Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

92 P. Bakker, M. Brinkhuis, A. Kamp, H. Rikhof
Hoewel er geen absolute uitspraken mogelijk zijn, kunnen er wel
veel argumenten over de voordelen die aan deze wijze van het
herstel verbonden zijn opgesomd worden. Thomas noemt maar
liefst twee reeksen van vijf. De eerste reeks noemt dat wat beschouwd
kan worden met betrekking tot de vordering van de mens
in het goede en de tweede wat er in de menswording nuttig was
wat de verwijdering van het kwaad betreft. (8) Na de twee reeksen
besluit hij het respons met de opmerking dat er nog veel meer
voordelen aan de menswording verbonden zijn. (iU) Afgezien van de
twee vijfde redenen gaan de punten telkens over het feit dat de
menswording ons iets leert, vermaant, sticht enz. Ze behoren
duidelijk tot wat we bij de vorige articulus de 'manifestatio' hebben
genoemd. Maar de vijfde reden van de eerste reeks betreft niet een
voordeel: het betreft het uiteindelijke doel van het leven, de
vergoddelijking van de mens. (71) Dit gaat niet over de 'manifestatio'
en ook niet over het herstel van de menselijke natuur, maar
overstijgt dat verre. Hier gaat het om de vereniging van de mens
met God. Corbin ziet een verband met de laatste reden, waar
Thomas in kort bestek Anselmus' satisfactio-leer uiteenzet. (72) Ook
deze reden overstijgt het kader. Hoewel Thomas de term nuttig
gebruikt aan het begin van de reeks, is het nu duidelijk geworden
dat het om meer dan nuttig gaat. Ook hier heeft het alles te maken
met de genade die ons door de 'unio hypostatica' geschonken is.
Samenvattend kunnen we zeggen dat Thomas lijkt te argumenteren
dat de menswording inderdaad noodzakelijk was voor het herstel
van de menselijke natuur, maar dat hij dat gaandeweg ondergraaft
om recht te doen aan God. Wij kennen Gods redenen niet, weten
alleen dat hij almachtig is èn wij hebben toegang tot de openbaring.
Een term als noodzakelijk - in zijn eigenlijke betekenis - is vanwege
het negatieve karakter van de Godsleer ongeschikt voor God.
Daarenboven gaat Gods handelen - hij is immers de allerhoogste
goede (cfr. a. 1) - verder dan alleen maar een herstel van de menselijke
natuur.
4.2.3. "Utrum, si homo non peccasset, nihilominus Deus incarnatus
fuisset" (a. 3)
Weigering van antwoord is een goede typering van het karakter
van dit artikel. Thomas komt hier terug op het theocentrische aspect
van de menswording. Waarom is God nu mens geworden? Het
artikel stelt de tot het vaste repertorium behorende, speculatieve