Monitor Racisme & Extremisme - Anne Frank House

Monitor Racisme
& Extremisme
opsporing en
vervolging in 2006
Marija Davidović en Peter R. Rodrigues
Anne Frank Stichting | Onderzoek en Documentatie
Universiteit Leiden | Departement Bestuurskunde

Monitor Racisme & Extremisme

Monitor Racisme
& Extremisme
OpspOring en
vervOlging in 2006
Marija Davidovic é
| Peter R. Rodrigues
Anne Frank Stichting | Onderzoek en Documentatie
Universiteit Leiden | Departement Bestuurskunde

Vormgeving binnenwerk: Maedium, Utrecht
Omslagontwerp: Studio Jan de Boer bno, Amsterdam
isbn 978 90 8555 032 7
nur 747
© Amsterdam University Press, 2007
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgesla-
gen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op
enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige an-
dere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B
Auteurswet 1912 jº het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit
van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor
wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus
3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in
bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient
men zich tot de uitgever te wenden.

Inhoudsopgave
1 Inleiding • 6
2 Wetgeving • 7
3 Ambtsinstructies • 11
4 Landelijk Expertise Centrum Diversiteit • 15
5 Politiestatistiek • 18
5.1 Korps Landelijke Politiediensten • 18
5.2 Centraal Bureau voor de Statistiek • 20
6 Landelijk Expertise Centrum Discriminatie • 23
6.1 Instroom • 25
6.2 Afdoening • 27
6.2.1 Sepot • 29
6.2.2 Transacties • 31
6.2.3 Dagvaardingen • 31
6.3 Achtergronden bij discriminatiefeiten • 33
6.3.1 Verdachte • 33
6.3.2 Plaats van het incident • 36
6.3.3 Slachtoffer • 40
7 Lokale verschillen • 45
8 Kanttekeningen bij opsporing en vervolging • 49
9 Slot • 54
Noten • 57

6 | opsporing en vervolging in 2006
1 Inleiding
Dit onderzoek is een rapportage over opsporing en vervolging in het kader
van het project Monitor Racisme & Extremisme. Het project wordt uitgevoerd
door de Anne Frank Stichting en de Universiteit Leiden. 1
Zevenmaal werd deze rapportage gepubliceerd als onderdeel van een
brede rapportage die voor het eerst verscheen in 1996. De laatste algemene,
brede rapportage verscheen in december 2006. In 2003 waren de
cijfers over opsporing en vervolging aanleiding om een eigenstandige
publicatie in de vorm van een cahier uit te brengen.
In 2007 is wederom voor een eigenstandige publicatie gekozen om de
traditie van een jaarlijkse analyse van deze cijfers vast te houden. Hiermee
wordt de stagnatie ondervangen bij de Monitor Rassendiscriminatie
die verschijnt in opdracht van de minister voor Wonen, Wijken en Integratie
(wwi). Deze monitor is voor het eerst verschenen in 2006 en dient
tweejaarlijks te worden uitgebracht. De eerstvolgende publicatie wordt
echter pas in 2009 verwacht.
Vanaf volgend jaar is het de bedoeling dat het onderzoek naar opsporing
en vervolging jaarlijks afwisselend wordt gepubliceerd in de Monitor
Racisme & Extremisme (van de Anne Frank Stichting en de Universiteit
Leiden) en in de Monitor Rassendiscriminatie (van de minister voor wwi).
In 2008 wordt weer een brede rapportage van de Monitor Racisme & Extremisme
uitgebracht.
In dit onderzoek wordt met name nagegaan hoe de strafrechtelijke bestrijding
van rassendiscriminatie verloopt en welke trends zich daarbij
voordoen. Bij de analyse van de opsporing en vervolging van strafrechtelijk
gesanctioneerde discriminatie is dankbaar gebruik gemaakt van
gegevens die zijn verstrekt door het Korps Landelijke Politie Diensten
(klpd), het Centraal Bureau voor de Statistiek (cbs) en het Landelijk
Expertise Centrum Discriminatie (lecd) voor het Openbaar Ministerie.
De beschikbare data beperkt zich tot de strafrechtelijke discriminatieverboden.
Gegevens over ‘commune-delicten’ met een discriminerende
achtergrond, zoals raciaal extremisme, ontbreken in dit onderzoek.
Allereerst worden de gegevens beschreven, gevolgd door onze eigen bevindingen.

2 Wetgeving
monitor racisme & extremisme | 7
Grondslag voor de strafrechtelijke discriminatieverboden is in de meeste
westerse landen het Internationaal Verdrag ter Uitbanning van alle vormen
van Rassendiscriminatie (ivur). In Nederland leidde dit verdrag in 1971
tot nieuwe discriminatieverboden in het Wetboek van Strafrecht (Sr). 2
Na de invoering van deze bepalingen bleken nog enkele wetswijzigingen
noodzakelijk. Allereerst is artikel 429quater Sr – dat discriminatie in de
uitoefening van een bedrijf of beroep verbiedt – in 1981 aangescherpt. 3
Vervolgens zijn per 1 februari 1992 de meeste strafrechtelijke discriminatieverboden
aangescherpt en met nieuwe discriminatiegronden
uitgebreid, 4 zoals ‘homoseksuele gerichtheid’ en ‘geslacht’. De wetgever
heeft evenwel gemeend de grond ‘geslacht’ niet in art. 137c te moeten
opnemen. In 2006 zijn de artikelen 137c-f en 429quater Sr uitgebreid
met de grond ‘handicap’.
In 2007 is er ook een Europeesrechtelijke grondslag gecreëerd voor
strafrechtelijke discriminatieverboden. 5 Op 19 april 2007 bereikten de
ministers van Justitie van de Europese Unie, na zes jaar onderhandelen,
overeenstemming over het Kaderbesluit betreffende de bestrijding van racisme
en vreemdelingenhaat. 6 Daarin is bepaald dat het aanzetten tot haat of
geweld uit racistische of xenofobe motieven in alle eu-landen strafbaar
wordt gesteld. 7 Racistische of xenofobe motivering bij ‘gewone’ delicten
dient bovendien als verzwarende omstandigheid te worden beschouwd
bij de vaststelling van de sanctie. Tevens is overeengekomen dat het ‘uit
racistische of xenofobe motieven publiekelijk vergoelijken van genocide,
misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdrijven’ strafbaar wordt
gesteld. Het publiekelijk ontkennen of bagatelliseren van misdrijven uit
het Handvest van Neurenberg wordt eveneens strafbaar.
Het Kaderbesluit geeft niet aan, evenmin als het initiatiefwetsvoorstel van
de Christenunie inzake het strafbaar stellen van negationisme, 8 welke
specifieke historische gebeurtenissen moeten worden aangemerkt als
genocide, misdaden tegen de menselijkheid of oorlogsmisdaden. De beantwoording
van deze vraag wordt overgelaten aan de rechter, die mede
op basis van jurisprudentie uit het internationale strafrecht over deze
vraag zal dienen te beslissen.
De bepalingen van het Kaderbesluit gelden niet rechtstreeks in de (Ne-

8 | opsporing en vervolging in 2006
derlandse) nationale rechtsorde. Voor zover het nationale recht de desbetreffende
gedragingen niet al strafbaar stelt, dienen lidstaten daarin
binnen twee jaar na afkondiging van het besluit te voorzien.
Per 1 februari 2004 zijn de discriminatieartikelen uit het Wetboek van
Strafrecht aangepast naar aanleiding van de Wet verhoging strafmaat voor
structurele vormen van discriminatie. 9 Met deze wet is de strafmaat voor het
stelselmatig opzettelijk beledigen van mensen wegens ras, godsdienst,
levensovertuiging of seksuele gerichtheid en het stelselmatig aanzetten
tot discriminatie verdubbeld tot twee jaar. Voor het stelselmatig verspreiden
van discriminerend materiaal en het stelselmatig discrimineren in
de uitoefening van ambt, beroep of bedrijf wordt de maximumstraf één
jaar. De verhoging van de strafmaat heeft mede ten doel voor de ernstigere
vormen van discriminatie een breder scala van opsporingsmaatregelen
ter beschikking te stellen. Voorbeelden hiervan zijn de aanhouding
buiten heterdaad en de telefoontap.
De volgende wetsartikelen zijn in 2007 van kracht:
• Artikel 90quater Sr geeft de (strafrechtelijke) definitie van discriminatie;
• Artikel 137c Sr verbiedt de discriminerende belediging;
• Artikel 137d Sr stelt het aanzetten tot haat strafbaar;
• Artikel 137e Sr verbiedt het verspreiden van discriminerende uitlatingen
en dit verbod geldt sinds 1992 ook voor ongevraagde toezending
van discriminerende publicaties;
• Artikel 137f Sr bepaalt sinds de wijziging van 1992 dat het verlenen
van steun aan discriminerende activiteiten geen overtreding meer
is, maar een misdrijf;
• Artikel 137g Sr bevat sinds de wijziging van 1992 niet alleen het
verbod om opzettelijk te discrimineren in de uitoefening van een
beroep en bedrijf, maar ook in de uitoefening van een ambt;
• Artikel 429quater Sr verbiedt (voor meer gronden) hetzelfde delict
als 137g Sr, maar zonder het vereiste van opzet. Het betreft de zogenoemde
overtredingsvariant.
De integrale tekst van de verbodsbepalingen is opgenomen in het overzicht
strafrechtelijke discriminatieverboden.

Artikel 90quater.
monitor racisme & extremisme | 9
Onder discriminatie of discrimineren wordt verstaan elke vorm van on-
derscheid, elke uitsluiting, beperking of voorkeur, die ten doel heeft of
tengevolge kan hebben dat de erkenning, het genot of de uitoefening
op voet van gelijkheid van de rechten van de mens en de fundamen-
tele vrijheden op politiek, economisch, sociaal of cultureel terrein of op
andere terreinen van het maatschappelijk leven, wordt teniet gedaan of
aangetast.
Artikel 137c.
1. Hij die zich in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding,
opzettelijk beledigend uitlaat over een groep mensen wegens hun ras,
hun godsdienst of levensovertuiging of hun hetero- of homoseksuele
gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap,
wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geld-
boete van de derde categorie.
2. indien het feit wordt gepleegd door een persoon die daarvan een
beroep of gewoonte maakt of door twee of meer verenigde personen
wordt gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de
vierde categorie opgelegd.
Artikel 137d.
1. Hij die in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, aan-
zet tot haat tegen of discriminatie van mensen of gewelddadig optreden
tegen persoon of goed van mensen wegens hun ras, hun godsdienst of
levensovertuiging, hun geslacht of hun hetero- of homoseksuele gericht-
heid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap, wordt
gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van
de derde categorie.
2. indien het feit wordt gepleegd door een persoon die daarvan een
beroep of gewoonte maakt of door twee of meer verenigde personen
wordt gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de
vierde categorie opgelegd.
Artikel 137e.
1. Hij die, anders dan ten behoeve van zakelijke berichtgeving:

10 | opsporing en vervolging in 2006
(1) een uitlating openbaar maakt die, naar hij weet of redelijkerwijs moet
vermoeden, voor een groep mensen wegens hun ras, hun godsdienst
of levensovertuiging of hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun
lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap beledigend is, of aan-
zet tot haat tegen of discriminatie van mensen of gewelddadig optreden
tegen persoon of goed van mensen wegens hun ras, hun godsdienst of
levensovertuiging, hun geslacht of hun hetero- of homoseksuele gericht-
heid;
(2) een voorwerp waarin, naar hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden,
zulk een uitlating is vervat, aan iemand, anders dan op diens verzoek,
doet toekomen, dan wel verspreidt of ter openbaarmaking van die uitla-
ting of verspreiding in voorraad heeft wordt gestraft met gevangenisstraf
van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie.
2. indien het feit wordt gepleegd door een persoon die daarvan een
beroep of gewoonte maakt of door twee of meer verenigde personen
wordt gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de
vierde categorie opgelegd.
3. indien de schuldige een van de strafbare feiten, omschreven in dit arti-
kel, in zijn beroep begaat en er, tijdens het plegen van het feit, nog geen
vijf jaren zijn verlopen sedert een vroegere veroordeling van de schuldige
wegens een van deze misdrijven onherroepelijk is geworden, kan hij van
de uitoefening van dat beroep worden ontzet.
Artikel 137f.
Hij die deelneemt of geldelijke of andere stoffelijke steun verleent aan
activiteiten gericht op discriminatie van mensen wegens hun ras, hun
godsdienst, hun levensovertuiging, hun geslacht of hun hetero- of ho-
moseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelij-
ke handicap, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie
maanden of geldboete van de tweede categorie.
Artikel 137g.
1. Hij die, in de uitoefening van een ambt, beroep of bedrijf personen
opzettelijk discrimineert wegens hun ras, wordt gestraft met gevange-
nisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde cate-
gorie.

monitor racisme & extremisme | 11
2. indien het feit wordt gepleegd door een persoon die daarvan een ge-
woonte maakt of door twee of meer verenigde personen wordt gevan-
genisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de vierde categorie
opgelegd.
Artikel 429quater.
1. Hij die in de uitoefening van een ambt, beroep of bedrijf personen dis-
crimineert wegens hun ras, hun godsdienst, hun levensovertuiging, hun
geslacht of hun hetero- of homoseksuele gerichtheid wordt gestraft met
hechtenis van ten hoogste twee maanden of geldboete van de derde
categorie.
2. Met dezelfde straf wordt gestraft hij wiens handelen of nalaten in de
uitoefening van een ambt, beroep of bedrijf zonder redelijke grond, ten
doel heeft of ten gevolge kan hebben dat ten aanzien van personen met
een lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap de erkenning, het
genot of de uitoefening op voet van gelijkheid van de rechten van de
mens en de fundamentele vrijheden op politiek, economisch, sociaal of
cultureel terrein of op andere terreinen van het maatschappelijk leven,
wordt teniet gedaan of aangetast.
3 Ambtsinstructies
Het College van procureurs-generaal vaardigt al tientallen jaren aanwijzingen
uit om de kwaliteit van de opsporing en vervolging in discriminatiezaken
te borgen. Deze aanwijzingen behelzen instructies aan de
politie waar het de opsporing betreft en procedurevoorschriften aan het
Openbaar Ministerie waar het de vervolging betreft. Politie en Openbaar
Ministerie kunnen in beginsel niet van een aanwijzing afwijken: deze
moet worden beschouwd als een dwingende, normatieve beleidsregel. 10
Ten tijde van het verslagjaar gold de Aanwijzing Discriminatie die op 1
april 2003 in werking is getreden. 11 Deze Aanwijzing verloopt eind 2007
en wordt door een herziene versie vervangen. 12 Aan deze herziening is
een evaluatie voorafgegaan waarbij ketenpartners zoals de politie en de
Anti-Discriminatie Bureaus (adb’s) zijn betrokken. 13 De evaluatie heeft

12 | opsporing en vervolging in 2006
er niet alleen toe bijgedragen dat de ambtsinstructie meer onderwerpen
behelst, maar ook dat deze meer uitgewerkt aan de orde komen.
De concepttekst van de nieuw vast te stellen Aanwijzing Discriminatie uit
2007 dient in dit onderzoek als het referentiekader voor de beoordeling
van de gegevens. 14 De relevante afwijkingen van de (vorige) Aanwijzing
Discriminatie uit 2003 worden in deze paragraaf toegelicht. In navolging
van de indeling van dit onderzoek komt eerst het deel van de Aanwijzing
aan bod dat de politie betreft, gevolgd door dat over het Openbaar Ministerie.
Het is volgens de Aanwijzing (2007) van groot belang om zicht te hebben
op de aard en de omvang van de discriminatieproblematiek op het
niveau van de politieregio’s. Hiervoor is registratie van discriminatieincidenten
bij wijze van meldingen, aangiften en ambtshalve opgestelde
processen-verbaal een noodzakelijke voorwaarde. Nieuw in de Aanwijzing
is dat dit ambtshalve optreden nu ook wordt benoemd. Tevens is
in ieder politiekorps op strategisch niveau een portefeuillehouder met
deze zaken belast en op operationeel niveau een contactambtenaar discriminatie.
Onveranderd is dat alle aangiften betreffende discriminatie door de
politie moeten worden opgenomen. Een aangifte leidt altijd tot een
strafrechtelijk gevolg – zoals dagvaarding, transactie of sepot – tenzij de
aangifte geen betrekking heeft op een strafbaar feit. De beslissing dat de
aangifte achteraf als melding wordt bestempeld, dient altijd in overleg
met het Openbaar Ministerie te worden besloten. Ingevolge de Aanwijzing
dient bemiddeling slechts in uitzonderingsgevallen plaats te vinden.
Niet eerder werd hieraan in de aanwijzingen aandacht besteed. Dat geldt
ook voor de opmerking dat de opsporingsinstructies tevens gelden voor
discriminatie op internet en dat internet(discriminatie)zaken in beginsel
regionaal worden afgedaan.
De politie dient voor een eenduidige registratie zorg te dragen voor zowel
de discriminatieverboden als de commune delicten – zoals openlijke
geweldpleging, diefstal en vernieling – met een discriminatoir aspect.
Aan de hand van deze registratie moet de politie periodiek een lijst opstellen
voor het Openbaar Ministerie.

monitor racisme & extremisme | 13
Nieuw is de vaststelling dat het klpd, ondersteund door de twee Landelijke
Expertise Centra, Discriminatie van het Openbaar Ministerie en
Diversiteit van de politie, de taak heeft om een landelijk criminaliteitsbeeld
discriminatie te verzorgen.
Aangaande de politie is ook de vaststelling nieuw dat ieder politiekorps
met betrekking tot discriminatie een geldend reactieprotocol naar landelijk
model dient te hebben en dit dient af te stemmen met het Openbaar
Ministerie. De Regiopolitie Amsterdam-Amstelland heeft bijvoorbeeld
al haar eigen Protocol Afhandeling Discriminatie in gebruik.
Overgaand naar de staande magistratuur, geldt dat ook het Openbaar
Ministerie alle discriminatiefeiten in het eigen bedrijfsprocessensysteem
moet registreren. Net zoals bij de politie geldt deze verplichting
zowel voor de strafrechtelijke discriminatieverboden als voor de commune
delicten met een discriminatoir aspect.
Verder heeft het Openbaar Ministerie een onveranderd belangrijke rol
te vervullen in de bescherming van de samenleving tegen discriminatie.
Het strafrecht biedt bij uitstek de mogelijkheid om mensen publiekelijk
ter verantwoording te roepen en (eventueel) te straffen. Discriminatiezaken
krijgen dikwijls veel media-aandacht en bieden het Openbaar Ministerie
– aldus de Aanwijzing – een goede gelegenheid om de strafrechtelijke
bijdrage aan de aanpak van het discriminatieprobleem voor het
voetlicht te brengen.
Ten aanzien van afdoening gelden de volgende regels. Hoofdregel blijft
dat bij overtreding van de discriminatiebepalingen altijd een strafrechtelijke
reactie volgt, indien de zaak bewijsbaar en de verdachte daarvoor
strafbaar is. Dit is mede van belang vanwege de negatieve werking bij onvoldoende
handhaving en de voorbeeldfunctie die van een strafvervolging
uitgaat. Deze formulering is strikter dan het voorbehoud uit de vorige
Aanwijzing uit 2003, waarin stond dat de zaak er zich redelijkerwijs
technisch voor moet lenen.
Daarentegen kent de instructie met betrekking tot de opportuniteit – het
recht van het Openbaar Ministerie af te zien van vervolging – een minder
stringente formulering dan voorheen. Op voorhand wordt aangenomen
dat de opportuniteit aanwezig is. Dat brengt volgens de nieuwe Aanwijzing
met zich mee dat de beslissing tot een beleidssepot met grote terug-

14 | opsporing en vervolging in 2006
houdendheid dient te worden genomen. 15 In tegenstelling tot de vorige
Aanwijzing uit 2003 wordt hiermee de ruimte voor het beleidssepot expliciet
benoemd.
Een andere regel die uit de oude Aanwijzing is overgenomen, betreft de
instructie dat, indien er sprake is van een discriminatiefeit, er in beginsel
altijd wordt gedagvaard. Alleen in lichtere zaken kan eerst een transactie
worden aangeboden. De instructie dat officieren van justitie bij commune
delicten met een discriminatoir aspect verplicht zijn de strafeis
met 25% te verzwaren, is in de nieuwe Aanwijzing gehandhaafd. Indien
geen strafrechtelijke reactie volgt (sepot), worden aangevers en eventuele
benadeelden schriftelijk gemotiveerd op de hoogte gebracht van deze
beslissing.
De rol van het Openbaar Ministerie is in de Aanwijzing verder uitgewerkt
dan in vorige aanwijzingen. Zo zijn instructies opgenomen voor
het kennen van de (lokale) criminaliteit, de selectie van prioriteiten en
de afspraken met de ketenpartners. Het toezien op de nakoming van de
afspraken en het evalueren (en zonodig herijken) ervan hoort ook tot de
verantwoordelijkheid van de hoofdofficier in samenspraak met de discriminatie-officier.
De overlegstructuren zijn in de Aanwijzing meer uitgewerkt dan voorheen
het geval was. In de eerste plaats betreft dat tenminste twee keer
per jaar agendering van het onderwerp in het driehoeksoverleg tussen
hoofdofficier, burgemeester en korpschef. Daarnaast wordt aandacht
besteed aan het regionaal discriminatie-overleg, dat eveneens tenminste
twee keer per jaar plaatsvindt. Het betreft de coördinatie tussen politie,
parket, openbaar bestuur en adb.
Er is een nieuwe paragraaf over organisatie en randvoorwaarden in de
Aanwijzing opgenomen. Daarin wordt de eindverantwoordelijkheid
voor de naleving van de Aanwijzing bij het Openbaar Ministerie gelegd.
Ten behoeve van de ontwikkeling van een uniform en doeltreffend beleid
binnen het Openbaar Ministerie en de politie, en een voorspoedige afhandeling
van zaken is een goede onderlinge afstemming noodzakelijk.
Daartoe is bij de elf regioparketten een discriminatie-officier van justitie
aangesteld, die vanwege het specialistische karakter van de materie de

monitor racisme & extremisme | 15
feitelijke afdoening van de discriminatiezaken op zich neemt. Bij de vijf
ressortsparketten is daartoe een discriminatie-advocaat-generaal aangesteld.
Vanuit het College van procureurs-generaal is een procureurgeneraal
belast met de portefeuille discriminatie.
4 Landelijk Expertise Centrum Diversiteit
In 2002 werd bij het Landelijk Expertise Centrum Diversiteit (lecdiv)
van de Politieacademie het Landelijk Bureau Discriminatiezaken (lbd)
ondergebracht. De aanleiding voor dit project was de aanhoudende kritiek
van een aantal internationale organisaties zoals de Committee on the
Elimination of Racial Discrimination van de vn, het Europees Waarnemingscentrum
voor Racisme en Vreemdelingenhaat, 16 alsmede een aantal
nationale organisaties die zich inzetten tegen discriminatie. Daarnaast
waren er over concrete discriminatiezaken Kamervragen gesteld.
Inmiddels is het project opgeheven en zijn de werkzaamheden ondergebracht
bij het lecdiv. 17
Met het lbd wilde de Raad van Hoofdcommissarissen komen tot een
verbetering bij de politie van de aanpak van racisme, antisemitisme en
discriminatie. Voor de 25 regionale politiekorpsen in Nederland en het
Korps Landelijke Politie Diensten (klpd) diende het lbd als expertisecentrum
en coördinatiepunt, een taak die nu ligt bij het lecdiv. Daarbij
dient in de eerste plaats gedacht te worden aan het bieden van ondersteuning.
Een zogeheten quickscan 18 door het lbd heeft toentertijd geleid tot negen
randvoorwaarden waaraan ieder regiokorps voor 1 juli 2004 zou
moeten voldoen. 19 De belangrijkste uitkomsten van dit onderzoek waren
verder de zeer geringe bekendheid van de Aanwijzing Discriminatie
en de vaststelling van de problemen in alle korpsen problemen met het
registratiesysteem waardoor (betrouwbare) cijfers of overzichten ontbreken.
De negen randvoorwaarden zijn:
1. Het minimaal één keer per jaar agenderen van discriminatiebestrijding
in de regionale driehoek;

16 | opsporing en vervolging in 2006
2. Het opnemen van het antidiscriminatiebeleid in het korpsjaarplan;
3. De implementatie van de Aanwijzing Discriminatie in de korpsen;
4. Periodiek overleg over dit onderwerp tussen politie, Openbaar
Ministerie, AntiDiscriminatie Bureaus (adb’s) en gemeenten,
bij voorkeur minimaal zes keer per jaar;
5. Benoeming van contactpersonen discriminatie per korps;
6. Verbetering van de registratiesystemen;
7. Oplossen van het probleem van de onacceptabele behandelingstermijn;
8. Per korps opstellen van een privacyprotocol met betrekking
tot de uitwisseling van gegevens tussen Openbaar Ministerie,
politie, adb en gemeenten;
9. Het opstellen van een reactieprotocol voor discriminatiezaken
naar aanleiding van aangiften.
Het lecdiv is verantwoordelijk voor het bevorderen van de implementatie
van de randvoorwaarden in de 25 regiokorpsen en bij het klpd. In
februari 2005 heeft het lbd een eindrapportage uitgebracht. 20 Daarin
valt te lezen dat discriminatiebestrijding bij de meeste regiokorpsen
(nog) geen hoge prioriteit heeft. Uit het jaarverslag van het Landelijk
Expertise Centrum Diversiteit blijkt dat in 2006 slechts de helft van
de politieregio’s in haar korpsjaarplan doelstellingen op het gebied van
discriminatie heeft opgenomen. 21 Procureur-generaal Brouwer heeft
tijdens de Politie strategieconferentie op 19 april 2006 geprobeerd daar
verandering in te brengen. In zijn voordracht pleitte hij ervoor om de bestrijding
van de discriminatie nadrukkelijk terug op de agenda te zetten.
Wij leven in een multi-etnische samenleving met alle voor- en nadelen
van dien. De overheid voert een breed op integratie gericht beleid.
Daarbij hoort ook dat discriminatie serieus wordt aangepakt.
Politie en Openbaar Ministerie zijn er immers voor iedereen in de
Nederlandse samenleving.
Brouwer wil dit bereiken door een intensievere programmatische sturing
van de strafrechtelijke aanpak van discriminatie. Hierbij kan gedacht

monitor racisme & extremisme | 17
worden aan de zogenoemde ‘prestatiecontracten’ die met de korpsen
worden gesloten. In de zomer van 2006 hebben de ministers van Justitie
en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (bzk) hiertoe afspraken
gemaakt met het korpsbeheerdersberaad. Deze prestatiecontracten
zijn vervat in het onderhandelingsakkoord Landelijk Kader Nederlandse
Politie 2007 en betreffen de 25 regiokorpsen en het klpd. 22 Eén van de
aandachtspunten is discriminatiebestrijding. 23 Daarvoor worden procesafspraken
gemaakt waarvan de implementatie op korpsniveau wordt
‘gemonitord’. Deze procesafspraken houden volgens het akkoord in dat
de korpsen regelmatig het discriminatie-criminaliteitsbeeld delen met
het Openbaar Ministerie, de lokale overheid en andere relevante partners.
Verder dienen de korpsen de negen aanbevelingen te implementeren
zoals die zijn vastgesteld door de Raad van Hoofdcommissarissen in
januari 2004.
Er staan op dit gebied echter veranderingen op stapel. Vermoedelijk
wordt uiterlijk 1 januari 2008 een herziene Politiewet van kracht. 24 Deze
wet maakt het mogelijk dat de politieministers (Justitie en bzk) op landelijk
niveau meerjarige prioriteiten voor de politie vaststellen. Dit geldt
zowel op het terrein van beheer als op het terrein van taakuitoefening.
De ministers hebben gekozen voor afspraken die minder gericht zijn op
de cijfers en die meer gericht zijn op de kwaliteit van het politiewerk. De
afspraak over het aantal verdachten van een misdrijf dat de politie voor
vervolging aan het Openbaar Ministerie aanlevert, is blijven bestaan. De
ministers vinden het daarbij belangrijk dat goed wordt gevolgd hoeveel
aangiften door burgers ook daadwerkelijk opgelost worden, met name
voor misdrijven die een grote impact hebben op mensen, zoals geweld.
De wet kent dus een nieuwe systematiek voor het vaststellen van de landelijke
prioriteiten van de politie, die in de plaats treedt van de huidige
systematiek van het Landelijk Kader en de convenanten per korps met
prestatieafspraken. Daarom is in overleg met de korpsbeheerders en het
College van procureurs-generaal besloten de looptijd van het Landelijk
Kader 2007 niet te verlengen. 25 De nieuwe landelijke prioriteiten bij de
politie voor de periode 2008–2011 zijn op basis van deze nieuwe systematiek
vastgesteld. Het onderwerp discriminatie ontbreekt daarin echter.
26

18 | opsporing en vervolging in 2006
Het Openbaar Ministerie daarentegen, dat haar meerjarenplan Perspectief
op 2010 reeds in 2006 uitbracht, heeft discriminatie wel als een van
de thema’s genoemd waarop de komende jaren (meer) nadruk wordt gelegd.
Het idee achter deze keuze is dat in het huidige tijdsgewricht, met
extra maatregelen tegen terrorisme en extremisme, ook de bestrijding
van discriminatie adequaat ter hand moet worden genomen. Ondanks
dat de politie voor de periode van 2008 tot 2011 aan discriminatie geen
prioriteit heeft toegekend, komt het ons voor dat gegeven de prioriteit
neergelegd in het meerjarenplan van het Openbaar Ministerie en in de
Aanwijzing Discriminatie ook de politie zich hieraan dient te committeren.
5 Politiestatistiek
Tot voor kort waren geen landelijke cijfers beschikbaar van het aantal
meldingen en aangiften van discriminatie dat bij de politie terecht kwam.
Sinds 2005 stelt het Korps Landelijke Politiediensten (klpd) landelijke
cijfers samen over verdachten van overtreding van de strafrechtelijke
discriminatiemisdrijven (art. 137c-g Sr). Hiervan kan gebruik worden
gemaakt in het kader van het monitorproject. Het Centraal Bureau voor
de Statistiek (cbs) verzorgt eveneens jaarlijkse cijfers over het gebruik
en toepassing van de strafrechtelijke discriminatiemisdrijven door de
politie. Achtereenvolgens wordt ingegaan op de data van het klpd en
het cbs.
5.1 Korps Landelijke Politiediensten
Het klpd maakt voor het verzamelen van de gegevens gebruik van het
Herkenningsdienst Systeem (hks) dat bij de politie in gebruik is. In dit
persoonsgebonden opsporingssysteem is over de periode 2002-2007 gezocht
naar aangehouden personen die verdacht werden van overtreding
van (tenminste) één van de strafrechtelijke discriminatieverboden. Het
hks heeft alleen betrekking op misdrijven en daardoor is er geen inzicht
verkregen over verdachten van overtreding van art. 429quater Sr (het nietopzettelijk
discrimineren in de uitvoering van ambt, beroep of bedrijf).

monitor racisme & extremisme | 19
Figuur 5.1 Aantal aangehouden verdachten van strafrechtelijke discri-
600
500
400
300
200
100
0
319
minatieverboden per jaar (Bron: KLPD)
330
268
285
346
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
De laatste jaren blijkt er sprake te zijn van een stijging van het aantal verdachten.
Het aantal aangehouden verdachten ligt in beginsel altijd lager
dan het aantal discriminatiemisdrijven die op grond van de prestatiecontracten
moeten worden geregistreerd. Immers, er zijn altijd aangiften
van discriminatie waarbij de verdachte niet bekend is.
Tabel 5.1 Aantal aangehouden verdachten van strafrechtelijke discri-
370
357
463
minatieverboden per wetsartikel (Bron: KLPD)
Jaar > 2002 2003 2004 2005 2006
Wetsartikel
137c 256 213 254 274 224
137d 81 87 147 205 131
137e 27 36 54 91 68
137f 23 46 6 38 16
137g 35 25 73 75 110
Als iemand verdacht wordt van meerdere discriminatiemisdrijven, dan
worden al deze misdrijven meegeteld. Daarom wijkt de tabel met ver-
502
446

20 | opsporing en vervolging in 2006
dachten naar wetsartikel af van het overzicht van verdachten per jaar.
De meeste verdachten zijn aangehouden vanwege een discriminerende
belediging (art. 137c Sr). Het volume van verdachten dat zich schuldig
zou hebben gemaakt aan het aanzetten tot haat (art. 137d Sr) is de laatste
jaren gestegen, maar vertoont in 2006 een aanzienlijke daling. Hetzelfde
patroon is waar te nemen bij het verspreidingsverbod (art. 137e
Sr). Opvallend zijn de relatief hoge aantallen inschrijvingen bij het steun
verlenen (art. 137f Sr), aangezien er vrijwel geen vervolging op dit artikel
plaatsvindt. 27
Voor wat betreft de uitkomst over 2006 dient rekening gehouden te worden
met een wijziging. De eerste invoer van de jaarcijfers in het systeem is
een voorlopige. Nadien vindt nog een tweede bewerking plaats om achterstanden
bij de regiokorpsen te ondervangen. Die tweede bewerking
heeft over de cijfers van 2006 nog niet plaatsgevonden. Het is daarom
waarschijnlijk dat het totaal van dat jaar uiteindelijk hoger zal uitvallen.
5.2 Centraal Bureau voor de Statistiek
Het cbs publiceert de politiestatistiek die deel uitmaakt van het longitudinaal
onderzoek Criminaliteit en rechtshandhaving. 28 Het betreft gegevens
uit de bedrijfsprocessensystemen van de regionale politiekorpsen
(veelal x-pol of bps). Uit deze systemen zijn de incidenten geregistreerd
die een discriminatiemisdrijf betreffen: art. 137c-g Sr. Evenals in hks
ontbreekt een registratie van de overtreding van art. 429quater Sr.
Tabel 5.2 Misdrijven waarbij een proces-verbaal is opgemaakt
wegens discriminatie (Bron: CBS en KLPD)
Jaar CBS HKS
2002 473 370
2003 396 357
2004 507 463
2005 535 502
2006 525 446

monitor racisme & extremisme | 21
De hks-gegevens van het klpd gaan uit van personen terwijl de cbscijfers
het aantal discriminatiemisdrijven betreffen waarvan aangifte
is gedaan. 29 Aangezien voor een misdrijf lang niet altijd een verdachte
wordt aangehouden, geldt ook hier dat het aantal aangiften van een discriminatiemisdrijf
hoger ligt dan het aantal aangehouden verdachten.
De politiestatistiek van het cbs biedt tevens inzicht in het geslacht en de
leeftijd van de verdachten die zijn gehoord.
Tabel 5.3 Gehoorde verdachten van de discriminatiemisdrijven naar
geslacht en leeftijd (Bron: CBS)
1997 1998 1999 2000 2001
geregistreerde criminaliteit 506 369 429 386 575
gehoorde verdachten: 203
40%
mannen 152
30%
vrouwen 19
4%
jongens (

22 | opsporing en vervolging in 2006
Het percentage gehoorde verdachten is de afgelopen tien jaar gestegen,
met dien verstande dat er de laatste jaren sprake is van een terugloop.
Het moge niet verbazen dat de meeste gehoorde verdachten mannen
zijn. Mannen zijn in de criminaliteitsstatistiek immer oververtegenwoordigd
ten opzichte van vrouwen.
Tegelijkertijd is er sprake van een toename van het aantal vrouwelijke
verdachten. Dat is voor minderjarige vrouwen nog sterker het geval dan
voor volwassen vrouwen.
Het aandeel volwassen mannen loopt de afgelopen tien jaar terug, maar
dat wordt ruimschoots gecompenseerd door de bijdrage van minderjarige
mannen. De stijging van deze verdachtenpopulatie is – ondanks de
recente daling in 2006 – ronduit zorgelijk (van 5% in 1997 naar 14% in
2006). Het lijkt erop dat deze trend mede verband houdt met de verhoogde
aandacht van politie en justitie voor jongeren met een extreemrechts
gedachtegoed. 30 Zo verbaliseerde de politie in de regio Haaglanden deze
jongeren ook veelvuldig voor discriminerende uitingen.
De toenemende deelname aan discriminatie door minderjarige vrouwen
is eveneens evident (1%-4%), maar de stijging is een stuk minder heftig
dan voor de andere sekse het geval is.
Het cbs verstrekt ook gegevens over de opheldering van discriminatiemisdrijven.
Tabel 5.4 Opgehelderde discriminatiemisdrijven (Bron: CBS)
1997 1998 1999 2000 2001
geregistreerde criminaliteit 506 369 429 386 575
opgehelderde misdrijven 184
36%
124
33%
147
34%
115
29%
202
35%
2002 2003 2004 2005 2006
geregistreerde criminaliteit 473 396 507 535 525
opgehelderde misdrijven 189
39%
169
43%
225
44%
225
42%
210
40%
Het afgelopen decennium steeg dit ophelderingspercentage gestaag. De
laatste jaren is er evenwel sprake van een daling. Deze trend loopt paral-

monitor racisme & extremisme | 23
lel met percentages bij de gehoorde verdachten.
Het ophelderingspercentage van discriminatie is relatief hoog en bedraagt
ongeveer twee keer het gemiddelde van alle delicten. Dat ligt de
laatste jaren rond de 20%. 31
6 Landelijk Expertise Centrum Discriminatie
Het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie (lecd) fungeert, zoals
de benaming al weergeeft, als het kenniscentrum op het gebied van
discriminatie voor het Openbaar Ministerie. Het is ondergebracht bij
het arrondissementsparket Amsterdam. 32 Het doel van het lecd is het
bevorderen van een effectieve strafrechtelijke handhaving in discriminatiezaken,
wat zowel beleidsvorming en rapportage, als opsporing en
vervolging inhoudt.
Deze doelstelling brengt in ieder geval het onderhouden van een centrale
registratie van discriminatiezaken en het geven van advies aan de
inmiddels gevormde elf regioparketten met zich mee. 33 Ter bevordering
van de kennis wordt bijvoorbeeld periodiek een (digitale) nieuwsbrief
aan de partners rondgestuurd en is een Handboek Discriminatie gepubliceerd.
34 Ter bevordering van de handhaving is bijvoorbeeld een privacyprotocol
in ontwikkeling dat als landelijk model gebruikt kan worden. 35
Tevens coördineert het lecd lopende strafvorderlijke onderzoeken.
Discriminatiezaken komen relatief weinig voor en met doorstroom van
personeel (waaronder de elf discriminatieofficieren) zou er zonder een
dergelijk centrum waardevolle kennis van dit complexe werkgebied verloren
gaan.
Bij het verzamelen van de cijfers telt het Openbaar Ministerie de discriminatiefeiten.
Dit is van belang nu een zaak uit meerdere feiten kan
bestaan. Een voorbeeld van zo een zaak kan zijn het naroepen van een
racistische belediging (art. 137c Sr), nadat iemand al om zijn huidskleur
geweigerd is bij een uitgaansgelegenheid (art. 137g Sr). Hier ligt
dus een verschil met de methodiek die wordt gehanteerd door de politie
met het Herkenningsdienst Systeem (hks). hks registreert niet de
incidenten, maar de personen die verdacht worden van discriminatie.
Eén persoon kan daarbij juist wel meerdere discriminatiefeiten op
zijn naam hebben en is daarmee als het ware het tegenovergestelde

24 | opsporing en vervolging in 2006
van de registratie bij de parketten.
De werkwijze bij de parketten met betrekking tot de registratie is als
volgt. Met het inboeken van de zaak worden de discriminatiefeiten geregistreerd
in het geautomatiseerde justitieel bedrijfsprocessensysteem,
compas. 36 Na bestudering van het dossier worden de relevante wetsartikelen
aan de feiten toegekend. Vervolgens stelt het lecd jaarlijks een
overzicht op van het geheel van de verkregen gegevens.
Het lecd verkrijgt de informatie over discriminatie langs twee wegen.
De eerste is via compas. Hiermee worden gegevens verkregen over,
onder andere, instroom en afdoening door het Openbaar Ministerie en
afdoening door de rechter. Dit gegenereerde bestand is het resultaat van
in het systeem zoeken op de discriminatieartikelen uit het Wetboek van
Strafrecht (art. 137c-g Sr en 429quater Sr). De tweede manier is via de
Discriminatie Registratie Code (drc). Bij deze methode wordt informatie
uit de zaakdossiers opgevraagd bij alle Arrondissementsparketten, in
de toekomst de elf regioparketten. 37 Het is in de nieuwe opzet niet duidelijk
of de informatievoorziening alleen zal lopen via de daar werkzame
discriminatie-officieren of ook via de acht kleine parketten. De verwachting
is dat het de elf regio-discriminatie-officieren zullen zijn die hierin
voorzien. Er wordt in ieder geval onveranderd gebruik gemaakt van een
uniforme vragenlijst over wat voor discriminatie er plaatsvond, waar en
hoe.
Discriminatie komt binnen het strafrecht in twee vormen voor. De ene
is een overtreding van de discriminatieartikelen. Daarnaast kan er ook
sprake zijn van een discriminerende achtergrond bij verboden die zijn
neergelegd in andere artikelen uit het Wetboek van Strafrecht. Deze feiten
worden ‘commune delicten met discriminatoir aspect’ genoemd. De
door de parketten gehanteerde wijze van registratie maakt dat de eerste
discriminatievorm reeds jarenlang wordt geregistreerd, terwijl de tweede
geheel buiten beeld blijft. Indien er bijvoorbeeld brand wordt gesticht
uit protest tegen een asielzoekerscentrum, of iemand wordt mishandeld
vanwege zijn afkomst, kan dit feit worden ingeschreven als respectievelijk
het commune delict brandstichting (art. 157 Sr) of mishandeling
(art. 300 Sr). Deze feiten worden dan niet meegeteld bij de discriminatiecijfers,
aangezien in compas alleen naar discriminatie kan worden
gezocht op de strafrechtelijke discriminatieverboden. In 2004 is een

monitor racisme & extremisme | 25
succesvol experiment om ook de commune delicten te registreren in het
parket Amsterdam uitgevoerd. 38 Ondanks dat het bedrijfsprocessensysteem
er niet op is ingericht, is het blijkbaar wel mogelijk om te komen
tot een volledige registratie die tevens de commune delicten met discriminatoir
aspect toont. Onze ervaring is dat dit tenminste een derde stijging
van de tot op heden bekende discriminatiecijfers kan geven.
Landelijk heeft het Openbaar Ministerie een nieuw registratiesysteem
(gps) 39 ontwikkeld dat in deze omissie zou moeten voorzien. De opleveringsdatum
wordt echter telkens in de tijd vooruit geschoven. De
voorspelde uitrol in de loop van 2006-2007, waarover bericht werd in
de zevende monitorrapportage, 40 wordt dan ook niet gehaald. De meest
optimistische verwachting is dat gps pas in de loop van 2008 operationeel
wordt, hetgeen pas in 2010 landelijke jaarcijfers oplevert. Een
voordeel van het systeem is dan wel dat er een verplichte codering wordt
opgenomen van commune delicten met discriminerende achtergrond,
die nu nog buiten de registratie vallen.
6.1 Instroom
De instroom van de discriminatiefeiten bij het Openbaar Ministerie
laat in de jaren 2003 en 2004 een lichte dip zien. 2006 houdt de lijn van
meer dan 240 discriminatiefeiten van de overige jaren vast. Met vijf feiten
meer dan in 2005 blijft het aantal van 246 ingestroomde discriminatiefeiten
in 2006 aanzienlijk onder het aantal van 446 verdachten die
wegens discriminatie zijn aangehouden door de politie. 41 Verklaringen
voor dit verschil kunnen verschillende oorzaken hebben. Oorspronkelijk
binnengekomen als discriminatiefeiten, kunnen zij soms het predikaat
‘commuun delict met discriminatoir aspect’ krijgen. Zij vallen
dan buiten de registratie van de overtreding van discriminatieartikelen
137c-g Sr. Sommige discriminatiefeiten worden feitelijk afgehandeld
als een sepot, maar niet als zodanig aangemerkt. Weer andere feiten komen
op het conto van een onbekende dader. In dat geval is er ook geen
doorzending naar het Openbaar Ministerie.
Op dit moment ontbreekt het echter aan transparantie om deze redenen
met zekerheid aan te wijzen als oorzaak voor dit verschil. Het uitgangspunt
is dat de politie de verplichting heeft de processen-verbaal met betrekking
tot discriminatie door te zenden aan het Openbaar Ministerie.

26 | opsporing en vervolging in 2006
Hierdoor is het een legitieme verwachting dat de cijfers van politie en
justitie dichter bij elkaar zouden moeten liggen dan de afgelopen jaren
het geval is geweest. Indien van het uitgangspunt wordt afgeweken,
stelt de Aanwijzing de verplichting dit via het Openbaar Ministerie af te
handelen. In de praktijk zal dit vaak via de ‘Hopper’ verlopen. Dit is een
combinatie van een hulpofficier van justitie en een parketsecretaris gestationeerd
op een politiebureau.
Als deze regel daadwerkelijk uitgevoerd wordt, zou dit leiden tot een
aanzienlijke stijging van het aantal sepots die nu nog buiten de registratie
van compas vallen. 42 Ten behoeve van de transparantie en de rechtbescherming
van de burger lijkt dit echter wel de meest geëigende weg.
De stijging met 2% van de discriminatie-instroom houdt wel gelijke tred
met de aanlevering van alle verdachten aan justitie door de politie. Daar
was over 2006 een stijging van ruim 1% te zien, 43 geheel in lijn met de
lichte stijging van de instroom die het Openbaar Ministerie en justitie
melden. Het cijfer voor racistisch en extreem-rechts geweld daarentegen
vertoonde over 2006 een daling van 10%, 44 terwijl de algemene geweldscijfers
met 3,7% stegen. 45
Tabel 6.1 Instroom discriminatiefeiten OM per wetsartikel
2002-2006 (Bron: LECD)
Jaar Jaar Jaar Jaar Jaar
2002 2003 2004 2005 2006
137c 191 154 165 166 187
137d 22 18 29 46 18
137e 3 13 15 10 25
137f 2 1 0 2 1
137g 20 17 5 9 10
429quater 4 1 0 8 5
Totaal 242 204 214 241 246
Een blik op de afzonderlijke discriminatieartikelen levert het volgende
beeld op. De discriminerende belediging (art. 137c Sr) zet de stijgende
lijn voort en nadert met bijna 190 incidenten het aantal uit 2002. Het
blijft het grootste aandeel in de instroom houden, wellicht omdat het relatief
eenvoudig is dit delict te herkennen en te vervolgen.

monitor racisme & extremisme | 27
Artikel 137e Sr, dat het verspreiden van discriminerende uitlatingen
verbiedt, heeft niet eerder zo een groot aandeel gehad in de discriminatiefeiten
als in 2006 (10%). Ten opzichte van 2005 is er een stijging van
6%. De verspreiding van discriminerende uitlatingen neemt hiermee de
tweede plaats in met 25 feiten, 15 meer dan in het jaar daarvoor.
Het aanzetten tot haat en geweld (art. 137d Sr) is getalsmatig gedaald
tot het niveau van 2002, maar procentueel het laagst sinds 2002. De
18 feiten maken 7% van het geheel uit en komen daarmee op de derde
plaats. Gegeven de verharding van de maatschappij is de daling opvallend
te noemen. 46 Een mogelijke verklaring hiervoor kan het abusievelijk
inschrijven onder art. 137c Sr zijn. Daarnaast kan het zijn dat in het
huidige klimaat de mening overheerst dat er ‘meer gezegd moet kunnen
worden’ en het Openbaar Ministerie daardoor minder snel vervolgt op
basis van art. 137d Sr.
Het opzettelijk discrimineren in de uitoefening van een beroep, bedrijf
of ambt (art. 137g Sr) verschilt met maar één feit van het jaar daarvoor.
Met slechts tien feiten in 2006 staat het aanzienlijk in contrast met de
berichten in wetenschap, politiek en de media over discriminatoir deurbeleid
van bepaalde horecagelegenheden. 47 Het aandeel van 4% is tevens
goed voor de vierde plaats op rij van meest voorkomende wetsartikelen
aangaande discriminatie. De toepassing in de praktijk van de overtredingsvariant
(art. 429quater Sr) biedt, na de opleving uit 2005, toch ook
in 2006 weer soelaas voor slachtoffers van horecadiscriminatie. Een
punt van aandacht blijft wel dat horecadiscriminatie soms ten onrechte
als uitingsdelict wordt gekwalificeerd (art. 137c Sr) terwijl het in de eerste
plaats om een uitsluitingsdelict gaat (art. 137g Sr of 429quater Sr). Van
de 14 toegangsweigeringen door horecazaken blijken in 2006 namelijk
vier onder art. 137c Sr te zijn weggeschreven. Hierop wordt in paragraaf
6.3.2 nader ingegaan. Het verbod van steunverlening (art. 137f Sr) heeft
traditiegetrouw geen of een zeer klein aandeel en is tevens hekkensluiter.
6.2 Afdoening
Het traject waarbij, nadat de politie de verdachte heeft opgespoord, het
proces-verbaal is doorgestuurd naar het Openbaar Ministerie kan op
drie manieren afgedaan worden.

28 | opsporing en vervolging in 2006
De eerste soort afdoening waarvan sprake kan zijn, is het, al dan niet
voorwaardelijk, sepot. Een sepot houdt in dat de officier van justitie afziet
van vervolging.
Daarnaast kan het Openbaar Ministerie de verdachte een transactie
aanbieden (art. 74 Sr). Dit betreft een geldboete om vervolging te voorkomen.
Deze transacties doet het Openbaar Ministerie zelf af, maar het
mag alleen worden aangeboden als op zichzelf bewijstechnisch en beleidsmatig
voldoende grond is om met succes te vervolgen.
Ten slotte kan er gekozen worden voor het dagvaarden van de verdachte,
wat op haar beurt weer resulteert in rechterlijke afdoening.
Voor de keuze voor één van deze drie afdoeningen geeft de Aanwijzing
Discriminatie instructies. Daarin staat dat bij discriminatiezaken de opportuniteit
van vervolging in beginsel is gegeven. Dit brengt mee dat
de beslissing tot niet vervolgen – het sepot – met grote terughoudendheid
moet worden genomen. Het nagenoeg ontbreken van een eigen
beleidsafweging van de Officier van Justitie geldt in het bijzonder voor
de sepotgronden ‘gering feit’ of ‘geringe strafbaarheid’. De afweging dat
dergelijke zaken vervolgd moeten worden, is immers al door de procureurs-generaal
gemaakt. Een andere regel uit de Aanwijzing Discriminatie
is dat indien er sprake is van een discriminatiefeit er in beginsel altijd
wordt gedagvaard. Alleen in lichtere zaken kan eerst een transactie worden
aangeboden.
Tabel 6.2 Soort afdoening OM van discriminatiefeiten
2002-2006 (Bron: LECD)
Jaar Jaar Jaar Jaar Jaar
2002 2003 2004 2005 2006
Dagvaarden 147 135 145 152 198
Transactie 47 56 38 35 62
Voorwaardelijk sepot 5 9 4 4 4
Sepot 70 35 36 49 38
Totaal 269 235 223 240 302
Het aantal dagvaardingen is met 46 aanzienlijk toegenomen, een stijging
ten opzichte van 2005 met 30%. Het aandeel dagvaardingen op het
geheel van afdoeningen is vrijwel ongewijzigd gebleven. Bij de andere

monitor racisme & extremisme | 29
soorten afdoening hebben ook geen opzienbarende wijzigingen in het
aandeel plaats gevonden, hoewel er getalsmatig bijna een verdubbeling
van het aantal transacties was. Het totale aantal afdoeningen is echter
opvallend sterk gestegen en komt voor het eerst boven de 300. Zowel het
aantal dagvaardingen en transacties, als het totale aantal afdoeningen in
2006 duidt op een verhoogde activiteit van het Openbaar Ministerie. Of
dit is toe te schrijven aan de prioritering van het onderwerp discriminatie
zal in de loop der jaren vastgesteld kunnen worden.
6.2.1 Sepot
In het strafrecht worden twee soorten sepots onderscheiden. Er wordt
gebruik gemaakt van het technische sepot als een zaak technische mankementen
kent en vervolging zinloos wordt. De meest voorkomende
oorzaak is het gebrek aan bewijs of dat iemand ten onrechte als verdachte
is aangemerkt. Een andere grond is als het Openbaar Ministerie nietontvankelijk
zou worden verklaard omdat de zaak verjaard is of de dader
overleden.
Daarnaast is er het beleidssepot. Het opportuniteitsbeginsel houdt in
dat de bevoegdheid om te beslissen of al dan niet tot vervolging wordt
overgegaan aan het Openbaar Ministerie is. Als reeds andere maatregelen
zijn getroffen, het landsbelang en de leeftijd of gezondheidstoestand
van de verdachte het vergen, kan worden overgegaan tot een beleidssepot.
Dit geldt ook als er sprake is van een gering feit of een gering aandeel
van de verdachte daarin en een geringe strafwaardigheid. Ook de
omstandigheid dat het een oud, maar nog niet verjaard feit betreft, kan
reden voor een beleidssepot zijn.
Het uit 2005 stammende sepotonderzoek toont dat het Openbaar Ministerie
in het merendeel van de zaken de juiste criteria aanlegt bij het
seponeren van zaken en de sepots zorgvuldig uitvoert. 48 Het College van
procureurs-generaal heeft toentertijd de conclusies en aanbevelingen
onder de aandacht van de hoofdofficieren en discriminatieofficieren gebracht
met het verzoek deze ter harte te nemen. Zo wordt een juiste en
kritische toepassing van de instructie sepotgronden noodzakelijk geacht
en wordt het Openbaar Ministerie opgedragen de interne doorlooptijd
van discriminatiezaken beter te bewaken.

30 | opsporing en vervolging in 2006
Figuur 6.1 Percentage sepot en voorwaardelijk sepot
uur 6.1 Percentage sepot
2002-2006
en voorwaardelijk
(Bron: LECD)
sepot 2002-2006
28
19
18
22
14
100
-
90
80
70
60
50
40
30
20
10
28
19 18
2002 2003 2004 2005 2006
De afname van het aantal sepots, ook procentueel, ligt ook in lijn met
de instructie uit de Aanwijzing Discriminatie. In 2006 was het sepotpercentage
voor alle delicten 9,9%. 49 De 13% aan onvoorwaardelijke sepots
voor discriminatiefeiten in 2006 ligt hiermee meer in lijn dan in het jaar
2005. Dit kan zeker als verbetering gezien worden, gegeven de prioriteit
van discriminatiezaken in de Aanwijzing Discriminatie. Voor de komende
jaren lijkt het Openbaar Ministerie iets meer armslag te krijgen om over
te gaan tot een sepot, maar dit gaat wel samen met een verhoogde motivatieplicht.
50
Tabel 6.3 Verhouding beleids- en technische sepots
Technisch sepot 52 69%
Beleidssepot
2002-2006 (Bron: LECD)
2002 2003 2004 2005 2006
23 31%
26 59%
18 41%
21 53%
19 48%
22
33 62%
20 38%
Totaal sepot 75 44 40 53 42
14
22 52%
20 48%
Het percentage beleidsepots blijkt de laatste jaren tussen de 30-50% te
liggen, met 2006 weer richting de 50%. Bij de beleidssepots in discriminatiezaken
doet de situatie zich vaak voor dat het een oud feit betreft of
dat er sprake is van dubbele registratie van het feit. Een beleidssepot van-

monitor racisme & extremisme | 31
wege ‘oud feit’ lijkt niet in overeenstemming met de ambtsinstructie uit
de Aanwijzing Discriminatie. Daar komt bij dat het ook mogelijk is dat de
feiten ook door toedoen van het Openbaar Ministerie ‘oud’ zijn geworden.
6.2.2 Transacties
De sinds 2003 ingezette trend van een kleiner aandeel transacties kentert
in 2006 van 15% in 2005 naar 21% in 2006. Het transactiepercentage
bij discriminatiezaken is met 21% bijna gelijk aan het 28%-gemiddelde
van de transacties voor alle delicten in 2006. 51 Het (stijgende) percentage
transacties verdient voortdurende aandacht om in de lijn van de instructie
uit de Aanwijzing Discriminatie te blijven en slechts bij uitzondering
tot een transactie over te gaan.
Het is de bedoeling dat de transactie, ook wel ‘strafbeschikking’ genoemd,
meer gemeengoed te laten worden door invoering van de Wet OM-afdoening.
52 Voor deze buitengerechtelijke afdoening is vervolgens op 1 maart
2007 in een nieuw regiem voorzien door het Besluit OM-afdoening. 53 Dit
gaat gepaard met een forse verandering in juridische vormgeving en
procedures. Om die reden is al in 2005 begonnen met de voorbereiding
van de gefaseerde invoering vanaf de datum van inwerkingtreding van
de wet. De gevolgen van de nieuwe wet voor de vervolging en berechting
van discriminatie dienen zich nog uit te kristalliseren.
De nieuwe Aanwijzing Discriminatie uit 2007 besteedt hier evenwel geen
aandacht aan. Echter, in discriminatiezaken zou het minder voor de
hand liggen om van deze bevoegdheid gebruik te maken. De Wet OMafdoening
is bedoeld om veelvoorkomende delicten sneller af te doen
zonder dat de rechterlijke macht ermee belast hoeft te worden. Discriminatie
is een niet veelvuldig voorkomend delict en de huidige praktijk
laat slechts een geringe behoefte zien om transacties aan te gaan. Discriminatie
leent zich ook naar inhoud minder voor deze afdoening: het betreffen
vaak ‘juridisch of beleidsmatige principiële vragen’ met een hoge
precedentwerking. Dit zou een verklaring kunnen zijn voor het ontbreken
van dit onderwerp in de Aanwijzing Discriminatie.
6.2.3 Dagvaardingen
Ook in 2006 blijft het percentage zaken dat aan de rechter is voorgelegd

32 | opsporing en vervolging in 2006
rond de 60% van de ingestroomde zaken uitmaken. De uitkomsten van
de rechtbankafdoeningen zijn vervat in tabel 6.4. In voorgaande tabellen
betroffen de aantallen steeds discriminatiefeiten. Bij de afdoening
door de rechter betreffen de aantallen discriminatiezaken. Deze discriminatiezaken
kunnen ook zaken betreffen waar naast een discriminatiefeit
een ander feit (commuun delict) ten laste is gelegd, of meerdere
discriminatiefeiten in één zaak. Dit is deels een verklaring voor het verschil
van 12 tussen de 198 dagvaardingen binnen de afdoening door het
Openbaar Ministerie en de 186 afdoeningen door de rechtbanken. Een
andere verklaring is het verschil in tijd. Zaken die het Openbaar Ministerie
aanbrengt in 2006 hoeven niet in hetzelfde jaar door de rechter te
worden afgedaan.
Tabel 6.4 Afdoeningen rechtbanken 2002-2006 (Bron: LECD)
Jaar Jaar Jaar Jaar Jaar
2002 2003 2004 2005 2006
Veroordeling 94 110 111 131 153
Vrijspraak 15 12 8 10 17
Dagvaarding Nietig 1 0 0 0 3
OM niet ontvankelijk 1 1 0 0 0
Ontslag van rechtsvervolging 0 0 0 0 0
Schuldigverklaring zonder
oplegging van straf
2 1 1 1 4
Onbekend 5 4 5 6 9
Totaal 118 128 125 148 186
Ten opzichte van 2005 is er een lichte daling van het percentage veroordelende
vonnissen te zien tot 84%. Een van de oorzaken voor dit licht
dalende succespercentage kan liggen in de drie nietige dagvaardingen
(2%), waar in het jaar ervoor geen sprake van was. Het percentage veroordelende
vonnissen ligt lager dan het landelijke gemiddelde (93%)
voor succes bij de rechter door het Openbaar Ministerie. 54 Aangezien
het voornemen is geuit om als Openbaar Ministerie actief en rechtsvormend
op te treden, 55 is dit geen vreemd verschijnsel. Een actiever beleid
brengt de nodige risico’s met zich mee. Hopelijk blijven de officieren ook
in de toekomst actief met het aanbrengen van zaken bij de rechter.

monitor racisme & extremisme | 33
De categorie ‘Onbekend’ bij de afdoening houdt in dat in 2005 zes uitspraken
zijn gewezen waarvan de inhoud niet meer kon worden achterhaald.
Het jaar 2006 toont een lichte stijging. Toen waren negen van de
afdoeningen ‘Onbekend’. Voor een compleet beeld is het van belang te
komen tot een volledige en toegankelijke registratie en te waken voor gegevensverlies.
6.3 Achtergronden bij discriminatiefeiten
Door middel van een schriftelijke vragenlijst aan de parketten heeft het
lecd achtergrondinformatie over de discriminatiedossiers verzameld:
de eerdergenoemde Discriminatie Registratie Code. Hoewel deze handmatige
informatieverzameling niet geheel sluitend is, 56 wordt het beeld over
de instroom van discriminatiefeiten adequaat aangevuld. Achtereenvolgens
wordt ingegaan op de verzamelde gegevens over de verdachte, de
plaats van het delict (locus delicti) en het slachtoffer.
6.3.1 Verdachte
Tabel 6.5 Verdachte van incidenten 2002-2006 (Bron: LECD)
Jaar Jaar Jaar Jaar Jaar
2002 2003 2004 2005 2006
Extreem-rechts 8 23 19 30 51
Godsdienst/levensovertuiging 2 0 0 0 0
Politieke overtuiging 2 2 3 2 2
Door opsporingsambtenaar 0 0 0 4 2
Particulier Surinaams/Antilliaans 2 1 1 2 1
Particulier Turks/Marokkaans 8 12 15 3 5
Overige niet-blanke particulier 2 4 3 2 7
Blanke particulier 178 110 149 185 144
Particulier (etnische
achtergrond onbekend)
11 24 14 8 17
Overige 14 9 6 3 8
Onbekend 15 19 4 2 9
Totaal 242 204 214 241 246

34 | opsporing en vervolging in 2006
De uitsplitsing van de verdachtenpopulatie is behulpzaam bij het opzetten
van beleid dat discriminatie tegengaat en het preventief optreden van
politie en justitie. In dit kader is het ook van belang aan te geven wanneer
een opsporingsambtenaar of een andere overheidsdienaar betrokken
was bij discriminatie. Hier tegenover staat discriminatie door particulieren.
Het consequent doorvoeren van deze scheidslijn is van belang en
komt de overzichtelijkheid ten goede. Op dit moment is in de gegevens
van het lecd helaas nog niet in één oogopslag te zien of het een privaat
of een publiek persoon betreft. Met het oog op de algemene criminaliteitscijfers,
waar een groeiend aandeel criminaliteit voor rekening van
vrouwen komt, zou een opdeling naar geslacht ook een welkome aanvulling
zijn bij de informatie over de verdachte van discriminatiefeiten.
Opvallend is de afname van het aantal discriminatie-incidenten dat voor
rekening komt van ‘Blanke particulieren’, oftewel autochtonen. Was hun
aandeel in 2005 nog ruim driekwart, nu is iets meer dan de helft van de
incidenten gepleegd door autochtonen. Wel is wederom het aandeel van
extreem-rechts onder de verdachten toegenomen. Het toont een forse
toename ten opzichte van 2005 en maakt nu 21% van de verdachtenpopulatie
uit. Deze toename komt overeen met de waarneming dat bij
het geweld het extreem-rechts daderschap weer toeneemt. 57 De groepen
‘Blanke particulier’ en ‘Extreem-rechts’ zijn samen verantwoordelijk
voor het grootste aantal discriminatiefeiten (80% in 2006).
Bij de categorie ‘Extreem-rechts’ in het bijzonder dient er aandacht gevestigd
te worden op het reeds in het algemeen geconstateerde probleem
van onderschatting wegens het ontbreken van de registratie van commune
delicten met discriminatoir aspect. De inschrijving wordt vaak gedaan
onder andere wetsartikelen dan de strafrechtelijke discriminatieverboden
wanneer het incidenten betreft van deze groep; bijvoorbeeld
alleen onder de artikelen mishandeling, vernieling of brandstichting.
Indien er bij deze commune delicten niet tevens een discriminatieverbod
wordt ingeboekt door het parket, komen dergelijke zaken niet onder discriminatie
terecht in het bedrijfsprocessensysteem compas. Zodoende
vallen ook anno 2007 commune delicten met een discriminerende achtergrond
nog buiten de registratie van het lecd.

monitor racisme & extremisme | 35
Om dezelfde reden dient ook voorzichtigheid te worden betracht bij allochtone
verdachten. Hier zal eveneens sprake zijn van onderregistratie.
Uit de gegevens van het lecd blijkt dat in 2006 een incident op naam
van een persoon met Surinaamse of Antilliaanse achtergrond komt. Personen
met Turkse of Marokkaanse achtergrond zijn verantwoordelijk
voor vijf incidenten. Deze 2% stijging van het totale allochtone daderschap
naar 5% ten opzichte van het voorgaande jaar, betreft een te klein
aantal om conclusies aan te verbinden.
Opsporingsambtenaren die in 2006 verdacht werden van discriminatie
zorgden voor twee discriminatiefeiten op de teller. Klachten over politieoptreden
komen meestal terecht bij de klachtencommissies van de
politie en een enkele nog bij de Nationale Ombudsman. 58 Opgemerkt
dient te worden dat burgers bij deze vorm van discriminatie veelal voor
een andere dan de strafrechtelijke aanpak kiezen, omdat de verdachte
deel uitmaakt van de strafrechtketen.
Sinds 2003 zijn er geen feiten geregistreerd van discriminatie op basis
van religie. Het is maar de vraag of er de laatste jaren geen geloof in het
spel is als er wordt gediscrimineerd. Zo stelt de Amsterdamse hoofdcommissaris
Bernard Welten, dat uit cijfers van de politie blijkt dat het
meeste geweld tegen homo’s wordt gepleegd door jonge Marokkanen. 59
Deze ontwikkeling heeft zich reeds in 2006 aangekondigd 60 en het lijkt
dat religieuze opvattingen een rol spelen bij het plegen van dit soort delicten.
Ook nu weer moeten wij concluderen dat vanwege het ontbreken
van registratie van commune geweldsdelicten met een discriminatoire
achtergrond hiervan in de cijfers van het Openbaar Ministerie niets is
terug te vinden.
Afsluitende opmerkingen inzake de verdachtenpopulatie betreffen de
categorie ‘Overige’. Wellicht zou een verdere opsplitsing meer neutraliteit
bieden en fixatie op de traditionele verdachtenpopulaties voorkomen.
Het behoeft geen betoog dat deze vorm van self-fulfilling prophecy
vermeden dient te worden. In de huidige registratiemethode wordt er
wel door middel van de drc toelichting gegeven bij feiten die worden
ingeschreven onder de categorie ‘Overige’. Indien er trends zichtbaar
worden binnen deze toelichting zal het lecd dit nader uitwerken in de
tabel. De cijfers van 2006 gaven hier echter nog geen aanleiding toe.
De personen die verantwoordelijk zijn voor discriminatie, maar van wie

36 | opsporing en vervolging in 2006
de achtergrond onbekend blijft, zijn verantwoordelijk voor een stijgend
aantal incidenten. Het betreft een stijging van 4%, veroorzaakt door 17
incidenten. De groep ‘Overige’ en ‘Onbekend’ zijn samen goed voor 7%.
Dit geeft geen inzicht in de (vermeende) daderverdeling en het zou jammer
zijn indien deze categorieën slechts gebruikt zouden worden als
sluitpost voor de statistieken.
6.3.2 Plaats van het incident
Met behulp van de Discriminatie Registratie Code heeft het lecd ook
informatie verzameld over de plaats van het delict.
Tabel 6.6 Plaats van het incident 2002-2006 (Bron: LECD)
WAAR Jaar Jaar Jaar Jaar Jaar
2002 2003 2004 2005 2006
Tegen opsporingsambtenaar 17 14 11 9 14
Werk 11 16 1 12 6
School/onderwijsinstelling 9 7 7
Sport 46 18 21 5 10
Horeca - uitsluiting aan de deur 4 7 14
Horeca - algemeen 27 21 6 17 8
Woonomgeving 28 17 30 32 47
Straat/openbare gelegenheid 83 85 110 139 109
Internet 6 4 13 8 13
Pers (media) 3 1 0 2 1
Overige 6 9 3 1 7
Onbekend 15 19 6 2 10
Totaal 242 204 214 241 246
Schommelde het percentage in voorgaande jaren onder de 15% voor de
woonomgeving als decor voor discriminatie, in 2006 neemt deze categorie
met 47 incidenten bijna een vijfde van het aantal discriminatie incidenten
voor haar rekening. Het vaakst komt discriminatie voor in het
openbare leven, op straat of in openbare gelegenheden. Samen bieden
ze in 63% van de feiten de locatie voor de discriminatie. Ten aanzien van
het jaar 2005 betreft het bij deze categorie wel een daling van 8%, waarmee
het terug is op het niveau van 2004.

monitor racisme & extremisme | 37
De discriminatiefeiten die plaatsvinden in het openbare leven worden
gevolgd door horecadiscriminatie en discriminatie van opsporingsambtenaren.
Het deurbeleid van uitgaansgelegenheden leidt nog steeds geregeld tot
publiek rumoer. Jongeren voelen zich geweigerd zonder legitieme reden
voor die weigering, of zelfs gediscrimineerd. Daar tegenover staan de
ondernemers die het belang van veiligheid beklemtonen. Het percentage
discriminatoire weigeringen aan een horecadeur blijft de laatste jaren
relatief laag. Een oorzaak kan zijn dat de categorie horeca pas sinds
2004 is onderverdeeld in twee categorieën. Horecadiscriminatie ‘Algemeen’
betreft discriminatie in de horecagelegenheid zelf en ‘Uitsluiting
aan de deur’ ziet op de weigering bij binnenkomst. Discriminatie die
plaatsvindt in horecagelegenheden (bijvoorbeeld door de bediening of
andere bezoekers) vertoont een opvallende daling, van 17 incidenten in
2005, naar acht in het jaar 2006.
Daarnaast speelt, net als in voorgaande jaren, het feit dat het inschrijven
van ‘Uitsluiting aan deur’ als een uitingsdelict (137c Sr of 137d Sr)
geschiedt, in plaats van als een uitsluitingsdelict (137g Sr of 429quater
Sr). 61 Ten opzichte van het voorgaande jaar is er weliswaar sprake van een
verdubbeling, maar gezien de berichten in wetenschap, politiek en de
media over discriminatoir deurbeleid van bepaalde horecagelegenheden
geeft dit aantal van 14 incidenten in 2006 nog steeds een vertekend beeld
van de discriminatie die in het dagelijks (nacht)leven plaatsvindt. 62
Het panel deurbeleid, dat deel uitmaakt van het preventieve arsenaal in
de aanpak van discriminatie voorgesteld door de regering, 63 is inmiddels
operationeel in onder andere de steden Amsterdam, Groningen en Rotterdam
en Utrecht. De samenstelling van het panel, dat bestaat uit de
uitbaters zelf, lokaal bestuur, maar ook bezoekers van de horecagelegenheden,
heeft tot doel de toegang laagdrempelig te maken bij klachten.
De intentie is om in samenwerking met politie, Openbaar Ministerie
en adb tot handhaving te komen. Dit kan zijn weg op verschillende manieren
vinden, bijvoorbeeld via zelfregulering die ligt bij het panel, het
bestuursrecht en het civiele recht, waaronder ook de Commissie Gelijke
Behandeling en als ultimum remedium het strafrecht.
Het aantal incidenten tegen opsporingsambtenaren die bij het uitvoeren
van hun taken discriminatie ondervinden door toedoen van de burger, is

38 | opsporing en vervolging in 2006
ten opzichte van het jaar 2005 toegenomen met vijf. Dat deze categorie
niet goed past in de ‘locus delicti’-tabel is reeds in eerdere rapportages opgemerkt.
Een betere plaats zou tabel 6.7 inzake de discriminatiegrond
zijn.
De vierde plaats waar discriminatie zich voordoet, wordt ingenomen
door feiten die zich voordeden op internet. In 2006 is daarmee het aandeel
ervan toegenomen met 2%. Net als in 2004 staan er, na de dip van
het tussenliggende jaar, in 2006 13 incidenten bij de lecd op de teller.
In 2007 neemt het Meldpunt Discriminatie Internet (mdi) reeds tien
jaar meldingen op van internetdiscriminatie, gedaan door burgers of
externe instanties. Een dergelijke melding kan meerdere strafbare uitingen
betreffen. In 2006 waren er ruim 1.700 uitingen, waarvan volgens
het mdi 984 strafbaar. 64 Bij ruim de helft hiervan stuurt het mdi
een verzoek tot verwijdering. Hieraan wordt in het overgrote merendeel
van de gevallen gehoor gegeven. Een dergelijk verzoek doet niet af aan
de strafbaarheid en bijvoorbeeld bij notoire verdachten gaat het mdi direct
over tot het doen van een aangifte. Het aantal aangiften dat het mdi
heeft gedaan in 2006 komt op zeven. Andere uitingen worden bijvoorbeeld
spontaan of na oproep door de melder verwijderd, terwijl weer andere
door een varia aan redenen blijven staan. 65
Als we de cijfers van het Openbaar Ministerie vergelijken met de cijfers
van het mdi valt het volgende op. Naast de zeven aangiften uit 2006, is er
over zes oudere aangiften van het mdi nog niet beslist. 66 Drie aangiften
die zijn gedaan voor 2006, hebben inmiddels tot een gerechtelijke uitspraak
geleid. 67 Volgens het mdi zouden zij nu nog 13 aangiften hebben
uitstaan. Dit kan het vermoeden wekken dat dit ook de 13 feiten betreft
die bij het Openbaar Ministerie staan ingeschreven. De gegevens van het
lecd gaan echter alleen over het aantal aangiften dat is gedaan in 2006,
waarbij lopende aangiften van eerdere jaren dus niet worden meegeteld.
Zodoende blijven in 2006 nog zes aangiften over internetdiscriminatie
die gedaan zijn door particulieren of andere instanties dan het mdi.
Het mdi meldt dat het in 2006 van 60 uitingen aangifte heeft gedaan. 68
Deze zouden dan volgens ons betrekking moeten hebben op de zeven
aangiften die het mdi in 2006 heeft gedaan. Dit vermoeden wordt versterkt
door de vermelding in het jaarverslag dat er ook 162 uitingen zijn

monitor racisme & extremisme | 39
toegevoegd aan de (zes) reeds bestaande aangifte dossiers. 69 Interessant
zou zijn om te overzien wanneer uitingen aanleiding waren tot het doen
van een aangifte en wanneer ze werden toegevoegd aan een bestaand
dossier.
Het jaarverslag van 2006 blikt alvast vooruit op het tienjarig bestaan
van het mdi. Strafrechtelijke aanpak van discriminatie op internet blijft
volgens het mdi door de jaren heen een moeizame aangelegenheid. Ondanks
dat er verbeteringen te zien zijn, is de doorlooptijd van aangiften
nog steeds te lang. Wij verwachten echter dat 2007 een ander beeld zal
geven, nu het Openbaar Ministerie steeds voortvarender te werk gaat in
gevallen van internetdiscriminatie. 70
Het mdi draagt ook bij aan deskundigheidsbevordering bij opsporingsambtenaren.
Gewapend met deze kennis zou er dan gericht digitaal
kunnen worden ‘gepatrouilleerd’. Het surveilleren op het web door de
politie kent een even afschrikwekkend effect als buiten het digitale leven.
Daarvan kan goed gebruik worden gemaakt in het voorkomen van discriminatie
op het net.
Nadat de minister van Justitie eind 2005 gesteld had dat het Openbaar
Ministerie door een actief vervolgingsbeleid de rechtsontwikkeling
dient te stimuleren, 71 zien we de toenmalige toelichting ook terug in de
nieuwe Aanwijzing Discriminatie. Kennisname van strafbare uitingen op
andere wijzen dan via aangifte kunnen ook strafrechtelijk onderzoek vereisen.
Als voorbeeld werd in 2005 niet alleen sport genoemd, maar ook
uitingsdelicten op bijvoorbeeld het internet. In de nieuwe Aanwijzing
Discriminatie staat dit expliciet vermeld, er wordt dan een zogenoemd
‘ambtshalve proces-verbaal van aangifte’ aangemaakt.
De overige locaties maken elk minder dan 5% van het geheel aan discriminatiefeiten
uit. Discriminatie op onderwijsinstellingen wordt pas
sinds 2004 apart geregistreerd, waarbij het aantal zaken stabiel blijft.
Een reden daarvoor kan zijn dat scholen vaak zelf dergelijke incidenten
afhandelen, zonder daarbij politie of soms zelfs ouders in te schakelen. 72
Eén discriminatie-incident betrof de media, een gelijkmatig laag aantal
in vergelijking met voorgaande jaren.

40 | opsporing en vervolging in 2006
Op arbeidsverhoudingen heeft discriminatie vaak een desastreus effect
en leidt het veelvuldig tot langdurige ziekmelding of beëindiging van
het dienstverband. Het aantal discriminatiefeiten op het werk fluctueert
sterk en neemt na de toename in 2005 weer af met de helft, tot zes feiten
in 2006. Een dergelijke trend is niet te zien bij de Commissie Gelijke
Behandeling waar de aantallen op dit gebied stabiel blijven. Dit zou veroorzaakt
kunnen worden doordat slachtoffers van discriminatie op het
werk de weg naar de cgb minder confronterend vinden dan aangifte.
In 2005 is er weinig sportdiscriminatie strafrechtelijk aangepakt. In
2006 is het aantal van tien incidenten weliswaar een verdubbeling, maar
blijft het ver onder het niveau van de jaren 2002-2004. Er zijn in 2006
wel een paar initiatieven ontplooid om discriminatie en met name homofobie
in de sport tegen te gaan, zoals het overleg van een internationale
delegatie met de knvb 73 en campagnes voorgesteld door de John
Blankenstein Foundation. 74
6.3.3 Slachtoffer
Met ingang van het jaar 2007 heeft het lecd de gronden aangepast om
meer in lijn te werken met internationale rapportages. Hiermee wordt
ook tegemoet gekomen aan de opmerkingen uit eerdere monitorrapportages
en aan die van het Meldpunt Discriminatie Amsterdam.
Iemand kan in één zin worden uitgescholden op grond van zowel zijn
etniciteit en geloof, als zijn seksuele geaardheid. Dit voegt aan het totaal
in de registratie drie incidenten toe, terwijl het er feitelijk maar een was.
Tot en met 2004 was het niet mogelijk om meerdere coderingen op te
geven voor één discriminatiefeit dat plaatsvond op basis van meerdere
gronden. Er werd in dergelijke gevallen slechts één codering gebruikt,
namelijk ‘Meerdere gronden’.
Vanaf 2005 heeft het lecd ervoor gekozen om het bij discriminatie op
meerdere gronden mogelijk te maken om per incident (maximaal) drie
gronden in te voeren. De categorie ‘Meerdere gronden’ heeft daardoor
betekenis verloren. Daarnaast is er de reeds aangehaalde dubbeltelling
bij het totale aantal. Vanaf 2005 zijn de cijfers dus eigenlijk niet meer
goed met de voorafgaande jaren te vergelijken, hooguit de percentages.
Een laatste algemene opmerking betreft het gebruik van ‘Overige gron-

monitor racisme & extremisme | 41
den’ in tabel 6.7. In de strafrechtelijke discriminatieverboden zijn de
gronden (waarop de tabel is geënt) uitputtend, waardoor de categorie
‘Overige gronden’ verwarring kan creëren. In de praktijk blijkt het echter
nodig deze categorie te handhaven. Bij een discriminatiefeit kan het
onduidelijk zijn of er sprake is van discriminatie op grond van ras of op
de (niet in het wetboek van strafrecht opgenomen) grond nationaliteit.
Indien het oordeel de laatstgenoemde grond behelst, hoort het feit niet
meer thuis onder de grond ras en dient het apart geregistreerd te worden.
Tabel 6.7 Discriminatiegrond per incident 2002-2006 (Bron: LECD)
Jaar Jaar Jaar Jaar Jaar
2002 2003 2004 2005 2006
Ras 39% 47% 43% 46% 55%
Antisemitisme 25% 25% 27% 23% 33%
Godsdienst/levensovertuiging 1% 4% 4% 6% 6%
Homoseksuele gerichtheid 2% 1% 2% 3% 2%
Geslacht 0% 0% 0% 0% 0%
Handicap 0%
Meerdere gronden 22% 12% 16%
Overige gronden 4% 2% 5% 21% 0%
Onbekend 6% 9% 2% 1% 3%
Totaal 100% 100% 100% 100% 100%
Ten opzichte van het voorgaande jaar is er in 2006 voor de grond ras een
toename van 9%. Daarmee krijgt deze grond het grootste aandeel sinds
2002. Het aantal incidenten dat plaatsvond naar aanleiding van iemands
vermeende ras is in het verslagjaar voor het eerst uitgewerkt in een aparte
tabel (6.8). Daarin is ras onderverdeeld in ‘Huidskleur’ en ‘Nationale of
etnische afstamming’. Op haar beurt is ‘Huidskleur’ weer onderverdeeld
in de categorieën ‘Negroïden’, ‘Gekleurden’ en ‘Blanken’. Ten slotte is
‘Nationale of etnische afstamming’ uitgesplitst naar ‘Surinamers/Antillianen’,
‘Turken/Marokkanen’, ‘Roma/Sinti’, Allochtonen/buitenlanders’
en ‘Overige’.

42 | opsporing en vervolging in 2006
Tabel 6.8 Uitsplitsing naar ras 2002-2006 (Bron: LECD) 75
Jaar Jaar Jaar Jaar Jaar
2002 2003 2004 2005 2006
Huidskleur 19% 15% 21% 29% 27%
— negroïden 19% 15% 21% 29% 17%
— gekleurden (niet negroïden) 9%
— Blanken 2%
Nationale of etnische afstamming 19% 31% 22% 17% 28%
— surinamers/Antillianen 3% 10% 2% 3% 3%
— Turken/Marokkanen 17% 21% 20% 15% 11%
— roma/sinti 0%
— Allochtonen/buitenlanders 9%
— Overige nationale of
etnische afstamming 6%
Totaal 39% 47% 43% 46% 55%
Door de opname van de categorieën ‘Blanken’, ‘Roma/Sinti’, ‘Allochtonen/buitenlanders’
en ‘Overige afstamming’ volgt er beter inzicht in de
discriminatiegronden. De keerzijde van de medaille is wel dat het aandeel
van voorgaande jaren niet meer te vergelijken is met de nieuwe cijfers,
aangezien in 2005 een aanzienlijk aantal discriminatiefeiten deel
uitmaakte van de categorie ‘Overig’ (21%).
Onduidelijk is in hoeverre de verschillen tussen 2006 en de voorgaande
jaren veroorzaakt worden door de nieuwe methodiek en registratiewijze.
Andere vernieuwingen en bijzonderheden in de registratie komen
aan de orde bij de betreffende gronden.
Een effectievere aanpak van discriminatie begint uiteraard met kennis
over de verschijningsvormen en de slachtoffers ervan. Door de uitsplitsing
van de categorie ‘Huidskleur’ en ‘Nationale of etnische afstamming’
is een stap richting de uitleg van het begrip ras uit het Internationale Verdrag
ter Uitbanning van alle Vormen van Rassendiscriminatie (ivur) gezet. In
art. 1 ivur staat namelijk dat onder ‘ras’ tevens begrepen moet worden
huidskleur, afkomst, etnische en nationale herkomst. 76
De in de zevende monitorrapportage bekritiseerde categorie ‘Zwarten
of Gekleurden’, 77 wordt voor het jaar 2006 opgesplitst naar de categorie-

monitor racisme & extremisme | 43
en ‘Negroïden’ en ‘Gekleurden’ onder de noemer ‘Huidskleur’. Het blijft
lastig een neutrale aanduiding te vinden, ondanks dat een dergelijke
aanduiding zijn nut zou kunnen bewijzen bij de (preventieve) aanpak en
oplossing voor het probleem van discriminatie op grond van huidskleur.
Nieuw is de categorie ‘Blanken’ (2%) die ook is ondergebracht onder de
noemer ‘Huidskleur’.
Het percentage van de categorieën ‘Negroïden’ en ‘Gekleurden’ gezamenlijk
blijft hoog: 26% (in 2005 kwam 29% voor rekening van de categorie
‘Zwarten of gekleurden’).
De reeds langer gebruikte categorie ‘Surinamers/Antillianen’ is nu ondergebracht
bij ‘Nationale of etnische afstamming’. Deze indeling blijft
wat ongelukkig aandoen in de weliswaar verbeterde presentatie van de
cijfers. Wanneer wordt bijvoorbeeld een Surinamer gediscrimineerd
vanwege zijn huidskleur en wanneer vanwege zijn nationale of etnische
afstamming? Het percentage discriminatie van de categorie ‘Surinamers/Antillianen’
bleef in ieder geval ook in 2006 zeer gering (3%).
Het aantal inschrijvingen op de categorie ‘Turken/Marokkanen’ is relatief
gedaald (van 20% naar 15%). Het doet vreemd aan dat ook bij deze
categorie twee verschillende bevolkingsgroepen samen worden gevoegd.
Aangezien er aanwijzingen lijken te zijn dat Marokkanen onevenredig
meer worden gediscrimineerd dan Turken is het des te belangrijker een
preciezere registratie te voeren. 78 Een dergelijke aanduiding per bevolkingsgroep
geeft ook meer inzicht, zeker nu er “nieuwe uitdagingen
voor de deur staan in de gedaante van Oost-Europeanen”. 79
Terug naar tabel 6.7 (discriminatiegrond). Naast de gronden expliciet
genoemd in de strafrechtelijke discriminatieverboden, staat de grond
‘Antisemitisme’ separaat geregistreerd. Er is er een stijging zichtbaar van
10% wat betreft het percentage antisemitische incidenten. Het aandeel
van 33% is het hoogst in jaren. Het is ook een opvallend groot aandeel
gezien de relatief kleine joodse gemeenschap die Nederland kent. 80 De
vraag rijst of deze groep onevenredig zwaar wordt getroffen door discriminatie,
of dat zij ook de weg naar de politie en het Openbaar Ministerie
relatief goed weet te vinden.
De redenering die ten grondslag ligt aan de aparte registratie van anti-

44 | opsporing en vervolging in 2006
semitisme is dat er sprake kan zijn van discriminatie wegens het geloof,
maar ook vanwege etnische afkomst (ras). Deze redenering gaat ook op
voor moslims. 81 Wellicht zien we in de toekomst deze grond ook apart
opgenomen in de tabel en niet separaat onder ‘Godsdienst’.
Godsdienst toont in 2006 een ongewijzigd beeld in vergelijking met
het voorgaande jaar. In 2005 kon op basis van de landelijke cijfers van
de adb’s gemeld worden dat het percentage klachten over godsdienstdiscriminatie
afnam. De cijfers over 2006 zijn ten tijde van de afronding
van dit onderzoek nog niet bekend.
Voor het eerst dit jaar is het mogelijk aan de hand van de cijfers die het
lecd heeft aangeleverd vast te stellen dat in alle gevallen van discriminatie
op grond van godsdienst het de Islam betrof. De andere categorie
in die opsplitsing naar geloof, wordt gevormd door de categorie ‘Overig’.
Een verdere opsplitsing zou een minder eenzijdige focus op de islam
geven en meer neutraliteit bieden, evenals bij de achtergrond van de
verdachte. De dubbelrol die de grond ‘islam’, net als antisemitisme, kan
hebben (naast geloof ook ras), is reeds besproken.
De opzet van het (huidige) monitorproject is gericht op rassendiscriminatie.
Gezien het belang van de onderwerpen (en de beschikbaarheid
van cijfers) wordt desalniettemin kort ingegaan op de gronden ‘Gerichtheid’
en ‘Geslacht’.
Het percentage voor homofobe incidenten is verrassend laag als men de
ogenschijnlijk toegenomen mediaberichten over homodiscriminatie in
acht neemt. 82 Het is bekend dat de aangiftebereidheid onder deze groep
slachtoffers laag is, maar het blijft zaak hier werk van te maken en zo
deze vorm van criminaliteit effectief te bestrijden. Ook in gevallen van
homodiscriminatie is er vaak sprake van een commuun delict met discriminatoir
aspect, zoals mishandeling, vernieling of bedreiging omdat
iemand als homoseksueel wordt gezien. Zoals eerder opgemerkt, ontbreken
deze delicten vooralsnog in de registratie van het Openbaar Ministerie.
Na de daling van 1% in 2006 is het goed mogelijk dat 2007 een
ander beeld geeft. In Amsterdam ligt het aantal meldingen van geweld
tegen homo’s in de zomer van 2007 al hoger dan in heel 2006. 83
Discriminatiezaken op grond van geslacht worden reeds jaren (bijna)
niet ingeschreven. Deze grond ontbreekt namelijk in de qua volume be-

monitor racisme & extremisme | 45
langrijkste categorie: de discriminerende belediging (art. 137c Sr). De
ratio van de wetgever voor het niet opnemen van deze grond was indertijd
dat opname het emancipatiedebat zou belemmeren. 84 Er kan gesteld
worden dat 14 jaar na deze beslissing emancipatie nog onverminderd
aandacht behoeft. 85 Het is de vraag of opname van de grond ‘geslacht’ in
art. 137c Sr geen heroverweging behoeft.
7 Lokale verschillen
In dit onderzoek ligt de nadruk op landelijke ontwikkelingen. Op basis
van de beschikbare cijfers kunnen echter ook opmerkingen worden gemaakt
over lokale trends. De volgorde van het onderzoek wordt aangehouden
in de zin dat ook bij de regionale cijfers eerst de politie aan bod
komt en vervolgens het Openbaar Ministerie. Bij beide dient voorzichtigheid
betracht te worden vanwege de (vaak) kleine aantallen die het
betreft. Bovendien ontbreekt veelal de lokale achtergrondinformatie die
een verklaring voor de waarnemingen zou kunnen zijn.
Voor de strafrechtelijke bestrijding van discriminatie zijn er drie trajecten
te identificeren. Van primair belang is dat slachtoffers (desgewenst)
hun zaak bij de politie kunnen aanbrengen. Daarnaast komt het voor
dat rechtstreeks aangifte wordt gedaan bij de (hoofd)officier van justitie.
Deze weg wordt soms door belangenorganisaties en adb’s bewandeld
als het om een principiële of spraakmakende zaak gaat. De derde mogelijkheid
is dat opsporingsambtenaren ambtshalve discriminatie signaleren.
Dit laatste komt nog slechts sporadisch voor. Verreweg de meeste
zaken komen ter kennis van de politie doordat de burger zich aan het
politiebureau vervoegt.
Bij de politie is een belangrijk verschil bij het opnemen van discriminatie
of de zaak in het bedrijfsprocessensysteem wordt opgenomen als een
melding of als een aangifte. In beginsel geldt de regel dat als een burger
aangifte wil doen, hiervan proces-verbaal opgemaakt moet worden. 86
Van een melding kan bijvoorbeeld sprake zijn als de burger geen vervolging
wil van de dader, maar het wel van belang vindt dat de politie op de
hoogte is van het incident. De praktijk leert ons dat zaken soms als mel-

46 | opsporing en vervolging in 2006
ding worden opgenomen als de politie meent dat er onvoldoende opsporingsindicatie
is, of gebrek aan bewijs.
Tabel 7.1 Meldingen en aangiften discriminatie in 2006 per regio
(Bron: CBS)
politieregio geregistreerde geregistreerde
melding aangifte
van discriminatie van discriminatie
Groningen 23 9
Friesland 22 11
Drenthe 19 11
IJsselland 29 9
Twente 24 6
Noord- en Oost-Gelderland 34 18
Gelderland-Midden 37 16
Gelderland-Zuid 27 10
Utrecht 64 26
Noord-Holland-Noord 41 16
Zaanstreek-Waterland 20 8
Kennemerland 32 16
Amsterdam-Amstelland 158 158
Gooi- en Vechtstreek 12 5
Haaglanden 25 25
Hollands-Midden 45 26
Rotterdam-Rijnmond 70 37
Zuid-Holland-Zuid 24 12
Zeeland 10 4
Midden- en West-Brabant 106 40
Brabant-Noord 39 14
Brabant-Zuid-Oost 61 7
Limburg-Noord 24 8
Limburg-Zuid 23 14
Flevoland 26 10
KMAR 14 9
Totaal 1009 525

monitor racisme & extremisme | 47
Ook komt het voor dat de zaak in de ogen van de opsporingsambtenaren
geen opportuniteit heeft. Een andere verklaring voor de verschillen kan
zijn dat er – indien mogelijk – getracht wordt in discriminatiezaken te
bemiddelen.
Op basis van gegevens van het cbs blijkt het totale aantal aangiften
bijna de helft van het aantal meldingen te zijn. Deze verhouding komt
ons bekend, maar te hoog voor. Het uitgangspunt zoals vastgelegd in de
Aanwijzing Discriminatie is immers dat elke aangifte wordt opgenomen
en vervolgens doorgestuurd naar het Openbaar Ministerie. Het lijkt er
evenwel op dat politiemensen zelf vaak de afweging maken of een zaak
vervolgbaar is en daarvan laten afhangen of het een melding of een aangifte
wordt. Hierdoor komt het voor dat aangevers soms veel moeite
moeten doen om een proces-verbaal te laten opnemen.
Meldingen zijn in de praktijk zaken waarop verder meestal geen opsporing
plaatsvindt. Het komt erop neer dat de politie in dergelijke gevallen
een politiesepot toepast. Dat is wat ons betreft alleen acceptabel als
de burger hiervan een schriftelijke kennisgeving krijgt waartegen een
rechtsmiddel – een klacht bij het hof wegens niet-vervolgen – openstaat.
87 De burger beschikt immers over ditzelfde rechtsmiddel als het
Openbaar Ministerie seponeert. De afhandeling door de politie mag
deze rechtsbescherming niet frustreren.
Opvallend is dat in de regio Amsterdam-Amstelland alle meldingen als
aangiften zijn opgenomen. Dat is bij Haaglanden ook het geval. Het lijkt
onwaarschijnlijk dat er door deze korpsen geen meldingen meer worden
opgenomen, maar uitsluitend aangiften. Zo stond in 2003 in de regio
Amsterdam-Amstelland nog bijna de helft van de zaken als melding geregistreerd.
In 2006 telt dit korps 196 registraties in het bedrijfsprocessensysteem
onder de incidentcode voor discriminatie. 88 Hieronder bevinden
zich zowel meldingen als aangiften. Tevens komen hierbij zaken
voor die bestaan uit een commuun delict met een discriminatoir aspect.
Op basis van de gegevens van het cbs lijkt het wenselijk nader onderzoek
te doen naar de aard van de ingeschreven meldingen. Zo kan worden
vastgesteld welk beleid de regionale politiekorpsen in de praktijk hanteren
bij het opnemen ervan en hoe dit zich verhoudt tot de verplichtingen

48 | opsporing en vervolging in 2006
die in de Aanwijzing Discriminatie zijn neergelegd.
Ten aanzien van de politieregio’s die de lijst aanvoeren, kan in het algemeen
worden gesteld dat zij ook de grote steden omvatten. Een van de
redenen voor het hoge aantal aangiften van discriminatie in deze regio’s
zijn de activiteiten die worden ontplooid om tot een goede registratie
en aanpak van discriminatie te komen. Hoge aantallen indiceren niet
altijd een slechte uitvoeringspraktijk. Omgekeerd geldt dat als gegevens
vrijwel ontbreken dit niet hoeft te betekenen dat discriminatie zich niet
voordoet.
Tabel 7.2 Instroom discriminatiefeiten per parket 2002-2006
(Bron: LECD)
Feiten per Parket Jaar Jaar Jaar Jaar Jaar
2002 2003 2004 2005 2006
Den Bosch 9 16 13 25 21
Breda 16 15 15 54 17
Maastricht 12 13 10 12 4
Roermond 2 8 8 7 4
Arnhem 17 13 5 15 9
Zutphen 20 5 2 14 7
Zwolle 1 0 5 16 12
Almelo 16 5 5 6 3
Den Haag 31 15 23 16 58
Rotterdam 43 26 25 17 13
Dordrecht 10 9 4 5 25
Middelburg 23 12 9 3 4
Amsterdam 8 21 32 16 34
Alkmaar 1 3 11 8 4
Haarlem 7 18 23 11 13
Utrecht 10 6 9 5 3
Leeuwarden 4 13 6 1 9
Groningen 5 5 7 6 3
Assen 7 1 2 4 3
Totaal 242 204 214 241 246

monitor racisme & extremisme | 49
Bij het Openbaar Ministerie laat een uitsplitsing per arrondissementsparket
zien dat het jaarlijkse volume discriminatiezaken per parket vaak
bescheiden is. Hierdoor is het moeilijk expertise op dit terrein op te bouwen
en te behouden. In dat opzicht lijkt de herstructurering met elf regioparketten
een verbetering. Een ander voordeel van de regioparketten
is ook dat als gevolg van de nieuwe Aanwijzing Discriminatie uit 2007 de
discriminatieofficieren belast worden met de feitelijke afdoening. Daarmee
komt vermoedelijk een einde aan de praktijk dat lang niet alle discriminatiezaken
door deze gespecialiseerde officieren wordt afgedaan.
Feit blijft dat aanzienlijk minder discriminatiezaken aan het Openbaar
Ministerie worden voorgelegd, dan waarvan de politie een bekende verdachte
heeft. Zoals eerder opgemerkt, zou dit verschil kleiner behoren te
zijn indien de instructies uit de Aanwijzing zouden worden nageleefd. 89
Sommige fluctuaties bij een parket hebben te maken met incidenten die
tot een hoog aantal discriminatiefeiten hebben geleid. Dat was bijvoorbeeld
het geval bij de zogenoemde ‘carnavalszaak’ uit 2005 (Breda). 90
Een praalwagen was tijdens de tochten getooid met allerhande racistische
uitingen. Dat leverde maar liefst dertig processen-verbaal op.
De grote parketten laten een tegengesteld beeld zien. Terwijl in Rotterdam
het aantal discriminatiefeiten afneemt, is dat voor Den Haag en
Amsterdam – beide met een dip in 2005 – juist andersom. Met name de
uitschieter van Den Haag in 2006 is opvallend hoog. Wellicht houdt dit
verband met de verhoogde activiteit tegen extreem-rechtse groeperingen
in de politieregio Haaglanden. 91 De daling in Rotterdam lijkt geen
gelijke tred te houden met het jaarlijkse (hoge) aantal meldingen over
discriminatie in deze regio die bij radar terechtkomen. 92
8 Kanttekeningen bij opsporing en vervolging
In dit onderzoek ontbreekt informatie over raciaal extremisme. Een
belangrijke oorzaak is het onvoldoende of geheel niet registreren van
commune delicten met discriminatoir aspect door politie en Openbaar
Ministerie, ondanks dat deze verplichting reeds lange tijd in de Aanwijzing
Discriminatie is opgenomen. In het kader van dit onderzoeksproject

50 | opsporing en vervolging in 2006
stellen wij wel cijfers samen over racistisch en extreem-rechts geweld, 93
maar een integrale blik wordt door een gebrek aan data vooralsnog belemmerd.
Het is met name het Openbaar Ministerie dat voor het registreren
van deze commune delicten met een discriminatoire achtergrond
al langere tijd in afwachting is van de komst van een nieuw bedrijfsprocessensysteem
(gps). Uit een experiment dat bij het Amsterdamse parket
in 2004 is uitgevoerd, blijkt evenwel dat ook binnen het huidige bedrijfsprocessensysteem
deze informatie ingewonnen kan worden. 94 Dat
roept de vraag op of het wel nodig is om (zolang) op gps te wachten. Voor
wat de bedrijfsprocessensystemen van de politie betreft, blijkt dat tegenwoordig
door middel van een nieuwe techniek (blue view) centraal in alle
bedrijfsprocessensystemen van de regiokorpsen kan worden gezocht. 95
Van deze technologie zou voor de registratie van racisme en extremisme
nog veel meer gebruikgemaakt kunnen worden.
In de uitvoeringspraktijk blijken korpsen de klachten van burgers vaker
als melding dan als aangifte te registreren. Daar kan een goede reden
voor zijn, bijvoorbeeld als de burger geen aangifte wil doen of als het
geen strafbaar feit betreft. Het aantal meldingen ligt echter bijna tweemaal
zo hoog als het aantal aangiften. Daarbij blijken zaken soms als
melding te worden weggeschreven als er geen opsporingsindicatie is of
gebrek aan bewijs. De facto en de jure is hier sprake van een politiesepot,
aangezien er geen opsporing meer verricht wordt op deze zaken. Indien
deze gang van zaken voor de praktijk het meest effectief is, dient als consequentie
daaraan verbonden te worden dat de burger van het sepot op
de hoogte wordt gesteld. Immers, in het geval dat het Openbaar Ministerie
seponeert, staat daar een rechtsmiddel tegen open (beklag bij het
hof). Dit mag de burger niet onthouden worden als de politie seponeert.
Een schriftelijke kennisgeving van het politiesepot lijkt de enige aangewezen
weg om de burger recht te doen, maar daarvan is thans geen sprake.
De prioriteit die door middel van de prestatiecontracten bij de regiokorpsen
aan discriminatie wordt gegeven, lijkt per 1 januari 2008 komen
te vervallen. Op deze datum is vermoedelijk een herziene Politiewet van
kracht, 96 waarbij de zogenoemde ‘politieministers’ op landelijk niveau
meerjarige prioriteiten voor de politie vaststellen. Voor de periode 2008-
2011 zijn de landelijke prioriteiten op basis van deze nieuwe systema-

monitor racisme & extremisme | 51
tiek al vastgesteld. Merkwaardig genoeg maakt discriminatie daarvan
geen deel meer van uit, 97 terwijl het wel als prioriteit wordt aangemerkt
in zowel de Aanwijzing Discriminatie als in het meerjarenplan van het
Openbaar Ministerie (Perspectief op 2010). Het komt onwenselijk voor
dat in de prioriteitsstelling tussen korpsen, Openbaar Ministerie en de
Aanwijzing discrepanties zitten.
De Aanwijzing Discriminatie is in 2007 herzien. Opvallend is dat er meer
onderwerpen aan bod komen en er veel aandacht is voor de organisatiestructuur.
In het kader van de Monitor Racisme & Extremisme is eerder opgemerkt
dat de Aanwijzing Discriminatie niet zozeer aanscherping, maar
vooral navolging behoeft. Indien er knelpunten in de uitvoering zijn,
dient te worden onderzocht wat daarvan de oorzaak is. Zijn de instructies
niet realistisch of ontbreekt het lokaal aan capaciteit, prioriteit of
mentaliteit? Sommige verplichtingen, zoals registratie, worden aangehouden
in afwachting van de juiste systemen. Dat geeft te denken, aangezien
het in de praktijk mogelijk blijkt ook zonder die nieuwe systemen
de gevraagde informatie boven tafel te halen. Bovendien heeft ervaring
geleerd dat de landelijke invoering van nieuwe technologie bij politie of
justitie zelden probleemloos verloopt. 98
Een ander punt van aandacht is de instructie dat de strafeis door de officier
met 25% wordt verhoogd als er sprake is van een commuun delict
met een discriminatoir aspect. Uit de vonnissen in discriminatiezaken
blijkt vrijwel niet dat er van deze bevoegdheid gebruik is gemaakt. 99 Mogelijk
is dit wel impliciet in de strafeis meegenomen. Naar ons oordeel
zou de officier deze verhoogde strafeis in zijn requisitoir dienen te benoemen.
Vervolgens dient de rechter zich uit te spreken of de discriminatoire
achtergrond daadwerkelijk tot een strafverhoging leidt. Dit zou
ook in overeenstemming zijn met de bepalingen hieromtrent in het Europese
Kaderbesluit betreffende de bestrijding van racisme en vreemdelingenhaat.
100 De uitkomsten van een in november 2006 gestart onderzoek aan
de Universiteit Utrecht naar strafmaat in discriminatiezaken zijn ten
tijde van de afronding van deze rapportage nog niet bekend. 101
Naar aanleiding van de Wet verhoging strafmaat voor structurele vormen van
discriminatie zijn enkele strafrechtelijke discriminatieverboden aangepast:
art. 137c, d, e en g. Sr. Deze aanpassingen houden in dat de straf-

52 | opsporing en vervolging in 2006
maat voor het stelselmatig opzettelijk beledigen of aanzetten tot discriminatie
verdubbelt tot twee jaar. Voor het stelselmatig verspreiden van
discriminerend materiaal is de maximumstraf verhoogd tot één jaar.
Dat geldt ook voor het stelselmatig discrimineren in de uitoefening van
ambt, beroep of bedrijf. 102 Mogelijk wordt er in de opsporing wel gebruikgemaakt
van de extra bevoegdheden die aan deze strafverzwarende
omstandigheden verbonden zijn. Het is evenwel opvallend dat bij de
vervolging door het Openbaar Ministerie tot op heden nog geen enkele
maal is gedagvaard op basis van deze bepalingen. Bij de invoering van
de wet begin 2004 werd vooral gedacht aan de bestrijding van extreemrechts
en discriminatie op internet. Gezien het toenemende aandeel van
extreem-rechts bij overtreding van de discriminatieverboden en het aanhoudende
hoge aantal klachten over discriminatie op internet wekt het
verbazing dat van deze (relatief) nieuwe bepalingen bij de vervolging nog
geen gebruik is gemaakt.
De politie registreert verdachten van discriminatie waartegen procesverbaal
is opgemaakt in het Herkenningsdienst Systeem (hks), waar
het Openbaar Ministerie werkt met discriminatie-incidenten die worden
geregistreerd in compas. Er zit een aanzienlijk verschil tussen de
landelijke aantallen geregistreerde verdachten van de politie en de registratie
door het Openbaar Ministerie. Uitgaande van de instructie uit de
Aanwijzing Discriminatie dat processen-verbaal in beginsel aan het Openbaar
Ministerie doorgestuurd dienen te worden, zou een hoger aandeel
bij het Openbaar Ministerie mogen worden verwacht.
Een aantal zaken lenen zich niet voor doorzending, naast de zaken die
door de korpsen zelf worden afgedaan. Daarvoor geldt wat wij hiervoor
al hebben opgemerkt over het politiesepot. Tevens kunnen in de registraties
van de korpsen ook commune delicten voorkomen met een discriminatoir
aspect, die niet in compas onder discriminatie worden geregistreerd.
Dit is wederom reden deze omissie snel te verhelpen.
Ten slotte komt het voor dat de politie zaken als discriminatie aanmerkt
die door het Openbaar Ministerie anders worden benoemd. Dit doet
zich met name voor bij discriminerende beledigingen (art. 137c Sr).
Kort gezegd komt het erop neer dat als iemand deze belediging in het
enkelvoud krijgt toegevoegd (‘jij ***jood’), dat er dan sprake zou zijn van
een eenvoudige belediging (art. 266 Sr). Indien de belediging een groep

monitor racisme & extremisme | 53
mensen aangaat (‘jullie ***joden’) zou er sprake zijn van een discriminerende
belediging. Dit onderzoek is niet de geëigende plaats om op de
juistheid van deze opvatting in te gaan, maar wij willen erop wijzen dat
deze eenvoudige beledigingen tenminste commune delicten blijven met
een discriminatoire achtergrond. Niet alleen zouden die terug te vinden
moeten zijn in de registratie van het Openbaar Ministerie, maar bij vervolging
zou tevens een verhoogde strafeis (25%) gevorderd moeten worden.
Met de invoering van de regioparketten probeert het Openbaar Ministerie
haar kennis te bundelen en zo effectief mogelijk ter beschikking
te stellen. Op specialistische terreinen als discriminatie hebben kleine
parketten moeite om capaciteit vrij te maken. Daarom is ervoor gekozen
de negentien arrondissementsparketten om te vormen tot elf (grotere)
regioparketten en acht (kleinere) lokale parketten. Elk lokaal parket is
verbonden aan een regioparket. De regioparketten kunnen de expertise
makkelijker organiseren en beschikbaar stellen aan de lokale parketten.
103 Op zichzelf lijkt dit een goede ontwikkeling. De huidige praktijk
is dat discriminatiezaken vaak worden afgehandeld door officieren die
geen specialist zijn. Ook in de aanwijzing is de instructie opgenomen dat
de discriminatieofficieren deze zaken dienen af te doen. Gewaakt moet
worden dat deze centrale aansturing niet tot onnodige vertraging en bureaucratie
leidt door een te geringe toekenning van uren voor discriminatiezaken
aan deze gespecialiseerde officieren.
Tot slot blijft het opvallen dat uitsluiting aan de deur bij horecagelegenheden,
nog steeds in een aantal gevallen wordt weggeschreven onder
het uitingsdelict discriminerende belediging (art. 137c Sr). 104 Bij dit
soort deurweigering dient evenwel het verbod van discriminatie bij de
uitoefening van en bedrijf ten laste te worden gelegd (art. 137g Sr of art.
429quater Sr). Het belang is met name gelegen in de omstandigheid dat
personen vanwege hun etniciteit uitsluiten van openbare gelegenheden
van een geheel andere orde is dan het doen van racistische uitingen in het
openbaar. Uit dien hoofde dienen deze daden onder de uitsluitingsdelicten
te worden afgedaan.

54 | opsporing en vervolging in 2006
9 Slot
Een aantal bevindingen inzake de onderzochte onderwerpen zijn reeds
uitgelicht in paragraaf 8. In deze slotparagraaf volgt een korte schets
van de meest opvallende cijfers en hun rol in bredere ontwikkelingen en
trends.
De politieke en bestuurlijke aandacht voor de strafrechtelijke discriminatieverboden
is de laatste jaren aanzienlijk toegenomen. Dit komt mede
door het besef dat harde maatregelen tegen terrorisme en extremisme
gepaard dienen te gaan met een accurate aanpak van discriminatie. Van
personen afkomstig uit etnische groepen mag het nemen van medeverantwoordelijkheid
voor onze samenleving gevraagd worden, maar dan
wel op voorwaarde dat deze mensen beschermd worden tegen discriminatoire
uitsluiting en haatuitingen.
Overigens zijn andere wegen dan de strafrechtelijke zelfs van groter belang.
Te denken valt aan voorlichting, educatie en zelfregulering. Daarna
pas komen de juridische wegen in beeld in de vorm van het bestuursrecht,
het civiele recht en als ‘laatste redmiddel’ het strafrecht. Meer en
meer wordt deze juridische bestrijding gereguleerd door internationale
verdragen en het recht van de Europese Unie. Vanuit deze internationale
context is de in Nederland geldende wetgeving tegen discriminatie dan
ook geen autonoom fenomeen meer.
Een blik op de aantallen leert dat traditiegetrouw rassendiscriminatie
de grond is die het meest voorkomt. In 2006 is die procentueel gestegen
(55%). Soms lopen discriminatie naar ras en godsdienst naadloos in elkaar
over. Dit is vaak het geval bij joden en moslims. Verontrustend in
dat verband is dat antisemitisme als grond sterk gestegen is en in 2006
maar liefst 33% van alle discriminatiefeiten betreft. Gegeven de relatief
kleine joodse gemeenschap in Nederland is deze vorm van discriminatie
even hardnekkig als structureel te noemen. De toename ervan lijkt mede
toe te schrijven aan de aanzienlijk gestegen deelname van personen met
een extreem-rechtse achtergrond bij het (vermoedelijk) plegen van deze
delicten. Een zelfde toename van extreem-rechts zagen we eerder bij
monitoronderzoek naar discriminatoir geweld. Cijfers over discriminatie
van moslims zijn niet beschikbaar, omdat deze categorie (nog) niet

monitor racisme & extremisme | 55
apart wordt geregistreerd zoals bij antisemitisme het geval is. Discriminatie
vanwege de islamitische godsdienst wordt wel geregistreerd, maar
neemt in de cijfers van het Openbaar Ministerie in 2006 niet toe. Het
blijft steken op een aandeel van 6%.
Verontrustend is het toegenomen aandeel van jongeren bij verdachten
die gehoord zijn vanwege discriminatiemisdrijven. Niet alleen maken
minderjarigen jongens zich hier steeds vaker schuldig aan, maar bij ook
minderjarige meisjes is sprake van een gestaag groeiende deelname. Bij
de jongens steeg hun aandeel fors van 5% in 1997 naar 14% in 2006.
Voor de meisjes steeg het percentage over dezelfde periode van 1% naar
4%. Het zou interessant zijn te onderzoeken waaraan deze stijging te
wijten is. Met die kennis gewapend kan samen met professionals die
met deze jongeren werken (onderwijzers, jongerenwerkers, politie) een
strategie worden ontwikkeld om deze trend om te buigen. Differentiatie
per doelgroep bepaalt of die strategie preventief (educatief) of repressief
(lik op stuk) moet zijn.
Tot slot blijkt uit de cijfers van het verslagjaar dat de afdoening van
discriminatiezaken door het Openbaar Ministerie sterk is gestegen in
2006. Deze stijging duidt op een verhoogde activiteit op dit terrein van
zowel politie als Openbaar Ministerie. Overeenkomstig de toegekende
prioriteit aan het onderwerp discriminatie mag dit zeker goed nieuws
heten.
Het is niet zonder belang te constateren dat de formele toekenning van
prioriteit ook daadwerkelijk heeft geleid tot een verhoogde activiteit.
Regels zoals de ambtsinstructie die tot een dode letter zouden verworden,
schaden het vertrouwen in de rechtsstaat.
De in 2007 herziene Aanwijzing Discriminatie is in dit opzicht grondiger
en preciezer dan haar voorgangers. De Aanwijzing lijkt op deze
wijze meer handvatten te bieden voor een goede uitvoering van het
beleid. Een belangrijk gemis in de Aanwijzing is echter dat een aanzet
ontbreekt tot deskundigheidsbevordering bij zowel politie en Openbaar
Ministerie, als de zittende magistratuur. Op het punt van politietrainingen
zijn hiertoe regionaal wel al enkele succesvolle activiteiten
ondernomen.
De instanties en instellingen die, zoals de Aanwijzing voorschrijft, regi-

56 | opsporing en vervolging in 2006
straties bijhouden, zouden hun voordeel kunnen doen met het hanteren
van uniforme definities en categorieën bij het weergeven van cijfers
en trends.
Succesvol lijkt het streven om sepots bij discriminatiezaken tot een
minimum te beperken. Het percentage sepots is in 2006 flink gedaald.
Hiermee wordt gevolg gegeven aan de instructie uit de Aanwijzing Discriminatie.
Het is uiteraard belangrijk deze trend vast te houden.

Noten
monitor racisme & extremisme | 57
1 Het monitorproject wordt tevens ondersteund door het Ministerie van Volksge-
zondheid, Welzijn en Sport.
2 Staatsblad 1971, 96.
3 Staatsblad 1981, 306.
4 Staatsblad 1991, 623.
5 Persbericht Raad van Ministers van de Europese Unie, 19 april 2007.
6 Publicatieblad eg 2002, C 75 E/269.
7 Publicatieblad eg 2007.
8 Kamerstukken II 2005/06, 30 579, nrs. 1-3.
9 Staatsblad 2003, 480.
10 B.E.P. Meyer, ‘Gedragscode om: frisse wind bij open deuren’, Trema 2001, p. 245-
252.
11 Staatscourant 2003, 61.
12 Voor dit onderzoek is gebruikgemaakt van de concepttekst van de Aanwijzing Dis-
criminatie.
13 Kamerstukken II 2005/06, 30 3000 VI, nr. 26, p. 5.
14 De definitieve tekst was ten tijde van de afronding van dit onderzoek nog niet ge-
publiceerd.
15 Zie voor een toelichting op de term ‘beleidssepot’ paragraaf 6.2.1.
16 Het huidige Fundamental Rights Agency (fra).
17 Kamerstukken II 2006/07, 27 017, nr. 31, p. 7.
18 Discriminatiebestrijding bij de politie, Een kwestie van sturen, Eindrapportage quick-
scan discriminatie politie, oktober 2003.
19 Kamerstukken II 2003/04, 29 200 VI, nr. 158, p. 7-8.
20 Discriminatiebestrijding bij de politie, Eindrapport Landelijk Bureau Discriminatie-
zaken, februari 2005.
21 Landelijk Expertise Centrum Diversiteit, Jaarverslag 2006: Het jaar van de bewust-
wording, Apeldoorn: Politieacademie 2007, p. 21.
22 (11 september 2007).
23 Kamerstukken II 2006/07, 28 824, nr. 30, p. 2.
24 Zie voor de wet Staatsblad 2007.
25 Kamerstukken II 2006/07, 29 628, nr. 50.
26 Gezamenlijke landelijke prioriteiten politie 2008-2011, 1 juni 2007. Zie

58 | opsporing en vervolging in 2006
ligheidsbericht-6?ActItmIdt=107736> (11 september 2007).
27 Zie paragraaf 6.1 Instroom.
28 (september 2007).
29 De cijfers van het cbs wijken af van die in de zevende monitorrapportage zijn ge-
publiceerd (tabel 9.1, p. 186) vanwege een herberekening door het cbs in 2006.
30 Zie ook Jaap van Donselaar (red.), Het Lonsdalevraagstuk, Amsterdam: Anne Frank
Stichting / Universiteit Leiden 2005, (11 oktober 2007).
31 Zie (14 september 2007).
32 Het Landelijk Expertise Centrum Discriminatie bij het om dient niet verward te
worden met het Landelijk Expertise Centrum Diversiteit dat onder de Nederland-
se Politie Academie valt.
33 Voorheen de 19 arrondissementsparketten, Openbaar Ministerie, Perspectief op
2010, Den Haag: Openbaar Ministerie 2006, p. 21.
34 Gerdine Dankers & Paul Velleman, Handboek Discriminatie 2006, Amsterdam:
Landelijk Expertisecentrum Discriminatie 2006.
35 Brief ministers bij aanbieding Landelijk Kader Nederlandse Politie 2007,
Kamerstukken II 2006/07, 28824, nr. 30, .
36 Communicatiesysteem Openbaar Ministerie – Parket AdministratieSysteem.
37 Er wordt uitsluitend naar zaken in eerste aanleg gekeken, waardoor de gerechts-
hoven en de Hoge Raad buiten deze registratie vallen.
38 Jaap van Donselaar & Peter R. Rodrigues, Monitor Racisme & Extreem-rechts, zesde
rapportage, Amsterdam: Anne Frank Stichting/Universiteit Leiden 2004, p. 94,
.
39 gps staat voor Geïntegreerd Processysteem Strafrecht.
40 Jaap van Donselaar & Peter R. Rodrigues (red.), Monitor Racisme & Extremisme,
zevende rapportage, Amsterdam: Anne Frank Stichting/Universiteit Leiden 2006,
p. 188, .
41 Zie paragraaf 5.1 klpd, figuur 5.1.
42 Jaap van Donselaar & Peter R. Rodrigues (red.), Monitor Racisme & Extreem-rechts,
zesde rapportage, Amsterdam: Anne Frank Stichting/Universiteit Leiden 2004, p.
100, .
43 In 2006 levert de politie in totaal 243.073 verdachten aan, Jaarverslag 2006, Ne-
derlandse Politie, p. 11,

(27 september 2007).
monitor racisme & extremisme | 59
44 Jaap van Donselaar & Willem Wagenaar, Monitor Racisme & Extremisme. Racistisch
en extreemrechts geweld in 2006, Amsterdam: Anne Frank Stichting/Universiteit
Leiden 2007 .
45 Het gaat in 2006 om 54.700 feiten, tegen 52.700 in 2005, Jaarbericht 2006, Open-
baar Ministerie, . Het aandeel
dat geweld heeft in de instroom houdt aan rond de 20%.
46 Brief minister ter aanbieding wodc-rapport ‘Godslastering, discriminerende ui-
tingen wegens godsdienst en haatuitingen’, Kamerstukken II 2006/07, 30800 VI,
nr. 38 ; Jaap van Donselaar & Peter R. Rodrigues, Monitor Racis-
me & Extremisme, zevende rapportage, Amsterdam: Anne Frank Stichting/Univer-
siteit Leiden 2006, p. 242-243, .
47 Zie ‘Halsema wil discriminerende bedrijven aan de schandpaal’, Nu.nl, 7 novem-
ber 2006, ‘Te vaak: jij komt er niet in’, Algemeen
Dagblad/Utrecht, 23 mei 2006, .
48 Dit onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van een motie van de Tweede Kamer
uit 2001 over technische en beleidssepots bij discriminatie en racisme, Verslag al-
gemeen overleg op 15 november 2001 over de motie-Dittrich inzake de registratie
van discriminatie en racisme (274000 VI, nr. 92), Kamerstukken II 2001/02, 28000
VI, nr. 39 .
49 Jaarbericht 2006, Openbaar Ministerie, p. 53, .
50 Zie paragraaf 3 Ambtsinstructies.
51 Jaarbericht 2006, Openbaar Ministerie, p. 53.
52 Wet van 7 juli 2006 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van
Strafvordering en enige andere wetten in verband met de buitengerechtelijke af-
doening van strafbare feiten (Wet om-afdoening), Staatsblad 2006, 330.
53 Besluit om-Afdoening, Staatsblad 2007, 255.
54 Jaarbericht 2006, Openbaar Ministerie, p. 54
55 Kamerstukken II 2005/06, 30 300 VI, nr. 26.
56 De aantallen bij ‘Onbekend’ in de diverse tabellen wordt veroorzaakt door ontbre-
kende gegevens.

60 | opsporing en vervolging in 2006
57 Jaap van Donselaar & Willem Wagenaar, Monitor Racisme & Extremisme. Onder-
zoeksbericht: Racistisch en extreemrechts geweld in 2006, Amsterdam: Anne Frank
Stichting/Universiteit Leiden 2007 .
58 Zie hierover Peter R. Rodrigues & Rita Schriemer, ‘Politie en Justitie’, in: Igor
Boog (red.), Monitor Rassendiscriminatie 2005, Rotterdam: lbr 2006, p. 109-112.
59 ‘Politie overweegt ‘lokhomo’s’ in te zetten’, Nu.nl, 15 augustus 2007, .
60 ‘Cohen laakt Marokkaanse jongens op homofeestdag; de Volkskrant, 3 april 2006,
.
61 In 2006 staan vier deurzaken onder art. 137c ingeschreven.
62 Zie Jacky Nieuwboer, ‘Horecadiscriminatie: wake up call cerd voor Nederland-
se Politie en om’, njcm-Bulletin 2006, p. 1177-1187, Aanhangsel Handelingen II
2006/07, 2635.
63 Kamerstukken II 2004/05, 29 800 VI, nr. 165.
64 Jaarverslag 2006, Meldpunt Discriminatie Internet, p. 29.
65 Ibidem, p. 30.
66 Ibidem, p. 25.
67 Rb Amsterdam 25 januari 2006, ljn AV2201 (periodiek internet systeem, dat
is gegaan tot aan het Hof Amsterdam 17 november 2006, ljn AZ3011); Rb
Amsterdam 24 mei 2006 (Housewitz) en Rb Amsterdam 1 juni 2006, parketnr.
13/124393-04 (Ertan).
68 Jaarverslag 2006, Meldpunt Discriminatie Internet, p. 30.
69 Ibidem, p. 30.
70 Joep Dohmen, ‘Justitie maakt ernst met aanpak ‘haatsites’’, nrc Handelsblad, 25
augustus 2007, .
71 Brief Discriminatiebestrijding en rechtshandhaving, Kamerstukken II 2005/06, 30 300
VI, nr. 26.
72 ‘Scholen doen weinig aangifte van incidenten’, Nu.nl, 11 september 2007, .
73 ‘Delegaties overleggen met knvb over o.a. homofobie’, Sport Facilities, 11 juni
2006, .
74 ‘Campagnes in sport om homofobie te bestrijden’, de Volkskrant, 2 november 2006,

om_homofobie_te_bestrijden>.
monitor racisme & extremisme | 61
75 Dit is een subtabel die tot 55% gaat omdat dit percentage het aandeel van de grond
ras is op het geheel aan discriminatie-incidenten.
76 In dezelfde zin hr 24 juni 1975, nj 1975, 450 m.n. Mulder.
77 Peter R. Rodrigues, ‘Opsporing en vervolging in 2005’, in: Jaap van Donselaar &
Peter R. Rodrigues (red.), Monitor Racisme & Extremisme, zevende rapportage, Am-
sterdam: Anne Frank Stichting/Universiteit Leiden 2006, p. 200, .
78 Peter R. Rodrigues & Rita Schriemer, ‘Klacht en afdoening’, in: I. Boog e.as. (red.),
Monitor Rassendiscriminatie 2005, Rotterdam: Argus 2006, p. 179.
79 […] Welten ziet in de komst van Oost-Europeanen weer een nieuwe ‘uitdaging’.
“Deze groep heeft weer zijn eigen problematiek.” Orthodoxie, in welke religie dan
ook, is volgens de hoofdcommissaris de belangrijkste veroorzaker van intoleran-
tie. ‘Politie overweegt ‘lokhomo’s’ in te zetten’, Nu.nl, 15 augustus 2007 .
80 De joodse gemeenschap telt tussen de 30.000 en 40.000 personen.
81 Zie ook P.R. Rodrigues, ‘Islamfobie en antisemitisme: een paar apart’, njcm-Bul-
letin 2004, p. 999-1001.
82 Zie ook scp-publicatie 2006/15, Gewoon doen. Acceptatie van homoseksualiteit in Ne-
derland, Saskia Keuzenkamp, David Bos, Jan Willem Duyvendak & Gert Hekma,
Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, september 2006.
83 ‘Korpschef bezorgd om intolerantie tegenover homo’s’, Nu.nl 9 september 2007,
.
84 A.J. Molhoek, ‘Gewijzigde anti-discriminatie bepalingen in het Wetboek van
Strafrecht’, lbr-Bulletin 1992, nr. 1, p. 5.
85 ‘Vrouwenemancipatie is voltooid’, Nieuwsbank Interactief Nederlands Persbureau 10
maart 2004, ; Men-
no van Dongen & Toine Heijmans, ‘Een minister voor emancipatie?’, de Volkskrant
7 februari 2007, ; zie ook .
86 Zie ook de minister van Justitie, Kamerstukken II 2005/06, 30 3000 VI, nr. 128, p.
7.
87 Art. 12 Sv.
88 Informatie afkomstig van het Regioproject Discriminatie van het korps.

62 | opsporing en vervolging in 2006
89 Zie paragraaf 6.1 Instroom.
90 ‘Jongeren vervolgd voor racisme tijdens carnaval’, Rechtennieuws.nl, 7 juni 2005,
(24 september 2007).
91 ‘Zoetermeer bundelt krachten bij aanpak van extreem-rechts’, en ‘Politie “stalkt” extreem-rechts Zoetermeer uit’, bn/De Stem, 15 augus-
tus 2007, .
92 radar is het bureau voor gelijke behandeling en tegen discriminatie werkzaam
in de regio’s Rotterdam-Rijnmond, Midden- en West-Brabant en Zuid-Holland-
Zuid. Zie ook het jaarverslag op .
93 Jaap van Donselaar & Willem Wagenaar, Monitor Racisme & Extremisme. Onder-
zoeksbericht: Racistisch en extreemrechts geweld in 2006, Amsterdam: Anne Frank
Stichting/Universiteit Leiden 2007 .
94 Jaap van Donselaar & Peter R. Rodrigues, Monitor Racisme & Extreem-rechts, zesde
rapportage, Amsterdam: Anne Frank Stichting/Universiteit Leiden 2004, p. 94.
95 Kamerstukken II 2005/06, 30 3000 VI, nr. 128, p. 7.
96 Zie voor de wet Staatsblad 2007, 180.
97 Gezamenlijke landelijke prioriteiten politie 2008-2011, 1 juni 2007. Zie (11 september 2007).
98 Zo zal vermoedelijk vanaf 2007 een nieuw landelijk uniform systeem voor de poli-
tie worden ingevoerd: Basis Voorziening Handhaving (bvh).
99 Willem Wagenaar & Peter R. Rodrigues, ‘De strafmaat bij racistisch geweld’, in:
Monitor Racisme & Extremisme, zevende rapportage, (Jaap van Donselaar & Peter R.
Rodrigues, red.), Amsterdam: Anne Frank Stichting/Universiteit Leiden 2006,
.
100 Zie paragraaf 2 Wetgeving.
101 (24 september 2007).
102 Zie ook het overzicht met strafrechtelijke discriminatieverboden in paragraaf 2.
103 Jaarbericht 2006, Openbaar Ministerie, p. 52, (9 oktober 2007).
104 Vier maal in 2006.