amsterdam. - Acehbooks.org

6. Geologische verzameling
van het eiland
Bangka. — G. P. A. Benand,
hoofdingenieur van het mijnwezen
op Bangka.
De ingenieur Renaud doet aan de
omschrijving dezer inzending de volgendo
toelichtende opmerkingen voorafgaan.
Het grootste gedeelte van den bodem
bestaat uit eene neptunische vorming,
die gerekend wordt tot eene der oudste
geologische tijdperken te behooren,
maar wier ouderdom, wegens het niet
voorkomen van versteeningen, niet kan
worden vastgesteld.
Deze vorming is doorbroken door
grauietgesteenten, die eveneens belangrijke
uitgestrektheden der oppervlakte
beslaan; vergruizingsprodueten dezer
beide vormingen treden ijlaatselijk in
den vorm van jongere conglomeraten
en zandsteen op; in den regel evenwel
vindt_men het detritus in en langs
de valleien afgezet.
Deze afzettingen van berggruis, klei
en zand zijn belangrijk, omdat daarin
de ontginning van tinerts plaats vindt.
Behalve den dichten plantengroei
maken do groote diepte, waarop de
verweering de gesteenten heeft doordrongen
, en de vele modder- en slibafzettingen,
dat het vaste gesteente
slechts zelden over eenige uitgestrektheid
van beteekenis kan worden waargenomen.
Langs de zeekust vindt men
plaatselijk stuifzandvorming over geringe
breedte en somwijlen koraalbanken.
Het gering aantal gesteenten en hunne
geringe verscheidenheid in sameustelling
en ouderdom maken de geologische
formatie zeer eenvormig, evenals
dit met de physische gesteldheid van
den bodem het geval is.
I. Granietgesteenten(n°. 1—42).
Deze zijn de eenige eruptieve gesteenten
op het eiland. Zij bestaan meestal
uit een middelmatig grofkorrelig mengsel
van licht gekleurden veldspaat
[orthoklaas en oligoklaas], grauwe
kwartskorrels en zwarte glimmerblaadjes.
Toermalijn is een ondergeschikt,
doch vrij verspreid nevenbestanddeel;
het treedt ook in straalvormige uitscheidingen
of bandjes op en kan bij
GROEP I. 4e Klasse. 83
terugtreding van veldspaat zoodanig de
overhand verkrijgen, dat toermalijnrots
of toermalijnschiefer ontstaat [zie n°.
38—40].
Hoornblende komt eveneens, doch
minder veelvuldig voor; sommige variëteiten
zijn dientengevolge Syenietgranieten
[n°. 34—37].
Uitscheiding van groote veldspaatkristallen
maakt grofkorrelige granieten
dikwerf porflerisch [n°. 1—3] , terwijl
fijnkorrelige door uitscheiding van
veldspaat en kwarlskristallen granietporfieren
kunnen worden [n°. 27—29].
Afwijkingen in samenstelling of structuur
geven hier en daar aanleiding tot
variëteiten [n°. 31—40].
Als toevallig bijgemengde bestanddeelen
kan men noemen: Agalmatoliet,
in adertjes, het veelvuldigst evenwel
in de berggruislagen terug te vinden
[n°. 131]; Anabaas, zeer zeldzaam;
Chloriet, zeer zeldzaam; Granaat,
zeldzaam; Koperpyriet, zeer zeldzaam,
sporadisch; Kwarts in gangen, adertjes
[n°. 42] en ook wel daarin uitgekristalliseerd
of als bergkristal, zooals
blijkt uit de rolstukken daarvan in
sommige ertslagen aanwezig; Loodglans,
sporadisch; Mangaanerts, meest
als Polianiet in dunne adertjes; Rutiel,
hoogst zeldzaam; Steenmerg met kwarts
in sommige aders; Tinerts [tinsteen],
in vele granieten in aderfjes, bandjes,
snoertjes of kristalletjes vergezeld van
Kwarts voorkomende, en bovendien
waarschijnlijk in fijne korreltjes als
bijmengsel optredende, echter niet als
zoodanig met het bloote oog herkenbaar
, ofschoon door verwassching der
vergruizingsproducten op vele plaatsen
de aanwezigheid kan worden aangetoond
; Titaanijzerts, zeldzaam; Vloeispaat,
hoogBt zeldzaam; Wolfram, hoogst
zeldzaam, slechts eene enkele maal
in adertjes met tinerts, kwarts en toermalijn
gevonden op de grens van graniet
en zandsteen; zwavelijzer meest
als Pyriet [n°. 30].
Granietgaugeu in graniet komen veelvuldig
voor; in de sedimentaire gesteenten
zijn zij weinig waargenomen. Sommige
granietvarié'teiten zijn zeergeschikt
voor bouwsteen, en worden plaatselijk
voor den aanleg van zeeweringen gebezigd
of tot chineesche grafsteenen
verwerkt [n°. 41].
De oudere sterk opgeheven en ver-