Duurdere brok zo efficiënt mogelijk inzetten - Melkveebedrijf

REPORTAGE
Ervaringen deelnemers merkmelkprogramma
Duurdere brok zo efficiënt mogelijk inzetten
Tekst en beeld: Janet Beekman
Als koeien maar voldoende Nutexbrok krijgen,
zal de melk voldoen aan de normen van het
Campina-merkmelkprogramma. Nutex kost
echter 50 euro per 100 kg, terwijl regulier
krachtvoer circa 22 euro per 100 kg kost. Om
de hogere kosten te compenseren, is de toeslag
op Campina-merkmelk verhoogd.
Mengvoerleveranciers komen met initiatieven
om de voerkosten van merkmelkboeren te
verlagen.
In 2003 werd Campina merkmelk in België
geïntroduceerd, begin 2007 startten de eerste
Nederlandse melkveehouders met de
productie van deze innovatieve melkstroom.
“Met merkmelk spelen we in op een groeiende
behoefte aan gezonder voedsel”, zegt Gerjan
Zeissink van Royal FrieslandCampina, die
benadrukt dat de naam Campina merkmelk
ongewijzigd blijft.“Met zuivel onder het merk
Campina onderscheiden we ons richting de
consument van andere aanbieders.
Inmiddels is het assortiment uitgebreid met
vla, pap, yoghurt en botergoudproducten.”
Deze producten worden alleen in het
binnenland afgezet, waarbij het volume
redelijk stabiel is.
Merkmelk bevat op jaarbasis 20 % meer
onverzadigde vetzuren dan reguliere melk
en minimaal 1 % omega 3-vetzuren. De
gewijzigde vetzuursamenstelling maakt de
melk gezonder. Dit wordt bereikt met
weidegang en verrijking van het rantsoen
met Nutex Omega 3 brok, dat grotendeels
bestaat uit geëxtrudeerd (bewerkt) lijnzaad en
exclusief voor Campina wordt geproduceerd
door de Belgische mengvoerleverancier
Dumoulin. Eind 2008 kregen leden die
Campina merkmelk produceren een toeslagcorrectie
op de vergoeding om de gestegen
voerkosten te compenseren. “Deze extra
vergoeding van 0,5 cent per liter is nodig
omdat Nutexbrok duur bleef als gevolg van
hoge prijzen voor de specifieke grondstoffen,
terwijl regulier krachtvoer flink goedkoper
werd”, zegt Zeissink. Al eerder ontvingen
veehouders een correctie van 25 % op de
toeslag die zij in 2007 ontvingen.
Versterking merk Campina
20 | MELKVEEBEDRIJF / NR 2 / FEBRUARI 2009 / REPORTAGE
Cees Verheul in Reeuwijk
“Met lager vetpercentage
25.000 kg meer melk leveren”
Met merkmelk
onderscheidt Campina
zich van andere aanbieders.
Sinds mei 2008 is veehouder Cees Verheul deelnemer aan het merkmelkprogramma.
Hij melkt circa 70 koeien met een 305-dagenproductie van
9.250 kg melk met 4,30 % vet en 3,40 % eiwit. Van juni tot
en met september lopen zijn koeien dag en nacht buiten.
“In november 2008 voerde ik tijdelijk gemiddeld 2,5 kg
Nutex om de normen te kunnen halen. De voerkosten zijn
circa 1,5 tot 2 cent per kg melk hoger door het voeren van
Nutex en mijn vergoeding is 1,5 cent”, zegt Verheul die
door de te hoge kosten dreigde af te haken. “Maar < Reeuwijk
omdat het vetgehalte is gedaald van 4,60 naar
4,30 % melk kan ik 25.000 kg extra melk
leveren binnen het bedrijfsquotum met
4,06 vetreferentie. Daardoor lease ik
nog maar 10.000 kg melk bij in plaats
van 35.000 kg. Dat scheelt flink in de
kosten voor het leasen van extra melk en dat is
financieel voor mij ook erg interessant, waardoor ik
door ga met de productie van merkmelk. ”

Nederland telt ruim 400 merkmelkboeren,
die in totaal ruim 230 miljoen liter melk
produceren. In België doen volgens Erik De
Cock 170 melkveehouders mee met een
productie van 70 miljoen liter merkmelk. “In
België gaat het niet om verse zuivel, maar
om langhoudbare producten”, zegt De Cock.
“Sinds de introductie van merkmelk heeft
Met zuivel onder het merk Campina wordt
ingespeeld op een groeiende behoefte aan
gezonder voedsel.
In de winter wordt in het algemeen meer
Nutex bijgevoerd om de merkmelknormen te
halen.
Met veel weidegang moeten de hogere
voerkosten in de winter worden goed gemaakt.
Gertjan Hooymans in Schipluiden
“We moeten het hebben van weidegang”
“Ik sta achter het initiatief van Campina met een onderscheidende melkstroom en ga
door met de productie van merkmelk”, zegt Gertjan Hooymans. “Voor meer deelnemers
aan het programma is het wel belangrijk dat de vergoeding van merkmelk de extra
kosten voldoende dekt. Zeker in het zuiden waar weidegang minder goed mogelijk is.”
Gertjan en Annet Hooymans startten in 2006 al in de pilot van Campina voor de productie
van merkmelk. Het Zuid-Hollandse melkveebedrijf was één van de eerste 26 bedrijven die
proefdraaiden met Nutex. “We willen graag meewerken aan een onderscheidende
melkstroom die inspeelt op trends in de markt”, zegt Gertjan, die ook een sterk voorstander
is van weidegang. “Dat levert niet alleen gezondere melk op, maar we vinden het ook
maatschappelijk van belang dat koeien in de zomer in de wei lopen.” Volgens Hooymans is
de mogelijkheid om zijn koeien zo lang mogelijk te kunnen weiden doorslaggevend voor
een kostenneutrale productie van merkmelk. “Veehouders in Zuid-Nederland die minder
goed weidegang kunnen toepassen, hebben veel meer moeite om de normen te halen. Zij
moeten meer Nutex bijvoeren en dan is het maar de vraag of de extra kosten voldoende
worden vergoed.” Campina zoekt volgens Hooymans nieuwe merkmelkdeelnemers, maar
de Schipluidense veehouder signaleert tegelijkertijd dat er momenteel ook veel deelnemers
stoppen met de levering van merkmelk.
Normen gehaald
De familie Hooymans melkt 50 koeien die gemiddeld 10.000 kg melk produceren. Met
veel weidegang, bij voorkeur dag en nacht weiden, haalt Hooymans de normen van
onverzadigde vetzuren ruimschoots.“Met donker weer haal ik de omega 3-norm met 0,9 %
net niet. Maar jaarrond is 1 % geen probleem.” In de winter krijgen alleen de nieuwmelkte
koeien circa 2,5 kg Nutex per dag bijgevoerd, dat via een krachtvoercomputer wordt
verstrekt. Qua vergoeding stuurt Gertjan op 1,5 cent per liter extra. “Om de maximale
vergoeding van 3 cent te realiseren, moet ik te veel kosten maken. Dat is voor mij niet
interessant.”
Hooymans voert alleen graskuil met een dagelijkse aanvulling van 3 kg DS bierbostel en
een extra krachtvoersoort dat het grasrijke rantsoen aanvult. Na ruim twee jaar ervaring
weet hij dat het halen van de normen heel erg rantsoenafhankelijk is. “Vroeg maaien en
een goede conservering van de graskuilen hebben een positieve invloed op het gehalte
onverzadigde vetzuren en omega 3 in de melk. Maar dat gaat wel ten koste van structuur
in de kuilen. Dan moet ik oppassen dat het eiwitgehalte niet te veel zakt,
want dan span ik het paard achter de wagen.” <
De familie Hooymans is sterk voorstander van weidegang.
“De productie van merkmelk past ons dan ook goed”, zegt
Gertjan Hooymans.
< Schipluiden
MELKVEEBEDRIJF / NR 2 / FEBRUARI 2009 / REPORTAGE | 21

Campina in België marktaandeel gewonnen
en daarmee is het een succesvol product.”
De vergoeding voor merkmelk hangt af van
het percentage onverzadigde vetzuren in
melkvet ten opzichte van een maandelijks
vastgestelde norm. Het aandeel onverzadigde
vetzuren is namelijk onderhevig aan een
natuurlijke fluctuatie. In het vroege voorjaar
(vers weidegras) is dat hoger dan bijvoorbeeld
in het najaar. Ook tussen de jaren verschilt
de fluctuatie in het aandeel onverzadigde
vetzuren in melkvet. Voor melk dat maximaal
1 % onverzadigd vet bevat ten opzichte van
de maandnorm wordt 2,0 cent per kilo melk
vergoed. Voor 1 tot 2 % boven de maandnorm
isdit2,75centenvanaf2%bovendenorm
bedraagt de vergoeding 3,5 cent per kg. Wie
de normen realiseert met weinig Nutex als
bijvoeding, ontvangt meer kostenvergoeding
dan hij aan extra kosten maakt. In de zomer
is dat goed te regelen door koeien volop in
de wei te laten grazen, in de winter wordt in
het algemeen meer Nutex bijgevoerd.
Weidegang is een verplicht onderdeel van
Campina-merkmelk. De spreiding in voerkosten
en in het realiseren van de normen tussen
merkmelkdeelnemers is groot. Sommigen
halen de normen redelijk gemakkelijk waarbij
de extra kosten goed zijn gedekt en andere
veehouders verstrekken dagelijks 2 kg per koe
of meer, maar halen toch de normen niet.
Als er te lang geld bij moet, stoppen veehouders
ermee. Het is lastig te verklaren waarom het
halen van de normen op het ene bedrijf beter
lukt dan op een ander bedrijf.
Mengvoerindustrie
Koeien die merkmelk produceren, krijgen in
winterrantsoenen dagelijkse gemiddeld 2 kg
Nutex verstrekt. Door de hogere VEM- en
DVE-waarde van Nutex verdringt dat in
rantsoenen van melkkoeien circa 3 kg
krachtvoer van Nederlandse voerfirma’s.
Logisch dat mengvoerfabrikanten vanaf de
introductie van Campina-merkmelk eigen
voerlijnen introduceerden die een deel van
de Nutex kunnen vervangen. In het merkmelkprogramma
wordt Nutex Omega 3 als
sturend mengvoer voorgeschreven. De
Nederlandse veevoerfabrikanten mogen wel
een ondersteunend voer leveren en doen dat
dan ook.
“Toepassing van eigen voeders die het
vetzurenpatroon in de melk in de gewenste
richting sturen, is voor klanten aantrekkelijk
omdat daarmee de normen gemakkelijker
worden gehaald terwijl de voerkosten
beduidend lager zijn”, zegt Henk Vintcent
22 | MELKVEEBEDRIJF / NR 2 / FEBRUARI 2009 / REPORTAGE
van Hendrix UTD. Als aanvullende voeders
verkoopt Hendrix UTD bijvoorbeeld MelkBiks
Omega Merkmelk, Omega Plus Meel en
MelkBiks Omega Extra. Maar ook andere
voerfirma’s staan niet stil. Agrifirm levert
Omegameel op basis van gemalen lijnzaad
en de krachtvoeders OptiMelk Rendement
en Omega Rendement. Cehave ondersteunt
merkmelkboeren met speciaal krachtvoer
Topbrok LIPO Omega 3, waarin Nutex is
geperst.“Door onze unieke PPP ofwel Protein
Protection Proces kan Nutex verantwoord in
mengvoer worden geperst. De geperste Nutex
is in een krachtvoerbox veel nauwkeuriger te
doseren en als je de verse koeien meer
verstrekt dan de oudmelkte koeien verbetert
dat de voerefficiëntie”, zegt Eric van der Wijst
van Cehave. Daarnaast levert Cehave Balans
Omega 3 en Balans Omega 3 Extra, voeders
die zijn bedoeld als aanvulling op het basis-
Uit onderzoek blijken de
uitersten in de graskuilen
een verschil van 2 %
onverzadigde vetzuren in
de melk te kunnen
verklaren. Het voeren van
´geschikt´ ruwvoer bespaart
dus ook dure brok.
rantsoen van koeien die merkmelk produceren.
Agrifirm schafte een apparaat aan waarmee
ze zuiver lijnzaad kunnen malen zonder
brandgevaar. “Uit een praktijkproef blijkt dat
met gemalen lijnzaad in het rantsoen de
normen nog eerder worden gehaald en de
gehaltes aan onverzadigde vetzuren en
omega 3-vetzuren zelfs hoger uitkomen dan
met geëxtrudeerd lijnzaad zoals Nutex”,
vertelt Eddy Weurding van Agrifirm.
Meer kennis nodig
Blijkbaar leent het ene melkveebedrijf zich
beter voor de productie van merkmelk dan
het andere. “Er zijn veel verschillende
variabelen die invloed hebben op de
vetzuursamenstelling van de melk”, zegt
Zeissink. “De totale rantsoensamenstelling,
het aandeel gras in het rantsoen, de grondsoort
en daarmee de kwaliteit van het
ruwvoer, de maaimomenten, de duur van
weidegang en ook het rundveeras heeft
invloed op al dan niet makkelijk realiseren
van de normen. We doen hiermee steeds
meer ervaring op in de praktijk en verrichten
ook wetenschappelijk onderzoek.”
Meer kennis van de vetzuursamenstelling
van ruwvoer geeft ook meer mogelijkheden
om de melkvetzuursamenstelling te sturen.
“De spreiding in vetzurenpatroon tussen
individuele gras- en maïskuilen is groot en
dat kan leiden tot verschillen in onverzadigde
vetzuren in de melk”, zegt Van der Wijst. Uit
onderzoek door Agrifirm blijken de uitersten
in de graskuilen een verschil van 2 %
onverzadigde vetzuren in de melk te kunnen
verklaren. Het voeren van ´geschikt´ ruwvoer
bespaart dus ook Nutex.
Bij het realiseren van de normen speelt ook
het management van de veehouder een rol.
“Een veehouder moet er ook een uitdaging
in zien om de normen te halen en bezig te
zijn met het optimaliseren van het rantsoen”,
stelt Zeissink. “Bijvoorbeeld met goed
inkuilmanagement, het nauwkeurig doseren
van Nutex en het realiseren van een
uitgebalanceerd totaalrantsoen in overleg
met de adviseur van de voerleverancier.”
In het vroege voorjaar de koeien zo snel
mogelijk de wei in heeft altijd een positief
effect op het percentage onverzadigde
vetzuren en het omega 3-gehalte in de melk.
Zorg voor veel perceelwisselingen en
voldoende opname van jong mals gras.
Management is ook het voorkomen van een
te sterke negatieve energiebalans rondom
afkalven. Henk Vintcent van Hendrix UTD:
“Met toepassing van ons Transitieconcept en
Fresh Cow wordt de negatieve energiebalans
beperkt en blijven koeien beter in conditie.
Daardoor breken koeien minder lichaamseigen
vet af en komen er ook minder verzadigde
vetzuren in de melk.” Ten slotte is voor een
optimale werking van Nutex de rantsoensnelheid
van groot belang. Nutex moet niet te
lang in de pens blijven, omdat anders te veel
van de gewenste meervoudig onverzadigde
vetzuren worden omgezet in de ongewenste
verzadigde vetzuren. Maar een te snel
rantsoen kan leiden tot pensverzuring. Veel
weidegang is de sleutel voor een kostenefficiënte
productie van merkmelk. In de
winter vraagt het realiseren van de normen
veel extra aandacht van veehouder en
adviseurs van mengvoerleveranciers. Want
sturen op de vetzuursamenstelling van de
melk is een erg complex proces, waarover
het laatste woord nog niet gesproken is.