Referentiekader Vroege Tweedetaalverwerving - Taalunieversum

1.4
■ context: met deze parameter wordt gespecificeerd of de boodschap die de kleuter dient te
begrijpen of te produceren gelinkt is aan een concrete ‘hier-en-nu’-context of niet.
Deze parameter heeft voor de kleuter een impact op de inschatting van de functionaliteit
van de taaluiting door hemzelf, maar uiteraard ook op de moeilijkheidsgraad van de
boodschap;
■ verwerkingsniveau: deze parameter beschrijft op welk niveau informatie in de boodschap
door de kleuter verwerkt moet worden. Moet de kleuter de informatie in de boodschap
alleen maar reproduceren (kopiërend niveau), begrijpen of beschrijven zoals ze zich
voordoet (beschrijvend niveau), de informatie in de boodschap zelf herstructureren
(structurerend niveau), of zelfs evalueren door haar te vergelijken met andere boodschappen
en bronnen (evaluerend niveau)?
Door de bovenvermelde (en eventueel andere) parameters gezamenlijk te hanteren, kunnen
doelstellingen op meso-niveau beschreven worden.
Bijvoorbeeld: LUISTEREN: de kleuter begrijpt instructies die door de juf in de klas aan hem
worden gegeven en die hem aanzetten tot een concrete handeling.
Hertaald naar de bovenstaande parameters wordt dit: Luisteren (=vaardigheid): de kleuter
begrijpt (= verwerkingsniveau) mondelinge instructies (=tekstsoort) die door de juf (=gesprekspartner)
in de klas (=verwijzing naar macro-niveau) aan hem gegeven wordt (=publiek) en die
hem aanzetten tot een concrete handeling (=onderwerp).
TAALVAARDIGHEID OP MICRO-NIVEAU: dit derde niveau van beschrijving geeft aan welke talige
elementen (minimaal) nodig zijn om de hierboven aangegeven taalvaardigheidstaken binnen de
vermelde domeinen uit te voeren. Inspiratie voor een beschrijving van de talige elementen op
micro-niveau kan gevonden worden in de traditionele ‘disciplines’ van de taalwetenschap:
■ fonologie: op dit niveau wordt aangegeven in hoeverre de kleuters bepaalde klanken
moeten herkennen c.q. uitspreken;
■ lexicon: op dit niveau wordt gewezen op de woordenschat die kleuters moeten verwerven
om de taken op meso-niveau te kunnen uitvoeren;
■ morfologie / syntaxis: hier worden uitspraken gedaan over welke morfologische en syntactische
regels verworven moeten worden;
■ pragmatiek en sociolinguïstiek: hier worden uitspraken gedaan over welke gespreksconventies,
en vaardigheden in verband met register kleuters eventueel moeten verwerven.
1.5.3 Samenhang tussen de drie niveaus
HET IS BELANGRIJK TE ONDERSTREPEN dat de drie niveaus - micro, meso en macro - heel sterk
met elkaar samenhangen. Zij mogen niet beschouwd worden als drie aparte ‘programma’s’ of
aparte ‘sets van doelstellingen’ waaraan gewerkt moet worden. Het gaat hier eerder om verschillende
camerastandpunten die worden ingenomen om naar hetzelfde gegeven te kijken, namelijk
wat kinderen in relevante communicatieve contexten met taal moeten kunnen doen.
Welke die ‘relevante communicatieve contexten’ zijn, wordt in de eerste plaats door het macroniveau
gedicteerd. Het macro-niveau biedt immers, om de metafoor van de camerastandpunten
aan te houden, het brede beeld op het geheel. Hierboven merkten we in dit verband op dat voor
de vijfjarige kleuter vooral het domein van schools leren van primordiaal belang is. De niveaus
‘micro’ en ‘meso’ kunnen vervolgens beschouwd worden als analyseniveaus die toelaten om meer
accuraat en concreter te beschrijven wat de leerling dan precies als lerende binnen dat domein
met de Nederlandse taal moet kunnen doen.
In dit licht is het niet aangewezen het micro-niveau op zichzelf te beschouwen, laat staan te
[ 15
]