De handschriftelijke overlevering van ... - Taalunieversum
De handschriftelijke overlevering van ... - Taalunieversum
De handschriftelijke overlevering van ... - Taalunieversum
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>De</strong> <strong>handschriftelijke</strong> <strong>overlevering</strong> <strong>van</strong><br />
Senecaexcerpten uit de Spiegel historiael<br />
<strong>van</strong> Jacob <strong>van</strong> Maerlant<br />
Renée Gabriël<br />
Begeleider<br />
Prof. Dr. Johan Oosterman (Radboud Universiteit<br />
Nijmegen)<br />
Tweede lezer<br />
Prof. Dr. Wim <strong>van</strong> Anrooij (Universiteit Leiden)<br />
Afbeelding op omslag: Gent, UB: 1374, f. 4r.
New Philology<br />
‘The bookish text casts itself adrift from a particular historical moment to make its way<br />
among other texts, from other periods, to which it contributes new meanings and from<br />
whose association it derives new senses.’<br />
S.G. Nichols, Why material philology?, p. 23.
New Philology in steekwoorden<br />
New Philology ‘oude’-filologie<br />
Tekst in handschrift Editie <strong>van</strong> ‘auteurstekst’<br />
Momentgebonden Universeel<br />
Kopiist, gebruiker Auteur<br />
Tekstuele variatie Reconstructie origineel <strong>van</strong> auteur<br />
Materialiteit
•<br />
•<br />
•<br />
Senecabloemlezing<br />
Spiegel historiael — Jacob <strong>van</strong> Maerlant (begonnen in 1284)<br />
Naast geschiedverhaal: bloemlezingen uitspraken autoriteiten<br />
Senecabloemlezing (2892 verzen)<br />
- Relatief om<strong>van</strong>grijk<br />
- Speculum historiale én Martinus <strong>van</strong> Braga, Formula vitae honestae<br />
- met grote initiaal gemarkeerd door kopiisten<br />
- als zelfstandige tekst overgeleverd in verzamelhandschriften
Probleemstelling<br />
Centraal staat: de verandering die optreedt wanneer een excerpt uit een groter geheel<br />
gelicht wordt en in een nieuwe <strong>handschriftelijke</strong> context een plaats krijgt.<br />
Drie stappen die mogelijk de betekenis en functie <strong>van</strong> een tekst beinvloeden:<br />
•Aanpassing <strong>van</strong> de vorm (uitsnede)<br />
•<strong>De</strong> tekst wordt (gedeeltelijk) losgemaakt <strong>van</strong> de oorspronkelijke tekstuele context<br />
•<strong>De</strong> tekst wordt geplaatst in een nieuwe <strong>handschriftelijke</strong> context al dan niet naast<br />
andere teksten.
Onderzoeksvraag<br />
Welke veranderingen in vorm, betekenis en functie treden er op wanneer een<br />
Senecaexcerpt uit de Spiegel historiael gelicht wordt en als zelfstandige tekst in een<br />
nieuwe <strong>handschriftelijke</strong> context wordt opgenomen?
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Handschriften met Seneca<br />
Gent, UB: 1374 (Heber-Serrurecodex), laatste kwart 14e eeuw, Kartuizerklooster<br />
Herne bij Brussel. Gehele bloemlezing.<br />
‘Handschrift 61’ uit Biemans 1997, tweede of derde kwart 14e eeuw. Waarschijnlijk<br />
oorspronkelijke gehele bloemlezing (fragm. overgeleverd).<br />
Brussel, KB: 15.642-51, eerste helft <strong>van</strong> de vijftiende eeuw. Ingekorte bloemlezing<br />
(585 verzen).<br />
Handschrift-Van Hulthem, rond 1400, 10 regels verbonden met 10 regels die <strong>van</strong><br />
elders afkomstig zijn als onderdeel <strong>van</strong> een spreukenverzameling.<br />
Brussel, KB: II 270, late vijftiende eeuw, zes versregels (drie rijmparen) als<br />
bladvulling.
•<br />
•<br />
Boekenlijsten met Seneca<br />
Michael <strong>van</strong> der Stoct, prior Sint-Baafsabdij Gent. Inventaris opgesteld in of na<br />
1394.<br />
Item <strong>van</strong> Seneca ende zinen bouken, 2o folio ‘<strong>van</strong> allen fauten’, penultimo ‘men caent’<br />
Jan Wasselins, brouwer in Gent, inventaris opgemaakt in 1389.<br />
de bouc <strong>van</strong> Senica
•<br />
•<br />
Handschriften + boekenlijsten<br />
Handschriftelijke <strong>overlevering</strong> relatief klein<br />
Zeer gevarieerd qua vorm, inhoud en ontstaanscontext<br />
generalisatie moeilijk<br />
•<br />
Boekenlijsten vormen waardevolle aanvulling<br />
- Senecabloemlezing in Herne en bij Van der Stoct in monastiek milieu<br />
- Gebruikers vertrouwd met Latinitas<br />
- dunne of kleine eenvoudige handschriftjes
Inmiddels is verschenen:<br />
Renée Gabriël, ‘Boekenlijsten en Material Philology. Methodologische overwegingen bij<br />
de boekenlijst <strong>van</strong> Michael <strong>van</strong> der Stoct (ca. 1394). In: Queeste 16 (2009), 2, p. 83-<br />
111.
Change language