Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

68 P. Bakker, M. Brinkhuis, A. Kamp, H. Rikhof
neer vervolgens het quid/quomodo sit door Thomas, in het geval
van het spreken over God, gecorrigeerd wordt tot quid/quomodo
non sit, dan is duidelijk dat de quaestiones over Gods operationes
goeddeels geïsoleerd komen te staan van de voorafgaande quaestiones.
Het is de bedoeling van de nu volgende analyse van q. 21 uit de
Prima pars, te laten zien dat, ondanks deze schijn van discontinuïteit,
een belangrijke mate van continuïteit moet worden aangenomen
tussen de quaestiones 3-13 en de quaestiones na q. 13, m.a.w.
dat elementen van de in de inleiding geformuleerde hypothese ook
na q. 13 bepalend zijn voor Thomas' methodologie. De procedure
die bij deze analyse gevolgd wordt, zal als volgt zijn. Uitgangspunt
van de analyse is de in de inleiding geformuleerde hypothese; de
analyse zal een test zijn of, op basis van deze hypothese, een coherente
lezing mogelijk is van een quaestio uit het complex na q. 13.
Gezien het gegeven, dat het tot quid/quomodo non sit gecorrigeerde
quid/quomodo sit het centrale element van discontinuïteit
lijkt te vormen, zal in de analyse het accent liggen op het aspect van
negativiteit uit de hypothese. Eindpunt van de analyse zal derhalve
geen directe verificatie of falsificatie van de hypothese kunnen zijn
- deze is het uitgangspunt -, maar een inzicht in de draagwijdte en
het gewicht van Thomas' methodologie, zoals ontwikkeld in de
quaestiones 3-13, voor het geheel van zijn sermo de Deo. Op basis
daarvan is het mogelijk opnieuween uitspraak te doen over continuïteit
of discontinuïteit binnen de sermo de Deo.
2.2. Twee analyses
Q. 21 bestaat uit vier articuli. (9) Binnen deze articuli moet,
blijkens de formulering van de vragen, een tweedeling worden
gemaakt tussen aa. 1-3 enerzijds en a. 4 anderzijds. Voor deze
tweedeling is een tweetal argumenten. Ten eerste komt in aa. 1-3
de rechtvaardigheid of barmhartigheid van God afzonderlijk ter
sprake, terwijl het in a. 4 gaat om het ensemble van rechtvaardigheid
en barmhartigheid, inclusief hun onderlinge verhouding.
Ten tweede lijkt de algemene distinctie substantia - operatio, die
fungeert als structurerend element voor de gehele sermo de Deo,
ook binnen de formulering van de vragen een zekere rol te spelen:
aa. 1-3 gaan over het in Deo, a. 4 over het opus Dei.
Inde eerste drie articuli, over het in Deo van de rechtvaardigheid
en barmhartigheid, bepaalt Thomas onder welke condities en in