Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht
Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht
Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
32 J. van Rossum<br />
denken <strong>te</strong> boven gaat [sta pluralitas raiionum contingit ex hoc<br />
quod res quae Deus est, superat in<strong>te</strong>llectum nostrum. (38) Wat in<br />
God één is en enkelvoudig, verschijnt aan ons verstandelijk denken<br />
als meervoudig: Hoc quod in Deo est un'um et simplex, plurificatur<br />
in in<strong>te</strong>llectu nostro, etiam si immedia<strong>te</strong> a Deo reciperet. (l}) InGod<br />
bestaat er geen veelvoudigheid, maar is er enkel de volheid van Zijn<br />
volmaaktheid (plenitudo perfectionis), die elk voors<strong>te</strong>llingsvermogen<br />
<strong>te</strong> boven gaat (sua perjectio superai unamquamque conceptionem<br />
nostri in<strong>te</strong>llecius. (40)<br />
Hetzelfde lezen wij in de Summa (I, q. 13,a. 4). <strong>Thomas</strong> behandelt<br />
hier de vraag of de namen die aan God worden toegeschreven,<br />
synoniemen zijn. Zijn conclusie is, dat ze geen synoniemen zijn en<br />
dat de verschillende begrippen (rationes) van die namen niet "leeg<br />
en ijdel zijn, omdat aan hen alle één werkelijkheid beantwoordt die<br />
enkelvoudig is, maar door al die namen op veelvoudige en onvolmaak<strong>te</strong><br />
wijze gepresen<strong>te</strong>erd wordt." Men kan hier een vergelijking<br />
trekken met Palamas, die schreef dat de "goddelijke energieën "op<br />
een unieke en enkelvoudige wijze" aanwezig zijn in Gods transeenden<strong>te</strong><br />
Wezen. (41) Beide theologieën kunnen in dit opzicht "apofatisch"<br />
genoemd worden: zowel <strong>Thomas</strong> als Palamas erkennen op de<br />
een of andere wijze de objectieve werkelijkheid van Gods attribu<strong>te</strong>n<br />
(beiden zijn in dit opzicht geen "nominalis<strong>te</strong>n") en <strong>te</strong>vens het unieke<br />
van Gods transcenden<strong>te</strong> Wezen, dat voor het beperk<strong>te</strong> menselijke<br />
denken niet <strong>te</strong> vat<strong>te</strong>n is. Beide theologen geven derhalve geen logische,<br />
voor het verstand aanneembare, verklaring van het feit dat de<br />
"veelvoudigheid" van de goddelijke attribu<strong>te</strong>n Gods "enkelvoudigheid"<br />
niet opheft.<br />
Het is boeiend om na <strong>te</strong> gaan wat beide theologen zeggen over<br />
Gods transcendentie inverband met de kennis van God. We bespeuren<br />
hier een verschil in benadering. <strong>Thomas</strong> s<strong>te</strong>lt dat God, aangezien<br />
Hij actus purus is en daarom zonder enige "po<strong>te</strong>ntiali<strong>te</strong>it", tot<br />
in de hoogs<strong>te</strong> graad "kenbaar" is. (42) Een volledige kennis van God<br />
ech<strong>te</strong>r blijft voor elk schepselonmogelijk, aangezien Gods "zijn"<br />
oneindig is en geen enkel schepsel Hem op "oneindige wijze" kan<br />
kennen. (43)<br />
Een van de belangrijks<strong>te</strong> kenmerken van Palamas' theologie is,<br />
zoals we gezien hebben, de ontkenning van de mogelijkheid Gods<br />
wezen of natuur <strong>te</strong> kennen of <strong>te</strong> aanschouwen. Palamas fundeerde<br />
Gods transcendentie niet alleen op de beperkingen die de schepping<br />
met zich meebrengt, maar ook (en hier zien we een verschil met<br />
<strong>Thomas</strong>) op de mystieke ervaring. We hebben er reeds op gewezen
Change language