Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

1. Inleiding
EEN HYPOTHESE GETOETST
Een lezing van enkele quaestiones
uit Thomas' Summa theologiae
Paul Bakker, Marc Brinkhuis,
Albert Kamp, Hertui Rikhof (1)
De quaestiones waarmee Thomas zijn Summa theologiae opent
blijven intrigeren, al was het alleen maar om de verschillende en uiteenlopende
reacties die ze oproepen. Met die reacties komt de
vraag naar de interpretatie, naar de wijze van lezen naar voren. In
de laatste jaren zijn daarvoor binnen de werkgroep Thomas van
Aquino ideeën ontwikkeld en de discussie daarover gaat verder.
Aan deze discussie wil dit artikel een bijdrage leveren en wel' door
een hypothese, die in eerste instantie met betrekking tot de quaestiones
3-13 van de Prima pars geformuleerd is, te gebruiken bij de
lezing van latere quaestiones uit de Summa en zo deze enigszins
intern te toetsen.
De hypothese luidt als volgt. Thomas opent zijn Summa met een
onderzoek naar regels die het spreken over God" betreffen. Deze
regels dienen ertoe dat, wanneer inhoudelijk over God gesproken
wordt, zó gesproken wordt dat inderdaad over Gód gesproken
wordt. De regels hebben een overwegend negatief karakter en
worden geformuleerd aan de hand van formele trekken.
Ter toelichting en verheldering kunnen kort de volgende
opmerkingen gemaakt worden. De hypothese kan allereerst ook
polemisch geformuleerd worden via eontrasten of ontkenningen
van leeswijzen die dikwijls gevonden worden: Thomas opent zijn
Summa niet met een (al dan niet filosofisch bepaalde of geïnspireerde)
Godsleer, niet met een positieve uiteenzetting van de
attributen Gods, niet met een informatieve beschrijving van het
wezen Gods. Het overwegend negatieve van de spraakregels kan
vervolgens toegelicht worden door Thomas' uitgangspunt bij dit
onderzoek naar spraakregels, namelijk dat God "principium rerum
et finis earum" is. (2) Het is een gelovig uitgangspunt, omdat het de