Referentiekader Vroege Tweedetaalverwerving - Taalunieversum

1.4 REFERENTIEKADER
[ 10
]
VROEGE TWEEDE TAALWERVING [ BESCHOUWINGEN BIJ DE BASISVRAAG ]
Dit wordt echter niet met ‘minimumdoelstellingen’ in dit referentiekader bedoeld: het gaat hier
om de dingen die kinderen aan het einde van groep 2/kleuteronderwijs zeker (minimaal) met
taal moeten kunnen doen om niet in een positie van achterstand terecht te komen. Of vanuit
het standpunt van de school: het gaat hier om de vaardigheden waarvoor de school de volle
verantwoordelijkheid moet nemen om ze bij alle kleuters optimaal te bevorderen door het
creëren van een krachtige leeromgeving. Kleuters die de voorgeschreven doelstellingen niet
halen, lopen immers groot gevaar om snel in de problemen te raken. Slechts in die zin zijn de
doelstellingen die in het referentiekader worden aangeboden ‘minimumdoelstellingen’: het gaat
om basisdoelstellingen die door alle allochtone leerlingen gehaald zouden moeten worden, en
waarvoor de school maximale inspanningen moet leveren om ervoor te zorgen dat alle allochtone
kleuters dat doel daadwerkelijk bereiken.
De formulering van dergelijke doelstellingen laat uiteraard toe dat sommige kinderen veel
verder gaan in hun taalontwikkeling: taalverwerving is immers een individueel proces, dat beïnvloed
wordt door allerlei context- en persoonlijkheidsvariabelen. Verschillen in de snelheid
waarmee kinderen het Nederlands verwerven en het uiteindelijke niveau dat ze behalen aan het
einde van de betrokken periode, zijn onvermijdelijk, en tegelijk ook natuurlijk. De essentie is
dat alle leerlingen een bepaald niveau (minimumniveau) moeten hebben gehaald om hun
kansen op verdere ontplooiing en normaal functioneren te vrijwaren. De lijst van ‘minimumdoelstellingen’
heeft als eerste doel scholen duidelijke richtingaanwijzers te bieden voor het
minimum-uitstroomniveau dat alle allochtone kinderen, ongeacht het sociaal milieu waarin ze
thuis opgroeiden en ongeacht hun moedertaal, voor taalvaardigheid Nederlands moeten halen.
1.4.3 Alleen talige doelstellingen?
DE ONTWIKKELING VAN TAALVAARDIGHEID VERLOOPT bij kleuters geïntegreerd met de ontwikkeling
van andere vaardigheden, kennis en attitudes. Denken we in dit verband maar aan hun
cognitieve ontwikkeling, manuele vaardigheden, socio-emotionele ontwikkeling, etc. In de
vroegschoolse educatie in Vlaanderen en Nederland is dit inzicht in vele scholen in de onderwijsaanpak
ingebouwd. Dat in het referentiekader uitsluitend wordt gefocust op talige doelstellingen,
mag aan deze vaststelling geen afbreuk doen.
Het is dan ook nodig om, bij de formulering van talige doelstellingen, de ontwikkeling van kleuters
op andere domeinen en de doelstellingen die op die andere domeinen reeds zijn geformuleerd
(bijvoorbeeld in ontwikkelingsdoelen, tussendoelen of kerndoelen) niet uit het oog te
verliezen. De focus op talige doelstellingen laat anderzijds aan onderwijsgevenden wel toe om
een scherpe gerichtheid te ontwikkelen op waar het, met betrekking tot de taalontwikkeling van
allochtone kleuters, precies om draait, en waar het niet of minder om draait. Als doelstellingen
in te algemene of te overkoepelende termen worden geformuleerd, dreigen ze net hun relevantie
voor de (dagelijkse) onderwijspraktijk te verliezen.
1.4.4 Alleen Nederlands?
EEN GELIJKAARDIGE BEDENKING KAN WORDEN gemaakt met betrekking tot de ontwikkeling van
de eigen taal (moedertaal) van allochtone kinderen. Dat het referentiekader zich beperkt tot
doelstellingen met betrekking tot taalverwerving van het Nederlands, mag niet impliceren dat de
ontwikkeling van de eigen taal niet belangrijk zou zijn voor kleuters. Voor zover dat in
Vlaanderen en Nederland nog niet gebeurd is, moeten in andere kringen en binnen andere
projecten scherpe contouren worden geschetst voor de doelstellingen van het onderwijs in de
eigen taal.