Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht
Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht
Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
70 P. Bakker, M. Brinkhuis, A. Kamp, H. Rikhof<br />
aliquis gubernator vel dispensator dat unicuique secundum suam<br />
dignita<strong>te</strong>m.<br />
Deze twee soor<strong>te</strong>n rechtvaardigheid hebben betrekking op tweeërlei<br />
ordo binnen onze menselijkewerkelijkheid:de ruilrechtvaardigheid<br />
heeft betrekking op de ordo partis ad par<strong>te</strong>m, de verdelende<br />
rechtvaardigheid op de ordo totius ad par<strong>te</strong>s. De ruilrechtvaardigheid<br />
verschijnt daarmee als een rechtvaardigheid van wederkerige<br />
(mutua) proportionali<strong>te</strong>it tussen twee gelijke partners, een<br />
rechtvaardigheid van 'fair play', de verdelende rechtvaardigheid<br />
als eenrichtingsrechtvaardigheid, een rechtvaardigheid van een<br />
bestuurder (gubemator) jegens bestuurden, ofschoonhet proportienali<strong>te</strong>itskarak<strong>te</strong>r<br />
een zekere wederkerigheid in het model brengt.<br />
(12)<br />
Wanneer <strong>Thomas</strong> deze twee soor<strong>te</strong>n rechtvaardigheid bevraagt<br />
op hun geschiktheid voor het spreken over God, dan wijst hij, met<br />
een beroep op Rom. 11:35,(13) de ruilrechtvaardigheid zonder meer<br />
af: omdat God Schepper is, is het onzinnig op het niveau van<br />
wederkerigheid en ruil tussen gelijkepartners <strong>te</strong> spreken over reddere<br />
debitum door God. De verdelende rechtvaardigheid lijkt, vanwege<br />
het eenrichtingskarak<strong>te</strong>r ervan, wel geschikt voor God. Het is<br />
evenwelopvallend, dat <strong>Thomas</strong> gebruik maakt van een vergelijking<br />
voor de toepassing van dit model op het spreken over God. In deze<br />
vergelijking worden we verwezen naar onze eigen geschapen<br />
werkelijkheid, de ordo unioersi, die Gods rechtvaardigheid manifes<strong>te</strong>ert:<br />
Sicut igitur ordo congruus familiae vel cuiuscumque multitudinis<br />
gubematae demonstrat huiusmodi iustitiam in gubeman<strong>te</strong>, ita ordo<br />
universi, qui apparet tam in rebus naturalibus quam in rebus<br />
voluntariis, demonstrat Dei iustitiam.<br />
Voor de analyse is van belang op <strong>te</strong> merken, hoe <strong>Thomas</strong> de <strong>te</strong>rm<br />
ordo bewerkt. Van de tweevoudige ordo die binnen het algemene<br />
begrip rechtvaardigheid <strong>te</strong> onderscheiden is wordt, wanneer het<br />
gaat om Gods rechtvaardigheid, de ordo partis ad par<strong>te</strong>m zonder<br />
meer afgewezen: God is geen deel van de geschapen werkelijkheid,<br />
maar de Schepper. In de vergelijking waarmee <strong>Thomas</strong> de rechtvaardigheid<br />
die betrekking heeft op de orde van verdeling toepast<br />
op het spreken over God, vindt een belangrijke transformatie<br />
plaats van het begrip ordo: van een ordo binnen onze menselijke<br />
werkelijkheid wordt het de ordo unioersi, de orde ván de werke-