amsterdam. - Acehbooks.org

18 GROEP I. l e
Klasse.
naar Java (1846) in het Nederlandsch vertaald. Dezelfde onderscheiding
ware wel verdiend door d'Almeida's Life in Java (2
deelen, Londen, 1864). Perelaer's Twaalfhonderd palen over
Midden-Java, oorspronkelijk verschenen in den Militairen Spectator
(1868), verdiende alleszins den herdruk in des schrijvers
sprokkelingen, uitgegeven onder den titel Uit de oude doos
(1883). De voorbijgaande bezoeken door Fransche, Engelsche,
Duitsche, Italiaansche, Oostenrijksche en Deensche reizigers,
zooals d'Argout, Fontanier, Lavollée, Devay, Comte de Beauvoir,
Duret, — Davidson, Money, Laird, Wedderburn, — Ratzeburg,
Jagor, von Richthofen, Zöller, Seelhorst,— von Scherzer,
von Hochstetter, Lehnert, — Bottoni, — Steen Bille, van
tijd tot tijd aan Java gebracht, hebben aanleiding gegeven tot
vele oppervlakkige beschrijvingen en onbekookte beschouwingen,
maar soms ook bewezen hoe weinig tijds voor een kundig
en geniaal man genoeg is, om belangrijke gegevens voor de
wetenschap op te zamelen (von Richthofen, von Hochstetter)
en over sociale toestanden een scherpzinnig oordeel te vellen
(Money, Wedderburn). Bijzondere vermelding verdient nog het
verhaal der reizen over Java van den Regent van Brebes, dat
dit kundige Javaansche hoofd ten behoeve zijner landgenooten
onder den pseudoniem Poerwa Lelana heeft in het licht gegeven.
De Nederlandsche literatuur over Borneo is niet onbelangrijk,
maar, voor zoover de geographische betreft (ethnologische
en historische geschriften komen elders ter sprake), meest in
tijdschriften of algemeene werken over Ned. Indië vervat. Prof.
Veth wijdde echter een uitgebreid werk aan de Wester-afdeeling
(Borneo's Wester-af'deeling, geographisch, statistisch., historisch,
voorafgegaan door eene algemeene schets des ganschen
eilands, 2 deelen, 1854); de reizen van Schwaner en Bock
werden reeds vroeger vermeld. Indien men de literatuur alleen
naar afzonderlijke werken beoordeelt, schijnt de Engelsche, ofschoon
die zich grootendeels tot het noordwestelijke deel bepaalt
(men denke aan de werken van Keppel, Mundy, Belcher, Marryat,
Low, St. John, Charles Brooke, Boyle, Templer, Burbidge,
Hatton enz.), verre het overwicht te hebben over de
Nederlandsche; doch hoe onjuist dit oordeel zou zijn, kan blijken
zoowel uit de lijst van geraadpleegde geschriften, die Prof.
Veth vóór zijn zooeven vermeld werk heeft geplaatst, als uit
hetgeen hij in de voorrede voor v. Rosenberg's „Malayische Archipel"
over vroegere en latere onderzoekingen en opnemingen
op Borneo door Nederlanders en vreemdelingen in Nederlandsehen
dienst heeft medegedeeld.