Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

82 P. Bakker, M. Brinkhuis, A. Kamp, H.Rikhof
"Utrum sit [i.e. verbum] proprium nomen Filii";"Utrum innomine
Verbiimportetur respectus ad creaturas." Ook in de uitwerking van
de vraagstellingen en in de positiebepaling van Thomas komen
voortdurend termen voor die met de analyse van taal en taalgebruik
te maken hebben.Afgezienvan de termen die al inde openingsvragen
voorkomen (nomen, nomen proprium, dicere, importare)
gaat het om: proprie, improprie, metaphorice, figurative (a. 1, obj.
1,cor., ad 1,ad 2, ad 3, ad 4; a. 2, obj. 2, cor., ad 5), ratio verbi (a. 1,
obj.3, ad 1),significare(a. 2, obj. 1, ad 3),significatio(a.3, ad 1),attribuere
(a.2, ad 3), impositum ad significandum (a.3, ad 4), connotans
(a. 3, obj. 1),includitur (a. 3, ad 1), ex tempore - ab aetemo (a.
3, obj. 2, ad 2). Deze termen roepen de theorieën en analyses van q.
130p.
3.3.2. "Utrum Verbumdicatur essentialiterin divinis vel personaliter"
(a. 1)
In de vier objectioneskomen de argumenten voor een essentieel
en dus niet personeel gebruik van verbum naar voren. In drie
objectiones wordt uitgaande van definities of uitspraken omtrent
'woord' tot een essentieelgebruik geconcludeerd,omdat elementen
uit die omschrijvingenniet passen bij 'personaliter'(obj. 2,3, 4). De
eerste objectio is anders van aard: persoonsbenamingen zoals
Vader en Zoon worden eigenlijk gebruikt in divinis, maar 'woord'
wordt volgens Origenes metaforisch gebruikt. Deze objectio is
formeler en fundamenteler vanwege het beslissende uitgangspunt
dat in divinis persoonsbenamingen in eigenlijke zin gebruikt
worden. Het sed contra-argument bevat een ander wezenlijk en
beslissend element in het gebruik van persoonsbenamingen in
divinis: ze worden relationeelgebruikt. Beideelementen vormen de
basis voor Thomas' positiebepaling. (53)
De argumentatie voor de stelling dat 'woord', indien in eigenlijke
zin verstaan, een persoonsbenaming is, verloopt in twee fases.
Thomas begint met een analyse van het gebruik van 'woord' in
nobis en vervolgens gebruikt hij die analyse voor een verheldering
van het spreken in divinis. In de eerste fase onderscheidt hij drie
samenhangende manieren waarop 'woord' in eigenlijke zin
gebruikt wordt. Thomas gaat hierbij uit van het gebruik dat
"manifestius et communius in nobis" is en van de voorwaarde dat
een uiting (vox) alleen woord genoemd wordt indien zij iets
betekent. Allereerst wordt 'woord' gebruikt voor het innerlijke