Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

84 P. Bakker, M. Brinkhuis, A. Kamp, H. Rikhof
namelijk het analytische onderscheid res significata en modus
significandi, dat in die quaestio zo'n fundamentele rol speelt in de
artikelen over het eigenlijk spreken over God. (56) Dit onderscheid is
aan te wijzen in het gewone spraakgebruik en maakt opmerkzaam
op de manier(en) waarop wij verwijzen en betekenen en daarmee
op een openheid inde relatie taal - werkelijkheid. Thomas gebruikt
onderscheid en openheid in q. 13om enerzijds recht te doen aan het
spreken over God en anderzijds aan het schepsellijk karakter van
elk spreken. Thomas herhaalt hier in q. 33 wat hij eerder in q. 13
heeft gezegd. (57) Bovendien verwijst hij hier naar Ef. 3:14, dat in
quaestio 13, a. 6 als sed contra-argument dient. Met andere woorden,
voor Thomas loopt hier de lijn van 'de Deo' naar 'in divinis'
zonder onderbreking door.
Een tweede opmerkelijke trek is de rol die de onderscheiding in
nobis - in divinis speelt. Deze structureert het betoog in de twee
fasen. Ook de volgorde is tekenend; deze is namelijk niet toevallig
of bijkomstig maar is dezelfde als in q. 13, waar Thomas telkens
uitgaande van onze taal en ons taalgebruik op mogelijkheden wijst
om over God te spreken. Dit is ook de enige weg, omdat er voor
mensen geen niet-schepsellijke taal is om over God te spreken. In
combinatie met de al eerder gemaakte opmerking over de
vooronderstelling van bestaand taalgebruik (3.3.1) levert dit een
belangrijk gegeven op voor het toetsen van de hypothese of preciezer
voor een kritiek op de stelling van O'Brien, dat er een verschil in
procedure is tussen q. 13 en de quaestiones over de Triniteit. O'Brien
stelt namelijk dat in q. 13de rechtvaardiging van de benamingen
berust op de relatie van God tot schepselen, terwijl de Trinitaire
benamingen berusten op de onderlinge relatie van de goddelijke
personen; in het laatste geval zijn deze benamingen aan de Schrift
ontleend. Inbeide gevallen echter gaat Thomas uit van het spreken
in Schrift en traditie en in beide gevallen wordt dat spraakgebruik
verhelderd met een beroep op ons gewone spraakgebruik. Er is dus
geen verschil in procedure aan te wijzen.
3.3.3."Utrum sit proprium nomen Filii"(a. 2)
Hoewel hier een nieuwe vraag ter discussie staat, is het tweede
artikel voornamelijk een voortzetting van het eerste. Dat blijkt
zowel uit de probleemstelling als uit de positiebepaling. In de
probleemstelling worden namelijk via de objectiones elementen
genoemd die ook in het eerste artikel van belang waren en