amsterdam. - Acehbooks.org

86 GROEP I. 4 e
Klasse.
gruisafzettingen is van nog enkele
vindplaatsen bekend, maar het voorkomen
steeds van weinig beteekenis
bevonden.
Bruinijzererts is reeds meermalen
vermeld; het komt in adertjes of als
impregnatie van gesteenten voor, waardoor
, als het de overhand neemt, ware
ijzerertsen ontstaan, die evenwel op
Bangka op dit oogenblik geene waarde
bezitten.
Boodijzererts is hoogBt zeldzaam,
eveneenB ijzerglans of ijzerglimmer;
daarentegen is een uitgebreider voorkomen
van magneetijzererts bekend in
zandsteenterrein op een der meestafgelegen
punten van het binnenland
[n°. 120].
Titaanijzer moet bij wijze van uitzondering
in het vastgesteente optreden,
aangezien in het district Koba
een terrein bekend is, waaruit tinhoudend
zand dat daaruit bestaat en
slechts 5 a. 10°/ o tinoxyde bevat, kan
gewasschen worden [n°. 133].
Mangaanerts is reeds meermalen genoemd,
als zelfstandig polianiet optredend,
of wel bruinijzererts vervangend.
Ook pyrolusiet en psilomelaan
komen voor.
Grootere hoeveelheden worden eveneens
plaatselijk in zandsteenterrein
aangetroffen [n° 121] , of wel in stukken
bij de tinontginning in de valleien
[n°. 132].
VI. Jongere afzettingen in
en langs de valleien [n°. 122—
140]. Het vastgesteente op Bangka is
bijna overal door eene dikke laag onverplaatste
of weinig verplaatste verweeringsmassa
bedekt. In deze treft
men oude valleibeddingen aan, gevuld
mot vergruizingsproducten, klei, zand
en modderlagen. De bodem der valleibeddingen
bestaat alzoo uit het oorspronkelijk
gesteente in zeer verweerden
en geheel of bijna onverplaatsten
toestand, en is meestal eene taaie klei,
naar omstandigheden gemengd met
kwartskorrels, zand of glimmerblaadjes,
al naar gelang van den aard van het
gesteente. Monsters van deze zeer veranderde
, voor oningewijden niet altijd
als zoodanig herkenbare massa's vindt
men als n°. 1—6 opgenomen in het
kistje n°. 125. Als oude valleibodems
vormen zij de onderlaag der stroomtinertsafzettingen.
Men behoeft dus, zoo
die bereikt is, niet dieper naar stroomtinerts
te zoeken; en noemt ze daarom
ertsbodem of, met de Chineesche benaming,
Kong.
De ertslaag is eene berggmisafzetting,
die, zoo zij aanwezig is, onmiddellijk
op den ouden valleibodem rust.
Zij bestaat uit kwartskorrels, afgeronde
kwartskristallen of kwartszand, met
tinertskorrels, eenige bijgemengde mineralen
of gesteente-rolstukken en
somwijlen klei. Zij wordt overdekt
door meerdere afwisselendo klei- en
zandlagen, en ten slotte door eene
meer of minder dikke laag van aan organische
bestanddeelen zeer rijken,
zwarten, kleiachtigen, zandhoudenden
of modderachtigen grond, waardoor
zich de hedendaagsche waterstroom
kronkelt.
Somwijlen bevindt zich tusschen deze
overdekkende lagen nog eene fijnere
tinertshoudende zandlaag of is de
bovengrond ertshoudend; terwijl ook
soms de zwarte grond tweemaal in de
opvolging voorkomt. Bovendien is het
geheel nog dikwerf overdekt door later
opgespoeld zand, afkomstig van tinontginningen
in de nabijheid.
De gezamenlijke dikte dezer lagen
overtreft zelden 10 meter; de tinertsvoerende
laag is gewoonlijk 3 a 6 decimeters
zwaar., zelden tot 1 meter of
meer. Onder n°. 122—124 vindt men
figuratieve doorsneden, die de samenstelling
dezer terreinen nader verduidelijken.
Het gehalte der ertslaag aan tinerts
is zeer uiteenloopend, maar zal in de
bestaande ontginningen meestal tusschen
10 en 60 kilo per kubieke meter
zandmassa vallen, en gemiddeld 20 a
40 kilo, dat is 1 I 2°/ 0 bedragen.
Het tinerts is meestal donkerbruin;
grijsroode of gele korrels zijn uitzonderingen.
De korrelgrootte, die aan
den oorsprong der valleien nabij de
tinaders aanzienlijk wezen kan, vermindert
stroomafwaarts en is gewoonlijk
beneden 3 mm.; korrels boven 5 mm.
zijn zeldzaam.
De uitgebreidheid eener tinertsafzetting
is beperkt door de breedte
der vallei, en kan ook een zekeren
afstand van het oorspronkelijk ertsdepót
niet overschrijden. De groote afzettingen
zijn in het benedendeel gewoonlijk
over niet meer dan 100 a 200