Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

EEN HYPOTIlESE GETOETST 77
betrekking hebben op de goddelijkeessentie, dan over de kwesties
die betrekking hebben op het onderscheid van de personen en tenslotte
over de kwestiesdie betrekkinghebben op de voortkomstvan
de schepselen. (39) Zoals bekend ordent Thomas de onderwerpen
anders dan bijvoorbeeldLombardusin zijn Sententiën. Wanneer de
Summa de Sententiën gaat vervangen als leerboek beinvloedt de
orde van de Summa de presentatie van de dogmatiek.
Deze volgorde en het onderscheid van met name de eerste twee
onderdelen - de Ene God, de DrieëneGod - is in de laatste decennia
onder kritiek gekomen, omdat vooral de triniteitstheologie in
deze opzet geïsoleerd komt te staan en een weinig relevante
toevoeging wordt. Het wezenlijke is immers al gezegd. Het
onderscheid tussen De Deo Uno en De Deo Trino wordt dan nog
versterkt doordat in de tijd na Thomas een verband wordt gelegd
met het onderscheid tussen de natuurlijke Godskennis en de
geopenbaarde Godskennis:het denken wordt om zo te zeggen getransponeerd
in een andere toonsoort, van filosofienaar theologie.
Indien deze algemene kritiek opgaat voor Thomas, zou dat een
probleem opleveren voor de hypothese die in de inleiding is
geformuleerd, zo niet een falsificatievan de hypothese inhouden.
Indien echter de hypothese bevestigd zou worden door de lezing
van de quaestiones die tot de triniteitstheologie behoren, zou die
algemene kritiek niet opgaan wat betreft Thomas' theologie.
In dit licht zijn de opmerkingen relevant die T. O'Brien maakt in
een appendix bij zijn vertaling van de quaestiones 33-43.(~) Enerzijds
benadrukt hij namelijkde aandacht voor taal en taalgebruikin
deze quaestiones en wijst hij op "een interessante parallei die zo
typisch is voor de Summa":in het gedeelte over de Triniteit volgen
de quaestiones over de benamingen een quaestio over het kennen,
(q,32)terwijlin het gedeelteover de goddelijkeessentiede quaestio
over het spreken over God (q, 13) volgt op een quaestio over het
kennen (q,12).(41) Anderzijdsstelt hijdat er een verschilis tussen de
de quaestiones over de Triniteit en q. 13en wel in het gebruik van
analogie.In q. 13is de analogieverbonden met de schepping omdat
het gebruik van woorden gerechtvaardigd wordt door de schepping,
door de geschapeneffecten.(42)
Vanuit de vooronderstelling dat de schepping afhankelijk is van
de goddelijke oorzakelijkheid openbaren de geschapen effecten zelf
iets van God en worden een criterium voor de eigenlijke analogische
predicering.