Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

COMMENTAAR OP THOMAS' DE BELLO 49
onderwerp der onwetendheid (32) zeiden dat, wanneer 'men
kleppen op heeft' en de onwetendheid als het ware voorgewend
wordt, men haar niet ter verontschuldiging kan aanvoeren. Dit zou
het geval zijn wanneer er aanwijzingen zijn dat een oorlog niet
gerechtvaardigd is en ik daarover in onzekerheid verkeer, maar
omdat ik voor mijn koning genegenheid koester, sluit ik mijn ogen.
Wat weet ik dan? Mijns inziens kan ik dan niets ter verontschuldiging
van mijn zonde aanvoeren. Wanneer wij dus stellen dat,
wanneer er onzekerheid bestaat dat de onderdanen hun vorst in de
strijd kunnen volgen, dan moet men dit zo verstaan dat het gaat om
een onzekerheid die aannemelijk is. Merk verder op dat, wanneer
nadien vast komt te staan dat de oorlog onrechtvaardig was -
voordien waren wij hierover onzeker en volgden wij te goeder
trouwonze koning, maar nadien verkregen wij er zekerheid over
dat de oorlog ongerechtvaardigd was - dan moeten soldaten
geplunderde goederen, wanneer zij zich daardoor verrijkt hebben,
teruggeven. Zij zijn er niet toe verplicht toegebrachte schade te
vergoeden, wanneer zij een stad in brand gestoken
hebben of bepaalde dingen opgegeten hebben. De dingen die zij in
handen hebben en waarmee zij zich verrijkt hebben, moeten zij
echter teruggeven. (33) De koning moet misschien de schade
vergoeden.
Tenslotte begaan zij die bereid zijn om zich in elke oorlog te
mengen en zich niet afvragen of deze gerechtvaardigd is of niet,
maar optrekken met degene die de meeste soldij geeft zonder diens
onderdaan te zijn, een doodzonde. (34) Dit is niet alleen het geval .
wanneer zij met iemand optrekken, maar altijd, omdat zij dit
verlangen bezitten. Verder, wanneer over een zaak twijfel bestaat,
dan kunnen hulptroepen, bij voorbeeld de Zwitsers, geen hulp
bieden aan één van de partijen, wanneer zij daarvan geen
onderdaan zijn. Merk echter op dat het juridisch onzeker kan zijn of
die stad, die in het bezit is van de koning van Spanje, tot Frankrijk
behoort. Het is zeker dat de oorlog waarmee de Spaanse koning de
stad verdedigt gerechtvaardigd is. Iedereen kan daarom de Spaanse
koning te hulp komen.
9. Een volgend punt is of men mag doden in een oorlog. Als het
noodzakelijk is voor de overwinning, dan is dat geoorloofd, omdat
men ook privé personen mag doden die wanorde in de staat teweegbrengen.
(35)
10. Dan rijst de vraag of de Spanjaarden, als zij de overwinning
behaald hebben en geen gevaar meer te vrezen hebben doordat de