Bedrijfsoverdracht: hoe houdt u de fiscus van het erf? - Melkveebedrijf

MANAGEMENT
Bedrijfsoverdracht:
hoe houdt u de fiscus van het erf?
Tekst: Pieteke Atsma – AcconAVM - Leeuwarden
Beeld: Agrarfoto
Bij bedrijfsoverdrachten van ouders aan kinderen
spelen zowel emotionele, financiële als fiscale
aspecten een rol. Hoeveel kan het bedrijf uitkeren
aan de ouders? Hoe groot wordt de financiering
van de opvolger na overname? Hoeveel belasting
is er bij de bedrijfsdracht verschuldigd? Hoeveel
inkomstenbelasting is de opvolger na
bedrijfsoverdracht jaarlijks verschuldigd?
Fiscaal gezien zijn er bij een bedrijfsoverdracht
drie belastingen van belang: de inkomstenbelasting,
de overdrachtbelasting en het
schenkingsrecht. Omdat er per belastingsoort
verschillende vrijstellingen mogelijk zijn is het
belangrijk dit onderscheid duidelijk te houden.
Inkomstenbelasting
Een bedrijfsoverdracht is in beginsel een verkoop
van een bedrijf (vaak) aan een eigen kind. De
zaken waaruit het bedrijf bestaat, staan op de
balans voor de boekwaarde (aanschafwaarde
minus afschrijvingen). Het verschil tussen de
vrije waarde en de boekwaarde noemen we
stille reserves. Wanneer de ouders uit het bedrijf
treden moeten ze in principe afrekenen over de
stille reserves en de opgebouwde fiscale
oudedagsreserve (FOR). Dit heet ook wel de
stakingswinst. De stakingswinst en het
reguliere winstaandeel in het stakingsjaar
bepalen de belaste winst voor de ouders in dat
stakingsjaar. Het afrekenen over de stille
reserves van de ouders bij een bedrijfsoverdracht
wordt ook wel een ‘ruisende bedrijfsoverdracht’
genoemd. De ouders rekenen in deze situatie
af over de stille reserves en de opvolger mag
afschrijven over de aanschafwaarde. De ouders
hoeven niet af te rekenen over de stille reserves
in de grond omdat die onder de
landbouwvrijstelling vallen.
Inkomstenbelastingheffing kan (deels) worden
voorkomen, of beter gezegd, uitgesteld door
het bedingen van een lijfrente. Dit betekent:
geld aan iemand betalen (verzekeringsmaatschappij
of opvolger) die het later aan u
terugbetaalt. Op het moment dat u het betaalt
trekt u het bedrag af van uw inkomen.
Wanneer u het terug ontvangt, telt u het bij
uw inkomen op. Op deze wijze kunt u ervoor
6 | MELKVEEBEDRIJF / NR 2 / FEBRUARI 2008 / MANAGEMENT
Voor 2007 kan per uittredende ouder 411.698 euro worden gestort
aan lijfrente bij de opvolger of bij een verzekeringsmaatschappij
indien ze 60 jaar of ouder zijn.
zorgen dat u minder inkomstenbelasting betaalt
omdat heffing tegen lagere tarieven plaatsvindt.
Na bedrijfsbeëindiging is het inkomen van de
ouders in box I immers vaak veel lager dan in
het jaar van staking.
Per uittredende ouder kan (voor 2007) 411.698
euro worden gestort aan lijfrente bij de opvolger
of bij een verzekeringsmaatschappij indien ze
60 jaar of ouder zijn. Zijn de ouders jonger, dan
is het maximum wat gestort mag worden aan
lijfrente lager. De latere uitkering die de lijfrente
geeft is zoals genoemd wel belast. De hoogte
van de uitkering wordt onder andere bepaald
door de looptijd en de actuele renteontwikkeling.
De lijfrente-uitkering kan direct ingaan na
storting en eindigen bij overlijden. De lijfrente
kan ook in een kortere periode tot uitkering
komen. De uitkering mag dan pas ingaan tussen
uw 65 en 70 jaar. Deze laatste vorm is wel aan
een maximum uitkering per jaar gebonden.
Vaak is een levenslange uitkering, vooral als
deze vrij hoog is, niet gewenst. Een combinatie
van beide (levenslang en tijdelijk) kan een
goede oplossing zijn.
De stille reserves in de melkbedrijven zijn fors.
Hierdoor is soms niet alle heffing van inkomstenbelasting
te voorkomen en moet er veel geld
gestoken worden lijfrenten. Door de relatief
lage overnamesom die er wordt betaald blijft
er soms weinig geld over voor de ouders om
bijvoorbeeld een woning van te kopen.
Argumenten om in sommige situaties toch te
kiezen voor een ‘ruisende bedrijfsoverdracht’
zijn: de hoge heffing van inkomstenbelasting
bij de opvolger na bedrijfsovername; verliezen
bij de ouders die verrekend kunnen worden
met de stakingswinst; herwaardering van de
ondergrond waarmee extra afschrijvingspotentieel
wordt gecreëerd; herwaardering van
landbouwgrond voor het geval dat de landbouwvrijstelling
ter discussie komt te staan.

Vaak wordt er bij bedrijfsoverdracht gekozen
om ‘geruisloos’ door te schuiven. Dat mag als er
voorafgaand aan de bedrijfsoverdracht minimaal
drie jaar is samengewerkt met de opvolger. Die
gaat dan door met dezelfde boekwaarden als
die op de bedrijfsbalans van de ouders. Op
deze wijze neemt de opvolger de (latente)
belastingclaim over omdat hij minder
afschrijvingspotentieel heeft. Ter compensatie
krijgt de opvolger dan een korting op de
oorspronkelijke overnamesom. Vaak houden
ouders toch nog meer over dan bij een ‘ruisende
bedrijfsoverdracht’ omdat dan immers meer
afgerekend moet worden met de belastingdienst.
Door de ouders moet bij geruisloos doorschuiven
nog wel afgerekend worden over de fiscale
oudedagsreserve. De opvolger heeft na
bedrijfsoverdracht door de lagere afschrijvingen
een hogere bedrijfswinst dan bij een ‘ruisende
bedrijfsoverdracht’. Hiermee moet in het
bedrijfsplan voor de opvolger goed rekening
worden gehouden. De geplande investeringen
na bedrijfsoverdracht zijn van essentieel belang.
Ook zijn er mogelijkheden om de partner van
de opvolger toe te laten treden tot het bedrijf
(maatschap) om hiermee de winst weer te
kunnen spreiden over meerdere personen en
eventueel genieten van extra ondernemersaftrek
(mits partner 1.225 uur per jaar besteedt aan
ondernemersactiviteiten). Dan moet wel
rekening worden gehouden met de regels van
het schenkingsrecht (zie verder).
Gedeeltelijk doorschuiven en gedeeltelijk
afrekenen kan in sommige situaties ook een
aantrekkelijk alternatief zijn.
Overdrachtbelasting
In principe is bij overdracht van onroerende
zaken (grond en gebouwen) overdrachtsbelasting
verschuldigd. Inmiddels hoeft over
grond die bestemd is voor de landbouw en nog
10 jaar in de landbouw blijft ook buiten het
kader van een bedrijfsovername geen
overdrachtsbelasting meer betaald te worden.
Het probleem overdrachtsbelasting is daarom
vaak beperkt tot de bedrijfsgebouwen en de
bedrijfswoning inclusief het bijbehorende erf
en ondergrond.
Voor de bedrijfsgebouwen kan een vrijstelling
worden verkregen bij voldoen aan de volgende
voorwaarden: de bedrijfsvoortzetting moet
duurzaam zijn, de onderneming moet in haar
geheel worden voortgezet en de gebouwen
moet behoren tot en dienstbaar zijn aan de
onderneming.
De bedrijfswoning inclusief de tuin en
ondergrond valt in principe nooit onder een
vrijstelling. Er zijn echter specifieke
mogelijkheden waarmee dit toch vaak kan
worden geregeld.
Schenkingsrecht
Wanneer de ouders hun agrarisch bedrijf
overdragen aan de kinderen, gebeurt dit meestal
tegen een lagere prijs dan de vrije verkoopwaarde.
In principe is de vrije waarde minus de betaalde
overnamesom een schenking. Omdat heffing
van schenkingsrecht hierover erg duur kan
uitvallen (soms honderdduizenden euro) in de
landbouw, is er een bedrijfsopvolgingsfaciliteit
in het leven geroepen. Hiervan kan alleen
gebruik gemaakt worden als de uittredende
ouder(s) ten tijde van de bedrijfsovername 55
jaar of ouder is of voor 45 procent of meer
arbeidsongeschikt is. De bedrijfsopvolgingsfaciliteit
is opgebouwd uit drie onderdelen:
- vrijstelling van het verschil tussen de vrije
verkoopwaarde en de zogenoemde
‘voortzettingswaarde’;
- vrijstelling van 75 procent van de
voortzettingswaarde;
- rentedragend uitstel van 10 jaar voor het
eventueel nog verschuldigde schenkingsrecht.
Voor de vrijstelling geldt dat het bedrijf minimaal
5 jaar moet worden voortgezet. Gebeurt dit
niet, dan vindt er alsnog heffing plaats over
het verschil tussen de vrije verkoopwaarde en
de betaalde overnamesom. Ook inbreng in een
maatschap kan problemen opleveren hoewel er
weer enige ruimte wordt gegeven ten aanzien
van het aangaan van een maatschap met de
partner van de opvolger.
Hoewel de bedrijfsopvolgingsfaciliteit per 1
januari 2002 in werking is getreden, is er nog
steeds onduidelijkheid over deze faciliteit. De
Fiscale tips
bij een bedrijfsovername
- Ga niet automatisch uit van een geruisloze
bedrijfoverdracht. Afrekenen of gedeeltelijke
afrekenen kan aantrekkelijk zijn.
- Beoordeel de voordelen van een lijfrente
(hoeveel storten, welke termijn uitkeringen?).
- Ga na of er mogelijkheden zijn om
overdrachtsbelasting over de bedrijfswoning
te voorkomen.
- Loop geen risico’s ten aanzien van het
schenkingsrecht. Er is nog veel onduidelijkheid
en de eventuele heffingen zijn fors.
Beoordeel hoeveel schenkingsrecht er is
verschuldigd bij het standpunt van de
belastingdienst. Neem eventueel een
glijclausule op in de leveringsakte.
- Stel een goed bedrijfsplan op voor de
opvolger en beoordeel de mogelijkheden
tot het aangaan van een maatschap met de
partner.
voortzettingswaarde is deels gebaseerd op de
vrije waarde en deels op een berekening van de
kasstroom (geldstroom). Dit is een vrij theoretische
waarde die voor discussie vatbaar is. Uit de
vrijstelling blijkt dat per saldo schenkingsrecht
verschuldigd is over 25 procent van de
voortzettingswaarde minus de betaalde
overnamesom. De belastingdienst stelt zich
echter op het standpunt dat overgenomen
financieringen de eerste vrijstelling beperkt.
Dit heeft tot gevolg dat een opvolger die
bijvoorbeeld 500.000 euro overneemt aan
bestaande financiering en 500.000 euro
uitkeert aan de ouders wel tegen schenkingsrecht
zou aanlopen en een opvolger van een
bedrijf waarop geen financiering rust en die de
ouders 1.000.000 euro uitkeert niet. Dit is
onredelijk omdat de waardering en ook het
eindresultaat voor beide opvolgers exact
hetzelfde is, namelijk een bedrijf met
1.000.000 euro aan financiering. De belangen
ten aanzien van het schenkingsrecht zijn fors. <
MELKVEEBEDRIJF / NR 2 / FEBRUARI 2008 / MANAGEMENT | 7