk een gaatje te vinden.
Geen voorrang geven is ook zo’n leuke.
Zit je op de rotonde, schiet er eentje voor
je langs en kun je weer remmen. Of op
een kruispunt eentje die denkt er nog
even voor te kunnen, maar zijn optrekkend
vermogen en mijn snelheid toch wat
verkeerd inschatte.
En als je dan denkt dat het alleen jongemannen
zijn, die hun hormonen nog niet
in bedwang kunnen houden, dan heb je
het verkeerd. Net werd ik rechts ingehaald
door een sigarenrokende vijftiger
met absurd hoge snelheid, die vervolgens
bij zijn strekoefening van het rechterbeen
van pedaal moest wisselen, omdat zijn
voorganger een gewone snelheid had. En
ja, zeker ook vrouwen zitten er tussen die
asociale bende.
Nou mijn sigaar is op zijn end, raampje
open, weg is ie.
Jan de Flint

De doelgroep
CAD-Magazine wordt in Nederland en België verspreid onder
(potentiële) gebruikers van PC CAD, GIS, Visuali satie en andere
ontwerpproducten, binnen industriële ondernemingen, productie-, bouw-,
instal latie- en civieltechnische bedrijven, inge nieurs-, technische advies-,
ontwerp- en architecten bureaus, de centrale, lokale en provinciale overheden,
nutsbedrijven, instel lingen voor middelbaar en hoger technisch onderwijs,
dealerorganisaties en leveranciers in de CAD-branche.
Abonnementen 2009
Een abonnement op CAD-Magazine vraagt u aan via de website
www.cadmagazine.nl. De prijs voor een jaar abonnement (acht opeen -
volgende nummers) bedraagt € 75,– excl. 6% BTW. Deze prijs geldt
voor verzending binnen Nederland. Voor verzending buiten Neder land
bedraagt de prijs € 98,-. Het abonnement wordt automatisch ver lengd.
Opzeggingen, uitsluitend schriftelijk, dienen twee maanden voor het verstrijken
van het abonnementsjaar in ons bezit te zijn.
Password
Profiteer van de voordelen van het abonnement op CAD-Magazine!
Met uw persoonlijke password krijgt u toegang tot alle archief op de
website www.cadmagazine.nl.
In CAD-Magazine 4 - 2009
Zeven gewoontes voor succes
Jason Pancoast hield een verhaal tijdens
SolidWorks World, maar met een inhoud die
zich niet beperkt tot SolidWorks. Zijn verhaal
is gebaseerd op het boek van Stephen
R. Covey: ‘The Seven Habits of Highly
Effective People’ uit 1989. Hij maakt ervan:
‘The 7 Habits of Highly Effective
SolidWorks Users’, maar zijn verhaal is toepasbaar
voor alle CAD-gebruikers.
VDL SYSTEMS investeert in
robotlastechniek
Met het Fronius CMT-TPS3200 lasproces
van MOTOMAN heeft VDL SYSTEMS in
Uden een uniek lasprocedé in huis gehaald.
CMT staat voor Cold Metal Transfer.
Koude metaaloverdracht dus, een nieuwe
lastechnologie, die korte metten maakt met
een aantal ‘onoplosbare‘ lasproblemen bij
het robotlassen van RVS plaatwerkconstructies.
CADMagazine April/Mei 2009-3
CAD-Magazine verschijnt
omstreeks 12 juni 2009.
Servicepagina
78
CAD-Magazine op Internet
www.cadmagazine.nl, www.cadmagazine.nl/banenmarkt
www.cadplaza.nl
Voor info en aanvraag abonnementen: services@cadmag.nl
Informatieservice
Onder elk artikel staat de website van de producent of dealer vermeld.
Geïnteres seer den kunnen hiermee zelf informatie opzoeken over de besproken
onderwerpen.
Gegevens onjuist?
Indien uw adres- of persoonsgegevens op de adresdrager van CAD-
Magazine onjuist blijken te zijn, verzoeken wij u deze adres drager met
gecorrigeerde gegevens in een gesloten envelop te retourneren aan:
CMedia B.V.
Antwoordnummer 1036
8300 VB Emmeloord (NL).
U kunt wijzigingen ook via e-mail
verzenden naar services@cadmag.nl
Adverteerdersindex
Adobe www.adobe.nl 79
AMD www.amd.com 76
Autodesk www.autodesk.nl 44
Autodesk/Pollux www.autodesk.nl 80
Autodesk/Prodesk www.autodesk.nl 58
Cadac www.cadac.nl 2
CAD jobs www.cadjobs.nl 57
CADKoop www.cadkoop.nl 50, 51, 71
Duoteq www.duoteq.nl 31
Exere www.exere.nl 11
Hofstede van Erkel www.inventor-professional.nl 25
H&R werving en selectie www.hr-wervingenselectie.nl 11
ISD Benelux www.isdbenelux.nl 47
Kubus www.kubusinfo.nl 46
Man & Machine www.manandmachine.nl 34
Nedgraphics www.nedgraphics.nl 9
Primat Projectservice www.primat.nl 11
PTC www.ptc.com 68
Rijnja www.rijnja.nl 72
Tec Cad College www.cadcollege.nl 27
Widenhorn Automatisering www.wia.nl 10

ADOBE ®
ACROBAT ®
9 PRO EXTENDED
De rijkste en boeiendste PDF-communicatie bieden, altijd en overal
Maak en deel professioneel werk overal met vrijwel iedereen. Bundel alle mogelijke typen inhoud
— inclusief documenten, spreadsheets, e-mails, afbeeldingen, video, 3D en kaarten — in één
gecomprimeerde en georganiseerde PDF-portfolio. Werk samen via gedeelde documentrevisies.
Maak interactieve formulieren en verzamel eenvoudig gegevens. Bescherm en beheer vertrouwelijke
informatie. En breid Acrobat-functies uit naar gebruikers van de gratis Adobe Reader®-software.
Meer informatie: www.adobe.nl/acrobatproextended
10 10 10 10
0000000000000000
330 30 30
20 200000 220 20 20 20 20 22222
550
50 50 50000000000000 5555550 50 50 50 50 50 50 50 500 55555555555555
4000
70 77770 77777777777777 0
60 60 60 60 60 600 60
80 800000

HOE U MET REVIT®
ARCHITECTURE
VOOR BIM EEN BETER
SYSTEEMONTWERP
KUNT ERVAREN.
Werk zoals u denkt door software te
gebruiken die specifiek is ontworpen
voor het modelleren van bouwkundige
informatie (BIM) en bereik sneller
beter inzicht, een verbeterde
ontwerpcoördinatie en kwalitatief
hoogwaardige resultaten. Kijk voor
meer informatie op www.autodesk.nl/
architectureliveevents
Revit® Architecture 2009
Revit® Architecture is doelgericht
ontwikkeld voor het modelleren van
bouwkundige informatie (BIM), de
sleutel voor duurzaam ontwerpen.
Een wijziging aan het ontwerp wordt
automatisch gecoördineerd door uw hele
project. Hierdoor zijn uw ontwerpen
en documentatie altijd consistent en
compleet.
Kijk voor meer informatie op
www.autodesk.nl/revitarchitecture
Autodesk en Revit zijn geregistreerde handelsmerken van Autodesk, Inc., in de Verenigde Staten en/of andere landen. Alle andere merknamen, productnamen en handelsmerken zijn eigendom van hun respectievelijke eigenaars. Autodesk behoudt zich het recht voor om
productaanbiedingen en specificaties op ieder tijdstip en zonder kennisgeving aan te passen, en is niet verantwoordelijk voor eventuele typografische of grammaticale fouten in dit document. © 2008 Autodesk, Inc. Alle rechten voorbehouden.