Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

86 P. Bakker, M. Brinkhuis, A. Kamp, H. Rikhof
personen laat voorafgaan. Daar bleek dat persona direct (in recto)
relatie betekent en indirect of zijdelings (in obliquo) essentie of natuur.
(59) Hier voegt hij eraan toe dat niets een verdere indirecte betekenis
in de weg staat. De verhouding van het Woord tot de schepselen
is dus dubbel indirect. Zonder nu in te gaan op de gecompliceerde
analyse van de precieze betekenis van persona in divinis is een
korte blik op Thomas' argumentatie in de principiële kwestie of
'persona' in divinis gebruikt mag worden in dit geheel weer onthullend.
(60) Deze vraag gaat vooraf aan de vraag naar de precieze betekenis
van persoon en vormt er de basis van. In zijn gedrongen respons
argumenteert Thomas allereerst dat 'persona' een perfectiewoord
is en dus God past. D.w.z. 'persona' wordt dus in eigenlijke
zin gebruikt. (61) Vervolgens wijst Thomas erop dat dit woord, net
als andere (perfectie-)woorden, een bewerking moet ondergaan om
te voorkomen dat over God en schepsel gelijkelijkgesproken wordt.
Hierbij verwijst hij expliciet naar q. 13.Ook in zijn antwoorden op
de objectiones maakt hij gebruik van inzichten uit q. 13,m.n. het onderscheid
id a quo - id ad quod. (62) Ook hier dus geen verschil 'de
Deo' - 'in divinis', maar integendeel een onderstrepen van het verband.
In de tweede objectio van het derde artikel wordt Woord' gecontrasteerd
met benamingen die duidelijk een verhouding tot de schepselen
inhouden: 'Heer' en 'Schepper'. Vandeze laatste benamingen
moet gezegd worden dat ze 'ex tempore' gezegd worden, terwijl
Woord' 'ab aetemo' gebruikt wordt.
In zijn reactie gaat Thomas ervan uit dat relaties voortkomen uit
handelingen. Ten aanzien van handelingen maakt hij het gebruikelijke
en algemene onderscheid tussen handelingen die in een extern
effect resulteren en handelingen die intern blijven. Als voorbeelden
in het geval van God noemt Thomas scheppen en besturen enerzijds
en kennen en willen anderzijds. 'Scheppen' en 'besturen' worden
dan in tijdelijke zin voor God gebruikt, 'kennen' en 'willen' niet.
Woord' valt in de laatste categorie.
Thomas verdedigt hier dezelfde positie die hij in het zevende
artikel van q. 13 verdedigd heeft met betrekking tot de woorden die
een relatie van God tot schepselen aangeven: sommige relatiewoorden
worden in tijdelijke zin voor God gebruikt en andere
vanaf eeuwigheid. Het enige verschil is dat in q. 13 het argument
zich richt op de eerste soort woorden, terwijl in q. 34 het argument
op de tweede soort is gericht. Thomas verdedigt niet alleen dezelfde
positie, hij gebruikt ook dezelfde analyse. Een van de objectiones