Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

COMMENTAAR OP THOMAS' DE BELLO 59
gingsoorlog is, dat de afweer direct op de aanval volgt: "Een privé
persoon heeft niet het recht onrecht te wreken. Na een bepaald
tijdsverloop mag hij immers de weggenomen goederen niet terugnemen.
Verdediging moet namelijk geschieden op het moment zelf.
Vandaar dat, wanneer de noodzaak van de verdediging er niet
meer is, de aanleiding van de oorlog verdwenen is." (De jure belli,
q. 2, paragraaf 2)
(21) Het begrip wereldgemeenschap, waarvan de staten een
onderdeel vormen, neemt in het denken van Victoria een
belangrijke plaats in. Hij beschouwt de wereld in zekere zin als een
staat met een eigen bonum commune. Het recht van deze
wereldstaat is het recht der volken, dat alle vorsten geacht worden
te beschermen. Om vergrijpen tegen dit recht te bestraffen hebben
de vorsten niet alleen gezag over hun onderdanen, maar ook over
vreemdelingen. Dit gezag hebben zij krachtens het natuurrecht,
want "de wereld zou niet in stand kunnen blijven als niemand de
macht en het gezag heeft om de boosdoeners af te schrikken en te
zorgen dat zij de goeden niet schaden. Welnu, alles wat noodzakelijk
is voor het bestuur en de instandhouding van de wereld is
krachtens de natuurwet." (De juri belli, q. 4, p. 1, paragraaf 5) Zie
ook Francisco de Victoria. Leçons sur les lndiens et sur le droit de la
guerre (vertaald en ingeleid door M. Barbier), Genève, 1966, pp.
XLII-XLVI en P. Haggenmacher, Grotius et la doctrine de la guerre
juste, pp. 132-133.
(22) Politica !II, c. 1, 1257b17-21. De gedachte van een staat als een
rechtsgemeenschap gaat op Aristoteles terug, vergelijk Politica I, c.
2.
(23) Commentaar op de Summa theologiae (ed. Leonina, pp. 313-
314). Cajetanus geeft als criterium dat onvolmaakte staten deel
hebben aan één koninklijke rechtbank en alle koninklijke belastingen
betalen. Een volmaakte staat heeft ook zijn eigen vorst. In De jure
belli, q. 2, paragraaf 3 noemt Victoria een staat volmaakt als deze
eigen wetten, een eigen raad en eigen magistraten heeft. Volmaakt
wil in dit verband zeggen 'dat waaraan niets ontbreekt'. Deze
omschrijving van volmaakt vindt men in de Physica III, c. 6, 207a8
van Aristoteles. Een volmaakte staat is daarom geen onderdeel van