amsterdam. - Acehbooks.org

GROEP I. 5« Klasse. 105
enkelvoudige spil; de vrouwelijke dragen eene kogelvormige
vereeniging van stampers, later vruchten. In tropisch Amerika
wordt deze familie door eene andere vervangen, die der Cyclantheeën,
zoo genoemd naar het geslacht Cyclanthus, waar de
vrouwelijke eu mannelijke bloemen in afwisselende kringen op
dezelfde kolf voorkomen. Bij Carludovica palmata, welker bladen
de grondstof voor de Panama-hoeden opleveren, staan de
mannelijke bloemen telkens in een viertal om elke vrouwelijke
bloem gerangschikt. Deze planten hebben slechts zeer korte
stammen en breede twee- of meerspletige bladen, welke meer
aan die der Palmen berinneren.
Laatstgenoemde plantenfamilie noemen wij in de eerste plaats,
als wij thans eenige typen uit de tropische bosschen vermelden,
echter niet omdat zij de hoofdmassa daarvan vormen — dit toch
is geenszins het geval — maar omdat zij èn door haren bouw,
èn door hare grootte een zoo karakteristiek bestanddeel van de
tropische vegetatie zijn. Hare slanke, onvertakte, zuilvormige
stammen, gekroond door de naar alle zijden uitgespreide groote
bladen aan den top, deze nu eens vedervormig verdeeld als in
den kokos- en arènpalm, dan weder handvormig als in de
waaierpalmen, bij het geslacht Caryota op eigenaardige wijze
uit driehoekige slipjes samengesteld, maken een geheel eenigen
indruk. Meest zijn de stengelleden kort, zoodat de merken der
afgevallen bladen als dicht opeengeplaatste ringen over de
lengte van den stam zichtbaar zijn; maar bij bepaalde vormen
worden de leden langer en tegelijk dunner, en verschijnen dus de
bladen op grooter afstanden over het jongste uiteinde van den
stam verspreid. Dit zijn vooral de klimpalmen, de rotans, niet in
staat om op zich zelf te staan, maar door middel van doorns,
als weerhaken op de bladstelen, stengels en bijzondere ranken
geplaatst, tusschen de andere boomen opklimmend. In het
algemeen hebben de palmen behoefte aan veel licht, zoodat de
rechtstammige, wanneer zij te midden van het woud voorkomen,
hoog opgroeiende vormen zijn, die met hare bladerkroon
boven het overige loofdak uitsteken; andere groeien gezellig
bijeen buiten het overig woud, zooals bv. de groote waaierpalm,
Corypha umbraculifera, in westelijk Java met bamboe in grasvelden.
Sommige verkiezen zelfs een droger lucht, zooals de
lontar (Borassus flabelliformis), die ook op Timor voorkomt,
en in die eigenschap eene toenadering vertoont tot den dadelpalm
in Afrika. Wij zullen niet behoeven te herinneren aan het veelvuldig
gebruik, dat van de palmen gemaakt wordt, van het
vruchtvleesch of de kern hunner vruchten, van de melige en
houtige omhulsels, van den teederen eindknop als groente, van