amsterdam. - Acehbooks.org

GROEP I. 3e Klasse. 53
men destijds als tropische landschappen opdischte: koude, conventioneele
voorstellingen, waaraan waarheid en gevoel geheel
ontbraken. Tusschen de jaren 17(50 en 1780 zijn te Batavia
door den majoor der artillerie Johs. Rach een verbazend aantal
teekeningen in O. I. inkt van de gebouwen der hoofdstad en
de forten en établissementen der Compagnie vervaardigd, maar
ook daarin komt het landschap niet tot zijn recht. En ook de
werken van Marsden, Crawfurd en Raffles, waarvan het laatste
zelfs van een afzonderlijken prachtigen atlas van platen vergezeld
gaat, worden schier vruchteloos geraadpleegd wanneer men
het landschap der oostersche eilanden wil leeren kennen.
Toen na de omwenteling van 1813 de voormalige Nederlandsche
koloniën in Oost- en West-indië grootendeels onder
het bewind van het Moederland waren teruggekeerd, werd,
althans in de Aziatische bezittingen, meer dan ooit te voren
werk gemaakt van wetenschappelijke nasporingen. Zelfs werd al
spoedig eene Natuurkundige Commissie ingesteld, waaraan kundige
natuuronderzoekers, deels Nederlanders, deels vreemdelingen,
verbonden werden. Aan deze Commissie werden bekwame
teekenaars toegevoegd, aan wie wij voor het eerst eene menigte
goede schetsen van Indische landschappen verschuldigd zijn.
Het is vooral aan de Belgische omwenteling toe te schrijven,
dat veel daarvan onuitgegeven bleef, ofschoon een aantal fraaie
lithographiën van tropische landschappen, van deze kunstenaars,
vooral van den uitstekenden teekenaar Payen afkomstig, de
Rumphia en Flora Javae van Blume en het aan Land- en Volkenkunde
gewijde deel der Verhandelingen van de Natuurkundige
Commissie versieren. Payen schilderde ook een menigte tafereelen
van de natuur van Java in olieverf, maar is als colorist
niet geheel wat hij als teekenaar was. De schilderijen die van
hem overig zijn, bevinden zich op het Rijks Ethnographisch
Museum te Leiden.
Noch om keuze van onderwerp noch om uitvoering bijzonder
aanbevelenswaardig zijn een zestal Javasche landschappen, omstreeks
1840 door den heer J. J. van Braam bij de firma Frans
Buffa en Zonen te Amsterdam uitgegeven; zeer veel schoons
daarentegen is bevat in de door dezelfde uitgevers in 1844 en
1845, onder den titel „Gezichten van Ned. Indië", in het licht
gezonden 50 platen, geteekend door den luit. ter zee van de
Velde en op steen gebracht door den Belgischen lithograaf
Lauters. De gekleurde platen in den atlas die Junghuhn's klassiek
werk „Java" vergezelt, doen ons verbaasd staan over het
gebrek aan kunstgevoel bij een schrijver die de natuur met zooveel
warmte wist te beschrijven.