Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

EEN HYPOTHESE GETOETST
Uit deze gegevens blijkt dat een van de centrale Schriftteksten
over het Woord aanleiding geeft tot de vraagstelling van q. 34, a. 3
en dat het probleem gevormd wordt door een spanning tussen
enerzijds "In principio erat verbum" en anderzijds "omnia per
ipsum facta sunt" en de daaraan verbonden uitleg en consequenties.
De spanning bestaat dan hierin dat om recht te doen aan de Proloog
van het ]ohannesevangelie het verband met de schepping niet
ontkend kan worden, terwijl tegelijkertijd dat verband niet van
dezelfde orde kan zijn als het verband 'in divinis', dat in de eerste
twee articuli voortdurend ter sprake was. Dit betekent dat de
vraagstelling niet zonder meer voortkomt uit de Schrift, maar ten
nauwste samenhangt met de nadere reflectie op de Schrift en op het
geloof in God de Schepper. Deze reflectie is de basis voor het
onderzoek van de openingsquaestiones en komt tot uiting in het
onderzoek naar de relatiewoorden in q. 13. (52)
3.3. Lezing van q. 34
De hypothese krijgt dan aannemelijkheid wanneer blijkt dat
Thomas op de hoofdmomenten van zijn betoog teruggrijpt op wat
hij in de openingsquaestiones gedaan heeft. Vandaar dat in de
volgende lezing vooral gelet wordt op de grote lijnen van zijn
analyse en op de stappen die hij neemt in zijn betoog.
3.3.1. De introductie
"Deinde considerandum est de persorlá Filli. Attribuuntur autem
tria nomina Filio, scilicet Filius, Verbum et Imago." Deze openingszinnen
van de inleiding op de quaestiones over de persoon van de
Zoon bevatten twee elementen. Allereerst zal het onderzoek naar de
persoon zich concentreren op de nomina, de benamingen. Het onderzoek
naar de persoon vindt dus plaats in de vorm van een onderzoek
naar taal en taalgebruik. Vervolgens wordt van deze nomina
gezegd dat ze toegekend worden (attribuuntur). Het uitgangspunt
wordt dus gevormd door het bestaande, concrete spraakgebruik
van Schrift en traditie over de Zoon. In de discussie rond de plaats
van a. 3 is dit laatste al naar voren gekomen. Het eerste, een
onderzoek naar taal, komt duidelijk naar voren in de formulering
van de drie vragen aan het begin van de quaestio: "Utrum Verbum
dicatur essentialiter in divinis vel personaliter" (vgl. "Videtur quod
Verbum in divinis non est nomen personale": begin objectiones a. 1);
81