Jaarboek Thomas Instituut 1989 - Thomas Instituut te Utrecht

16 Peter van Veldhuijsen
van de wereld. Wanneer namelijk een lijn getrokken wordt vanuit
een eerste punt, dan gaat aan dit eerste moment niets vooraf;
analoog geldt van een laatste punt als einde van een lijn dat het
niets na zich heeft. (33) Zo kan dus schepping"in den beginne" goed
begrepen worden als aangevangen vanuit een absoluut eerste
ins tans. Een eeuwige wereld zonder eerste aanvang is dan ook -
filosofischgezien- niet de enige mogelijkheid.
De twee argumenten tegen de eeuwigheid van de wereld die
door Hannibaldus na de vier argumenten pro zijn aangevoerd,
heeft hij niet weerlegd. Dit betekent dan ook dat hij ze als demonstratieve
bewijzen heeft opgevat. Thomas van Aquino bijv. heeft
namelijk ook de argumenten tegen de wereldeeuwigheid (en voor
een wereldaanvang) weersproken als zijnde niet apodictisch en
noodzakelijk. (34) Hannibaldus is hierin dus niet zijn leermeester
gevolgd. Deze zelfstandigheid bleek al eerder bij de uiteenzetting
van Hannibaldus' solutio, waarbij het eerste van de twee argumenten
sed contra werd gebruikt ter interpretatie van deze solutio.
Het tweede sed contra-argument dat Hannibaldus met zijn
solutio geëndosseerd heeft (en dus niet weerlegd), betreft niet het
scheppingsbegrip als zodanig, zoals sed contra I, maar poogt aan
te tonen dat een eeuwige wereld twee onmogelijkhedenimpliceert,
die beide het begrip 'oneindigheid' betreffen:
Sed contra 2:
1. Een eeuwige wereld houdt een oneindig aantal dagen in dat
voorafging aan de huidige dag. Welnu, het oneindige kan niet
doorlopen worden. (35) Dus etc.
2. Een eeuwige wereld houdt een oneindig aantal menselijke
zielen in die simul in actu bestaan, aangezien de zielonsterfelijk is
en dus bestaan blijftbijde lichamelijkescheidingbijde dood. Welnu,
het oneindige dat simul in actu is, is onmogelijk.(36) Dus etc. (37)
Waar de vier argumenten voor de eeuwigheid van de wereld
tamelijk willekeurig gekozen zijn door Hannibaldus, daar is de sed
contra-argumentatie een weloverdachte keuze geweest. Hannibaldus
volgt namelijk met zijn sed contra-bewijzen de positie van
Bonaventura in de kwestie van de wereldeeuwigheid, een positie
die Thomasjuist sterk had bestreden!
Laat ik afsluiten met iets over de positie van Bonaventura te
zeggen, en wel om hiermee enigszins de achtergrond te schetsen
van Hannibaldus' kritischehouding ten opzichte van Thomas in de
kwestie van een mogelijkeeuwigdurende wereld.